Poreklo stanovništva Novog Bečeja (Gornji Banat), prema istraživanju etnologa Jovana Erdeljanovića “Srbi u Bečeju”. Priredio saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
NAPOMENA: Novi Bečej nastao je spajanjem dva naselja: Vranjevo i Novi Bečej. Do 1952. godine nosi ime Vološinovo, kada dobija današnji naziv – Novi Bečej (A. M.)
Kada je bila ”nemačka vlada”, zvalo se najpre Novi Bečej, pa tek od 1868. godine Mađari su ga nazvali Turski Bečej.
Ovo selo je postojalo još u tursko doba. Na primer, zna se za familije koje su bile pod Turcima: Štefkići (njihova se deca potuku sa turskom decom i ubiju jedno tursko dete, te oni zato promene slavu da ih ne pronađu Turci), zatim Joksimovići, Đigurski,Rajići, Perići, Popovići, Gucakovići, Stefkići i Lucići, a došle su iz Peći još pre Čarnojevića. Lucići su – kažu – bili nemeši. ”Pet braća” Lucića su došli i jedni su otišli u Gospođince u Bačku, gde ih i sad ima, samo imaju drugo krsno ime – Sv. Nikolu, a ovi u Bečeju Sv. Jovana (ne znaju ko ga je promenio); Lucići (5, Sv. Jovan), stara familija, kuća im je bila kod ”namastira” na bregu i za nju su vezivani kadgod čamci.
Selo je bilo više oko stare crkve (”namastira”), blizu Tise, kraj dolme, koja stoji otkako je načinjena, kad je postalo prvo selo od alasa – po nikima su to bili Moljčani iz Mola, Bačvani – koji su se prvi naselili kraj nekadašnjeg Bukurova voka. Bilo je svega 6 kuća kod te stare crkve Velike Gospojine (nova crkva je letnjeg Sv. Nikole).
I stari Grad je bio na suvu, čak je između njega i Tise bio prazan prostor i put, a današnja Adica, koja je više Grada, nije postojala, nego je posle postala od Tisina nasipavanja, pošto Tisa odronjava banatsku obalu, a zasipa bačku. I danas kad opadne voda, vidi se kolje od hrastova drveta koje je bilo u temelju gradskog zida ili pod njim. Iz toga se jasno vidi da je ta tvrđavica bila kružnog oblika, verovatno široka kula u blizini Tise. U narodu postoji sledeća priča o postanku bečejske Adice. Kad su Turci morali bežati iz ovih krajeva ispred austrijske vojske, prevozili su preko Tise u čamcu, prema Novom Bečeju, veliku količinu ”zlata”. Ali su ”naši” već došli do obale Tisine i pucali na njih, tako da im očevidno nije bilo spasa. Zato Turci prevrnu čamac i potope ga u Tisu zajedno sa zlatom, a sami isplivaju na obalu i spasu se. Kako je čamac zajedno sa zlatom potonuo na dno, zbog težine oko njega se gomilao pesak i drugi talog, tako da se vremenom nagomilao sprud, koji se pojavio iznad vode. Kad su Turci posle dužeg vremena ponovo došli u ove krajeve, tražili su i kopali da pronađu potopljeno zlato, ali nisu uspeli. Vremenom je taj sprud toliko narastao da je od njega postalo poveliko ostrvo Adica.
Na mestu Bordoš (Mađari ga zovu Borjaš) u obimu Bereka (mađ. Berek – gaj, šumarak), na jugozapadu kraj Tise, ka kumanovskom ritu, bila je oranica, zemlja koju je spahija Sisanji naselio Mađare iz Gornje Mađarske, posle mađarske bune 1848. godine, na današnje mesto, kraj Srpskog Bečeja (”Srbi su došli ovamo s kapitalom, a Mađari s masnim torbama”).
U školskom letopisu je zapisana 1732. godina kao godina od kad postoji škola u Novom Bečeju.
Turske kuće nisu bile u samom Bečeju, nego po okolini, na imanjima i salašima. Usred Bečeja je turski bunar u kome i sad ima vode.
Kažu da je ostatak utvrđenja Grad kraj Tise bio turska tvrđava i da je bio na ostrvu, jer je tu s jedne strane bila Tisa, a s druge Mala Tisa, koja je posle zasuta i tako je ovo utvrđenje ostalo na suvu. Vidi se kolje pod kamenjem i u njemu.
