Čoka i okolna sela

12 komentara

1. 20. decembar 2017. u 11:37

   Vojislav Ananić

   Čoka

   Teritorija opštine Čoke leži u istočnom delu Panonske nizije, između Tise, Moriša i Zlatice. U odnosu na Vojvodinu ona se prostire u njenom severoistočnom delu. Teritorija čokanske opštine graniči se sa teritorijama četiri opštine: sa Novim Kneževcem na severu, Kikindom na istoku, Sentom i Adom na zapadu. Na istoku jednim delom izbija na državnu granicu prema Rumuniji.
   Stari naziv mesta je Čaka, koji je po Borovskom (dr. Borovski Šandor član Mađarske kraljevske akademije nauka i sekretar Mađarskog istorijskog društva) lično ime i tek kasnije je pretvoreno u Čoka. Mesto je registrovano kao dedovina plemena Čanad. U pisanim dokumentima prvi put se spominje 1247. godine. Pripadala je palatinu Pongracz, sinu Kelemeneš bana, a dobili su je od kralja 1256. godine. Čoku zajedno sa ribnjacima nasledili su potomci Kelemeneš. Još 1280. godine bila je u posedu Tamaša sina palatina Pongracza kada su je kunski razbojnici spalili, posle čega je godinama bila pusta.
   Još prve polovine 16. veka Čoka se ubraja u veća naselja pa je čak i Olah Mikloš u svom delu napisanom 1536. godine smatrao nužnim da je spomene. Odmah po padu Temišvara započelo je propadanje i ovog naselja, vlastela i kmetovi beže a na njihova mesta naseljava se nekoliko srpskih pastira. Po turskom zapisu 1557-1558 nađeno je svega 13 žitelja.
   Posle poraza turaka kod Sente na mesto starog naselja došlo je još 36 srpskih pastira. 1753. godine Čoka je označena kao srpsko naselje i imala je 192 doma. Prilikom svog proputovanja južnog dela Ugarske 1768. godine došao je car Josif II. iz Kikinde u Čoku a odavde je otišao da obiđe poprište bitke kod Sente. 1773. godine osnovana je srpska škola i podignuta pravoslavna crkva. 1779. godine Čoka je priključena Torontalskoj županiji.
   Istorija najvećeg i najlepšeg zdanja u Čoki (starog dvorca) počinje u leto 1781. godine u Beču, na prvoj javnoj Licitaciji Komorskih dobara. Tada su Čoku, kao pustaru sa okolinom kupili braća Marcibanji – Lerinc, Imre i Ištvan za 95.500 forinti.
   Onis u poreklom bili Poljaci, iz županije Trenčin. Njihov daleki predak po imenu Martin se obogatio trgovinom, pa su ga Srbi u Banatu zvali Martin-Ban, po ugledu na turske spahije, koji su dugo posedovali Banat. Kovanica “Martin-Ban” brzo se pretvorila u Marcibanji, što su njegovi potomci prihvatili kao prezime.
   1797. godine Čoka je izdejstvovala sebi naziv varošica sa tržišnim privilegijama.
   Poslednji vlastelin Čoke bio je Marcibanji Lerinc, koji je započeo zidanje kaštilja, nakon njegovog samoubistva imanje je 1868. godine prešlo u ruke Barber Agoštona i Klasemann pivarima iz Kobanje. Zatim je imanje postalo vlasništvo Švab Karolja koji je dovršio zidanje »Kaštilja«. Poslednji vlasnici ovog veleposeda bili su Karolj i Artur Lederer koji su ujedno bili patronati katoličke crkve. Za vreme stare Jugoslavije Čoka je bila pretežno poljoprivredni kraj i imala je privredu u začetku.

   Od 1945. godine pa nadalje Čoka se naglo razvija, formira se državno poljoprivredno dobro Čoka od bivšeg imanja Lederera, Čoka postaje sedište opštine.

   Izvor: http://www.srbijanac.rs/gradovi_opstine.php?pismo=cyr

   Odgovori

2. 20. decembar 2017. u 18:51

   Vojislav Ananić

   ČOKA

   Opština Čoka nalazi se u severoistočnom delu AP Vojvodine i pripada Severnobanatskom okrugu. Smeštena je između reka Tise, Zlatice i Moriša i prostire se na 321 kilometru kvadratnom, od čega 91,9% čini poljoprivredna površina, a šume su na 477 ha. Graniči se sa opštinom Novi Kneževac na severu, sa istočne strane je Kikinda, Senta i Ada su na zapadu, dok se mali istočni deo Opštine graniči sa Rumunijom. Pored gradskog naselja Čoke, Opštinu čini još sedam naselja: Ostojićevo, Padej, Sanad, Jazovo, Vrbica, Crna Bara i Banatski Monoštor.
   Prema poslednjem popisu iz 2011. godine, ovde živi 11.398 stanovnika, a većinsko stanovništvo je mađarsko, sa udelom od 49,6%, sledi srpsko sa 38,9% i romsko sa 3,1%. Mađarsko stanovništvo naseljava mesta Banatski Monoštor, Vrbicu, Jazovo, Padej i Čoku, dok Crna Bara ima relativnu mađarsku većinu. Srbi naseljavaju Ostojićevo i Sanad.
   Istorija Čoke
   Materijalni dokazi o staroj kulturi koja je postojala na teritoriji Čoke datiraju iz perioda pre nove ere i mogu se videti na najpoznatijem lokalitetu, koji se zove “Kremenjak”. Čaka je bilo staro ime Čoke i prvi put se spominje u pisanim dokumentima iz 1247. godine. Teritorijom Čoke vladalo je i držalo je u svom posedu mnogo vlastelina, imućnih porodica i kraljeva. U XVI veku ubraja se u veća naselja, a Srba je na ovom prostoru bilo malo. Bili su prisutni samo kao pastiri, da bi se njihov broj ovde uvećao nakon poraza Turaka.
   1753. godine Čoka se vodi kao srpsko naselje i broji 192 domaćinstva. 1773. godine osnovana je Srpska škola i sagrađena pravoslavna crkva. Marcibanji Lerinc dolazi u posed ove teritorije i naseljava Mađare kao radnu snagu. Godine 1785. osnovana je rimokatolička kapelanija, a 1800. naseljava se još mađarskih porodica iz preko Dunavskih krajeva. Slovaci se ovde naseljavaju 1806. godine.
   Poslednji veleposednici ovog prostora bili su Karolj i Artur Lederer. Njima je za vreme nemačke okupacije imanje oduzeto i pripojeno velikom nemačkom konzorcijumu. Teritorija Opštine biće oslobođena 1944. godine od strane partizana i Crvene armije.
   Nakon toga mesto se brzo razvija, postaje sedište Opštine i formira se državno poljoprivredno dobro “Čoka” od bivšeg imanja veleposednika Lederera. Čoka postaje ekonomski, kulturni i politički centar u Banatu, da bi krajem XX veka došlo do stagnacije i propadanja privrede.

   Izvor: https://www.agromedia.rs/opstine

   Odgovori