Poreklo prezimena, selo Crvsko (Sjenica)

Poreklo stanovništva sela Crvsko, opština Sjenica. Prema studiji „Sela sjeničkog kraja antropogeografska proučavanja“ Mile A. Pavlović iz 2009. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.

Crvsko se nalazi 45 km jugozapadno od Sjenice, sa kojom je povezano makadamskim putem. Meštani kažu: „To je selo bez saobraćajnih komunikacija”. Smešteno je na jugozapadnim padinama Giljeve, u visinskom pojasu 1.050-1.080 m i svrstava se u naselja zbijenog tipa. Nalazi se na Gornjem Pešteru. U okviru sela izdvajaju se zaselak Crvena Lokva i zaselak poznat pod nazivom Selo Giljeva. Na Giljevi su u prošlosti bili katuni. Stanovnici su napravili kuće umesto katuna i formirali stalno naselje, koje je 2004. godine dobilo struju. Zaselak danas ima 12 kuća. Stanovništvo se bavi isključivo stočarstvom. U blizini „sela Giljeva” nalazi se stočarska farma „Crvena lokva”. Zakonom iz 1992. godine meštanima je vraćena zemlja koja je pripadala PK „Pešter”. Površina seoskog atara iznosi 3.174 ha, a atar je deo katastarske opštine Goševo, površine 5.158 ha. Prema popisu 2002. godine Crvsko je imalo 140 stanovnika.

Severno od sela, na 10-ak km udaljenosti, nalazi se dominantno uzvišenje Jelenak, čije ime govori o prisustvu jelena u okolini sela. U selu se nalazi Jagoševa pećina, a u Crvskoj klisuri Velika pećina. Crvska klisura je poznata po prostranom šumskom kompleksu (četinarska šuma). Od Karajukića Bunara do Crvskog ide se prostorom koji se poznat pod imenom Dugi do. Ime nosi po tome što se kroz njega putuje duže. Na kosi iznad Dugog dola je najbliža granica između Srbije i Crne Gore.

Kako je ovo kraški predeo (bezvodan kraj), stanovništvo je vodu koristilo iz čatrnja (bunara), u kojima su se pojavljivali sitni crveni crvi. Meštani Crvskog smatraju da je selo dobilo ime po crvima, kojih je bilo u tim čatrnjama i tvrde da je naseljeno još u doba Rimljana. Ovo je jedino selo sa ovim imenom u Srbiji.

O njegovoj davnoj naseljenosti govore i arheološki lokaliteti iz XIV i XV veka. U današnjem seoskom groblju postoji lokalitet Crkvina. Na tom lokalitetu postoji nekropola sa ostacima crkve, koja se jasno ocrtava u konfiguraciji terena [Premović-Aleksić, 1988, 99]. Na 700 m udaljenosti od seoskog groblja nalazi se lokaliget „Latinsko groblje”. Lokalitet se ore i više ne postoji nikakav nadgrobni spomenik, a meštani se sećaju da su tu nekad bile ploče. U selu su pronađeni bunari od lučevih brvana. Postoje i ostaci crkve na groblju. Od sjeničkih sela, oblasti Brankovića pripadali su samo selo Crvsko i crkva Čatal. Crvsko je 1455. godine imalo 24 kuće i 4 neoženjena. U pisanim spomenicima se pominje i 1585. godine [Premović- Aleksić, 1997, 41].

U popisu 1921. godine pominje se kao zaselak u sastavu opštine Bare, kada je imalo 25 domova i 164 stanovnika. Status samostalnog naselja je dobilo 1964. godine.

U Crvskom se nalazi četvororazredna osnovna škola. Otvorena je marta 1945, a 1970. godine je prerasla u petorazrednu. Kao petorazredna, radila je do 1975, a kao četvororazredna je postojala do 2005. godine, kada je prestala s radom jer je tada imala samo 3 đaka koja su završila četvrti razred. U ovoj školi je nekada bilo i 60 đaka. Četvororazredna škola je ponovo počela sa radom školske 2008/ 2009, a pohađaju je 1 učenik prvog razreda, 1 učenik trećeg razreda i petoro dece predškolskog uzrasta.

Selo je struju dobilo 1976. godine, a vodovod 1972. godine. Selo vodu dobija sa Pešterskog vodovoda, iz Đerekara, preko sela Dolića.

Stanovništvo se bavi uzgojem stoke.

Selo Crvsko je najbolji primer intenzivnih migracionih procesa i iseljavanja mladog i radnosposobnog stanovništva. Na početku XXI veka selo deluje pusto, a u osnovnoj školi nije bilo nijednog đaka da bi tek 2008. godine škola oživela, sa 2 đaka i 5 predškolske dece. I ono malo momaka što je ostalo u selu nema sa kime da se oženi tako da je jedan meštanin oženjen devojkom iz okoline Skadra.

Pored toga što je selo suočeno sa demografskim pražnjenjem, suočeno je i sa velikim ekonomskim problemima, koji su uslovili proces iseljavanja stanovništva. U Crvskom je broj stanovnika u periodu od 1948. do 1971. godine porastao 64%, a do 2002. godine se smanjio 75%. U istim vremenskim intervalima broj domaćinstava je povećan 55%, a zatim smanjen za 47%. Prosečni broj članova u domaćinstvu opada od 1961. godine. Sa 5 i više članova domaćinstva 1991. je bilo 1 1 (21,15%), a 2002. godine 8 domaćinstava (19,05%).