NAJSTARIJI RODOVI POZNATOG POREKLA:
– AVRAMOV – AVRLIĆ (1, Đurđic), iz Vranjeva
– AVRAMOVI (2, Petrovdan), došljaci iz Bašaida
– ARSENOVI (1, Sv. Jovan), iz Melenaca
– BARBULOV (3, Sv. arh. Mihail), iz Melenaca
– BRUSIN (1, Sv. Jovan), odavno ovde, biće iz Kumana
– BRUSTULOV (1, Sv. arh. Mihail), iz Vranjeva, ušao u kuću
– VARADINČEVI (1, Lazareva subota), iz Kumana
– VLAŠKALIĆ (1, Sv. Nikola), iz Brestovca u Bačkoj
– GALETINI (2, Đurđic), iz Vranjeva, došli u kuću
– DAVIDOVI (1, Đurđevdan), iz Vranjeva
– DUJINI (1, Đurđevdan), iz Vranjeva
– ĐURIŠIĆ (4, Lazareva subota), doveden iz Bačke, Gornji Bečej
– ŽIVANOVI (1, Sv. Luka), iz Kumana
– IBRAJTOROV (1, Petkovača), iz Vranjeva
– JEREMIĆ (1, Lazareva subota), inženjer, iz Karlovaca
– JEREMIĆ (2, Sv. Simeon, 01.09.), iz Melenaca
– JOVANOVIĆ (1, Petkovača), iz Bačke
– JOSIMIOVIĆI (16, Sv. Jovan); Čarnojević ih preveo, a ima ih tri kuće u Neradinu u Sremu, koji su ostali tamo, zovu se tako i slave Sv. Nikolu; kažu da su došli ”iz Raše”
– KELJAČKI (1, Sv. Nikola), iz Melenaca
– KNEŽEVIĆ (2, Đurđevdan), iz Bašaida
– KOLAROV (1, Sv. Stefan), iz Kumana
– KRSTIĆ (2, Đurđevdan), iz Vranjeva
– LAZAROV (1, Sv. Nikola), iz Modoša
– LAKOVIĆ (1, Sv. Ilija), iz Crnje
– LALIĆ (1, Sv. Jovan), iz Vranjeva
– LUKAČEVI (1, Sv. Nikola), iz Karlova; ”u zemlji” tj. u zemunicama su sedeli tri godine
– MARTICKI (2, Sv. Ignjatije), iz Bačkog Petrovog Sela
– MARČIĆEVI (3, Sv. Jovan), iz Vranjeva dovedeni
– MILANKOVI (2, Đurđevdan), iz Kumana
– MOLDOVANOVI (2, Sv. arh. Mihail), iz Karlova, došli skoro, pre 50 godina
– NIKOLIĆI (2, Sv. Nikola), iz Karlova
– NIKŠIĆI – BOGOSAVLJEVI (3, Sv. Nikola), stara familija, slušali su da su iz Crne Gore
– OPRINI (2, Sv. Jovan), došli su odavno iz Bočara, gde ih i sad ima
– PAJTAŠEV (1, Sv. Luka), iz Bašaida, berberin
– PIVNIČKI (1, Sv. Nikola), došljak iz Bačke, beležnik
– RADONIĆ (1, Đurđevdan), iz Vranjeva
– RAKIĆI (2, Đurđevdan), iz Melenaca
– RANKOVIĆ (1, Đurđevdan), iz Melenaca
– SOLAROVI – JOVČIĆI (2, Sv. Nikola), otac iz Kumana
– STANISAVLJEVI – BELČEVI (1, Sv. Nikola), iz Kaća u Bačkoj, a ima ih i u Novom Sadu; odavno doseljeni
– STOJŠINI (2, Sv. Stefan), iz Feldvarca
– SUVAČAREVI – PEČANSKI (2, Sv. Nikola), iz Bočara, još čukundedovi došli; još i ima u Bočaru, ne znaju im sadašnje prezime
– TELEŠKI (1, Krstovdan jesenji), iz Kikinde
– TRBIĆ (2, Sv. Nikola), doveden iz Starog Bečeja
– TURINSKI (2, Vračevi), iz Melenaca
– FILIPOVI (2, Đurđic), iz Karlova
– CVEJIN (1, Đurđevdan), iz Vranjeva
– CUKIĆ (1, Lazareva subota), iz Elemira
– ČORDAROVI (1, Petrovdan), iz Elemira
– ŠUTULOVI – BOČARSKI (1, Petkovača), iz Bočara, još pre stotinu godina
RODOVI ČIJE POREKLO NIJE UTVRĐENO:
– AĆINČEVI (2, Sv. Nikola), stara familija
– BAJINI (9, Sv. Nikola), stara familija
– BATAJIĆI (1, Sv. arh. Mihail), došli ovamo odavno kao pastiri, sad na umoru
– BALJUCOVI (Sv. Paraskeva), stara familija
– VIJATOVI (20, Petrovdan), stara familija
– VRBAŠKI (4, Sv. Nikola), stara familija
– GURJANOVI (8, Petkovača), od prvih familija, kad nije bilo Mađara, osim 10 kuća, ranije doseljenih među Srbe u Bečej, te su i sad oni nastanjeni izmeđano sa Srbima
– DOBOŽANOVI (3, Petrovdan), stara familija
– DRAGIĆ (6, Sv. Jovan), stara familija
– ĐORŠEVIĆ (1, Sv. arh. Mihail), deda došao
– ŽIVKOVI (2, Đurđevdan), tu su bili još za vreme Turaka i imali su sesiju
– ŽIGURSKI (14, Sv. Jovan), stara familija
– ZARINI – ŽARKOVI (2, Sv. Trifun), jedan se zvao Zarić; odavno doseljeni
– IVKOVI (1, Sv. Nikola), stara familija
– ILIČIĆ (20, Đurđic), od starine, cela sesija
– JOVLJEVIĆ (1, Krstovdan, jesenji), bili pastiri
– JOVČIĆI (4, Sv. Jovan; 2 Sv. Nikola), stara familija
– KISELIČKI (8, Mitrovdan), stara familija
– KOMAROVI, od drugog su brata, koji je uzeo Mađaricu i sad su Mađari, a treći brat je otišao u Sisak i sad su Hrvati
– KURBANJEVI (2, Sv. Jovan), stara familija
– LEKIĆ (4, Sv. arh. Mihail), stara familija, pradedi su im bili alasi
– MARIĆI (6, Đurđevdan), stara familija
– MESAROŠKI (1, Sv. Nikola)
– MILANKOVI (2, Sv. Jovan)
– MIROSAVLJEVIĆI (2, Đurđevdan), stara familija
– MIŠIĆI (2, Sv. Trifun)
– NESTOROVI – SAPAJDŽINI (3, Đurđevdan), stara familija
– NEŠIĆ (1, Đurđevdan), od starijih familija
– NIKOLIĆ – LESIN, – ULKIN (1, Đurđic)
– NIKOLIĆI – LEVČINI (2, Sv. Nikola), od prvih familija; došli kad je Bečej naseljen
