Poreklo stanovništva sela Drušići, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Ovo veliko selo nalazi se pokraj puta Cetinje – Titograd. Od Cetinja je udaljeno 23, od Rijeke Crnojevića 7 i od Titograda 23 km. Ono zahvata bregovitu zavalu od tog puta do Rijeke Crnojevića (rijeke) i Prevlake, odnosno između visokih brda Kilibarde s jedne i Planinice, Barbakana, Magrana i Zlogore, čije se strane strmo spuštaju ka Jezeru i rijeci, s druge strane. Njena dužina od puta do Đurove skale, niz koju se silazi ka Jezeru, je veća od 2 km, a srednja širina je oko 0,5 km. Njen gornji viši, ali manji dio, dijeli se od nižeg većeg, poprečnim brijegom, zvanim Dajkovića gomila. Zavala nije pravilnog oblika, već se poligonalno razvlači između i po stranama brda.
Samo naselje razbijeno je u poveći broj grupisanih ili izdvojenih kuća, čije lokacije, poput zaselaka, imaju svoje nazive. Katastarska granica Drušića počinje na sjeveru od mjesta Lazine, na putu R. Crnojevića–Titograd, pa ka istoku vodi preko Kilibarde i Jelenka do puta za Rvaše, kojim ide do Karuča i obuhvata Radiševo oko do Bazagura, a odatle pored Seneze i Širokog brda ide na Ćeskotu; od nje se nastavlja obalom do Zlogore, a zatim pored Orlije izlazi na Crnojevića Rijeku i njome ide do Graba, pa odatle na pravcu prema putu Titograd – P. Crnojevića kod Viša izbija na Crnu glavicu i iza Kunova se nastavlja putem do Lazina. Tako uokviren atar sela, čija je dužina (SZ–JI) 3,6 km i širina (SI–JZ) 2,9 km, zahvata 8,73 km2 površine.
Sredina sela (kod crkve) je na visini od oko 90 m.
Istorijat.
Drušići su relativno staro naselje. Blizina Skadarskog jezera i plolnost njegovog užeg obodnog prostora uslovili su da bude dosta rano naseljeno. Tragove o tome ustanovio je Jovićević. U turskim defterima nalazimo da je naselje 1521. imalo 10, a 1523. god. 7 kuća. Bolica, međutim, saopštava da je u njemu bilo 40 d. i 97 vojnika. On ujedno navodi Ribaše, koji su bili na području današnjih Drušića sa 37 d. i 80 vojnika. Početkom 19. vijeka Dipre i Somijer navode isti broj kuća. Godine 1865. imali su 103 d. Jovićević je 1906. po bratstvima i zaseocima evidentirao 79 d., a prema podacima iz 1925. U naselju je živjelo 108 d. sa 435 stanovnika. A zatim: 1948 (90 : 372), 1953 (98 :405), 1961 (104 :381) i 1971 (75 :256). Od zadnjeg broja te godine u selu je od rođenja živjelo 177, a doselilo se iz iste (60) i drugih opština Crne Gore (17), i to: 67 iz seoskih, 6 iz mješovitih i 5 iz gradskih naselja. Od njih se 35 doselilo prije 1941. godine, a ostali poslije. Dnevnih migranata je te godine bilo 9. Sastav domaćinstava prema broju članova y zadnja dva popisa bio je: sa 1 (32 :17), sa 2 (6 : 13), sa 3–5 (40 : 33) i sa više od 5 (26:12). Istovremene promjene glavnih grupa starosno–polne strukture mještana izgledale su ovako: u prvoj 51:79 (ž. 71:29), u drugoj 174:109 (ž. 32:39) i u trećoj 56:67 (ž. 32:39). Porast starosne grupe od preko 60 godina je očigledan.
Struktura stanovništva.
U istom periodu obrazovna obilježja mještana bila su: bez škole 88:54 (ž. 64:48), sa četvorogodišnjom 185:106 (ž. 89 :48), sa osmogodišnjom 16:40 (ž. 4 : 21), sa srednjom 15 :8 (ž. 1:1), sa višom i visokom 0 : 2 (ž. 0 : 1), i kvalifikovanih radnika 0 : 8, a nepismenih 65 : 53 (ž. 56 :47) od kojih su mlađi od 35 godina 4 : 1 (ž. 2:0).
C druge strane je struktura domaćinstava prema posjedu i dohotku u istom periocu pretrpjela sljedeće promjene: bez zemlje je bilo 15:3, do 2 ha (53:58), od 2–5 ha (32:7) i preko 5 ha (4 :7), odnosno: poljoprivrednih 45:30, mješovitih 44 : 18 i nepoljoprivrednih 15:27.
