Novi Sad i okolna mesta

37 komentara

1. 11. septembar 2015. u 11:55

   milenko mladena kolarski

   Moj pokojni otac je živeo u Rumenci mesto udaljeno 6 km od Novog Sada.po dostupnim podacima pravoslavna crkva u mestu je napravljena i pre svih pravoslavnih hramova u Novom sadu ,što govori da su se srbi prvo doselili u to mest a tek kasnije su naseljavali Petrovaradinski šanac i budući grad Novi sad.Kolarskih je bilo tada a i dan danas iz četiri korena koja nisu u međusobnim rodbinskim odnosima, naše poreklo je iz tkz Đakulinih.Najverovatnije su moji preci doseljeni u rumenki sa drugom seobom 1730 , a nije isključeno da su možda neki izi tokom prvesa Arsenijem Čarnojevićem 1690 godne podaci se gube jer su crkvene knjige nesale tokom revolucije 1848 .Navodno su kolarski doseljeni iz južne makedovije iz mesta dolčevo kod bugarske granice po ne potvrđenim podacima i dnas ima porodica sa istim prezimenom u tok delu makedonije .Da li imate neke podatke koje bi nam mogle koristiti u cilju nalaženaj našeg porekla .Inače kolarskih je bilo pred drugi svetski rat samoi u rumenci 17 numera(kućnih brojeva) , a kasnije se taj broj povećavao ili smanjivao, jer su se nekio odeelili, a drugi ženili ili udavali i ostajali u mestu pozz
   Hvala na intresentnaoj temei dr Milensko kolarski Instittiu za zdravstvenu zaštit dece i omladine Vojvodine u novom Sadu

