Poreklo stanovništva sela Veliko Vojlovce, opština Lebane – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Donja Jablanica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Veliko Vojlovce se nalazi u dolini reke Jablanice, u podnožju brežuljaka koji čine severni obod sušičke oblasti. Veliko Vojlovce je udaljeno od Leskovca 14 a od Lebana 10 kilometara.
Tip sela.
U sistemu seoskih naselja, veliko Vojlovce ima izdužen oblik i u simbiozi je sa Vranovcem, koje se na njega naslanja u pravcu istoka.
Po vekovnom iskustvu našeg naroda, kod zaseljavanja ovog sela korišćeni su optimalni prirodni uslovi za život u napredak naselja; blizina tekuće vode, ravno i plodno polje za obradu, brežuljci za vinograde, šumu, voćnjake i livade.
Ime sela.
Naziv sela Vojlovca je slovenski homonim. Njegovu osnovu čini muško ime Voilo, sa kojima se srećemo u ranim srpskim spomenicima. Između pastira koje je kralj Stefan Prvovenčani dao Žiči jednom je bilo ime VOJILO. Među ljudima koje je kralj Stefan Dečanski dao Dečanima da budu sokolnici bio je Čabić VOILO. Kad osobnom imenu Voilo dodamo sufiks „vce“ dobijamo ime Vojlovca – Voilovca. Pošto u dolini Jablanice postoje dva Vojlovca, ono veće dobilo je ime Veliko Vojlovce a ono manje malo Vojlovce. U turskim tefterima selo Veliko Vojlovce se „vodilo“ kao Gornje Vojlovce a ono manje Donje Vojlovce.
Vode.
Pored Velikog Vojlovca teče reka Jablanica, čije je korito plitko, obale nestabilne, pa kad nadođe, njeni hiroviti talasi odnose sve pred sobom i plave polja pored njenog korita. Poslednja poplava potkopala je levi zid betonskog mosta i oštetila ploču mosta u znatnoj površini tako da se kola kreću samo jednom stranom mosta.
Izdan je u selu visoka. U polju još viša. Na vodu se nailazi na dubini od 3 do 9 metara. Obilata je i služi za zalivanje povrtarske kulture, koja je jako razvijena. Jedna kladenac je postojao na lokalitetu Staro Selo i postoji još jedan na lokalitetu Aralije, koji se još koristi.
Zemlje i šume.
Atar sela Veliko Vojlovce prostire se na 633 hektara, od koje površine je pod oranicama i baštama 221 hektar. Voćnjaci su na 9 hektara, vinogradi 10, livade 60, pašnjaci 62 hektara. Pod šumom se nalazi 364 hektara dok je neplodno 20.
Zemlja nosi ove nazive: Jarčište, Aralija, Crkvište, Umište, Lozanjski Rid, Srednji Rid, Crnice, Krajnji Rid, Selište, Staro Selo, Mrtvica, Kolibište, Mali Dol, Troševina, Bivoljak. Donje i Gornje Livade, Ograđa, Drum, Jaruge, Gorno Polje, Rupine, Zaimova Bašta, Tresetište, Konoljište i Senjak.
Postanak sela i prošlost
Veliko Vojlovce, ili samo Vojlovce, staro je selo nastalo najverovatnije s’ početka srpske srednjovekovne države. Prva neseobina Vranovčana bila je na lokalitetu Selište. Tada su oni bili pastiri koji su se bavili stočarstvom. Kao veliko selo sa oko 14 velikih zadružnih kuća, oni su podigli pored sela, na lokalitetu Crkvište, crkvu kao versko-ideološki centar iza duhovne i kulturne potrebe stanovnika svoga sela.
U neko doba, na Vojlovce udari kuga (čuma) i stane moriti narod. Od 14 porodičnih zadruga zahvatlia je sedam kuća. U strahu da se ne zarazi i ostali deo domaćinstava, četiri domaćinstva napuste selo i krenu preko brda Sušice, dođu do reke Sušice i pregaze ja, pa došavši do Igrišta tamo se i nasele. Preostale tri porodice takođe napuste selo ali ne odu daleko od njega, već nešto severnije i tu se nastane, pa tako produže život sela pod istim imenom – Vranovce. Ovaj lokalitet se danas zove Staro Selo. Pošto je mesto bilo tesno, nije se moglo uvećavati, Vojlovčani su potražili drugo mesto, pogodnije za stanovanje. Tako oni siđu na desnu obalu Jablanice i tu se zasele. Premeštanje ovog sela pada u vreme kada se zemljoradnji, kao seoksoj privrednoj grani, počelo više poklanjati pažnje, pa su se Vojlovčani približili ne samo reci, već i plodnom polju. Živeti pored plahovite reke bilo je opasno, zbog mogućih poplava. Posle jedne od njih, Vojlovčani su shvatili da im tu nema života pa su se počeli premeštati na viši teren. Tako je zasnovano današnje selo Veliko Vojlovce u simbiozi sa susednim selom Vranovcem.
