Poreklo stanovništva sela Brza, Grad Leskovac – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana Jovanovića „Leskovačko Porečje“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Brza je podplaninsko selo na zadnjim brežuljcima Kukavice, ispod Šiljegarnika, najviše terase Leskovačkog Mora, iznad sastava dve rečice – Goleme i Male Reke, od kojih se posle njihovog sastava formira reka Brzanka. Od Vučja je udaljeno oko 30 a od Leskovca 20 kilometara.
Ime sela.
Vrlo je verovatno da je reka Brzanka, zbog toga što je, kao planinska, brzog toka dala je ime selu Brzi.
Vode.
Kroz Brzu protiču rečice Mala i Golema Brzanka. Mala Brzanka izvire na lokalitetu Mečkin Kamen ispod Šiljegarnika a Golema Brzanka na lokalitetu Smrdan, takođe ispod Šiljegarnika. Po izlasku iz sela Brze one se sastaju i čine reku Brzanku, najmanju pritoku Veternice koja se uliva u nju u Porečju.
U ataru sela Brze ima više kladenaca: Kostino Kladenče, Zbeško Kladence, Marijino Kladenče, Petrovo Kladenče i Stubline.
Svaka druga ili treća kuća ima svoj bunar a osim toga ima i tri seoska bunara. Samo u mahali Oranica nema bunara, jer „nema vodu“.
Zemlje i šume.
Atar sela Brze je dosta prostran i zahvata kako planinu tako i ravni deo Porečja. Iznosi 1148 hektara, od koje površine pada na oranice 391, voćnjake 34, šumu 483 hektara. Brza ima najviše zemljišta pod voćem u ovoj Oblasti.
Zemlja nosi ove nazive: Selište, Šiljkovica, Brestine, Bostanište, Paraspurke, Rosulja, Kršena Topola, Goleme Njive, Ograđe, Kunja, Vada, Pupinjke, Garine, Manastirište (Crkvište), Vračarke, Lipe, Vodene Livade, Jajne Livade, Dubičke, Šegavče, Pesekljivica-Pesište, Konopljište, Jasike, Dikave, Stubline, Šegove, Turske Livade, Lipe, Vučanke, Bandina Čuka, Siput, Jarmište, Cerak, Kovačko, Diboka Dolina, Ploče, Senoviti Rid, Ostrela, Drenjar, Gorunjak, Odišalo-Dugačke Padine, Petrovo Kladenče, Bazjak, Plandište i Novakove Bače.
Postanak sela i prošlost.
Brza je staro selo. Zabeležena je turskim tefterima iz prve polovine XV veka iz kojih se vidi da je pre 1450 godine bila timar nekog Hamze Trnovljanika, pa je te godine oduzeta od njega i data nekom Lazu Hamzi.
Brzu pominje i Han, i po njema, ona je imala 1858. godine 60 kuća, dakle, bila je dosta veliko selo ali i selo koje se brzo razvijalo, jer je posle 20 godina narasla na 92 poreske glave, kako je zabeleženo posle oslobođenja od Turaka.
Pred odlazak Turaka ona je imala pet čitluk-sahibija: Abasa, Huseina, Sadika, Asan-agu i Sulju. U topominiji sela očuvali su se tragovi na ove brzanke gospodare. Tako sada postoje lokaliteti: Suljin Karamanac, Suljine Bače, Turske Livade i Sadikove Bače. Kao gospodarsko selo, brza je plaćala agrarni dug. Za neke Brzance on je bio nepodnošljiv, pa su pali u velike materijalne neprilike, koje su u nekoliko slučajeva završilo prinudnom prodajom cele dužnikove imovine.
Kada je Vlajko Stojanović, narednik srpske vojske, koja je opsedala Niš, krajem decembra 1877. godine organizovao odred srpskih ustanika u Porečju, krenuo je sa tim odredom iz Vučja u pravcu Brze i Miroševca podplaninskim putem. Odred je došao do Male Brze i ušančio se na lokalitetu Kockin Bunar-Sadikova Bača. Odatle je video veliki broj naoružanih Arbanasa koji su se kretali ka Vučju. Ustanici izvršili napad ali neuspešan pa su se povukli u Vučje a Arbanasi su krenuli za njima. Tako je počeo boj srpskih ustanika u Porečju sa Arbanasima, koji će se nastaviti u Vučju istog dana.
Poreklo stanovnika.