   Odgovori

2. 22. mart 2017. u 05:49

   vojislav ananić

   NOVI SAD

   Dobro došli u Novi Sad, dobro došli u Srpsku Atinu, gostoljubivi i lep grad, gde Vas građani, vedri i raspoloženi, dočekuju otvorena srca iskreno i prijateljski. Novi Sad je glavni grad AP Vojvodine, privredni, kulturni, naučni, obrazovni, zdravstveni, administrativni centar sa blizu 320.000 stanovnika. Grad se smestio pored leve obale Dunava u južnoj bačkoj.
   Krajem XVII veka na grebenu Fruške gore, nad desnom obalom Dunava, počinje gradnja Petrovaradinske tvrđave. Ubrzo oko šanca formiralo se manje naselje trgovaca, ribara, zanatlija i lađara. U međuvremenu, do 1780. godine, završeno je najveće vojno utvrđenje tadašnje Austrijske carevine Petrovaradinska tvrđava-‘’Gibraltar na Dunavu’’. Gradnju tvrđave pratilo je širenje naselja na suprotnoj obali Dunava, označeno raznim imenima Neoplanta, Ujvidek, Neusatz, da bi 1. februara 1748. godine dobio ime Novi Sad. Tada su njegovi žitelji platili bečkom dvoru 95.000 ondašnjih forinti za dobijanje statusa slobodnog grada.
   Novi Sad je poneo ime Srpska Atina. Žitelji ovog grada to posebno ističu. On je grad prosvete, kulture, grad muzeja, galerija, biblioteka i pozorišta, Godine 1790. Emanuel Janković doneo je prvu štampariju i otvorio knjižaru po evropskim uzorima. Srpska pravoslavna Velika gimnazija (druga kod Srba, posle Karlovačke 1791. godine) osnovana je 1810. godine. Jedan od profesora ove gimnazije, Georgije Magarašević, pokrenuo je 1824. godine časopis “Serbski letopis”, koji i danas izlazi pod imenom ‘’Letopis Matice srpske’’ kao najstariji ‘’živi’’ književni časopis u svetu. U Novom Sadu je 1861. godine osnovano Srpsko narodno pozorište, najstariji jugoslovenski profesionalni teatar. Matica srpska, prosvetna, kulturna i naučna institucija, osnovana 1826. godine u Budimpešti, deluje u Novom Sadu od 1864. godine.
   Kulturno-istorijski razvoj Novog Sada znatno je doprineo formiranju arhitektonskih turističkih vrednosti koje čine kompleksne celine spomeničko-umetničkog karaktera. Največi broj ovakvih vrednosti vezan je za centralni, stari deo grada koji danas u delu Zmaj Jovine i Dunavske ulice predstavlja jedinstvenu ambijentalnu celinu u kojoj je zabranjeno funkcionisanje saobraćaja. Prepoznatljivost ovog dela grada uočava se pretežno na zgradama građenim tokom XVIII i XIX veka.
   Najstarija građevina u gradu je kuća kod Belog lava, na uglu Zmaj Jovine i Dunavske ulice, iz 1720. godine. Posebnu vrednost predstavlja Gradska kuća, stara zgrada Opštinske skupštine, na Trgu slobode, podignuta u neorenesansnom stilu 1894. godine, po projektu arhitekte Đerđa Molnara. Najvrednija prostorija je Svečana sala na prvom spratu sa zidnim slikama Pavla Ružičke. U tornju je 1907. godine postavljeno zvono sa slikom Svetog Florijana, tadašnjeg zaštitnika grada.
   Značajna je i zgrada Vojvođanskog muzeja, nekadašnji Sud, u Dunavskoj ulici, izgrađena 1900. godine, po projektu Đule Vagnera.
   Ovde još treba izdvojiti zgrade Doma Vojske Jugoslavije, Novosadske štedionice, danas Vojvođanske banke, Tanurdžićevu palatu, stambeno-poslovni objekat, građenu 1933/34. godine, zgradu gimnazije ‘’Jovan Jovanović Zmaj’’, podignutu 1910. godine, po projektu arhitekte Vladimira Nikolića, Vladičin dvor Bačke eparhije, sa elementima srpsko-vizantijskog i mavarskog stila iz 1901. godine, delo istog arhitekte, kao i zgradu Matice srpske iz 1912. godine koju je projektovao arhitekta Momčilo Tapavica.
   Plebanija u Katoličkoj porti, sagrađena je 1808. godine, čuva se kao redak spomenik stare arhitekture. Kada se ulazi u grad sa Varadinskog mosta, zapažaju se Radnički dom sagrađen 1913. godine po projektu Dragiše Brašovana, sa figurom radnika na pročelju, koju je izvajao Toma Roksandić, zatim palata Izvršnog veća, ranije Banska palata, koja se odlikuje izrezitom monumentalnošću, građena u periodu 1936-1939. godine. Ona je takođe delo arhitekte Dragiše Brašovana. Spolja je obložena mermerom sa ostrva Brača. Enterijer zgrade čine široki hodnici iz kojih se ulazi u prostrane poslovne prostorije, a centralni hol je obložen kamenom iz Karare.
   Dom kulture, u kome je do izgradnje sopstvene zgrade bilo smešteno Srpsko narodno pozorište, podignut je po projektu Đorđa Tabakovića, 1938. godine. U njemu su sada Pozorište mladih i Lutkarsko pozorište.
