Poreklo prezimena, selo Darkovci-Darkovce (Crna Trava)

Poreklo stanovništva sela Darkovce, opština Crna Trava. Istraživanje „Crna Trava i okolna sela“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

Nastanak sela i poreklo stanovništva:

Selo Darkovce je naselje u Srbiji u opštini Crna Trava u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 205 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 455 stanovnika).

U naselju Darkovce živi 201 punoletnih stanovnika, a prosečna starost prema popisu iz 2002.godine je iznosila 60,0 godina (56,4 kod muškaraca i 63,3 kod žena). U naselju je bilo 104 domaćinstva, sa prosečnim brojem članova po domaćinstvu od 1,97. Naselje je naseljeno Srbima.

Demografska slika stanovništva posle Drugog svetskog rata(1945.g.) je izgledala ovako: 1948.g.(1501 stanovnika), 1953.(1428), 1961.(1507), 1971.(1379), 1981.(922), 1991.(455) i 2002.g.(212 stanovnika).

Ranije, pre masovnog iseljvanja stanovništva, Darkovce je bilo najveće crnotravsko selo.

S obe strane brze planinske Darkovačke reke nalazi se selo Drakovce. Omeđuje ga reka Vlasina i Gradsko-Kalanska (oko 536 m), selo Gradska i Plana (1719 m).

Nadmorska visina u selo Darkovce je 1042 metara.

*

O ranijem etničkom stanju ovih krajeva postoji u narodu legenda o Džidovima i Latinima. Ona govori kako su u nekoj bici, vremenski neodređenoj, svi muški Latini izginuli, a ostala samo ženska čeljad.

Po istom predanju muški koji su zamenili Latine došli su iz Rusije. Dolazili su kao beskućnici ili kao vojnici koje su vojne starešine raspoređivale po kućama na rad sa ženama.

Teško je odrediti ove Latine, ali po svemu sudeći, to su bili rudari katolici. Ovo se dokumentuje i time što Latine identifikuju sa prstendžijama koji dolaze sa Kosova, a to je ustvari staro srpsko rudarsko stanovništvo katoličke vere, poreklom iz Bosne i Hercegovine.

Kao skorašnji obitavaoci crnotravskih pašnjaka pominju se i Ašani. Ovi grcizirani starosedeoci Balkanskog poluostrva dolazili su sa stokom i napasali je ovde na pašnjacima.

Današnje stanovništvo je potomstvo ili starih porodica kojima je u većini slučajeva nepoznato poreklo ili doseljenika o čijem se poreklu i vremenu doseljavanja zna nešto više.

Mnogi su se u ove predle doseljavali da bi se sklonili u doba najezde tirske imperije, drugi zbog njihovih zuluma, poreza, zločina i drugih teškoća iz života.

Dolazilo se u planinu na slobodu, krčila šuma, osvajala zemlja i čuvala stoka.

Najveći deo stanovništva se doselio u vremenu eksplotacije rude na ovim prostorima. Ovo nasljavanje pod Turcima je bilo prvo dobrovoljno a onda prinudno.

Jedan deo se doselio kasnije u vreme krdžalija koji su između 1792 i 1806. godine bili gospodari nad Ćustendilsko-znepoljskim krajevima i živeli od pljački i ucenjivanjima gradova i naselja.

Naseljavanje Vlaha (stočara), po kojima je dobila naziv reka Vlasina, pada s kraja 16. veka i početkom 17. veka. Stočareći oko Vlasinskog blata i čemerničke visoravni, ili živeći kao „vojnici“ (nek vrsta komordžije-kosili seno, čuvali carske konje i bavili se konjušarskom ili karavanskom službom).

Naseljavanje izbeglica sa svih strana u planinu, najviše ih je bilo iz oblasti Kosova, Raške, Metohije, Kopaonika i Makedonije.

Stanovništvo je bežalo u crnotravsko-vlasinska bespuća i sklanjala se od turske najezde i zuluma.

Najveće naseljavanje je bilo pod kraj XVII veka, kada je srpski narod pod Arsenijem Crnijevićem bežao u južnu Ugarsku (1690) i Arsenijem IV Šakabentom (1739). Tada je jedan deo naroda umestu za Ugarsku se sklonio u planisnka bespuća ovoga kraja.

*

Do 1940. godine selo Darkovace (na kartama piše „Darkovci“) je pripadalo vlasotinačkom srezu, administrativno se vodilo kao posebna opština u crnotravskom kraju sa zesocima(mahalama): Livađanska, Ristina, Rženačka, Antunovska, Zlatanovska i Miličeva.

U razgovoru sa starosedeocima sela smo doznali da je selo topološki u narodu imalo naziv D a r k o v c i, dok je kasnije sigurno radi laše lingvističke upotrebe administartivno dobilo naziv D a r k o v c e- što se tako danas kao naselje i navodi u opštini Crna Trava.

Danas u selo postoji potes C r k v i š t e, na kome je postojala crkva, koja je 1938.godine prebačena u selo.

Posle Drugog svetskog rata (1945.g) ukidanjem vlasotinačkog sreza, selo darkovce (sa zaseocima-mahalama) prialo je opštini Crna Trava u leskovačkom srezu.