Pošto se u turskom sumarnom popisu sela nahije Dubočica iz 1516. godine pominju Gornje i Donje Vojlovce, očigledno je da je pomeštanje sela sa lokaliteta Staro Selo izvršeno još u vreme Despotovine, pre dolaska Turaka.
Sa reformom turskog carstva 1839. godine bila su oslobođena spahijskog desetka. Zakonski, svako selo je postalo slobodno uz razne obaveze prema turskoj državi. Razvlašćene spahije su tada pokušale da se nametnu kao „zaštitnici“ pre svega u selima koja su činila njihov leno. Tada se u Veliku Vojlovcu naselio Turčin Zaim. Zaim je bio u Leskovcu na visokom činovničkom položaju. Nije voleo da živi u gradu, već je u Velikom Vojlovcu, na obali reke Jablanice, podigao svoj saraj sa velikom baštom oko saraja i pomoćnih zgrada, što je sve ogradio visokim zidom. Nije bio oženjen pa je tu stanovao sa svojim momcima, koji su se starali o održavanju sarajske bašte. Prema Vojlovčanima je bio jako blagonaklon. Čak je u jednom sporu Vojlovčana sa Turcima, gde je ubijen jedan Turčin zaštitio Vojlovčane.
Kada je 1877. godine izbio srpsko-turski rat i pod uticajem srpskih pobeda, počela je Turke u našim krajevima da hvata panika, Zaim je zamolio Vojlovčane da ga sa njegovim pokretnim stvarima odvezu što dalje na jug. Oni su svoh bivšeg gospodara odvezli do Skoplja.
Poreklo stanovništva.
Po broju stanovnika Veliko Vojlovce beleži pad uodnosu na 1948. godinu, kada su imali 438 stanovnika da bi 1981. godine taj broj pao na 425 lica. Broj stanovnika je u manjem padu a broj domaćinstava u velikom porastu – 64 : 94.
Rodovi:
Starosedeoci:
-Timčazi, Milošajci, Ćosaci, Petkovci-Džolići, Kočući-Džokini i Tošići.
Nepoznatog porekla.
-Tabaci-Dolinarci, Đokovci-Grozdanovići, Gočobije-Stamenkovići, Docići-Kalajdžije, Zdravkovići drugi, Šoljani-Mladenovići i Gaćaci.
-Taramanovci su poreklom sa Tare.
-Džidžoci-Pepelarovi-Kukoljani su doseljeni iz nepoznatog kraja. Osnivač ovog roda bio je Rom, otuda kod njih ima dosta antropoloških odlika Roma.
-Crčančani-Poprivčani su doseljeni iz Crcavca, mahala Koprive, selo Veterničkoj Klisuri na padinama Kukavice.
-Asanovići su Romi. Ne znaju za svoje poreklo.
Zanimanje stanovništva.
Velikovojlovčani su zemljoradnici. Glavno zanimanje im je zemljoradnja i stajko stočarstvo. Seju pšenicu i kukuruz. Gaje krompir. Svaka kuća ima svoj vinograd. Povrtarstvo je rašireno. Proizvode papriku, paradajz, kupus, luk. Gaje svinje za posek, priplod dok prasce prodaju na pijaci. Ovaca nemaju. Konje imaju za vuču povrtarskih proizvoda na obližnje pijace.
Veoma su vredni. Po izgledu smeđi, često plavih očiju.
Podmladak se školuje, ima mladih ljudi – fakultetskih obrazovanih.
U selu imaju prodavnicu prehrambenih proizvoda. Vojlovčani piju rakiju, u proseku, 100 litara godišnje po domaćinstvu. Pije se i pivo, ali se narod vraća vinu i oživljavanju zapuštenih vinograda.
IZVOR: Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Donja Jablanica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)