   Pored toga, značajnu komponentu spomeničkih vrednosti grada čine pojedinačne zgrade i kompleksi građeni u novije vreme: zgrada Srpskog narodnog pozorišta, koju je projektovao Viktor Jackijević, poljski arhitekta, Sportski i poslovni centar Vojvodina, atraktivna građevina metala, stakla, betona i mermera koja se prostire na 65.000 m2 i deo kompleksa od 20 hektara, u kome su i stadion FK ‘’Vojvodina’’ i prostori za sportske i rekreativne sadržaje-teniska igrališta, bazeni, klizalište i drugo, sa velikom dvoranom koja može da primi do 10.000 gledalaca i malom dvoranom za 1.200 gledalaca. Zatim, zgrada Pošte, zgrada Železničke stanice rađena po projektu Imre Farkaša 1964. godine, upravna zgrada NIS-a završena 1998. godine po projektu Aleksandra Kekovića…
   U gradu se nalazi nekoliko crkava koje se karakterišu monumentalnošću, arhitektonskim sklopom, vrednom unutrašnjošću i zbirkama predmeta umetničko-istorijskog značaja. Nagli ekonomski, kulturni i prosvetni razvoj, a uz to nacionalno, versko i jezičko šarenilo, uticali su i na to da se u Novom Sadu, i koa verskom središtu, podižu mnoge bogomolje verskih zajednica.
   Crkve u gradu su građene u slojevima, tako da su prve podizane od priručnog materijala: dasaka, trske, sa podom od kamena.
   Prema predanju, prva pravoslavna crkva Svetog velikomučenika Georgija, saborni hram, postoji još od 1700. godine. Od 1708. godine je u Novom Sadu (tada Šancu) sedište Bačkog vladike. Zidani Saborni hram građen je polovinom XVIII veka, 1742. godine, za vreme vladavine carice Marije Terezije, a sadašnji izgled je dobio projektom arhitekte iz Budimpešte, Mihaila Harminca, 1902-1905. godine, u vreme vladike Mitrofana Ševića. Ikonostas je uradio čuveni srpski slikar Paja Jovanović u Beču, a zidne kompozicije slikar Stevan Aleksić, dok su vitraži na prozorima delo Imre Želera iz Budimpešte.
   Do 1748. godine u gradu će biti podignuti svi i danas postojeći pravoslavni hramovi-Saborni sa Vladičanskim dvorom, Almaški, Uspenski i Nikolajevski.
   Ovaj poslednji, hram moštiju Svetog Oca Nikolaja, Nikolajevska crkva, u svom osnovnom graditeljskom korpusu, jedini je sačuvan bez znatnih promena, zbog čega se smatra najstarijim pravoslavnim hramom u gradu. Zidan je 1730. godine sa karakteristikama baroka. Kada je oštećen u bombardovanju, sa Petrovaradinske tvrđave 1849. godine, obnovili su ga Jovan i Marija Trandafil koji su tu i sahranjeni. Ikonostas u crkvi uradio je pod uticajem nazarenskog slikarstva, Pavle Simić 1862. godine. Zanimljivo je da su u ovoj crkvi kršteni sinovi Mileve i Alberta Anštajna, Albert i Eduard, 1913. godine.
   Uspenska crkva, hram Uspenja Presvete Bogorodice, izgrađen je 1736. godine u barokno stilu i više puta obnavljana. Svoj današnji izgled je dobila oko 1780. godine. Slikarske radove u crkvi su izveli Janko Halkozović i Vasa Ostojić. Posebnost ovog hrama čine sam ikonostas i njegova rezbarija, zatim rezbarija bogorodičinog trona, arhijerejskog prestola i crkvenog nameštaja rezbaratora porodice Gavrilović.
   Almaška crkva, sa klasičnim baroknim portalom u duborezu koji je radio Aksentije Marković, podignuta je 1797. godine. Zvonik je na zapadnoj strani, a fasade su bogato dekorisane kao i unutrašnjost hrama. Ikone u njoj su rad Arsenija Teodorovića iz 1825. godine, koji je u porti hrama i sahranjen. Posebnu vrednost crkvi daje ikona Presvete Bogorodice, rad slikara Uroša Predića iz 1905. godine.
   Gradskim centrom, odnosno Trgom slobode dominira Rimokatolička parohijska crkva Župa imena Marijina, građena krajem XIX veka, 1894. godine u neogotskom stilu, po projektu arhitekte Đerđa Molnara, čija se mermerna bista nalazi odmah iza vrata u jednoj niši. Crkva je trobrodna, sa gotskim svodovima, koje drže vitki i visoki stubovi. Oltar je ukrašen tirolskom rezbarijom, prozori peštanskim vitražima, a krov je rađen u žolnai keramici.
   U Jevrejskoj ulici arhitektonskim sklopom i veličinom izdvajaju se Sinagoga iz 1906. godine, rađena po projektu Lipota Baumhorna. Danas se u njoj ne vrše religiozni obredi, a zbog visoke unutrašnje akustičnosti se koristi kao koncertna dvorana. U Novom Sadu postoji veći broj spomenika i bista posvećenih velikim događajima i pojedincima iz njegove i jugoslovenske istorije.
   Od vajarskih i umetničkim vrednosti značajni su – spomenik Svetozaru Miletiću u centru grada, skulpture Jovana Jovanovića Zmaja u Zmaj Jovinoj ulici, Đure Jakšića i Branka Radičevića u Dunavskom parku, biste srpskih književnika, Spomenik žrtvama fašističkog terora na Dunavskom keju, veći broj skulptura pod zajedničkim imenom Srne, radovi Jovana Soldatovića, postavljeni na Petrovaradinskoj tvrđavi.