U Gornjem delu doline Darkovačke reke, uglavnom leže i rasute poput zvezda na nebu, sela Darkovce – mala naselja takozvane mahale(1964.g):

– Mahala R i s t i n i (8 k),

-Mahala B o j i š i n i (10 k),

-Mahala D u k a t (5 k),

– Mahala K u r t i n i (20 k),

– Mahala Š e g e n o v i (20 k),

– Mahala R ž e nj a c i (21k),

-Mahala A n t u n o v i (20 k),

-Mahala A n t u n o v e K o l i b e (7 k),

– Mahala A n t u n o v a K r u š č i c a (20 k),

-Mahala D e b e l i D e l (6 k),

– Mahala Z l a t a n o v i (10 k),

– Mahala P a v l o v i 813 k),

– Mahala M i l č i n i (5k),

– Mahala M i š i n i (15k),

– Mahala K o š a r c i (23 k),

– Mahala T e r z i j i n i (21 k),

– Mahala DŽ o k i n i –Džokinci ( 6 k),

-Mahala P e t k o v i (8k),

– Mahala L i v a đ e (30 k),

– Mahala R i d (4k).

Pričalo se kako je nekada staro selo Darkovce bilo na okupu na „stanicu“ između Srednje i Antunove reke. Čak i kada je selo Darkovce imalo 30 kuća nisu se delili.

Turci su ih držali „na kup“ da žive zajedno i zajedno da rade po majdanima, jer su darkovčani tada bili mahom skoro svi rudari.

Jer je tako Turcima bilo lakše su ih tako mogu držati u pokornosti na težak rad u rdnicima .

Po R. Nikoliću u ovoj planini se bili namnožili hajduci, pa su meštani preko leta bežali u zbijeno selo.

Drugi razlog zbijenog tipa sela bilo je rudovanje, jer su mnoga sela bika „madenska“-rudarska. Turci su ih primoravali da skupno žive jer se laške moglo njima upravljati.

Darkovci su tipićan primer zbijenog tipa. Imalo je 30 kuća. Ljudi su počeli da napuštaju selo odlazeći za stalno na pojate.

No Turci su ih jednom prilikom primorali da se vrate, na svoja imanja, gde su napravili kuće i formirali mahale na obroncima planina.

Za centralni deo sela Darkovce , postoji predanje da je naseljeno u doba Turaka i to od crnotravaca. To centralno naselje se i danas zove S e l i š t e.

Na udaljenosti od oko 7 kilometara od centralnog dela sela Darkovce u strmoj uskoj dubodolini reke Vlasine i Gradske s teškom mukom je bio formiran istureni centar ovog sela kroz koji prolazi i put Crna Trava-Leskovac.

To novoformirano naselje bilo je nazvano je sastav reka. Tu je sada ne samo autobuska stanica za sva sela koja ovoj rupi gravitiraju, već i centralna škola, ambulanta, pošta i nekoliko radnji koje opslužuju ne samo selo Darkovce, već i Krivi Del, Jabukovik i Gornje Gare.

Postojala je i zemljoradnička zadruga koja je foormoranjem opštine Sastav Reka 1955.g-zasela:Darkovci(Darkovce), Gare, Jabukovilk i Krivi Del; prebačena sa sedištem u Sastav Reka.

Inače gore na oko 1122 metara nadmorske visine na mestu gde je bilo staro selo selište sagrađena je školska zgrada u kojoj su 71.. godine 20. veka bila prvih pet razreda škole, zadružni dom, kafana, prodavnica, strugara, vlačara i niz drugih privatnih radnji.

Kasnije do kraja 20. i početkom 21. veka selo Darkovce, kao i ostala crnotravska sela su dobila asfaltni put, struju, vodu,telefon, autobusni prevoz i potpunu komunikacijom sa svetom.

Nažalost migracija stanovništva je učinila svoje. Sela su ostala pusta bez dece i škole. Jedna po jedna škola je ostala bez dece.

Sela u crnotravskom kraju polako odumiru sa geografske karte. Takvo nestajanje je zahvatilo i selo Darkovce.

* * *

Zanati:

Kada se negde na početku 20. veka, 1904. godine, austriski arheolog Feliks Kanic obilazio ove krajeve, nailazio je na tragove rudarenja još iz doba Rimljana.

Međutim, ovde su rudarili i „Latini“, narod o kome se samo po nešto znamo, a i ono što znamo zasniva se na legendama i predanjima.

Stanovnici sela Darkovca su se bavili rudarskim radovima i kamičarskim zanatom. Bili su ponati majstori kovači u Turskim samokovima, kada se rudarilo u ovim krajevima.

Bili su nenadmašni majstori za izradu vodeničnih kamenova. Nekada veoma unosni stari zanat. Kažu da su se ovim zanimanjem bavili još u „jerinsko vreme“.

Aprila 1907.godine Bugari za izvoz ovog kamena povećali carinu od 60 dinarskih para za dva kamena („na čiv“-na par) na 12 dinara i 60 dinarskih para, te su time prekinuli ovu tradiciju Darkovčana i izvoz kamena iz Darkovce za Bugarsku.

Ostalo je u zapisu Kanica 1904.godine, da je između Pavlove i Zlatanove mahale, postojalo mesto „Vodenički kamen“ (Manjdan)-za izrdau vodeničnog kamena.

