Poreklo stanovništva sela Izvori, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalaze se pored puta između Bate i Trešnjeva. Vezani su za dvije župne uvale poviše kojih taj put prolazi. Njihove obradive površine i žive vode bile su od davnina privlačne za naseljavanje. Okružene su znatno šumovitim brdima srednje visine, između kojih su razbacana manja plodna ulegnuća. Granica atara na sjeveru počinje od Kobiljske međe pa ka istoku voci na kotu 1208 m i preko Tisovca silazi na Krst dobrogorski, gdje više Vukova dola prelazi put Trešnjevo—Cetinje, odakle skreće zapadno na Vinovsku kapu, a zatim na sjever preko Rudinice, Lokvene zgrade i Žukovice na Brajanovicu, gdje prelazi put Cetinje—Trešnjevo, te se dalje Gukom i preko Jedinog bora završava na Kobiljskoj međi. Atar je dug (S–J) 3,1 km, širok (Z—J) 2,2 km i zahvata 6,69 km2. Sredina sela je na visini od 840 m.
Istorijat.
Prvi zameci naselja su svakako veoma stari. Na takav zaključak Erdeljanovića su uputili isti nalazi kao i kod prethodnih cuckih naselja. Riječ je o velikim gomilama, kućištima, toponimima i predanjima o starom stanovništvu. Što se ostalih pomena, odnosno podataka tiče, važi isto što i za prethodna cucka sela.
Erdeljanović je u Izvorima popisao 16 domova,2 a prema novim popisima naselje je imalo: 1948. 26 d. sa 100 stanovnika, 1953 (26 : 89), 1961 (17 :64) i 1971 (14 :54). Sastav domaćinstava prema broju članova u zadnja dva popisa bio je: sa 1 (2 :3), sa 2 (4 :3), sa 3–5 (7 :4) i sa više od 5 (4 :4). U isto vrijeme struktura glavnih starosno-polnih grupa izgledala je ovako: prve 21 :24 (ž. 12 : 11), druge 26 : 17 (ž. 15 :11) i treće 17 :10 (ž. 9:8).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovnim obilježjima, mještani su bili: bez škole 31 :22 (ž. 20:15), sa četvorogodišnjom 19:21 (ž. 11 :10) i osmogodišnjom 3 :1, a nepismenih je bilo 18 :14 (ž. 14 :12)
C druge strane, tada je posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava bila: bez zemlje (1 :4), do 2 ha (2 :1), sa 2–5 (2 :3), sa 5–10 (6 :2) i sa preko 10 ha (6 :4), odnosno poljoprivrednih 14 :6, mješovitih 3 : 2 i nepoljoprivrednih 0 : 6.
U 1953. godini 42 aktivna izdržavala su 41 lice; y poljoprivredi 39 :38, a sa ličnim primanjima bilo je 6. U sljedeća dva popisa taj odnos se izmijenio ovako: aktivnih 27 : 15, izdržavanih 34:35; y poljoprivredi 25 :14 i 33 :18, a lica sa ličnim primanjima 3 :4.
Tip sela.
Selo sačinjavaju dva dijela: Donji i Gornji Izvori. U jednom i drugom kuće su, bilo grupisane ili podvojene, manje–više razbacane. Njihove lokacije imaju svoje nazive. Tako y prvom dijelu imamo Žukovicu (1 kuća), Ponore (2), Izvor (5) i Lajev do (1), a u drugom Jedini bor (1), Milojevića rupu (1), Mijajlov pod (1), Gornje izvore (u užem opsegu) 5, Vukov do (1) i Jagnjilo (1). Njihova udaljenost od središta naselja je oko 1 km. Od njih je 15 prizemnih i 4 na izbi; pod tiglenim krovom je 9, pod slamenim 8 i pod plehom 2; daščani plafon ima 10 kuća, malterisani 5 i bez njega su 4. U međuratnom periodu opravljena je samo jedna kuća, a y poratnom 3, u kojima su napravljene 3 sobe i 1 kuhinja. U selu je evidentirano 19 stanova sa 630 m2. Sa zemljanim podom su 4, sa ognjištem 8, a svi su bez električnog osvjetljenja. Prema vrsti su 12 jednosobnih stanova i garsonjera i 7 posebnih soba. Od njih su 4 služila za odmor i rekreaciju.
Vode.
Glavne vode su dva starinska ubla y jednom i drugom dijelu sela, po kojima je ono dobilo ime. Vode su velike i ograđene. Smatraju se vodama Veljih Cuca. Ranije, kad je bilo više stoke i kad su bile velike suše, Zaljućani su dogonili stoku i pojili je na donjim izvorima. Blagodareći položaju, ovi izvori su imali krupnu ulogu y širenju i naseljavanju cucke teritorije. Do sredine 18. vijeka oko njih se izjavljivala stoka. Tu, više Gornjeg izvora je prostrano zemljište, koje zovu Torina Nikca od Rovina. Tu i sada stoje ostaci od staje i od torine tog čuvenog cuckog junaka, koji je živio i četovao sredinom 18. vijeka. Sada mu je ovdje, na mjestu gdje je poginuo, postavljena spomen–bista. Pored tih izvora u selu su i 4 privatne bistiJerne.
Stanovništvo.
Septembra 1972. godine y selu su živjeli:
-Krivokapići (6 d.),
-Perovići (7) i:
-Đuričići (1).
Povremeno su dolazila 4 d., a u selu su napuštene 2 kuće. Poslije 1945. iselilo se 7 d. sa 21 članom, a ranije je u Ameriku išlo 16 stanovnika.
Ostali podaci o selu.
Od glavnih kućnih potreba domaćinstva sada imaju: 4 ognjište, 10 ognjište i šporet i stari pribor za pečenje, 7 starije vrste kreveta, 13 skrinjs i skancijere, 4 tranzistor, 9 gusle itd.
I ovdje su stočarstvu, kao vodećem zanimanju, bile podređene sve druge djelatnosti. Ispaše, brsnici i listoberi po okolnim brdima bili su mu relativno dobra osnova. Ni smještaj stoke nije bio veliki problem. Niske pojate u suhomeđi–i pod slamom nije bilo teško napraviti. Pojedina domaćinstva su ih imala po nekoliko. Nešto bolje građene izbe korišćene su za krupnu stoku, a što se tiče svega ostalog, za ostavu je služila kuća. U kućama izjedna, kakve su ovdje najčešće, pored kućnih stvari, i sve ostale skromne potrebe, od alata do roda i mrsa mogle su biti skrajnute, položene ili obješene u ma kom dijelu kuće. Uz ovdašnje maale kuće su, zavisno od njihove lokacije, manje ili više uravnjsna dvorišta i. ograđeni obori, a isto tako i okućnice kao sastavni dijelovi glavnine obradivog imanja koja su obično poniže kuća.
Tek u novije vrijeme za selo su poboljšane neke okolnosti. Godine 1941. ovuda je izgrađen dio pomenutog puta od Bate ka Trešnjevu, u kome je drugo mjesno– središte cucke teritorije – sa školom, poštom i prodavnicom. Od sela je udaljeno 4 km.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)