   IZVOR: virtual Tour

   Odabrao: Vojislav Ananić

   Odgovori

3. 11. maj 2017. u 11:44

   vojislav ananić

   NOVI SAD, grad u Bačkoj, na Dunavu. Ima 39.122 stanovnika (31/3 1921), od kojih je bilo Srba 16.071, Slovenaca 613, Slovaka 1.294, Rusa 672, Madžara 13.065, Židova 2.663, Nijemaca 6.486; pravoslavnih 14.891, katolika 15.120, evangelika 5.713, muslimana 426. Prvi spomen o N. S. je iz doba Mohačke bitke. U to doba, na mjestu današnjeg N. S. bilo je naselje Vasarosvarad. Za tursko doba (1590) bilo je na tom mjestu srpsko naselje Varadinci sa 18 popisanih poreznih domova. I poslije oslobođenja od Turaka zadržao je N. S. srpski etnički karakter, te su ga zvali Kaitzenstadt ili Varadinski Šanac. 1720 imao je N. S. 112 popisanih srpskih domova, 15 madžarskih i 14 njemačkih. 1748 postao je N. S. kraljevski slobodni grad i dobio je ime N. S. 1771 i 1838 stradao je od poplave. 1848 novosadski Srbi izabrali su na zboru u Novom Sadu deputaciju, koja je imala zadatak, da se sporazumije sa Kossuth-om o srpskim stvarima. 1849 do 1860 nalazio se N. S. u okviru Vojvodine. 1864 preselila se Matica Srpska u N. S., a srpska gimnazija postala je potpuna; osnovano je društvo za srpsko narodno pozorište. U to doba N. S. je bio centar političkog, kulturnog i društvenog života srpskoga naroda, naročito u Ugarskoj. U N. S. su u to doba stalno boravili ili se duže zadržavali Miletić, Polit. Desančić, Zmaj, Laza Kostić, Đ. Natošević, I. Vučetić, St. Branovački, St. Pavlović, T. Mandić, L. Stanojević, A. Hadžić, K . T rifković, A. Pajević i mnogi viđeni emigranti iz Srbije. To je najljepše doba u srpskoj historiji N. S. »Srpska Atina« je u vrijeme pred Svjetski Rat znatno izgubila uslijed madžarizacije u kulturnonacionalnom pogledu. 9/11 1918 ušla je srpska vojska u N. S. Stanovništvo u N. S. dobrim se dijelom bavi ratarstvom i vrtljarstvom, naročito ono bliže periferiji i na salašima. Obrt, i veliki i mali u posljednje vrijeme naročito se lijepo razvio. Trgovina je u vezi sa produkcijom N. S. i okolice. N. S. je u našoj zemlji jedno od najvažnijih tržišta hranom i zeljem. Isto tako znatna je trgovina voćem. N. S. ima najveću i najraznovrsniju industriju u Vojvodini. Znatna je industrija željeza, prevoznih sredstava, sapuna, mesnate robe, esencije, špirita, kudjelje, sode. Isto tako je vrlo znatna trgovina kamena, drvena, kožna. i svilena industrija. N. S. je jedno od najvažn ijih željezničkih raskršća u državi. Napretku N. S. mnogo pomaže što leži na Dunavu i tromeđi Srijema, Bačke i Banata, naših najbogatijih pokrajina. Sa Srijemom je vezan željeznim mostom za željeznički saobraćaj. Drugi most koji se sada gradi, služit će za kolni i pješački saobraćaj. N. S. ima električnu rasvjetu i tramvaj. N. S. je sjedište bačkog srpskopravoslavnog episkopa i mnogih i znatnih vlasti. U N. S. je Matica Srpska i jedna od najstarijih gimnazija u srpskom narodu. Danas je N. S. grad, u kojem ima najviše inteligencije, središte kulturnog života Vojvodine i jedan od najkulturnijih i najnaprednijih gradova u našoj državi. U N. S. se nalazi opera, kazalište, burza, muška i ženska gimnazija, ženska učiteljska škola, trgovačka akademija, muška i ženska građanska škola i gradski arhiv. N. S. je sjedište mnogih kulturnih, humanih i privrednih društava.

   Literatura: M. Erdujhelyi, Istorija Novoga Sada (1894); Članak o N. S. u madžarskoj monografiji o bačko-bodroškoj županiji, I (1909); Novi Sad i Vojvodina (1926). D. Popović. Na kraju grada ima arteški zdenac radioaktivne alkalno-murijatičke vode 24 C. Sadrži joda 17 M. E. Hidroterapija, elektroterapijsko blato iz Melenaca. Liječi: reumatizam, ženske bolesti, kožne, živčane i kostiju. Svojina je A. D.

   L. N.

   IZVOR: prof. St. Stanojević, NARODNA ENCIKLOPEDIJA SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, III KNJIGA , N—R, IZDAVAČ: BIBLIOGRAFSKI ZAVOD D. D. ZAGREB, GUNDULIĆEVA 29 ZASTUPA DR- ERIK MOSCHE, MIHANOVIĆEVA ULICA 1, 1928.

   Odgovori

4. 5. jul 2017. u 17:14

   vojislav ananić

   NOVI SAD
   (NOVI SAD / UJVIDEK / NOVY SAD)