Majstori darkovčani za izradu vodeničnih kamena su tada bili poznati na daleko u ovom kraju. Tako su čak polovinu izrade vodeničnog kamena isporučivali za Bugarsku i skoro drugu polovinu za Makedoniju.

Vodenični kamen su na konjima terali trgovci preko Plane na „četverkama“ sa volovskom zapregom za Bugarsku.

Inače kazivač Stanča Ristić (1949.g) pamti da je u selo Darkovce do 60. godina 20 veka na potesu Zlatanovskog potoka i Darkovačke reke postojalo 60 vodenica,

Dakle, darkovčani su bili poznati i kao vodeničari. Stanča Ristić pamti četiri Turske vodenice s leve i desne strane Darkovačke reke.

Polava 1988.godine je odnela mnoge vodenice, pa je ostalo u oko 15 vodenica, a do 2011.godine je jedino radila vodenica Ristić Mihajla (1929.g), koja više ne radi a u selo pored reka su ostle još zidine postojanja starih vodenica.

Inače darkovčani su od oslobođenja Turaka poznati kao priznate drvodelje. Ovaj zanat naučili su baš zbog toga što kraj obiluje svakojakom šumom, pa su veštinu obrade i upoznavanja osobina drveta sticali, još od malih nogu.

Tradicija drvodeljstva u ovom selu se produžava, te je 60.g. 20. veka još bilo izvestan broj ljudi koji su odlazili u ravničarska sela, gde su podizali kuće takozvane bondručare.

Međutim, najveći broj darkovačkana se preorjentisao na savremeno građevinarstvo(zidarstvom)-a predhodno su se bavili dunđerskim zanatom.

Ovladali su svim vrstama zanta u građevinarstvu i u 20. veku bili odlični mmastori-pečalbari.

Iz stare „garde“ majstora neimara-pečalbara, iz sela Darkovce sa posebnim simpatijama se pominju njihova imena: Sima Ilić, Mihajlo-Đeka Ilić, Milan Ilić, Radul Ilić, Jovanča Sinadinović, Dragi-Crni Ilić, Stojče Ilić, Ćira Radenković, iz familije Sibinović i dr.

U selo Darkovci (Darkovce) su postojali i drugi zanati s kojima se bavili žitelji ovog planin skog sela u opštini Crna Trava.

Tako je u selo posle Drugog svetskog rata bio poznat „svaštar“ majstor Bogoljub Sibinović. Kažu da je mogao sve da opravi kao majstor što mu „oko vidi“.

Tako je bio glavni majstor novoizgrađene hidrocentrale na Zlatanovsku Srednju reku (Debelodelska reka), preko koje je tada selo jedino imalo električnu struju u tom kraju od 1948-1967.godine.

Ovde je važno čak napomenuti da u tom periodu je jedna žena Ristić Dušanka (1912.g) bila majstor i glavni instruktor za elektrifikaciju sela-kada treba da se „pušti“ ili da se reguliše tok strujnog kola za osvetljenje celoga sela.

Bogoljub Sibinović kao majstor je posedovao i soptvenu STRUGARU za struganje bukovih dasaka za drvodeljski zanat, a posedovao je i sopstvenu CREPANU za izradnju crepa „bibera“od ilovače za pokrivanje kuća.

Na toj crepani glavni majstor je bio Mihajlo Ristić.

Joca Ristić(1904) je bio poznat majstor fotograf i bojadžija u selo Darkovci(Darkovce).

Od muzičara poznati gajdaši u selo su bili: Veljković Gorča i Radul „Rženjački“. Od harmonikaša je bio poznat Radulov sin Slaviša.

* * *

Stočarstvo:

Darkovačka domaćinstva prednjačila su i u gajenju stoke. Stočarili su na principu zimske ishrane stoke po pojatam (stajama).

Retka je bila kuća koja nije imala 100-200 ovaca i isturene pojate za jesenje i prolećno bačijanje(Bačija-mesto čuvanje stoke sa celom porodicom).

Pojate su bile udaljene od mahala i po deset kilometara. Dok je stočarenje u drugim crnotrvskim selima uglavnom stvar dece do 15 godina starosti dotle se u Darkovcu ovim poslom bave i odrasli.

U drugoj polovini 20. veka broj stočnih grla se smanjuje, kao i gajenje stočarstvom u korist građevinarstva a mnoga domaćinstva migriraju i to uglavnom prema Smederevu.

* * *

Etničke osobine muškarca (1964/80.g.):

Drakovčani su veoma po fizičkom izgledu lepi ljudi. Mnogo njih ima slovenskog tipa muškarca (riđi i visoki). Ponosni su na svoje slovensko-srpsko poreklo.

Darkovčani su poznati kao pošteni i dobri radnici. Prihvatali se savogog posla. Uvek su pedanto radili. Kao radnici i ratnici su veoma priznati.

To su svoja svojstva pokazivali u svim bunama i ratoovima za nacionalno osloboiđenje. Posuduju visoku nacionalnu svest-rodoljublje.

Skoro nije bilo izdajnika u prvom i Drugom svetskom ratu, a među darkovčanima su bili čuveni hajduci i komite u borbi protiv Turskog zuluma i pokušaja bugarizacije u ovim krajevima.