– PAVLOVIĆI – ĐAKONOVI – PAVLEZANOVI (6, Stefan Dečanski), stara familija, otac i sin popovi
– PENJIN (1, Sv. arh. Mihail)
– PERIĆ – OBRADOVI – FLORINI (9, Sv. Jovan), stara familija
– PESKAROVI (5, Sv. arh. Mihail), od pre 100 godina, od Vlaha čobanina, koji je uzeo Srpkinju
– POŽUNIĆI (2, Sv. Jovan), stara familija
– POPOVIĆI (9, Sv. Jovan), stara familija
– RADOVANOVI (1, Sv. Jovan), stara familija
– RAJIĆI (12, Lazareva subota), stara familija
– RACKOVI (1, Sv. Jovan)
– REZNIĆ (2, Đurđevdan), stara familija
– RISTIĆ (Sv. Nikola), stara familija; sin u Bečkereku
– SAVIĆ (1, Mitrovdan)
– STANKIĆ (1, Sv. Trifun), stara familija
– STOJANOVIĆ (1, Mitrovdan)
– STOJANČEV (1, Đurđevdan)
– SUVAČAROVI (2, Sv. arh. Mihail)
– TAŠINI (6, Sv. Pantelejmon), stara familija
– TIKVIĆI (3, Sv. Stefan), stara familija
– TODOROVIĆI (5, Đurđic; 2 Petrovdan), stara familija
– TUCAKOVI – MAKSIČEVI (oko 10, Sv. Nikola), stara familija
– ĆURČIĆI (4, Sv. Jovan), stara familija
– CRKVENJAKOVI (4, Sv. Nikola), stara familija
– ŠEVIĆI (2, Đurđevdan), stara familija; u ritu ima Ševića greda
– ŠTEFKIĆI (10, Sv. Jovan); familije Štefkići i Rackovi, koje su od dva brata, Štefka i Racka, te i jedan i druga slave Sv. Jovana; potiču iz sela koje je ovde bilo još za turskog doba; Štefkići su dali ”riđeg ždrepca” vladici da im promeni sveca da ih Turci ne nađu, kad su ubili ono tursko dete
– ŠUTULOVI (1, Sv. Paraskeva), stara familija
IZUMRLI RODOVI:
AZUCKI (6, Sv. Ignjatije), sad samo ”prizeti” – GVOŽĐAREV (1, Sv. Paraskeva) – JARAŠIĆI (Sv. Jovan), stara familija – LAZIĆI – ŠULJANOVI (Đurđevdan) – MARINKOVIĆ – KLJUČAROVI (Đurđevdan) – PIROŠOVAČKI (Sv. Jovan), stara familija; jedan odveden u Vranjevo – CUCIĆ (Sv. Jovan), iz Karlova – ŠARGIN (Sv. Paraskeva), iz Kikinde
ISELJENI RODOVI:
DUMITROVI, iz Beodre; jedan otišao u Ameriku, a ostali u Bačku – NEDELJKOVIĆI (Đurđevdan), stara familija; poslednji otišli u Srbiju; bili vrlo bogati – OSTOJINI (Sv. Nikola), iz Bočara – MILINKOVIĆ (Sv. Nikola); otišao u Vranjevo
CIGANI:
ŽIGIĆI (2, Sv. Nikola), došljaci, svinjari, govore samo srpski, žene se još ”od svoje sorte”.
IZVOR: Jovan Erdeljanović – ”SRBI U BANATU”; priredio saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
2. oktobar 2012. u 02:04
Dajana
Zanima me porijeklo prezimena Ćućić, znam da su iz Niksića. Raspitivala sam se na mnogim mjestima ali nisam dobijala odgovor ni na jednoj Web stranici..Pa vas molim da mi pomognete ako možete ….. 🙂
10. januar 2013. u 12:46
Srđan
Zanima me ako ima neko ili zna bilo šta o poreklu o Pajtaševima,ja molim da mi pošalje na meil….unapred hvala ! [email protected]
26. novembar 2015. u 18:15
Rade Koić
Deda mi je pričao, a ja u jednoj knjizi o istoriji Srba u Banatu našao potvrdu. Prezime Kokić potiče iz Hercegovine. Prvo su došli do Užica, a potom sa Arsenijem Čarnojevićem, u velikoj “sobi Srbalja”, do severnog Banata, do Beodre, ili Ljutova, i tu su Kokići ostali, dok su neki Srbi otišli i dalje, do Sent Andreje. U knjizi o istoriji Srba u severnom Banatu piše sve to, i piše da nam je slava sv. Đorđe, kako je i nama, i da su se ženili iz obližnjeg sela (zaboravih ime) sa Marčićima, a bas tako se devojački prezivala moja baka!
Ovde se to prezime uopšte ne pominje. Znaq li neko nešto više o tome?
26. februar 2018. u 22:49
Branko Todorović
Koju slavu slave vaši Kokići, Rade?
Naravno da se pominju, i ima ih raznih…
15. oktobar 2023. u 22:53
Ivica Stojšin
Moja žena je od Kokića. Oni su slavili Sv. Đorđa ali ona ima još sestru i iz njihove porodice nema muške dece da nastave slavu. Moj tast Obrad Kokić je imao rođenog brata Branka koji je imao dva sina Milan i Mile i oboica su pokojni. Milan Kokić ima dva sina Miloša i Radovana koji su nastavili slavu a drugi sin Mile Kokić ima sina Branislava (Bane) i ćerku Slađanu. Slađa ima sina iz prvog braka i mislim da iz drugog braka ima ćerku. A Bane ima dve ćerke.
6. mart 2016. u 01:23
Radomir Ječinac
>> Za g. Marinkovića:
>> Iz Vranjeva / Franjeva, oko godine 1880, možda i koju god. kasnije, iselile se familije Pecarski i Prodanovići, i u velikom pohodu organizovanog naseljavanja novooslobođenih krajeva u južnoj Srbiji, stigle u novoosnovano selo Aleksandrovo (između Niša i Prokuplja). Njihovih potomaka ima i danas. Za Pecarske imam skicu rodoslova.
