Poreklo stanovništva sela Straža, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Manje selo u podnožju Ljubotena. Kuće su poređane sa leve strane Kotlinske Reke na zaravnjenoj kosi preko koje vodi put iz Pologa za Kosovo.
Vode.
Stanovništvo dobija vodu sa izvora, nekoliko česama i više potočića, koji teku sa Ljubotena.
Zemlje i šume.
Ziratnog zemljišta oko sela ima malo. Više je bukovih šuma na mestima: Kalja, Greben, Kodra Fališes i Tupan. Znatan je broj i travnih ledina.
Tip sela.
Straža je po tipu zbijeno selo. Kuće su grupisane u dve mahale: Lika i Bulica ili Apartemi (Suprotna Mahala). Udaljenje između mahala je neznatno. Straža ima ukupno 24 domova (1940 g.).
Prošlost, ime sela i starine.
Straža je staro selo, ranije sa pravoslavnim južnoslovenskim stanovništvom i crkvom. Po kazivanju, crkva se nalazila na putu koji vodi iz Straže prema Kotlini. Nije poznato iz kog je doba utvrđenje (Kalja) u neposrednoj blizini naselja niže Ljubotena. Ruševine od zidova danas se ne poznaju, a nema naročitih tragova ni u tradiciji. Današnji su rodovi u selu noviji doseljenici iz Arbanije i po veri muslimani. Kod njih ne postoji tradicija ni o životu ranijeg sela, već jedino kazuju, po slušanju, da je ime selu dato po „straži“ koja je ranije boravila u utvrđenju i štitila prolaz putnika od napada kačaka, razbojnika.
Sa dolaskom muslimana, staro pravoslavno stanovništvo iz sela se potpuno iselilo. Slušao sam da su poslednji starinački rodovi iz Straže prešli u sela Skopske Crne Gore i u Polog. Nesumnjivo da ovdašnjih pravoslavnih iseljenika ima i u drugim selima i oblastima, samo nema u Straži očuvanih starinaca koji bi o tome mogli reći nešto određenije. Posle iseljavanja pravoslavnih stanovnika porušena je seoska crkva i uništeno groblje oko nje. 1896 g., Straža je imala svega 19 doseljenih muslimanskih domova“.
Za vreme bugarske okupacije u prvom svetskom ratu (1916 god.), selo je, zbog odmetnika protiv okupatora, bilo zapaljeno i stanovništvo internirano u Negotin (Srbija). Iza rata većina se porodica povratila i obnovila selo na istom položaju.
Poreklo stanovništva.
Svi su današnji seoski stanovnici doseljeni muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:
-Ajredin ili Bulica (3 k), od fisa Krasnić. Poreklo im je y Severnoj Arbaniji iz sela Bulica (Bulica) u Dukađinu (Dukagjin). Ovde došli preci iz četvrtog pojasa preko Sirinića, gde se neko vreme zadržavali. Ovde imaju istoimenu mahalu.
-Likaj (21 k), od fisa Kruja Zi. Doselili su se iz Dukađina u Severnoj Arbaniji. Osnivači roda su tri brata, koji su došli iza roda Ajredin. Pre toga su neko vreme boravili u selu Nikovcu (Gornja Morava), kažu kao „ispoldžin“.
Iz sela, za poslednjih 20 godina, iselilo se 5 muslimanskih porodica u Tetovo i jedna u Kačanik (od roda Likaj).
Privredne prilike.
Njive oko sela su male i sve su postale u krčevinama. Ispod kuća bila je ranije ispaša, a sada su većinom njive. Seljaci imaju žito 2 do 6 meseci, a neki ga kupuju preko cele godine.
Veća korist u selu je od stoke. Stočarstvo je glavno zanimanje stanovništva, te se bogatstvo seljaka ceni po broju stoke. Naročito se gaje koze zbog obilnosti šume i lakše ishrane lisnikom.
Drva za ogrev i japiju seljaci donose na konju, saonama i na sebi. Seoska gora prodaje se još trgovcima (1940 g.) iz Skoplja i Tetova. Oni seku šumu pomoću najmljenih radnika i odmah iza toga drva prevoze kolima.
IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)