Saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković priredio je statističke podatke o stanju ekonomije Srbije od pre 100 i više godina. Tome su pridodati i podaci o stepenu obrazovanja stanovništva Srbije, zemalja regiona i Evrope
Prva tabela prikazuje odnos između budžetskih prihoda i rashoda zemalja u regionu koje su se tek oslobodile turske vlasti.
Vidljivo je da Rumunija ima izrazito pozitivne rezultate, a Grčka umereno pozitivan odnos prihoda i rashoda. Srbija i Bugarska su imale ”rupe” u budžetu, što se na žalost, ni danas nije promenilo.
Ipak, treba uzeti u obzir da su i Srbija i Bugarska neposredno pred Prvi sv. rat značajnije ulagali u vojsku i pripreme za predstojeće balkanske okršaje, što iziskuje velika sredstva. Primerice, za vojsku je izdvajano čak 3 puta više novca nego za obrazovanje, a u Bugarskoj čak 5 puta više. Vojni budžet je u obe zemlje bio duplo veći od sredstava izdvojenih za infrastrukturu. Istovremeno, Rumunija je više sredstava po glavi stanovnika namenila infrastrukturi nego vojsci, a sredstva namenjena obrazovanju su bila dvostruko ili čak trostruko veća u odnosu na Srbiju i Bugarsku. U pogledu obrazovanja, Rumunija je bila bliža Francuskoj nego balkanskim susedima.
BUDŽETI BALKANSKIH DRŽAVA 1898. – 1912.
GOD. | SRBIJA | RUMUNIJA | BURAGSKA | GRČKA |
| Prih. – Rash. P/R | Prih. – Rash. P/R | Prih. – Rash. P/R | Prih. – Rash. P/R | |
1900. | 75 84 – 9 | 210 237 – 27 | 81 96 – 15 | 120 109 + 11 |
1905. | 95 87 + 8 | 308 263 + 45 | 128 125 + 3 | 130 116 + 14 |
1910. | 126 128 – 2 | 583 525 + 58 | 81 198 – 17 | 175 141 + 34 |
1911. | 140 125 + 5 | 644 533 +111 | 199 181 + 18 | 240 181 + 59 |
Izvor: M. JACKSON – J. LAMPE ”Balkanska ekonomija 1550.-1950.”, BLOOMINGTON 1982.
PROCENAT NEPISMENOG STANOVNIŠTA REGIONA (i poređenja sa nekim od ”Velikih sila”)
| DRŽAVA | GODINA | UKUPNO | MUŠK. | ŽENE | DECA |
| BOSNA I HERC. | 87,8 | 82,9 | 93,4 | 87,3 | |
| SRBIJA | 1900. | 79,7 | 67,3 | 92,9 | 78,3 |
| RUMUNIJA | 1899. | 78,0 | 70,6 | ||
| EVR. DEO RUSIJE | 1897. | 73,0 | 62,5 | 83,1 | 77,5 |
| BUGARSKA | 1900. | 72,1 | 57,9 | 86,9 | 68,4 |
| GRČKA | 1907. | 60,8 | 41,8 | 79,8 | 55,0 |
| MAĐARSKA | 1900. | 40,7 | 34,4 | 49,6 | 36,2 |
| AUSTRIJA | 1900. | 23,8 | 22,1 | 25,5 | 31,3 |
| FRANCUSKA | 1901. | 17,4 | 14,8 | 19,8 | 16,9 |
Zanimljivo je da je nepismenost među stanovništvom koji su nekad živeli u Osmanskom carstvu tek neznatno veća od one u evropskom delu Rusije. Kraljevinu Srbiju i prostor BiH kartakteriše izuzetno visok procenat nepismenosti ženske populacije.
TABELA PROCENATA UČENIKA NA 1.000 STANOVNIKA
| DRŽAVA | UČENICI NA 1000 STAN. | GODINA | ||
| FRANCUSKA | 155 | 1903. | ||
| AUSTRIJA | 146 | 1903. | ||
| MAĐARSKA | 133 | 1905. | ||
| BELGIJA | 121 | 1905. | ||
| ŠPANIJA | 105 | 1901. | ||
| BUGARSKA | 96 | 1898. | ||
| ITALIJA | 84 | 1901. | ||
| GRČKA | 81 | 1902. | ||
| RUMUNIJA | 75 | 1903. | ||
| PORTUGALIJA | 47 | 1890. | ||
| SRBIJA | 46 | 1904. | ||
| RUSIJA | 44 | 1903. | ||
| BOSNA I HERC. | 18 | 1899. | ||
Zanimljivo je da su Bugari krajem 19. veka imali procentualno više učenika na 1.000 stanovnika od Italije. Na začelju su opet Srbija, Rusija i prostor BiH, a daleko ispred nas je bila čak i Rumunija.
Izvor:
| HOLM SUNDHAUSSEN, ”HISTORISCHE STATISTIK SERBIENS 1834-1914…”, 1989. |
PROCENAT UVOZA I IZVOZA ZEMALJA REGIONA PREMA ”VELIKIM SILAMA”
| AUSTROUGARSKA | NEMAČKA | FRANCUSKA | VEL.BRITANIJA | OSMAN.CARSTVO | BELGIJA | |||||||
| UVOZ | IZVOZ | UVOZ | IZVOZ | UVOZ | IZVOZ | UVOZ | IZVOZ | UVOZ | IZVOZ | UVOZ | IZVOZ | |
| SRBIJA | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % |
| 1901.-05. | 58 | 86 | 13 | 5 | 1 | 9 | 6 | |||||
| 1906.-10. | 33 | 28 | 33 | 25 | 1 | 12 | 10 | |||||
| 1911. | 41 | 41 | 27 | 25 | 1 | 8 | 8 | |||||
| RUMUNIJA | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % |
| 1901.-05. | 27 | 13 | 28 | 7 | 6 | 3 | 17 | 9 | 29 | |||
| 1906.-10. | 25 | 10 | 34 | 6 | 5 | 7 | 16 | 10 | 30 | |||
| 1911. | 24 | 9 | 32 | 5 | 6 | 7 | 15 | 8 | 28 | |||
| BUGARSKA | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % |
| 1901.-05. | 27 | 10 | 15 | 9 | 6 | 6 | 17 | 14 | 19 | 16 | ||
| 1906.-10. | 27 | 8 | 17 | 12 | 6 | 6 | 16 | 12 | 14 | 27 | 18 | |
| 1911. | 24 | 6 | 20 | 12 | 13 | 6 | 15 | 13 | 8 | 16 | 28 | |
| GRČKA | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % | % |
| 1901.-05. | 14 | 14 | 9 | 8 | 8 | 10 | 21 | 27 | 10 | 6 | ||
| 1906.-10. | 14 | 10 | 9 | 10 | 7 | 8 | 22 | 26 | 9 | 11 | ||
| 1911. | 17 | 10 | 9 | 11 | 8 | 10 | 4 | 24 | 5 | 4 | ||
Uočljivo je da su najveći trgovinski partneri Srbije pre Prvog sv. rata bile Austrougarska i Nemačka. Takođe, primetan je i značajnija trgovinska razmena između Vel. Britanije i Grčke.
Izvor: M. JACKSON – J. LAMPE ”Balkanska ekonomija 1550.-1950.”, BLOOMINGTON 1982.
Priredio: Saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
Komentari (0)