   Temelji današnjeg grada postavljeni su krajem XVII veka, kada je na levoj obali Dunava, preko puta Petrovaradinske tvrđave, podignuto utvrđenje, mostobran, vojničko-zanatlijsko naselje Srba graničara, koje je najpre nazvano Racko selo, zatim Racki grad, a potom Petrovaradinski Šanac.
   Zahvaljujući mnogim trgovcima i zanatlijama, koji su se s vremenom naseljavali na ovo područje, kao i povoljnom geografskom položaju, ovo naselje je veoma brzo postalo vojnički, privredni i kulturni centar Srba. Nakon 1716. godine naseliće ga Nemci iz Bavarske i Austrije, a od 1739. godine Grci, Jevreji, Jermeni i drugi narodi. Ukazom carice Marije Terezije od 1. februara 1748. godine, Petrovaradinski Šanac postaje slobodni kraljevski grad, sa sopstvenim pečatom i grbom. Od tada se naziva Neoplanta, Neusatz i Ujvidek, a Srbi su ove nazive preveli kao Novi Sad.
   Grad se ubrzano razvijao u svakom pogledu, a pravi procvat doživeo je u drugoj polovini XIX veka, pa je s razlogom često nazivan Srpskom Atinom ili Rackim Parizom. Pored niza manufakturnih zanatskih radionica, trgovinskih radnji, gostionica i kafana, Novi Sad je još od 1770. godine imao svilaru i dve pivare, fabriku tekstila (1846), prvi parni mlin (1855), crepanu (1847), sirćetanu, fabriku poljoprivrednih mašina. Prvi putnički voz iz Subotice stigao je u Novi Sad 5. marta 1883. godine. Iste godine izgrađen je i železnički most preko Dunava. Električna centrala izgrađena je 1910. godine, električni tramvaj je prvi put prošao gradom 1911, a autobuski saobraćaj uveden je 1930. godine.
   Privredni razvoj grada dao je početni impuls razvoju građanstva koje je postalo nosilac celokupnog duhovnog i kulturnog razvoja. U Novom Sadu se grade velelepne privatne kuće, ali i javni objekti koji i danas ukrašavaju staro jezgro grada. Pravi arhitektonski dragulji koji krase današnji Trg Slobode su Gradska kuća, podignuta 1894. godine prema projektu arhitekte Đerđa Molnara, i rimokatolička crkva Sveto Ime Marijino iz 1896, izgrađena prema projektu istog arhitekte. Među brojne značajne građevine podignute u XIX i u prvim decenijama XX veka svrstavaju se: zgrada Sudske palate, koju je projektovao arhitekta Đula Vagner (1898-1900), zgrada Centralnog kreditnog zavoda (1896), zgrada Srpske gimnazije (1900) i Vladičanski dvor (1901). Sve tri zgrade građene su prema projektu arhitekte Vladimira Nikolića. Izuzetno značajna je i zgrada u kojoj je danas smeštena Matica srpska, građena prema projektu Momčila Tapavice (1912), a inače je zadužbina dobrotvorke Marije Trandafil. Staro jezgro grada krasi i zgrada Platoneuma iz XVIII veka (zadužbina vladike Platona Atanackovića), a od građevina nastalih u XX veku svakako je najmonumentalnija zgrada Dunavske banovine (Bela banovina ili Bačka pogača), građena između 1936. i 1939, po projektu Dragiše Brašovana. Od sakralnih objekata, najstarija pravoslavna bogomolja u Novom Sadu je Nikolajevska crkva (pominje se već 1730), zatim Jermenska (1746), koja je porušena 1965, Saborna crkva Sv. Đorđa iz XVIII veka, Uspenska (1765-1774), Almaška crkva (1797-1808), grkokatolička (1822) i sinagoga (1909).
   Privredni procvat uticao je i na brži razvoj prosvete i društvenog života grada. Tako je u Novom Sadu osnovana Srpska pravoslavna gimnazija (1810), Srpska čitaonica (1845), Srpsko narodno pozorište (1861), a tokom šezdesetih godina XIX veka u gradu aktivno rade mnogobrojna kulturna društva i druge društvene organizacije pripadnika svih naroda koji žive na ovom prostoru.

   Petrovaradinska tvrđava

   Sa desne strane Dunava podignuta je Petrovaradinska tvrđava u periodu od 1692. do 1780. godine, po fortifikacijskom sistemu francuskog vojnog arhitekte markiza Sebastijana Vobana. Zbog višestrukog značaja, nazvana je Gibraltar na Dunavu.
   Povoljan položaj stene na kojoj je tvrđava, prepoznali su mnogi narodi koji su se na ovom području smenjivali tokom dugog civilizacijskog razvoja. Kelti, Rimljani, Vizantijci, Mađari, Srbi, Turci gradili su tu svoja utvrđenja, o čemu svedoče arheološki nalazi koji potiču čak iz mlađeg kamenog doba. Izgradnju ovog vojnog kolosa započeo je austrijski car Leopold I, a završio je car Josif II. Prvi plan gradnje dao je inženjerski pukovnik Kajzerfeld, a drugi, geograf i arhitekta grof Luiđi Ferdinand Marsilji (Luigi Ferdinand Marsigli).
   Prva posada iz 1702. godine bila je sačinjena od čete mađarskih husari odreda srpskih hajduka.
   U Prvom i Drugom svetskom ratu bila je vojni garnizon, a od 1951. godine postaje civilni objekat koji se danas koristi za kulturne, umetničke, turističke i ugostiteljske svrhe.

   IZVOR: koliko se poznajemo, iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini, IX izdanje, Novi Sad, 2014. god.