Poštenje, iskrenost, vera u pravdu, čast i dostojanstvo je odlika njihovih ličnosti.

U društvu su veoma pouzdani i sigurni. Fizičko obračunavanje zbog materijalnih odnosa i koristi je sotalo od davnina i nisu ga još prevazišli.

Zbog čestog odlaska van kuće-kao pečalbari, poseduju posebnu sklonost prema namernicima putnicima u toku zimskih meseci. Zato je i etička osobina-g o s t o p r i m s t v o, na većoj visini nego li kod nekih drugih okolnih sela.

U grupi su homogeni u pečalbu. Svi za jednog, jedan za sve. Drže se svoga rodnog kraja. Vole da pevaju i igraju stare pesme i igre iz crnotravskoga kraja. Veoma su bili versko religiozni-kao pravoslavni hrišćani, sve do početka Drugog svetskog rata.

* * *

Pismenost i obrazovanje:

U pogledu pismenosti i obrazovanja paralelno se razvijaju kao i ostali planinski centri.

Zbog skučenosti materijalnih prilika Skupština opštine Crna Trava nije mogla otvoriti za potrebe velikog broja darkovačke dece osmorazrednu, već samo petorazrednu školu.

Iako darkovačka deca psu putovala 70.g. 20. veka po 7 i više kilometara do osmogodišnje škole u sastav reka, što je po zimskim ledenim danima kod dece pretila velika opasnost od smopovređivanja neprohodnosti samog planisnkog terena na liticama.

Petorazredna osnovna škola je radila nekoliko godina 70.godina 20. veka, da bi kasnije i četvorazredna osnovna škola bila ukinuta sa porpunim iseljavanja stanovništva iz crnotravskoga kraja pred kraj 20. veka.

Taj teren na kome su deca pešačila do niže tačke prema selo Sastav Reka(pored reke Vlasine, gde se „sastaju“ reka Vlasina i rečica „Gracka“-naselje Sastav Reka)-je pod uglom od 45 stepeni kosine, silaska do škole iz sela Darkovce.

Darkovčani su mnogo cenili školu. To je dolazilo što ih neplodno zemljište, upućivalo na škole pa na zanat.

Tu svoju privrženost školi su dokazali što su svojim radom, ne samo pre, no i posle Drugog svetskog rata, i po nekoliko puta umeli podizati velelepne zgrade za osmogodišnju školu i Dom kulture.

Pre Drugog svetskog rata u selo je bila velika nepismenost, ali posle otvaranja škola stanovništvo se opesminjavalo.

Prvo su stariji žitelji odlazili na alfabeta opsimenjavanje za nekoliko meseca, da bi kasnije se završavala četvororazredna, osmorazredna, trogodišnje, četvorogodišnje škole i fakulteti.

Mnogo je danas po Srbiji intelektualaca u svim sferama života, koji svojim intelektom su pravi viuzionari-graditelji života svuda tamo gde su bili zapošljeni sve do 20. veka.

Takav je darkovčanin, svoj intelekt i mastorsko „oko“ za nešto kreativno stvaralačko uvek nosi sa sobom. Takvom stvaraocu uvek je važnije delo od materijalne koristi. To je duh svakog planinca sa Vlasinskih ridova.

* * *

Ratna prošlost:

Mnogi Darkovčani su dali svoje živote kao ratnici za slobodu. Ovde ćemo izdvojiti pojedine zapise i imena koji su dali svoje živote u balkanskim i Prvom i Drugom svetskom ratu iz darkovačke opštine.

Poginuli i umrli od 1912-1918.g:

-1. Milan.S. Jocić,

– 2. Dragomir S. Jocić,

– 3. Vlajko. G. Momčilović,

– 4. Argaćija T. Stamenković,

– 5. Milan S. Ranđelović,

-6. Stojan R. Ilić,

7. Milutin V. Ignjatović.

– 8. Jerospija R. Jović

(Iz knjige Dr Živan Stojković, Hranislav Rakić „Leskovački kraj u Prvom svetskom ratu“)

Dakle, iz selo Darkovce u balkanskim i Prvom svetskom ratu su poginula 8 boraca.

*

DRAMA RANJENIKA U SELU LIVAĐE (Zapis iz Drugog svetskog rata:-str. 381-383. –„Crna Trava i Crnotravci“, R.Kostadinović, 1968. Leskovac)

U toku ove prolećne neprijateljske ofanzive, a naročito u borbama na Talambusu, Crvenoj Jabuci i Korubama, bilo je mnogo ranjenih partizana.

Usled jake navale bugarske fašističke vojske sa sviju strana, mnogi pokretni ranjenici upućeni su svojim kućama da se po raznim zemunicama leče.

Međutim, bilo je teških ranjenika koji su morali sa bolnicom da se kreću. Takvih ranjenika bilo je 47 i oni su smešteni za vreme neprijateljske ofanzive u Jelovoj Padini (šumi ispod sela Livađa) u Darkovcu.

Tu je bila skoro cela partizanska bolnica sa svim ranjenicima koji su se u vreme ofanzive zatekli na ovom području.