>> Za više podataka izvolite se javiti na moj mejl / internet adresu. Noćni pozdrav, R. J. (Bgd).
1. novembar 2016. u 12:23
vojislav ananić
NOVI BEČEJ
Andraš Barat
1332-37 Beche, 1342 castellanus de Beche, 1386 castrum Beche, 1440 oppidum Beche, 1853 Türk. oder Neu-Betsche, 1881 Törökbecse és Aracs, 1922 Novi Bečej i Vranjevo, 1947 Vološinovo, 1952 Novi Bečej
Ne zna se tačno kada je i kako Novi Bečej dobio svoj naziv, ko ga je i kada osnovao. Jedno je sigurno: Bečej je sa svojom tvrđavom zauzimao značajno mesto na spisku naselja, koja su imala uticaja na državnu politiku u nizu istorijskih događaja, ponekad i na široj teritoriji.
Posle propasti naselja koje se u doba Rimljana nalazilo na mestu sadašnjeg Novog Bečeja, o njemu se, kao što je slučaj i sa ostalim naseljima u Banatu, prilično dugo ne zna ništa, ali već u doba Stefana I (997-1038) Bečej se javlja kao naseljen.
Za vreme pokrštavanja Mađara u hrišćanstvo, u ove krajeve su se doselile i dve porodice francuskog porekla: Beche i Gregor. One su imale značajnu ulogu na polju religije u ovom delu Ugarske, a mesta koja su naselile označavana su njihovim imenima. Naziv Beče navodno je posledica pogrešno izgovorenog imena Beche. Prema ovoj tvrdnji, prvi posednici i gospodari Bečeja, po kojima je verovatno i dobio naziv, bili su Beche i Gregor, a kasnije njihovi potomci. To ga mišljenja je i istoričar Rudolf Šmit: u svojoj studiji Grad Bečej on takođe navodi da je mesto dobilo naziv po porodici Beče-Gergelj, koja je živela pod prvim kraljem iz kuće Arpadovića. To bi se, dakle, moglo smatrati i prvim istorijskim podatkom o nastanku Bečeja.
Kao godina prvog javljanja Bečeja u istoriji pod tim nazivom može se uzeti podatak iz knjige Đerđa Đerfija Istorijska geografija Mađarske u vreme Arpadovaca, gde opisuje Bečej, a između ostalog piše: „Važan prelaz preko Tise. Godine 1091. kumanski vojskovođa Kapolč s pljačkaškim trupama, dolazeći iz pravca Tokaja, na ovom je mestu [to jest spram Bečeja] prešao Tisu, s namerom da kod donjeg Dunava napusti zemlju [Ugarsku]“. Doduše, on tu daje objašnjenje da je reč o Bečeju u Bačkoj, ali to je prilično nepouzdana tvrdnja. Prvi pouzdaniji podaci o Bečeju potiču iz jedne povelje kralja Bele IV, iz 1328. godine. Kralj poklanja iznova selo Bečej (vila Weche) Konventu krstaša iz Stolnog Beograda. Ovim se potvrđuje da je Bečej i ranije postojao. Sentklaraji je kategoričan u tvrdnji da se Bečej oduvek nalazio na mestu gde je i danas. Tvrdnju da je nekada bio na ostrvu, on objašnjava time što je Tisa, zbog taloženja mulja i peska, menjala svoje korito.
Bečej je, do sredine XIII veka, sa okolnim područjima, lepo napredovao, po Sentklarajiu čak cvetao. Razvijala se zemljoradnja, manufaktura, trgovina. Zahvaljujući svom povoljnom gorgrafskom položaju, održavao je vrlo živu saobraćajno-trgovačku vezu s južnim krajevima, posebno s Vizantijom. Taj procvat je vremenom bio ugrožen, i Bečej je preživeo velike potrese, kada su se 1241. godine u ovim krajevima pojavili Tatari na čelu s Batu-hanom. U popisima papske desetine Bečej već ima parohiju. Godine potonji kralj Žigmund privremeno je darovao mesto Laslu i Ištvanu, sinovima Ištvana Lošoncija. Na početku XV veka Bečej je posedu srpskog despota Stefana, od koga ga nasleđujeĐurađ Branković; on ga 1440. godine daje u zalog Laslu, sinu Mihalja Gestija. Iste godine kralj Vladilav I oduzima posed od Gestijevih i daje ga Talocijevima. Nakon smrti kralja Vladislava, Bečej se ponovo obreo u posedu Brankovića. Na osnovu odluke Zemaljskog sabora iz 1450. godine Janoš Hunjadi oduzima ovaj grad od Brankovića.
Tvrđava i naselje Bečej građeni su na ostrvu, i već 1440. godine ovdašnje naselje ima privilegije trgovišta, kao i pravo carinjenja robe. Godine 1442. Torontalska županija je u Bečeju držala svoja zasedanja. Godine 1451. tvrđava je ponovo u rukama Đurđa Brankovića, koji je 1458. Godine ustupa Mihalju Silađiju; kasnije, tvrđava i grad prelaze u posed kralja Matije. Godine 1492-1493. pravo na imanje polagali su Gerebovi.
Za vreme Turaka mesto nije opustelo. U vreme ratnog pohoda knez Fridrih Avgust je 1695. godine boravio u Turskom Bečeju. Dosta podataka iz turskog perioda bečejske tvrđave, pruža poznati putopisac Evlija Čelebija, koji je šezdesetih godina XVII veka proputovao ove krajeve. U to vreme, od 168 naselja u Banatu, samo je 9 imalo status grada, palanke, varoši; jedan od tih bio je Bečej. Prema opisu Evlije Čelebije, Bečej je bilo vakufsko, zadužbinarsko dobro, u njemu se u to doba nalazila vojnička posada od 40 momaka, poreznika, carinski inspektor i janičarski serdar. Rušenje bečejskog utvrđenja otpočeto je marta 1701. godine, pod upravom segedinskog komandanta Johana Fridriha de Globica.