   Odgovori

5. 30. jul 2017. u 09:07

   vojislav ananić

   BUKOVAC

   Na obroncima Fruške gore, a na petom kilometru od Petrovaradina, leži sremsko selo Bukovac. Po pričanju starih ljudi, selo je bilo u ataru Selište, u kojem se i danas iskopavaju temelji nekih zidina. U tom ataru nalazi se i šuma Crkvište, koja je to ime, verovatno, dobila po staroj seoskoj crkvi. Pored Selišta nalazi se pašnjak Grobnice, na kojem su iskopavani stari grobovi. U selu se i danas nalazi stara ćuprija, kod koje je okončana pobuna za vreme revolucije 1848. godine.
   Ime sela, kako se priča, potiče od jedne stare bukve, koja je bila pored krsta na raskršću sela.
   Bukovac je danas moderno selo, sa velikim prilivom stanovništva, sa novom osmogodišnjom školom, ambulantom, prodavnicama, strujom, vodom i drugim komunalnim i uslužnim objektima.
   U oko 800 domaćinstava živi oko 3000 stanovnika. Od toga broja većina su Srbi oko 98 %, a ostalo Hrvati i Mađari.
   Dva velika talasa imigracija zahvatila su Bukovac. Prvi je bio između 1957. i 1967. godine, kada je znatan broj srpskih porodica doseljen iz okoline Banjaluke i Krupe na Vrbasu. Drugi talas je bio oko 1970. godine, kada su doseljene srpske porodice iz okoline Vranja, Valjeva, Tekeriša, Sipulje i Pomijače.
   Etnici: Bukovčan i Bukovkinja; ktetik: bukovački.
   Informatori: Đoka Ranković, 1928, i Jelena Stankov, profesor srpskohrvatskog jezika, trenutno sekretar Mesne zajednice u Bukovcu.

   IZVOR: Žarko Bošnjaković – Onomastika Srema, SANU, 1986.