Teško ranjeni borci bez hleba i lekova, tako su predahnuli jedan dan. U međuvremenu bugarska fašistička vojska stacionirana blizu ovih u Darkovačkom Livađu i Gornjigarskoj školi uspela je da otkrije jednog ranjeniak Rusa.

Počeli su da pretražuju i ostale stene. Prvo bi u stenu bacili bombu pa tek posle bi kok prilazili.

Tako su pobili oko 45 teških ranjenika. Većinu ranjenika sačinjavali su borci sa ovog područja, među kojima je najviše bilo boraca Sedme brigade.

Od ranjenika su ostali živi jedino *Radojlović Božo, sada major JNA u penziji i jedan Kalanac (zapis 1963.g.-podvukao M.M.).

Oni su se dobro maskirali u ovim stenama te ih bugarska policija nije primetila i uhvatila.

Razbesneli fašisti posle ubijanja ovih ranjenika pobili su oko 12 ljudi iz susednih mahala.

Tako su pobili 5 ljudi iz Pavlovske mahale, 5 iz Košarca i dva čoveka iz sela Livađa u Darkovcu. Potom su ostavljali za sobom pustoš svugde gde su prošli.

*Radojlović Boža, penzionisani major JNA iz Crne Trave (mahala Popadisci) ovako je ispričao svoju priču kao tada ranjeni borac:

“Kako je 8 dana boravio u ovoj steni bez hrane i kako je toga dana neprijatelja gledao u oči.

Za vreme od 8 dana dana imenovani od straha i zverskog mučenja poubijenih ranjenika nije se izvlačio iz ovog skloništa niti je pak imao osećaj za hranu i vodu. Skoro kao ukočen danima je na ovaj jeziv događaj mislima bio uperen. Tek 9. dana prvi hleb ispečen od malo brašna a više od krompira dao mu je neki starac – vodeniča iz sela Livađa (kod Darkovca) i tako mu spasao život“.

U Drugom svetskom ratu broj poginulih u ratu i kao žrtve fašističkog terora je za slobodu dalo svoje živote 41 žitelja sela Darkovce.

Poginuli i žrtve faišističkog terora od 1941-1945.g partizanskog pokreta u borbi protivu okupatora (Iz knjige Josifa Stefanovića:“Žrtve fašizma 1941-1945, iz Crne Trave i okoline“):

Poginuli:

1 9 4 3. godine

-1. Aranđelović M. Vinka-poginula od Bugara u s. Brod,

– 2. Mihajilović Dragomira Radul, zidar- poginuo od četnika u Aleksinac, Ozrenska brigada,,

– 4. Stanković Gmitra Nikola, zidar-poginuo od Bugara u Darkovce, saradnik pozadinca NOP,

– 5. Todorović Đorđa Marko, zidar- poginuo od Bugara u Darkovce, saradnik pozadinca NOP,

1 9 4 4. godine

– 6. Branković Toze Božidar, zidar-poginuo od Bugara u selo Kalna, 7. brigada,

– 7. Golubović Milutina Krista, zidar-poginuo od Nemaca u Paraćin, 7. brigada,

– 8. Dimitrijević S. Jona, zidar-poginuo od Bugara u selo Ruplje, Kom.područ.,

– 9. Đorđević Milutina Sotir, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, 7.brigada,

– 10. Đorđević Milutina Andon, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, Kom. Područ.,

– 11. Đorić Joce Manasija, domaćica-poginula od Bugara u s. Darkovce, saradnik NOP,

– 12. Zlatković Aleksandra Vitomir, zidar-poginuo od četnika u s. Krčimir, 7. brigada,

– 13. Zlatković Đorđa Stanko, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, pozadinac NOP,

– 14. Ilić Radula Radomir, zidar-poginuo od Bugara u Baušnici, 7.brigada,

– 15. Ilić Sime Tihomir, zidar-poginuo od Bugara u Babušnici, 12 brigada,

– 16. Ljubenović Ranđela Andon, zidar-poginuo od Bugara na Stanikin Krst, 7.brigada,

– 17. Miladinović Milana Dušan, zidar-poginuo od Bugara u Babušnici, 7. brigada,

-18. Milojković Radomira Borisav, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, Kom. Mesta NOP,

– 19.Milčić Radula Čedomir, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, pozadinac NOP,

– 20. Rajković Slavka Marko, zidar-poginuo od Bugara u s. Svođe, saradnik NOP,

– 21. Radenković Dime Čedomir, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, Kom.područ.,

– 22. Ranđelović Todora Milan, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, pozadinac NOP,

– 23. Sibinović Sime Tasa, zidar-poginuo od Bugara, u Babušnici, 7. brigada,

– Sibinović Dušana Dobrić, zidar-poginuo u s. Darkovce, pozadinac NOP,

– 24. Stanković Mate Voja, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, 7. brigada,

– 25. Stanković Mite Dragica, domaćica-poginula od Bugara u s.Darkovce, saradnik NOP,

– 26. Stanojević Sime Stojča, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, saradnik NOP,

– 27. Stanišić Stevana Kosta, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, Kom.mesta,

-28. Stičić Ilije Nikola, zidar-poginuo od Bugara u Predejane, Kom.mesta,

– 29. Stojanović Sibina Dušan, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, pozadinac NOP,