Prilikom komorskog popisa 1717. godine, Turski Bečej se nalazi među mestima bečkerečkog okruga, sa 20 domova. Car Josif II je prilikom obilaska Južne Ugarske 10. i 11. maja 1768. godine posetio Turski Bečej, i tu prenoćio. Drugi put je boravio ovde 1773. godine, nastavivši put prema Melencima i Bečkereku. Godine 1782. porodica Sišanji je dobila Turski Bečej kao donaciju. Poslednja tri izdanka porodice Sišanji bila su devojke, i one su se poudavale: jedna za Lipota Rohoncija, pukovnika, druga za grofa Karolja Lajningena, treća za Đulu Urbana. Tako je grof Karolj Lajningen-Vesterburg, general ustaničke vojske iz 1848. godine, pogubljen u Aradu, postao posednik u Turskom Bečeju.
Godine 1886. Trećina naselja je izgorela u požaru, a 1893. mestom je harala kolera.
Naselje Vranjevo (varianta Franjevo) nastalo je nakon ukidanja Potisko-pomoriške vojne granice 1751. godine. Naselili su ga srpski graničari. Po zasnivanju Velikokikindskoga privilegovanog distrikta, Vranjevo ulazi u njegov sastav.
Potonji Novi Bečej su 1918. godine činile dve posebne administrativne opštine: Vranjevo, s pretežno srpskim, i Turski Bečej, s pretežno mađarskim življem, a odvajao ih je samo jedan kanal jendek).
Ova mesta su iznedrila priličan broj značajnih ličnosti. Ovde ćemo navesti samo neke: Josif Marinković, kompozitor; dr Jene Sentklaraji, profesor, sveštenik, istoričar, dopisni član Mađarske akademije nauka, počasni član Srpske akademije nauka; dr Vladimir Glavaš, pravnik, advokat, dobrotvor, (prijatelj Svetozara Miletića, . J. Zmaja, Đure Jakšića); Joca Savić, teatrolog; Dimitrije Branković), arhimandrit krušedolskog manastira i rektor Karlovačke bogoslovije; Nikanor (Iličić), episkop bački; Lazar Pavlović, lekar i poslanik u Ugarskom saboru; Vladimir Majinski, advokat, i drugi.
Srpska vojska pod komandom kapetana Miločića, a pod zapovedništvom Dragutina Ristića, ušla je u Vranjevo 21. novembra 1918. godine u 16 časova, a u Bečej istog dana, sat kasnije.
Mesne znamenitosti vredne pomena i posete jesu: kapela-manastir na obali Tise; Opštinska zgrada u Vranjevu; crkva hrama Svetoga Jovana Krstitelja u Vranjevu; ruševine staroga bečejskog grada na obali Tise.
IZVOR: HRONOLOGIJA GRADOVA Anina, Bokša, Buzjaš, Veliki Semikluš, Gataja, Deta, Žombolj, Nova Moldava, Oravica, Ocelu Rošu, Rekaš, Fadžet, Herkulska Banja, Čakovo – Rumunija i Alibunar, Bela Crkva, Žitište, Kovačica, Kovin, Nova Crnja, Novi Bečej, Novi Kneževac, Sečanj, Čoka – Srbija
Koordinator projekta: BARNA BODO, Temišvar, 2009.
Odabrao i obradio: Vojislav Ananić
1. novembar 2016. u 12:41
vojislav ananić
Prema arheološkim istraživanjima izvršenim na Matejskom brodu i Borđošu, koji se nalaze nekoliko kilometara od Novog Bečeja, utvrđeno je da prva ljudska naselja na ovim prostorima datiraju iz mlađeg kamenog i bronzanog doba.
Prvi pisani dokumenti pominju Novi Bečej kao grad tvrđavu (Castelum de Beche) 1091.godine, a ostaci ove, nekada impozantne građevine, na samoj obali Tise, s vedoče o prohujalom vremenu i osvajačkim pohodima Kumana, tatarskih konjanika Batu-kana, vitezova Đurda Brankovića, Hunjadi Janoša i Mehmed paše Sokolovića. Utvrđenje je, do temelja uništeno odredbama Karlovačkog mira 1701.godine.
Nedaleko od Novog Bečeja nalaze se i ostaci benediktanskog manastira Arače, jednog od najstarijih spomenika srednjovekovne arhitekture ovog kraja iz trinaestog veka.
Današnji Novi Bečej nastao je spajanjem dva naselja Vranjeva i Novog Bečeja. Tokom svoje istorije zvao se Turski Bečej, Francisdorf, Vranjevo i Vološinovo, a od 1952.godine dobija ime koje nosi i danas.
U njegovoj bogatoj istoriji pronalazimo podatke o tome da je ovde 1830.godine osnovana redovna škola i prva diletantska družina, 1838. počela je sa radom narodna čitaonica-kasina, a1860.godine osnovano je prvo profesionalno putujuće pozorište Jovana Kneževića.
U Vranjevu je rođen poznati srpski kompozitor Josif Marinković(1851-1931), kao i operska i dramska umetnica Teodora Boberić Arsenović (1885-1960), slavni evropski teatrolog i reditelj Joca Savić (1847-1915), pronalazač Ognjeslav Kostović ( 1851-1918), dr Jene Sentklarai (1843-1925) teolog i filozof, dopisni član Mađarske akademije nauka i Srpskog učenog društva i počasni član Matice srpske, dr Janoš Farago ( 1889-1936) teolog, profesor Teološkog fakulteta u Temišvaru, a kasnije, dramski umetnik Slavko Simić, Dubravka Nešović i mnogi drugi.