   Odgovori

6. 30. jul 2017. u 09:26

   vojislav ananić

   NOVI LEDINCI

   „Između šumovitog venca Fruške gore i desne obale Dunava, nedaleko od Novog Sada, oko osam kilometara zapadno od drevne Petrovaradinske tvrđave, na severnim fruškogorskim obroncima, pod Crnim čotom i kamenolomom „Srebro”, nalazi se brdoviti ali i pitomi ledinački atar.
   Na ovom prostoru nalaze se dva omanja naselja. Jedno je podignuto u dolini Tavnog potoka bliže šumi, to su Stari Ledinci, koje su fašisti oktobra 1943. potpuno spalili i razorili. Ovo naselje je skriveno šumom i bregovima pa se i ne vidi dok se u njega ne dođe. Drugo je izgrađeno neposredno posle drugog svetkog rata na jednom od najsevernijih obronaka Fruške gore — brdu Kruši, pa se izdaleka vidi sa svih strana.
   Reljef ledinačkog atara je uglavnom brdovit, ravnice ima samo pored Dunava. Što se tiče doline Tavnog potoka, ona je, izuzimajući dva-tri manja proširenja, celom dužinom vrlo uska.
   O životu prastarih stanovnika ledinačkog atara za sada nema siguriih istorijskih tragova. Postoje dokazi prisustva Rimljana iz vremena imperatora Proba, koji govore da su oni u blizini današnjeg ledinačkog majdana „Srebro” iz jednog rudokopa vadili plemenite metale za potrebe kovnice novca u Sirmijumu. Posle propasti Rimskog carstva ovim krajem su protutnjale mnoge osvajačke horde, da bi ga u XVI veku osvojili i porobili Turci, koji su njime vladali više od 100 godina.
   Turci su 1694. godine teško poraženi od austrijske vojske kod Petrovaradina. Narušavajući Karlovački mir, oni 1716. godine još jednom pokušaše da zagospodare ovim krajem, ali su i tada poraženi i više se ne pojavljuju. No, tada se pojaviše novi gospodari, austrijski i mađarski grofovi i spahije, a posle njih, nakon prvog svetskog rata, od 1918. ovaj kraj ulazi u sastav Jugoslavije kao zajedničke države južnoslovenskih naroda.
   Prema prastarim predanjima, nekad je dolina Tavnog potoka bila pod senovitom i neprohodnom šumom punom divljači. Stanovnici ovog kraja tada je nisu naseljavali, već ledinu na dunavskoj ravni, koja je bila mnogo šira i travom bogatija nego danas. Staništa su gradili na rubu šume u podnožju ledinačkih bregova. Kolibe su građene od pruća, blata i trske. Po dunavskim ledinama između rakovačkog i kameničkog atara stanovništvo se pretežno bavilo stočarstvom, lovom, ribolovom, a po krčevinama voćarstvom, vinogradarstvom, pa i ratarstvom.
   Zbog toga što su živeli na ledini pored Dunava, susedi su ove stanovnike nazvali Ledinčanima. Vremeiom su oni na taj naziv navikli, pa se i sami tako nazivali.
   Međutim, 1242. godine, kako kaže predanje, bila je žestoka zima. Dunav se zaledio, pa tatarska vojska koja se tada nalazila u Bačkoj, pređe Dunav i upade u Srem. Stanovništvo koje se našlo na tatarskom udaru doživelo je pokolj, a sve kolibe naselja na ledinama opljačkane su i zatim spaljene. Ipak, jedan deo Ledinčana je uspeo da se skloni u neprohodnu šumu po dolini Tavnog potoka. Tu su oni najpre izgradili privremena skloništa, a zatim i naselje, po kom je taj deo atara dobio naziv Selište.
   U strahu da opet ne doživi pokolj, izbeglo stanovništvo se više nije vraćalo na zgarišta po ledinama. Tako je nastalo drugo naselje u ledinačkom ataru, koje je po svojim graditeljima nazvano Ledinci.
   Postoji i drugo predanje. Istorijska podloga mu je čvršća nego prvom. Po njemu, u narodu se pričalo kako su Turci prilikom osvajanja Srema, početkom XVI veka, paleći sve pred sobom spalili i Selište. Izbeglo stanovništvo je izgradilo treće naselje na Klisi, visoravni na Malom begu. Međutim, u toku jednog ratnog pohoda Turci su napali i ovo naselje i spalili ga. No odmah sledeće noći turski vojni logor je zahvatila neobično jaka hladnoća. Sutradan je neprestano padala ledena kiša, a druge noći se razvedrilo i izuzetno oštra ciča je tada svu tursku vojsku sledila. U spomen na taj događaj stanovnštvo je svoje četvrto naselje, izgrađeno pod Malim bregom, nedaleko od Klise, nazvalo Ledinci. Da su naselja na Selištu i Klisi postojala ima sigurnih tragova, kao što su krst, grobovi i temelji kuća. Dokaz su i razvaline nekadašnje hrišćanske crkve na Klisi, koje i danas prkose zubu vremena.
   Bežeći što dublje u šumu ispred Turaka, a kasnije i od austrijskih egzekutora, Ledinčani su izgradili i četvrto naselje, današnje Stare Ledince.
   Prema istorijskim spisima i delima istoričara, etnički sastav Srema je od davnina bio mešovit. Većina je bila slovenskog, uglavnom srpskog porekla, gde pripadaju i Ledinčani.
   Krajem XV veka ovaj kraj pripada srpskim despotovima Jovanu i Đorđu Brankoviću. Srpsko stanovništvo u ovom delu Srema pominje se i prilikom bune Đerđa Dože 1514. godine i kasnije.
   Prema predanjima Ledinčana, neki od njih vode poreklo i od izbeglica sa Kosova i iz drugih krajeva Srbije, koji su u ovaj kraj došli 1690. godine prilikom velike seobe Srba koju je predvodio patrijarh Arsenije Čarnojević”.
   Iako danas u selu živi oko 98% Srba, treba reći da su oko 50% posleratni doseljenici iz raznih krajeva naše zemlje (Bosna, Hercegovina, Srbija, Banat, Bačka i Dalmacija). Ukupan broj stanovnika je 1700, a broj domaćinstava 372.
   Etnici: Ledinčan, Ledinkinja; ktetik: ledinački.
   Informatori: Stevan Barjaktarević — Kličko, 1921, Slobodan Vojnović, 1919, Dušan Miljatović, 1949.

   IZVOR: Žarko Bošnjaković – Onomastika Srema, SANU, 1986.

   Odgovori

7. 30. jul 2017. u 09:27

   vojislav ananić

   STARI LEDINCI

   Ovo sremsko selo nalazi se na mestu nekadašnjih Ledinaca, koje su 20. oktobra 1943. godine fašisti zapalili, a stanovništvo proterali u Beočin i Sr. Kamenicu.
   U selu danas ima petnaestak starosedelačkih domaćinstava, sa oko 40 žitelja, i 500 doseljenika, najvećim delom iz Bosne. Većinu stanovništva čine Srbi. Hrvatskih porodica ima sedamnaest.
   Na tri i po kilometra od Starih Ledinaca posle rata niklo je novo selo, koje danas zovu Novi Ledinci.
   Iako su danas ovo dva sela, njihove njive i vinogradi nalaze se u istom ataru, te mikrotoponimi navedeni u Novim Ledincima odnose se i na Stare Ledince.
   Informatori: Jovanović Stevan, 1937, Šarić Svetlana, 1966, službenik u Mesnoj kancelariji.

   IZVOR: Žarko Bošaković – Onomastik Srema, Sanu, 1986.