-30. Stefanović Živojina Joca, zidar-poginuo od Nemaca u Paraćin, 7. brigada,

– 31. Tončić Milana Dobrivoje, zidar-poginuo od Bugara na Krivu Feju, 8. brigada,

– 32. Cvetković Stojanče Cvetko, zidar-poginuo od Bugara u s. Darkovce, kom.mesta Crna Trava,

1 9 4 5. godine

– 33. Đorić Vitomira Radomir, zidar-poginuo od povrede u s. Darkovce, 8.brigada,

– 34. Đorić Milorada Milan, zidar-poginuo od Nemaca na reku Bosut u Sremu, 10.brigada,

– 35. Ilić Radula Jovan, zidar-poginuo od povrede u s. Darkovace, 7. brigada,

– 36. Ilić Sime Jovanča, zidar-poginuo od nemaca u Bjeljini(BIH), 7.brigada,

– 37. Mitrović Dragutina Tasa, zidar-poginuo od Nemaca u Zagrebu, 7. brigada,

– 38. Stanković Mite Dobroska, domaćica-umrla u s. Darkovce, kao saradnik NOP,

– 39. Stojanović Stoimena Stanimir, zidar-poginuo od Nemaca u Vinovci, 12. brigada,

– 40. Todorović Marka Desanka, domaćica, umrla u s. Darkovce, kao saradnik NOP,

– 41. Cvetković Stojadina Ljubomir, zidar-poginuo od četnika u Istri, 7. brigada.

* * *

Poreklo rodova (mahala):

-Rodovi: ŠEGENOVI, A n t u n o v i   i   R ž e nj a c i, su po Risti Nikoliću tri najstarija roda (kuće) u selo Darkovce („ Od bir vakt njihovo je tu).

Starosedelac im je bio neki Ilija Jovčin, a zovu se po starome i R a d o v a n o v i.

Š e g e n o v i su prozvati stoga što su se sa drugima mnogo š e g a č i l i (šalili). Ta osobina karakterisila je samo jednog od njihovih predaka „Šegena“ pa je u čitavom mahali dato takvo ime.

Da je ovo vrlo stari rod (familija) dokazuje to što Šeganovih njiva danas ima u Zlatanovoj Mahali, Livađu i još druge mahale koje su u raznim krajevima prostranog sela Darkovca.

Neki od Šeganovih se odselili davno čak i odonud Nišave u Bresnici (zovu ih Karadžini).

Za Šeganove se kaže da su poreklom iz Božice. Došli im stari otuda zbog neplaćenog harača.

Iz Božice je poreklom 70 kuća. Svi oni koji su slavili sv. Stevana, vode poreklo iz Božice;

– Rod (familija) DAMJANOVI-i od njih R a d o j č i n i  u Livađu su od Kosova banjskog, pa se često taj deo Livađa i zove Kosovska Mahala.

Došli su iz Božice oko 1830.godine. Od njih su neki otišli za Prisjan, a neki u Jablanicu u selo Maćedonci;

– Rod (familija) DAVINIĆEVI su današnji. Od njih je darkovačka mahala u Božici;

– Rod (familija) MIŠINCI su oko 1800. godine došli iz Božice. Zovu se po pradedu i K o s t o v c i;

– Rod (mahala) KURTINSKA MAHALA vodi poreklo iz Ostrozub, a naselili se u Darkovce još u samokovsko vreme kada je majdan u Darkovce radio;

– Rodovi (familije): P a v l o v i   i   M i l i č i n i su takođe iz Božice. I oni su slavili sv. Stevana;

– Rod GIGE u Antunovu su iz Crne Trave, otkuda ga dovela majka. Slave Đurđevdan;

– Rod ZLATANOVI ili Z l a t a n o v c i su potomci Zlatana koji je došao iz Koprivnice ili Krčimira kod Zaplanja.

Zlatan je bio grub i siromašan, pa kako nije mogao da nađe devojku, uzeo je „Ciganče“ (crno-manjastu devojku) i pobegao ovde na Šegenovu zemlju.

Inače su viđeni ljudi iz ove mahale bili. Neki su čak bili i presednici opština u tursko vreme.

Po svojim fizičkim osobinama spadaju u čisto slovenske tipove (Svi su riđi i visoki);

– Rod K o nj a r o v i su iz Preslapa ili Božice;

– Rod  B o j i š i n i su se pre 150.godina doselili iz Preslapa (oko 1817.g). Predak im doašo kao sluga i tu ostao da živi;

– Rod  R i s t i n i  ili   T a j k i n i  su potomci deda Riste. Oni su od Antunovih. Predak im Rista ostao siromah pa se od Srednjeg Rida naselio tu kod Poljaničkog Dela i tu obrazovao naselje;

– Rod   D e d a G r u j i n i   su iz sela Broda. Grujinog oca dovela je majka iz sela Brod preudavši se za nekog darkovčanina. Slavili su Ranđelovdan;

– Rod C v e t k o v i ć i –Cvetković Radenko (Pavlova mahala) je iz Crne Trave (Strumićeva mahala-poreklo iz Strumice, Istočna Makedonija). Došao kao posinjenik oko 1850.g.;

– Rod DŽ o k i n e (Džokinci) su iz Preslapa ili Božice;

– Rod K u r i n o v i – su iz Jabukova (okolina Pirota) ili Kosmovca (pod Suvom planinom). Od njih su 3 kuće u Livađu. Slave sv. Iliju.

