Poreklo prezimena, selo Katun (Vranje)

Poreklo stanovništva sela Katun, Grad Vranje – Pčinjski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Vranjska Kotlina“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih od 1951. do 1955. godine. Priredio saradnika Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo leži u suvoj dolini pravca severozapad-jugoistok. Po dnu doline su kuće i voćnjaci, dok su na stranama doline i na zemljištu oko nje njive sa žitom, kukuruzom, vinovom lozom i duvanom. Okolna naselja su: Milivojce, Dubnica, Beli Breg, Vrtogoš i Pavlovac.

Vode.

Meštani koriste vodu za piće iz bunara, dubine od 4 do 6 metara i sa jednog izvora-kladenca. Za vreme Turaka u Katunu su postojale tri česme čija je voda bila sprovedena sa izvora iz sela Beli Breg, izvor u Donjoj Mahali.

Zemlje i šume.

Oko Katuna leže potesi sa obrađenom zemljom: Stara Reka, Bara, Širina, Goretina, Inatovac, Rid, Cer i Kavgalinka. Po oslobođenju od Turaka stanovnicima Katuna država je dodelila potese sa šumom i pašom na grebenu Karpine. Ti potesi su: Kovanica, Svinjska Rupa i Virovi.

Tip sela.

Katun je selo zbijenog tipa. Kuće su grupisane u četiri mahale: Donja, Ovoj Strana („od kud sever“), Pavlova i Gornja Mahala.

Katun je 1951. godine imao 81 domaćinstvo.

Postanak sela, starine i prošlost.

Južno od sela je potes Staro Selo, danas pod njivama. Na Starom Selu stanovnici iz Katuna nalazili su ruševine od kuća. Stanovnici tvrde da je ovde nekada bilo naselje. Severno od Katuna nalazi se mesto Grobište. Neki meštani misle da su to „rimski grobovi“.

Zapadno od sela je „zavetina Spasovdan“. Tu su tri hrasta i jedna krst. Oko zavetine se poznaju ostaci od nekih starih grobova (postoje pobijeni kamenovi). Na metu Pržar, idući u susedno selo Milivojce pre nekoliko godina meštani su iskopali veliki zemljani ćup. On se čuva u dvorištu osnovne škole.

Kako je poznato termon „katun“ može biti od srednjevekovnih vlaških stočara. U putopisu B. Kuripešića navodi se da je jedno austrijsko poslanstvo 1530. godine na putu za Carigrad, prenoćilo u selu Katunu (Khatum). Taj se pomen odnosi na današnji Katun, jer leži na poprečnom putu Kosovo Polje – Vranje – Vlasina – Carigrad.

Današnje stanovništvo Katuna je doseljeno. Iz njegovog kazivanja ne zna se sigurno da li je selo Katun iz prve polovine XVI veka potojalo neprekidno sve do danas ili je ono posle toga život prekidalo. Fakat da u njemu nema očuvanih starih rodova daje povoda na zaključak da je današnje selo obnavljano. Do 1878. godine meštani Katuna nisu imali svoju zemlju, već su radili na imanjima muslimanskih čiflik-sahibija. Pred kraj turske vladavine u selu su zatečena „tri gospodara“ –  Šefket, Alija i Zaim. Pomenute godine meštani su kupili zemlju od iseljenih čiflik-sahibija.

Seoska slava je Spasovdan. Tada u Katun dolaze gosti i održava se sabor.

Groblje današnjih meštana nalazi se u suednom Pavlovcu.

Poreklo stanovništva.

Doseljenici poznatog porekla:

-Tasići, Nikoljdan, su se doselili pre 100 godina iz Milanova, koji leži na desnoj strani Južne Morave. Za vreme Turaka radili su na zemlji čifčik-sahibije Zaima.

-Čičkovi, Aranđelovdan, su doseljeni posel 1878. godine iz Gornjeg Neradovca, gde imaju istoimenih rođaka odnekuda doseljenih.

-Inatovci, Nikoljdan, su starinci iz Inatovca, ranijeg malog naselja na ataru Vrtogoša. Ovde su se doselila za vreme Turaka tri brata.

–Došljaci i Trajčilovi su ranije činili jedan rod. Slave Aranđelovdan. Doseljeni su u tursko doba iz Nesalca u Preševskoj Crnoj Gori.

-Žbevci, Aranđelovdan, su se doselili iz Žbevca u vreme kada je Katun bio pod turskom vlašću.

-Čifčije, Nikoljdan, su doseljeni pre 23 godine iz planinsko sela Surdula. U Katunu se najpre „bili čifčije kude popa“.

-Veličkovići, Aranđelovdan, su doseljeni iz Lipovca. Odatle su otišli kao kolonisti u Metohiju pa se za vreme Drugog svetskog rata povratili u Katun.

-Madžini, Sv. Petka, potiču od dece koju je dovela majka, koja se iz Vranja preudala ovde.

Doseljenici nepoznatog porekla:

-Crninci, Vavedenje. Osnivač roda je bio neki Crna. Imao je sedam sinova: Pavla, Menka, Zdravka, Stanka, Denu, Mitu i Milana. Od njih potiču sadašnje porodice. Ariton, 80 godina – Stevan – Pavle – deda Crna.

-Koziče i Kurlini, Vavedenje. Osnivač prvog roda zvao se Ivko.

-Lazinci i Sulejmanci, su ranije činili jedan rod. Slave Sv. Jovana Krstitelja.

-Šarkovi, Nikoljdan. Osnivač roda zvao se Nikola.

-Golaci, Nikoljdan. Osnivač roda bio je deda Stoša.

-Rci, Aranđelovdan. Osnivač roda bio je deda Nikola. Pripadnici ovog roda kupili su od Turaka dovoljno zemlje i sada su najimućniji u selu.

-Sekulci, Zajčiki, Čevinci – svi slave Nikoljdan.

-Mitići, Petrovići i Šute – svi slave Aranđelovdan.

Iseljenici:

-Ignovci, jedna porodica se iselila u Beograd.

-Crninci, jedna porodica se iselila u Tabanovce kod Kumanova i jedna u selo Donje Cinkovce kod Leskovca.

-Cvetkovci su se iselili u susedni Beli Breg.

-Jankovci, Denini i Nikolinci su se iselili u selo Soderc kod Vranja.

-Bušini i Dejkovci su se iselili u susedni Pavlovac.

-Cvetanovci su se iselili u Žbevac.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Vranjska Kotlina“ nastaloj na osnovu podataka prikupljenih od 1951. do 1955. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.