Autor: Slobodan Zrnić
Vjeruje se da je Drniš je potpao pod vlast Osmanlija 1522. godine, mada za to ne postoje konkretni dokazi (može biti i ranije). Nalazio se u nahiji Petrovo polje (Skradinski kadiluk, Kliški sandžak). Vremenom se razvio u vrlo značajan grad u Dalmaciji sa razvijenom trgovinom, tako da su ga u 17. vijeku zvali – Malo Sarajevo. Bio je utvrđen, sa više džamija i kamenim mostom preko Čikole. U Kandijskom ratu 1648. godine, na kratko su ga osvojili i porušili Mlečani, na čelu sa Leonardom Foskolom. Sve do 1670. to je bila nedefinisana teritorija, da bi punu vlast potom uspostavili Turci. Definitivno su istjerani 1683. godine, pred početak Morejskog rata, tako da je čitava unutrašnjost Dalmacije ušla u sastav Mletačke republike.
Danas je Drniš jedinstven grad po tome što ima sačuvan minaret iz doba turske vladavine i džamiju koja je pretvorena u rimokatoličku crkvu, pa se vidi njen nekadašnji oblik. U Dalmaciji i čitavoj Hrvatskoj nema niti jedan drugi minaret iz osmanskog perioda, ali postoji džamija pretvorena u crkvu Sv. Vida na Klisu iznad Splita, kao i u Đakovu (Slavonija).
Crkva Sv. Ante (preuređena Halil Hodžina džamija) i ostaci minareta kod tvrđave
U više radova koji su se bavili osmanskom vladavinom i arhitekturom u Drnišu, navodi se pet džamija u gradu. Prema godišnjaku Kraljevine Dalmacije iz 1876. godine, postojale su četiri džamije i može se utvrditi njihova lokacija. Date su i informacije o mehaničkom satu koji je prenesen u Šibenik.
Prva džamija se nalazila odmah do tvrđave (Gradine) i od nje je preostao minaret. Ona je imala najizrazitije ukrasne radove. Minaret je ostao bez kupole, a visine je oko 13 m. Baza minareta je kvadratnog oblika, ne šira od 1,5 m, a potom prelazi u dvanaestougao.
Druga džamija je 1664. preuređena u rimokatoličku crkvu Svetog Ante, dozvolom mletačkog providura Kornara. Duga je 13 m, a široka 10,5 m. Do džamije se nalazio trg (“velika čaršija”) okružen simetrično postavljenim građevinama sa tri nivoa, što je i danas vidljivo na osnovu dvadesetak ruševina. Na mjestu sadašnjeg rektorata bila je kuća velikog hodže u kojoj se nalazila česma do koje se turskim akvaduktom dopremala voda sa vrha Promine (13 km udaljenosti). To je bila džamija Halil Hodže, iako se njegovo ime u ovom tekstu ne navodi.
Treća džamija se nalazila zapadnije i teritorijalno je činila skoro jednakostranični trougao s prethodne dvije. Ona je bila jednostavnije građe i potpuno je porušena, a njeno kamenje se koristilo za gradnju zvonika Sv. Ante. Prema opisu položaja izvodi se zaključak da je bila kod Subotinih starih kuća (srpsko prezime Subota).
Četvrta džamija nije imala neku estetsku vrijednost, a nalazila se u krugu kuća podalje od tvrđave, tj. na istom mjestu gdje je danas pravoslavna crkva Uspenja Presvete Bogorodice. Napisano je i da je srušena u tekućem vijeku, a to bi bio 19. vijek (vjerovatno greška). Stara pravoslavna crkva, istog naziva kao i danas, sasvim sigurno je postojala na tom mjestu 1750-ih godina, prema spisku koji je načinio rimokatolički biskup.
Položaj četiri džamije u Drnišu
Mehanički sat sa sahat kule, neodređene lokacije u Drnišu, izvađen je iz ruševina i odnesen u Šibenik 1649. godine. Ugrađen je u zvonik crkve Sv. Ivana. U tekstu se daje informacija da je sat otpremio Šibenčanin Mate Ostojić, a da je brigu nastavio njegov sin Ivan, pošto je Mate umro iste godine. Ova informacija se u potpunosti slaže sa arhivskim nalazima Kristijana Jurana (Stari i novi stanovnici Šibenika i njegovih predgrađa u drugoj polovici 17. i početkom 18. stoljeća, 2016), jer on navodi dokument iz 1649. u kojem se Mateju Ostojiću iz Jajca, stanovniku Šibenika, priznaju zasluge u ratu, posebno zbog dopremanja jednog topa iz Knina i za osposobljavanje sata iz Drniša. Već 1650. godine (prema drugom dokumentu), po smrti Mateja, njegov sin Ivan upućuje neku molbu vlastima.
Izvor na kojem je baziran članak:
MANUALE DEL REGNO DI DALMAZIA , Luigi Maschek, Zara, 1876.
Komentari (0)