Predak im radio u samokovu u vreme kada je u selo Darkovce bilo svega 12 kuća pa se prizetio (prišao ženi u kuću i tu ostao da živi);

* * *

Poreklo prezimena rodova (po mahalama) i krsna slava:

– Mahala R i s t i n i– krsna slava: Sv. Jovan; Prezimena: Radenković, Veljković;

– Mahala B o j i š i n i– krsna slava: Sv. Jovan; Prezimena: Spasić, Kostić, Novković, Jocić;

– Mahala D u k a t– krsna slava:Sv. Jovan, Prezimena: Milošević, Grujić;

– Mahala K u r t i n i– krsna slava: Sv. Ranđel; Prezimena: Tričković, Đorić;

– Mahala Š e g e n o v i (Šigenovi)- krsna slava:Sv. Nikola, Prezimena: Nikolić, Golubović;

– Mahala R ž e nj a c i– krsne slave: Sv. Ranđel i Sv. Jovan; Prezimena: Radovanović, Blagojević, Matejić, Jaćimović, Branković;

– Mahala A n t u n o v i– krsna slava:Sv.Jovan; Prezimena: Stojanović, Đikić, Novković, Zlatković, Rajković, Grozdanović;

– Mahala A n t u n o v e   K o l i b j e (Koliblje): krsna slava: Sv. Jovan; Prezimena:Ljubenović, Mladenović;

– Mahala A n t u n o v a   K r u š č i c a- krsna slava:Sv. Jovan; Prezimena: Grujić, Tasić, Sibinović, Milijić, Todorović;

– Mahala Z l a t a n o v i-krsna slava: Sv. Nikola; Prezimena: Ristić, Blagojević, Mitrović, Mitrović, Đikić, Ilić, Mihajlović-većina odseljeni u Smederevo;

– Mahala D e b e l i D e l- Prezimena: Blagojević, Đikić, Sibinović, Milčić. Z l a t a n o v i rođeni u mahalu K o š a r c i. Sibinovići iz debelog dela imaju “veze” sa Zlatanovim-Košarcem, kao i Milčić;

– Mahala P a v l o v i– krsna slava Sv. Stevan: Prezimena: Đokić(odseljeni u Knić-Kragujevac), Radenković (odseljeni u Smederevo), Đorđević, Cvetković;

– Mahala M i l i č i n i– krsna slava: Sv. Stevan; Prezimena:Branković( odseljeni u Smederevo); Dimitrijević;

– Mahala M i š i n i– krsna slava:Sv. Stevan; Đorić, Cvetković;

– Mahala K o š a r c i– krsna slava: Sv. Nikola, Prezimena: Ristić, Aranđelović (Ranđelović), Sibinović, Milčić, Jovanović, Zlatković.

Iz roda Zlatanovi Avram rođen je u mahalu Košarci-prešli u Zlatanovi (Ristić). Vasiljko Ristić(posinjen)-baba Savrosija se preudala za Janka Jovića u Zlatanovi.

Jedan od rodova: Sibinovići i Milčići iz mahale Košarci su se odselili u mahalu Debeli Del, a ostali rodovi su ostali u mahali Košarci;

– Mahala T e r z i j i n i– krsna slava:Sv. Stevan; Prezimena: Stojanović, Jovanović, Nikolić, Milijić, Stefanović;

– Mahala DŽ o k i n i– krsna slava:Sv. Nikola; Prezimena: Stanković, Miladinović, Nikolić( Stojanča Nikolić:-kumovi Đorićima (Pavle Đorić) u mahali Petkovi -Sv. Stevan), Zlatković;

– Mahala P e t k o v i– krsna slava: Sv. Stevan; Prezimena: Ilić(kumovi svim Ristićima u Zlatanovi-Košarci), Đorić;

– Mahala L i v a đ e– krsne slave: Sveti Stevan (“kosovska mahala) i drugi deo mahale slavi Sveti Iliju; Prezimena: Gligorijević, Đorđević(Sv. Stevan), Milojković bb Livađe (Sv. Ilija), Jović, Anđelković, Stojanović, Veličković bb Livađe, Vučković bb Livađe.

Rodovi iz “kosovske mahale” su od Kosova banjskog, a došli su iz Božice oko 1830.godine. Od njih su neki otišli za Prisjan, a neki u Jablanicu u selo Maćedonce(1878/79g.);

– Mahala R i d– krsna slava: Sv. Stevan; Prezimena: Jović, Dojčinović, Gligorijević (iseljeni u Vlasotince).

Zanimljivo da su sva prezimena više od jednog drugog roda po mahalama.

Na primer više od jednog prezimena su ova drugoga roda po mahalama:

– Radenković, Novković, Đorić, Đikić, Blagojević, Branković, Sibinović, Ilić, Jovanović , Nikolić, Gligorijević, Stojanović,Ranđelović, Zlatković..

* * *

I s e lj a v a nj e   s t a n o v n i š t v a:- Mnogi stanovnici sela Drakovci (Darkovce) su se iseljavali u više faza.

Jedan deo se iselio u vremenu “buna”, drugi talas posle oslobođenja od Turaka.