Selo Brza podeljena je u šest mahala, koje nose ove nazive: Glavna Mahala, Klisura, Ornica, Mala Brza, Kovačeva Mahala i Sardanska Mahala.
U ovim mahalama žive ovi rodovi:
-Šubarci su starosedeoci.
-Đokini su starosedeoci.
-Ranđelovi su starosedeoci.
-Anđelkovi su poreklom iz Masurice.
-Adžici su starosedeoci.
-Šinikarci su starosedeoci.
-Pećini su starosedeoci.
-Kačarci su starosedeoci.
-Klinčarci su starosedeoci.
-Baba-Ružini su starosedeoci.
-Poljančani su doseeni iz Poljanice.
-Bugarci su doseljeni iz Vlasine.
-Pešini su starosedeoci.
-Cvetanovi su starosedeoci.
-Milenkovi su starosedeoci.
-Nikola Mihajlović je starosedeoc.
-Šopovi su iz Šopčika, verovatno iz Vlasine ili Crne Trave.
-Stojini su starosedeoci.
-Timčini su starosedeoci.
-Matejini su starosedeoci.
-Novkovi su doseljeni iz Jabukova kod Vladičinog Hana.
-Pupinci su starosedeoci.
-Kovačevci su doseljeni iz Ljuteža u Grdeličkoj Klisuri.
-Ruškini (Turci) su starosedeoci.
-Sardinci su starosedeoci.
-Kockini su iz Zbežišta.
Romske kuće.
-Panić Janča i Panić Avdija su doseljeni uoči Drugog svetskog rata. Oni su kovači.
Prema popisu iz 1959. godine Brza je imala 1035 stanovnika.
Zanimanje stanovništva.
Posle oslobođenja od Turaka Brzanci su bili poznati kao odgajivači stoke u planini i proizvođači ćumura. Zemlja je retka. Na svojim njivama Brzanci seju sve vrste žita. Repu ne seju. Stoka im je sitna.
Na ispošnjenoj i retkoj zemlji, usitnjenih parcela, uz to i malog poseda, Brzanci su se laćali mnogih poslova. Danas u Brzi ima 35 registrovanih zanatlija, i to: 16 zidara, 2 kovača, 2 krojača, 1 orač traktorom, 1 vršač, 2 potkivača, 7 pekača rakije, 1 bačvar, 1 ugostitelj, 2 štrikera i 1 obućar. Ima dosta zapošljenih u Vučju.
Brzanci imaju pod voćem 34 hektara. U njima gaje šljive, kruške i jabuke. Od voća peku rakiju. Vinograda je malo, samo 7 hektara i služi za domaće potrebe. Peku i komovicu. Na Velikoj Reci nekada je bilo 6 a danas samo dve vodenice.
*
Poreklo stanovništva naselja Vlaško Polje – zaseoka sela Brza.
Položaj naselja.
Ovaj zaselak se nalazi usred porečke ravni, na desnoj obali Veternice, koja ga svojim koritom odvaja od Bunuškog Čifluka. Zaselak je u sastavu sela Brze, od kojeg je udaljeno 2,5 kilometra.
Ime zaseoka.
U narodu ovog zaseoka postoji predanje da je na mestu gde je nastao zaselak, poginuo nekada neki Vlah, pa se po njemu i mesto nazvalo Vlaško Polje.
Zemlje i šume.
Zemljište ovog zaseoka je obuhvaćeno atarom sela Brza i njegovi lokaliteti tamo već pobrojani.
Vode.
Što se tiče hidrografskih prilika, zaselak se nalazi na Veternici. Drugih tekućih voda u ovom naselju nema, a pošto su izdanske vode blizu, svaka kuća ovog naselja ima bunar iz koga zahvata vodu za svoje potrebe.
Poreklo stanovništva.
-Mandžini su poreklom iz Masurice.
-Elenkovci su starosedeoci.
-Novica Cvetković je od brzanskog roda Sardinci.
-Dragoljub Cvetković je od roda Sardinci.
-Gradimir Jović je najnoviji naseljenik iz Gornje Bunuše.
U rodu Elenkovci, u domu Naste ud. Save Cvetkovića, prizećen je Ratko iz Zbežišta.
Zanimanje stanovništva.
Stanovnici zaseoka Vlaško Polje se bavi zamljoradnjom i stajskim stočarstvom; čuvaju krave, svinje i ovce. Neki rade kao radnici u fabrici u Vučju.
IZVOR: Prema knjizi Jovana Jovanovića „Leskovačko Porečje“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)