U 1953. godini 154 aktivna izdržavala su 214 lica; u poljoprivredi 139 : 173, a sa ličnim primanjima bilo ih je 47. Odnos istih lica se u naredna dva međupopisna intervala promijenio u sljedećoj mjeri: aktivnih 152 : 89, izdržavanih 180 : 135; u poljoprivredi prvih 118 : 68 i drugih 109 : 101 i sa ličnim primanjima 49:32. Jedne i druge godine u drugim djelatnostima radilo je – y industriji 6 : 1, y građevinarstvu 11 : 1, u saobraćaju, trgovini i ugostiteljstvu 1 :4 i u vanprivrednim djelatnostima 5 :5.
Tip sela i komunikacije.
Drušići su saobraćajno relativno dobro povezani. U zadnje gotovo tri decenije pored sela imaju autobusku stanicu, na inače prometnom putu Cetinje—Titograd. Taj činilac je primarno uticao na izgradnju kolskih puteva do naselja i kroz njega. Tako je 1961—70. izgrađeno 4 km, 1961/62. god. 1 km, a 1963/64. god. 2 km i 1968/69. 6 km puta.
Selo je veoma raščlanjeno. U tom pogledu od drugih sličnih naselja razlikuje se po tome što ova raščlanjenost nije i razbacanost, niti prostorno razbijena u mjeri koja bi ih mogla svrstati u prava razbijena naselja. Iako je broj naseobinskih jedinica pozamašan, ipak sve one, s obzirom na njihovu relativno malu udaljenost i znatnu povezanost, čine prostornu cjelinu. No, budući da se svaka jedinica ipak odvaja po izvjesnim lokacionim elementima, te da kao takva ima i svoj naziv, mi ćemo ih makar uslovno imenovati kao zaseoke, ili, da tako kažemo, „zaseočiće”. To su, počev od pomenutog međugradskog puta: Mutića glavica (3 k.), Pešića glavica (4), Šipkovina (2), Na Tapaljak (1), Pod Tapaljak (1), Dajkovića gomila (7), Pod Grabovinom (1), Pod gomilom (1), Dragojevići (5), Pločica (5), Ugalak (1), Jankovići (11), Panjeva rupa (2), Drušićka glavica (2), Djevojačka rupa (4), Mala glavica (5), Pod Jelenak (1), Kraljevići (5), Gomila (2), Đurova skala (3), Gropeza (3), Malezine zgrade (12) i Kostića glavica (3). Ovoliko razuđeni broj kuća, na srazmjerno ne tako velikom prostoru, svrstava Drušiće u tip polurazbijenih naselja. Srednje rastojanje kuća od središta naselja kreće se od 0,1 do 0,8 km, a najudaljenije su do 1,5 km.
Prema vrsti su: 36 prizemnih i 49 na izbi. Sve su pod tiglenim krovom, a 48 sa daščanim plafonom, 24 sa malterisanim i 14 bez njega.8 U međuratnom periodu – prepravkom i dogradnjom na 34 kuće napravljeno je 30 soba i 25 kuhinja i ostava, a u poratnom y 39 kuća — 25 soba i 29 kuhinja i ostava. U stambenom fondu popisano je 75 stanova sa 2.719 m2, od kojih su 66 iz prvog, 2 iz drugog, 4 iz trećeg i 3 iz četvrtog perioda; stanova sa otvorenim ognjištem bilo je 51, a sa zemljanim podom 2. Od njih je 37 jedn sobnih i garsonjera, 22 posebne sobe, 14 dvosobnph i 2 trosobna. Svi su bili nastanjeni.
Stanovništvo.
U selu žive:
-Lopičići (8 d.),
-Jankovići (21),
-Dragojevići (6),
-Dajkovići (7),
-Ražnatovići (9),
-Strugari (3),
-Gazivode (2),
-Jovićevići (3),
-Kraljevići (2),
-Kovačevići (2), i po jedan dom:
-Vujanovići, Kračevići i Petričevići.
Poslije 1945. iselilo se 215 lica, najviše y Titograd, Cetinje, Beograd, primorje itd. Oko 70% njih povremeno dolazi y selo. U Vojvodinu su kolonizovana 2 d., a ranije je radi zarade y Ameriku išlo 28 osoba. Sada samo 2 dnevna migranta rade u R. Crnojevića.
Vode.
Selo se vodom opskrbljuje iz ublova i bistijerni. Prvi su stariji. U zapadnom dijelu sela je bistijerna zvana Tapaljak, podignuta 1882. god. Nju isključivo koristi taj dio sela. Danas se manje koristi, pa je zapuštena; veći broj domaćinstava je izgradio zasebne bistijerne.
Slična njoj je podignuta za cijelo selo 1933. godine u njegovom središtu – Korakovom dolu, gdje je i škola. U tom središtu nije bilo dozvoljeno da se grade kuće. U ranije doba se jedino sa Karuča uzimala voda. Danas u selu ima 6 ublova (4 su od prije 1918. godine i 2 iz međuratnog perioda) i 65 bistijerni od kojih su 3 od prije prvog svjetskog rata, 22 poslije njega, a ostale su izgrađene poslije 1945, najviše od 1955. do 1965. god. Novopodignute su uglavnom manje kubature i služe pojedinim domaćinstvima.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Električno osvjetljenje je uvedeno 1971/2. god. Do avgusta 1973. bile su elektrificirane 73 kuće. Tada su domaćinstva imala: 8 samo ognjište, 55 ognjište i šporet, 16 ognjište i električni šporet, 17 frižider, 3 televizor, 4 radio-prijemnik (27 tranzistor i 5 gramofon), a zatim 17 gusle, 29 stari pribor za pečenje hljeba, 64 verige, 48 stolovače, 34 skrinje, 69 novije postelje itd.