Tako imamo rodova iz darkovca u selima: Kruševica, Crnatovo, Šišava, Donja Lomnica i drugim selima opštine Vlasotince.

Prema istraživanjima zbog turskog zuluma i teškoga života pod turskom vlašću, kao i posle odlobođenja od Turaka(1878.g.)-darkovčani su se iseljavali “Niz reku Vlasinu” sve do sela Maćedonce (Jablanica) i u selima oko Vlasotinca.

Tako u selo Šišava (Vlasotince( između dva svetska rata su se iz sela Darkovci (Darkovce), naselile dve porodice Đ o r i ć a sa slavom: Sveti Jovan (Petar S. Đorić- rođen1880.g. i Tasa Đorić –rođen 1884.g.).

Počev od 1885.godine u selo Šišava iz selo Darkovce sa krsnom slavom Sv. Ranđel su se doselile sledeće familije:

– Tričković Igor (1955), Milivoje Veljković (1938), Dragoslav Stojanović (1954), Sava Đorđević (1951), Vlada Novković (1958), Radomir Đorđević (1927) i Aleksandar Ilić.

*

Zbog ekonomske migracije darkovčani su se raselili van sela po čitavoj Srbiji:

– Iz mahale R i s t i n i-iseljeni u: Ale4ksinac, selo manstirište (Vlasotince);

– Iz mahale B o i š i n i-iseljeni u s. Manastirište (Vlasotince);

– Iz mahale D u k a t-iseljeni u: Aleksinac (Žitkovac);

– Iz mahale K u r t i n i- iseljeni u selo šišava i selo Stopanje (leskovac);

– Iz mahale Š e g e n o v i-iseljeni u Leskovcu;

– iz mahale R ž e n a c i- iseljeni u Vlasotince, Aleksinac;

– Iz mahale A n t u n o v i- iseljeni u: Vlasotince i Smederevo;

– Iz mahale K o l i b j e (K o l i b lj e)- iseljeni u Vlasotince;

– Iz mahale K r u š č i c a- iseljeni u Smederevo;

– Iz mahale D e b e l i Del- iseljeni u Smederevo;

– Iz mahale Z l a t a n o v i – iseljeni u: Crnu Travu, Smederevo, Vlasotince i selo Trupale kod Niša;

– iz mahale P a v l o v i- iseljeni u: knić (Kragujevac), Smederevo, Svetozarevo (jagodina);

– Iz mahale M i l i č i n i- iseljeni u: Smederevo;

– Iz mahale m i š i n i- iseljeni u: KaLUĐERICA (Beograd), Smederevo;

– Iz mahale K o š a r c i- iseljeni u: Smederevo, Niš;

– Iz mahale T e r z i j i n i- iseljeni u Vlasotince;

– Iz mahale DŽ o k i n i- iseljeni u Vlasotince;

– Iz mahale P e t k o v i- iseljeni u Vlasotince;

– iz mahale L i v a đ e- iseljeni u: Vlasotince, Smederevo;

– Iz mahale R i d- iseljeni u: Kragujevac, Žitkovac, Vlasotince .

Zapis: januar 2014.g Vlasotince

Kazivači: Snežana Đorić (rođena 1941.g.,devojačko Milenković iz s. Brod) udata u selo Darkovci(Darkovce) i Stanča Ristić (1949.g)rođen u selo Darkovce (Darkovci)-žive u Vlasotince

Zabeležio: Miroslav B. Mladenović Mirac lokalni etnolog i istoričar Vlasotince

* * *

Toponimi (Nazivi mesta):

-Selište, Šigenovi, Dukat, Kurtini, Rženjaci, Bojišini, Antunovi, Koliblje, Kruščica, Debeli Del, Zlatanovi, Pavlovi, Miličini, Mišini, Košarci, Terzijini, Džokini, Petkovi, Livađe, Rid, Crkvište(tu je bila crkva i 1938.godine prebačena u selo), Zlatanova Dolina, Zlatanov potok, Srednja reka (Debelodelska), Antunovska reka, Severinska dolina(tu je „latinsko groblje“),Brezova Čuka, Smiljeva Čuka, Todorova vada, Trline, Brodsko prisoje, Trševina, Crvene Rovine, Zlatanov Valog, Kusi Del, Lekovita voda, Kobiljska Dolina, Hajdučki Valog, Hajdučka vodenica, Sultanov Kladanac (Kladenac na makedonskom), Ravnište, Golemo Ravnište, Šigenove Njive, Antunova livada, Jankovo Ravnište, Barljiv Valog, Ječmište, Vrgaivica, Plandište,..

NAPOMENA:

Ovde je izostavljen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.

* * *

IZVORI:

[1] Radomir Kostadinović: Crna Trava i Crnotravci, Leskovac, 1968.

[2] http://sr.wikipedia.org/wiki/Darkovce

[3] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Crna_Trava

Izvorni tekst za Vikipediju pisao Miroslav Mladenović, Vlasotince –Vl 03:26, 4. avgust 2006. (CEST)

[4] Miroslav B Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa -“Crna Trava i okolna sela ” ; 1970-2014.g, Vlasotince

* * *

Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

14. januar 2014.godine, Vlasotince, Republika Srbija