Odabrao i priredio: Vojislav Ananić
1. novembar 2016. u 12:44
vojislav ananić
Novi Bečej
Nastanak
Bečejski grad je bio romejsko utvrđenje iz doba kasne antike. U njegovoj blizini, na mestu slovenskog sela Rača (mađ. „Arač”), podignuta je u 9. veku bazilika, koja je dugo potom bila benediktinska opatija. Predanje vezuje ovu crkvu za
misiju Sv. Metodija.
Prvi sigurni pomen Novog Bečeja je iz 1332-1337. godine. Mađarska istoriografija smatra da je bio u posedu porodice Bečei, koja potiče još iz doba Arpadovića. Pre toga se verovatno Bečej (Vila Večei) pominje u jednoj darovnici 1238. kralja Bele IV, gde se potvrđuje da je u mesto posedu Stolnobeogradskog manastira vitezova reda hospitalaca, mada nije sigurno radi li se o ovom mestu. Kralj Žigmund Luksemburški ga je darovao najpre vlastelinskoj porodici Lošonci, a zatim srpskom despotu Stefanu Lazareviću. Posle despota Stefana, grad Bečej je bio u vlasništvu despota Đurđa Brankovića.
Borba za grad
U 15. veku se u Arači održavaju skupštine torontalske županije, a bečejski grad naizmenično menja gospodare. U prvoj polovini 15. veka Novi Bečej je bio u posedu srpskih despota. Krajem 15. veka od Turaka ga je uspešno branio despot Vuk Branković (Zmaj Ognjeni Vuk). Posle izumiranja Brankovića i smrti kralja Matije Korvina, Bečej je bio u posetu porodice Gereb od Vingarta, a 1514. su ga zauzeli ustanici Đorđa Dože. Posle gušenja ustanka, grad Bečej je držao Stefan Verbeci, vojvoda Jovana Zapolje, ali ga je sebi 1531. preoteo srpski vojvoda Stefan Balentić.
Zna se da je oko grada s podgrađem bilo nekoliko naseljenih mesta: Berek, Borđoš, Matej, Sent Kiralj, Šimuđ, Vran, Arača i Kovince. Posle oslobođenja od Turaka se Novi Bečej (mađ. Turski Bečej) i razvijao se kao spahiluk, odvojen od naselja Vranjevo na severu. Posle 1946. su ova naselja spojena pod imenom Novi Bečej.
Godine 1551. Mehmed paša Sokolović je zauzeo grad Bečej. Grad su zauzeli 1594. banatski Srbi, koji su se digli na ustanak u celom Banatu i koju je ugušio Sinan Paša. Ni u vreme Turaka Bečej nije opusteo, opisao ga je turski putopisac Evlija Čelebija, koji je u njemu i boravio. 1717. godine imao je 20 popisanih srpskih domova i pripadao je bečkerečkom okrugu.
Godine 1699. je sklopile su Austrija i Turska Karlovački mir, prema kojem je izvršeno rušenje tvrđave Bečej 1701. godine. Srbi su se u Novi Bečej uglavnom doselili iz Starog Bečeja i Potisja, a u obližnje selo Vranjevo su se doselili iz Potisja i Pomorišja 1752. Novi Bečej je 1781. godine kupila od Bečke Dvorske komore porodica Sisanji.
Srpska crkva podignuta je 1742. U drugoj polovini 18. veka u Novom Bečeju je počelo naseljavanje Mađara. 1848. godine bile su krvave borbe, a 1886. izgorela je trećina Novog Bečeja.
Bečej je posle 1883. prugom povezan sa ostatkom železničke mreže kraljevine Ugarske i od tada se naročito razvija, postavši regionalni centar trgovine žitom u Južnoj Ugarskoj. Početkom 20. veka su, radi lakše rečne plovidbe, sasvim uništeni ostaci Bečejske tvrđave.
Od 1919. godine, Novi Bečej ulazi u sastav jugoslovenske države.
Odabrao: Vojislav Ananić
21. avgust 2017. u 13:55
vojislav ananić
NOVI BEČEJ
Uporedo sa rušenjem bečejske tvrđave 1701. godine otpočelo se sa izgradnjom novih naselja, posebno na desnoj obali Tise gde se imala smestiti srpska milicija radi odbrane od Turaka. Tako nastaje današnji Becej, za razliku od banatskog koji ce još jedno krace vreme ostati na turskoj teritoriji i po tome više od dva veka nositi naziv Turski Becej a u madarskoj varijanti i danas.
Polovinom XVIII veka dolazi do razvoja još jednog naselja u blizini nekadašnje becejske tvrdave. Naime, srpski granicari koji nisu otišli u seobama u Rusiju, ostali su da žive u Banatu sa odredenim privilegijama u okvirima Velikokikindskog distrikta a Vranjevo, koje se prvi put u istorijskim izvorima pominje 1717. godine, ući će u njegov sastav pod nazivom Franovo. Godine 1888. mesto menja naziv u Arac i tada otpocinje intenzivnije naseljavanje mađarskog stanovništva u ovo naselje gde je većinsko stanovništvo bilo srpsko. Zabeleženo je nokoliko tumačenja o poreklu imena Vranjevo. Jedno govori da je mesto dobilo ime po mnoštvu vrana koje se i danas u velikim jatima mogu sresti u vranjevačkom ataru i drugo, po doseljenim Srbima iz okoline Vranja u vreme seobe 1690. godine. U drugoj polovini XIX veka ova dva naselja postaju jedni od najvažnijih i najznačajnijih centara trgovine pšenice u citavoj Austro-Ugarskoj monarhiji. godine 1832. u turskobečejsko pristanište stiže prvi parobrod, a maja 1872. godine tu se usidrio i brod koji je u posetu dovezao cara Franju Josifa. U novoformiranoj jugoslovenskoj državi Turski Bečej 1921. godine menja svoj naziv u Novi Bečej, a vranjevački Srbi vraćaju naziv iz vremena Velikokikindskog distrikta. Mada je Novi Bečej bio administrativno sedište, ekonomski jaki vranjevački domaćini uspevali su da sačuvaju svoju posebnost i pored nastojanja da se ova dva naselja spoje 1929. godine. Do spajanja ova dva mesta ipak dolazi posle Drugog svetskog rata 1946. godine pod nazivom Vološinovo, a tek 1952. godine ono će poneti današnji naziv Novi Bečej.