I na pomoćnim objektima u selu izvršene su novije i krupne promjene. Nestale su mnoge suhozicne pojate i nastale nanovo ozidane ili u betonu izgrađene staje i druge prostorije za ostavu. Broj stočnih objekata se smanjio. Sada se drže uglavnom goveda, po jedno ili dva grla. Smještaji se za njih renoviraju, a znatna pažnja se poklanja i svinjarnicima, živinarnicima i prostorijama za ostavu.
Veoma povoljne ekspozicije obradivog dijela atara učinile su Drušiće tradicionalno vinogradarskim selom. Na terasiranim podzidama ređaju se nizovi čokota koji daju grožđe za veoma kvalitetnu rakiju. Vinogradima se oduvijek poklanjala najveća pažnja, a y vezi sa njima i pečenju i smještaju pića. Rijetki, dobri bačvari i domaće zanatlije za pravljenje alata, bili su na glasu. Čitav taj neophodni pribor za vinogradarstvo (kazan za pečenje rakije, pumpe za prskanje loze, nožice za obrezivanje čokota i dr., zatim čabrovi, bačve, dimidžane) zahtijeva pogodan smještaj. U tu svrhu je obično donji sprat kuće korišćen kao pedrum ili su za to uz prizemne kuće dograđivane dodatne prostorije. U tom pogledu, kao i za ostale potrebe, i dvorišta imaju cjelishodnu funkciju. U njima se, kad vrijeme dozvoljava, obavljaju mnogi poslovi, a skuže i za ostavu kabastih stvari i, ukoliko su još i obori, za zatvaranje stoke.
S obzirom na to da su kuće razmještene pri bregovima i obodom zavale, što će reći obično na krševitom terenu, okućnice su poniže kuća i pretežno blizu njih. U slučajevima gdje su manja parčad zemlje uz samu kuću, ona su ograđena, pa se nazivaju „zgrade“. Poglavito su namijenjene povrću, dok su nagnute površine, bile one i okućnice, najviše pad vinovom lozom. Van okućnice, uglavnom su najbliže oranice, a zatim livade, dok su površine pod gorom i branjevine, posebio za kuće koje su raspoređene središnjim potezom sela, najudaljenije.
Mozaik seoskog imovinskog kompleksa y zaravnjenom dijelu naseljenog dijela atara izukrštan je ozidama između kojih je mreža prolaza i staza do imanja i kuća. I ovdje, kao manje–više u svim selima Stare Crne Gore, impresionira veličina kamenih ograda i podzidanih parcela. Začuđujuće je koliko se lomljenog kamena moralo prenijeti da bi se uštivao u suvomeđe, njihovu preovlađujuću asimetriju, diktiranu prirodnim oblicima terena i rasporedom raspoložive imovine. Uglavnom, bratstvenički grupisane kuće, obrazovale su i odgovarajuće cjeline imovine. O njihovom prostornom integritetu se dosta vodilo računa, a novi poremećaji, ipak ne tako česti, posljedica su velike migracije i još više, potpunog preseljavanja.
Mlađi seoski živalj u izvjesnom smislu sada olako uživa plodove napornog rada svojih predaka, koji su ne male kamenjarske i kamenite površine pretvorili u obradive i plodne njive. U novije vrijeme nema, ili su vrlo rijetke takve pojave. Sada se preobličavaju i osavremenjuju objekti stanovanja i smještaja, a imovina se koristi na praktičniji način, s manje truda i brige. Zalivađavanje imanja uz držanje po koje krave i umjereno vinogradarenje za neposredne potrebe i unosnu prodaju pića sve više zamijenjuju oranje, okopavanje, žetvu i druge težačke poslove.
Drušići takođe nijesu imali svoju planinu. Novije stanovništvo, doseljavano od kraja 18. vijeka iz gornjih dijelova Riječka nahije, iz kojih je ovdje ranije sjavljivana stoka, vremenom je diobom komunice privatiziralo sve posjede. Od ranijih kolektivnih prava jedino su se do 1946. godine bila zadržala prava u ceklinskim ribolovcima Radi njihovog korišćenja Drušićani su imali, sada zapuštene, ribarske kuće blizu Karuča, tj. pored oka Volač. Stoga su bili prinuđeni da ljeti ovce daju na čuvanje Kučima (Komovi). Uoči zadnjeg rata to je činilo oko 45 d., a u posljednje dvije decenije ta praksa je naglo jenjavala i danas spala na desetak domova koji imaju mala stada.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)