   Odgovori

8. 30. jul 2017. u 09:33

   vojislav ananić

   PETROVARADIN

   Petrovaradin, poznat i čuven grad na desnoj obali Dunava, sa tvrđavom iz austro-ugarskog vremena, danas je jedna od gradskih opština Novog Sada.
   Novog Sada.
   Do drugog sv. rata bio je naseljen pretežno hrvatskim življem.
   Danas je Petrovaradin veliko predgrađe Novog Sada sa novim stambenim četvrtima i velikim prilivom stanovnika iz različitih krajeva JugoslaviJe.
   Etnici: Petrovaradinac i Petrovaradinka; ktstik; petrovaradinski.
   Informatori: STJepan Cimerman, 1913. i Ivan Nemeš, 1913.

   IZVOR: Žarko Bošnjaković – Onomastika Srema, SANU, 1986.

   Odgovori

9. 30. jul 2017. u 09:36

   vojislav ananić

   SREMSKA KAMENICA
   (Kamenica)

   Doskora jedno od sremskih sela na desnoj obali Dunava, Kamenica danas izrasta u veliko predgrađe Novog Sada, od kojeg je udaljena samo 5 km. Zbog blizine Novog Sada svake godine se u Kamenicu useljava znatan broj doseljenika iz Bosne i uže Srbije. Danas u njoj živi oko 21000 stanovnika.
   Sremska Kamenica pripada petrovaradinskoj opštini.
   Etnici: Kameničan, Kamenkinja; ktetik: kamenički.
   Informator: Miloš Simović, 1927.

   IZVOR: Žarko Bošnjaković – Onomastika Srema, SANU, 1986.

   Odgovori

10. 7. avgust 2017. u 13:12

    vojislav ananić

    HAJTL, Ivan (Osijek, 19. VI 1918. -Novi Sad, 4. V 2005.), glumac. U rodnom je gradu završio pučku školu i dva razreda gimnazije, a uz obavljanje različitih poslova rano se amaterski počeo baviti i glumom.
    Prvi poluprofesionalni angažman ostvario je kao glumac volonter (1948.-50.) u Somboru, gdje je na sceni Narodnoga kazališta ubrzo i stalno angažiran (1950.-58.). God. 1958. pozvan je u ansambl novosadskoga Srpskoga narodnoga kazališta, gdje je ostao do umirovljenja 1983. Iako se okušao u djelima različitih kazališnih epoha, tj. u karakternim ulogama različitih žanrova, najuspješniji je bio u komedijama kreirajući komične likove iz pučke svakodnevice. Tako je, primjerice, iz klasičnoga europskoga repertoara odigrao uloge Falstaffa (Vesele že- ne Windsorske) i Kasija (Julije Cezar) u komediji i tragediji Williama Shakespearea, Jourdainea (Građanin plemić) i Kajganu (Ženidba) u komedijama Molierea i Nikolaja Vasiljeviča Gogolja te Dr. Dorna (Galeb) u drami Antona Pavloviča Čehova. Svoju umjetničku osobnost najuspješnije je izrazio u komedijama srpskih dramatičara: Mitar, Sreta i Marko Vujić (Jovan Sterija Popović, Džandrljivi muž, Zla žena, Laža i paralaža), Špiro Grabić i Jovan (KostaTrifković, Izbiračica i Ljubavno pismo), pop Spira (Bogdan Čiplić/Stevan Sremac, Pop Ćira ipop Spira), Života Cvijović (Branislav Nušić, Dr). Ulogom Mirka Bezara, dobroćudnoga »Lale« (u širokim bijelim gaćama, bijeloj košulji s crnim prslukom i u šeširu) u komediji Selo Sakule, a u Banatu Dimitrija Đurkovića prema prozi Zorana Popovića osvojio je gledateljstvo te 1970. i nagradu Sterijina pozorja. Epizodne uloge odigrao je u više televizijskih serija (Prosek, Šta se dogodilo s Filipom Preradovićem, Švabica) te desetak filmova (Sveti pesak, 1968; Hitler iz našeg sokaka, 1975; Široko je lišće, 1981). Dobitnik je i više drugih nagrada (nekoliko nagrada na Susretima kazališta Vojvodine; Posebna nagrada za ulogu u filmu Hitler iz našeg sokaka na Festivalu jugoslavenskoga igranoga filma u Puli 1975; nagrada za najbolju epizodnu ulogu na Danima komedije u Svetozarevu za ulogu u predstavi Ljubavno pismo, 1976; Listopadska nagrada Novoga Sada, 1976; Iskra kulture Kulturno-prosvjetne zajednice Vojvodine, 1977; Sedmosrpanjska nagrada Srbije, 1982. i dr.).

    J. Ivančić

    LEKSIKON PODUNAVSKIH BUNJEVACA ŠOKACA, Subotica, 2009.

    Odgovori