30. novembar 2017. u 17:19
Vojislav Ananić
Nastanak Bečeja i poreklo imena
Ne zna se tačno kada i kako je Novi Bečej dobio svoje ime, ko ga je i kada osnovao. Jedno je sigurno – Bečej je sa svojom tvrđavom zauzimao značajno mesto na spisku onih, koji su imali uticaja na državnu politiku u sledu istorijskih događaja ponekad i na široj teritoriji.
Posle propasti naselja, koje se u doba Rimljana nalazilo na mestu današnjeg Novog Bečeja, o njemu se, kao što je slučaj i sa drugim naseljima u Banatu, prilično dugo ne čuje ništa, ali već u doba Ištvana I (997—1038) Bečej se javlja kao naseljeno mesto, a uskoro se pominje kao selo.
U to vreme, ili nešto kasnije, ali u periodu uvođenja hrišćanstva kod Mađara, doselile su se između ostalih, u ove krajeve i dve porodice iz francuskog plemena Beche i Gregor. One su imale značajnu ulogu na području religije u ovom delu Ugarske, a zaposelim mestima dali su svoja imena. Naziv Beče (Becse) navodno je posledica pogrešnog čitanja, od strane Mađara, imena Beche. Prema tome prvi posednici i gospodari Bečeja, po kojima je verovatno i dobio ime bili su Beche i Gregor, a kasnije njihovi naslednici.
Malo je verovatno da je Bečej, kako stoji u pojedinim izvorima, dobio naziv po imenu plemića Bečeji Imre, koji je za vreme kralja Karolja Roberta (čija se prestonica nalazila u Temišvaru) došao u posed srednjeg dela Torontalske županije i naselio se u mestu koje je navodno po njemu dobilo ime Beče. Bečeji Imre je – prema Mađarskoj velikoj enciklopediji (A. Pallos) – potomak porodice Beche i Gregor.
Kako i istoričar Rudolf Šmit u svojoj studiji Grad Bečej iznosi da je ovaj dobio ime po porodici Beče-Gergelj: »koji su živeli pod prvim kraljem iz kuće Arpadovića«, za vreme vlade st. Ištvana (997-1038), onda bi se to možda moglo smatrati prvim istorijskim podatkom o postojanju Bečeja.
Karolj Sabo, u svojoj knjizi: Memoari iz prvog veka mađarskog hrišćanstva u XXII stavu, u kojem piše o biografiji Svetog Gelerta, pa kaže da je supruga župana od Beča, koju je sv. Gelert krstio, imala jaku groznicu i kada je na grobu sv. Gelerta u crkvi u Čanadu poljubila ogrtač, ubrzo ozdravila. Na kraju 86. stranice svoje knjige Sabo napominje: »može se pretpostaviti da je ime ovde spomenutog župana u vezi sa torontalskom tvrđavom Bečej i sa imenom toga grada«. Knjiga Karolja Saboa predstavlja, u stvari, zbirku prevoda latinskih legendi iz jedanaestog veka. Te legende su nastale oko 1083. godine kada je sv. Gelert kanonizovan.
Sveti Gelert je, posle ubistva, prvobitno sahranjen u Pešti, a kasnije je njegovo telo preneto u Maroš, pa odatle u Čanad negde 1049. godine. Ogrtač je bio položen na njegovom grobu u crkvi sv. Bogorodice u Čanadu. Dalja pretpostavka je da je poseta grobu supruge Župama od Bečeja, mogla biti u vremenu od 1050-1060. godine, te bi se možda baš ove godine mogle smatrati kao prvo javljanje Bečeja u istoriji.
Kao godina prvog javljanja Bečeja u istoriji pod tim nazivom može se smatrati i podatak iz knjige Đerđa Đerfi Istorijska geografija Mađarske iz vremena Arpadovića, II izdanje Akademije nauka, Budimpešta 1987. U poglavlju Bačka županija na str. 214 u stavu u kome opisuje Becse (j) između ostalog piše:
»Važan prelaz preko Tise 1091. godine kumanski vojskovođa Kapolč je sa pljačkaškim trupama, dolazeći iz pravca Tokaja tu prešao (misli kod Bečeja) Tisu, sa namerom da kod Donjeg Dunava napusti zemlju (misli se na Mađarsku).«
U fusnoti autor knjige daje objašnjenje da se radi o Bečeju u Bačkoj, što je prilično nepouzdana tvrdnja. Naime, iz teksta knjige jasno se vidi da su Kumani prešli Tisu kod Tokaja i da su se odande uputili u dalji pljačkaški pohod na području između Tise i Dunava. Posle toga, 1091. godine, oni prelaze sa desne na levu obalu Tise kod Bečeja, ali po našoj oceni onog u Banatu.
Đerfi je ovu pogrešku verovatno prepisao iz knjige Sctiptores rerum Hunaricarum dacum regumque stirpis Arpadianae gestarum, izdane 1937. godine u Budimpešti, gde se na str. 412 spominje Bečej, za koji autor u fusnoti daje objašnjenje, da se odnosi na »Vicus Obecse«, (Stari Bečej) u Bačkoj.
Potrebno je, pri oceni o kojemu se Bečeju radi imati u vidu uslove stanovanja i izgled tih malih naselja krajem jedanasetog veka (1091). Stanovalo se u kolibama, zemunicama, ili u najboljem slučaju u poluzemunicama, a zanimanje je uglavnom bilo stočarstvo, što je olakšavalo »seljakanje« s jednog mesta na drugo, gde je ispaša bolja.
Tada su orijentiri mogli biti, ne mala naseljena mesta od desetak-dvadesetak koliba, već brda i planine, reke i njihove pritoke ili ušća reka i naravno tvrđave. Sve drugo je bilo nesigurno, jer je bilo podložno promeni i iščezavanju.
U prilog toj tvrdnji ide i podatak iz knjige Dušana Popovića, Srbi u Bačkoj do kraja 18. veka, Beograd 1952, u kojoj na str. 77 stoji: »Bečej za vreme Turaka se ne pominje, iako se pominju mnoga sela iz okoline Bečeja, kao Bela, Botra, Perlek, Kutež, Ketvila i druga…«.
Možda je, u vreme prelaska Kumana preko Tise (1091), Bečej u Banatu pripadao upravi i zapovedništvu tvrđave Bač, te se kao takav i mogao smatrati da pripada Bačkoj županiji, ali to nema posebnog značaja za dokazivanje o kome je Bečeju reč, jer je tvrđava uvek bila na levoj strani Tise, a u njenoj neposrednoj blizini se nalazio Bečej u Banatu. Bečej u Bačkoj udaljen je skoro deset kilometara od tvrđave, ako se ide vodenim tokom Tise, a vazdušnom linijom udaljen je tri-četiri kilometra.
Treba naglasiti da je tvrđava postojala, na mestu na kome se i danas nalaze njeni ostaci, još u doba Rimljana. Ona je kasnije obnavljana ili na istom mestu izgrađena i nova, ali je sigurno jedno, da je uz tvrđavu oduvek postojalo prateće naselje, u ovom slučaju to je bio današnji Novi Bečej.
Prema tome, čini nam se, na osnovu svega što je rečeno u Hronici Mađarske o Bečeju, da se to odnosi samo na Bečej uz tvrđavu, gde je vojska i gde se odvija život.
Zbog svega ovog smatram, da se kao prvi pismeni trag u istoriji Novog Bečeja može uzeti 1091. godina.
Možda nam kao istorijski dokaz, o postojanju Bečeja u jedanaestom veku, može poslužiti i lepo očuvan mač pronađen u ruševinama bečejske tvrđave. Mač je pronašao Šandor Bizonji iz Novog Bečeja, jedan od poklonika novobečejske prošlosti, a njegova udovica je mač poklonila Narodnom muzeju u Zrenjaninu (1946) preko tadašnjeg upravnika Šandora Nađa. Mač je lepo očuvan i ukrašen, a potiče iz jedanaestog ili početka dvanaestog veka.
Ovo je izjavio Šandor Nađ na sastanku Zavičajnog kluba 13. septembra 1986. godine u Novom Bečeju, a meni je još jednom detaljnije objasnio telefonom 22. septembra 1986. godine, kad sam ga upozorio da kustos zrenjaninskog muzeja (takođe 22. septembra 1986.) tvrdi, da oni u Muzeju nemaju taj mač.
Ono što Rudolf Šmit iznosi u studiji Grad Bečej: »Dokumentarno se Bečej pominje tek godine 1238. kada kralj Bela I poklanja iznova konventu krstaša u Stonom Beogradu selo Bečej (villa Weche). Ono iznova baš potvrđuje da je Bečej i ranije postojao.
Sentklarai je kategoričan u tvrđenju da se Bečej oduvek nalazio na mestu gde je i danas. Tvrđenja da je nekada bio na ostrvu, on objašnjava – da je Tisa zbog taloženja mulja i peska menjala svoje korito. Za to postoje mnogi dokazi u ritovima i jarugama, pa čak da je Tisa i s istočne strane omeđila naselje Bečej te se tako on sa svojom tvrđavom izvesno vreme mogao naći i na ostrvu.
Bečej se do sredine dvanaestog veka, za vreme vladavine Gejze, sa svim područnim opštinama vrlo lepo razvijao kako kaže Sentklarai cvetao je. Taj razvoj je samo neznatno ometen unutrašnjim nemirima i pustošenjima koje je u banatskim naseljima radio Borić, bosanski ban koji je u ugarskim prestonim borbama učestvovao protiv Ištvana III. Za vreme vladavine Bele III oko 1190. godine sva su mesta ovog područja živela u priličnom blagostanju, pa je i u Bečeju uzela maha zemljordnja, zatim razvoj manufakture i trgovine. Bečej je, zahvaljujući svom povoljnom geografskom položaju održavao posredno i neposredno vrlo živu saobraćajno-trgovačku vezu s južnim kraljevima, posebno s Vizantijom, što je obezbeđivalo bogatstvo i uslove za brzi razvoj.
Taj procvat je vremenom bio ugrožen i Bečej je preživeo teške potrese 1241. godine kada su u ove krajeve prodrli Tatari na čelu s Batu-Kanom.
Izvor: Internet
9. februar 2020. u 17:36
Vojislav Ananić
NOVI BEČEJ
https://www.novibechej.com/da-se-podsetimo-na-novi-becej-i-novobecejce/956-poreklo-imena-beceja
7. mart 2023. u 16:15
Novica golubovic
Pozdrav vojislave. Moj ujak stojan stajkovic(stole) 80-te je radio u beceju, mislim da je radio u opstini, bio je ozenjen becejkom, po poslednjem saznanju, ona je i dalje u beceju ima dve cerke, dali ti je poznato prezime stajkovic. Mozes mi pisati na mail [email protected]