Broj stanovnika i domaćinstava sa indeksima i prosečnim brojem članova u domaćinstvu

Godina  Broj stanovnika   Broj domaćinstava  Srednji broj članova u domaćinstvu

1948.                     335                                     51                                               6,56

1953.                     386                                     52                                               7,42

1961.                     456                                      57                                              8,00

1971.                     550                                     79                                               6,96

1981.                     345                                     68                                              5,07

1991.                      175                                     52                                              3,36

2002.                     140                                    42                                              3,33

Domaćinstva u selu Crvsko:

1.                  Jelić Rade

Domaćinstvo ima 7 članova. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema vodu. Struju su dobili 1974. godine. Dva člana domaćinstva traže posao, a 3 su učenici osnovne škole. Bave se uzgojem ovaca i goveda.

Poreklo: Porodica potiče iz Stožera (opština Bijelo Polje), odakle su se pre 300 godina doselili zbog krvne osvete. Ranije su se prezivali Gajevići, a po majci Jeli, udovici, uzeli su prezime Jelići.

Rod: Minići i Radevići.

2.                  Maslak Milenko

domaćinstvo ima 14 članova. Od autobuske stanice je udaljeno 50 km, a od osnovne škole 10 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Četiri člana domaćinstva traži posao, a 5 lica su učenici osnovne škole. Prihode ostvaruju uzgojem ovaca i goveda.

Poreklo: Familija potiče iz Crne Gore. Doselili su se iz sela Nevino (opština Bijelo Polje).

Rod: Furtule.

3.                  Radević Andrija

Domaćinstvo ima 4 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema vodu i sanitarne uređaje. U domaćinstvu nema zaposlenih lica, a 2 člana traže posao. Bave se uzgojem ovaca i goveda.

Poreklo: familija potiče iz Crne Gore.

4.                  Đurović Živorad

Domaćinstvo ima 7 članova. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nije opremljena sanitarnim uređajima i vodom. Jedno lice je zaposleno u Sjenici, a 5 lica traži posao. U domaćinstvu je 1 student. Bave seuzgojem ovaca i goveda.

Poreklo: familija se doselila sa teritorije opštine Berane (Crna Gora).

Rod: Šebeci.

5.                  Lešnjak Dragan

Domaćinstvo ima 6 članova. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Jedno lice je zaposleno na teritoriji Sjeničkog kraja, jedno traži posao, a jedno pohađa osnovnu školu. Domaćinstvo se bavi govedarstvom.

Rod: Radevići.

6.                  Jelić Komnjen

Domaćinstvo ima 2 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema vodu i sanitarne uređaje. U domaćinstvu nema zaposlenih lica. Glavni izvor prihoda je govedarstvo.

Poreklo: familija se doselila sa Kovrena (opština Bijelo Polje). Ranije su se prezivali Gajevići. Po prababi Jeli uzeli su prezime Jelići.

7.                  Jelić Radoica

Domaćinstvo ima 3 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijapa i nema vodu i sanitarne uređaje. Jedno lice je zaposleno u rodnom selu, a jedno traži posao. Domaćinstvo se bavi uzgojem goveda.

Poreklo: familija se doselila sa Kovrena (opština Bijelo Polje). Ranije su se prezivali Gajevići. Današnje prezime su dobili po prababi Jeli, koja je imala više sinova.

Rod: Prebiračevići, Rakočevići.

8.                  Ćurović Rade

Domaćinstvo ima 4 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 40 km, a od osnovne škole 100 m. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema vodu i sanitarne uređaje. U domaćinstvu nema zaposlenih lica, a 1 član traži posao. Glavni izvor prihoda je uzgoj goveda.

Rod: Šebeci.

9.                  Smolović Milanko

Domaćinstvo ima 7 članova. Od autobuske stanice je udaljeno 40 km, a od osnovne škole 5 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i ne poseduje sanitarne uređaje i vodu. Dva lica traže posao. U domaćinstvu su 2 učenika osnovne škole i 1 učenik srednje škole. Bave se uzgojem goveda i ovaca.

Poreklo: doselili su se iz Crne Gore.

10.              Lešnjak Blagoje

Domaćinstvo ima 2 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i ne poseduje sanitarne uređaje i vodu. Jedan član domaćinstva traži posao. Bave se uzgojem goveda.

Poreklo: doselili su se iz Crne Gore.

11.              Radević Budimir

Domaćinstvo ima 4 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 35 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i nema vodu i sanitarne uređaje. Dva lica traže posao, a jedno pohađa osnovnu školu. Domaćinstvo se bavi uzgojem ovaca i goveda.

Poreklo: familija potiče iz Crne Gore.

12.              Maslak Raco

Iseljenici iz sela Crvsko:

1.                  Jelić Milun

Domaćinstvo ima 3 člana. Iselili su se 1965. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Ćirilovdan.

2.                  Smolović Perko

Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili se 1972. godine u Čačak radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

3.                  Jelić Miljko

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se 1975. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju školu. Porodična slava: Ćirilovdan.

4.                  Ćurović Vidosav

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili se 1983. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

5.                  Radević Tomislav

Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se 1992. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

6.                  Đurović Dragoslav

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se 1978. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

7.                  Lešnjak Ljubinko

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se 1980. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju školu – mašinski tehničar. Porodična slava: Sv. arhangel Mihailo.

8.                  Lešnjak Raco

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se 1990. godine u Čačak radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju školu unutrašnjih poslova. Porodična slava: Sv. arhangel Mihailo.

9.                  Maslak Zvezdan

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se 1981. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

10.              Maslak Boro

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

11.              Ćurović Vukman

Domaćinstvo ima 2 člana. Iselili su se 2006. godine u Kragujevac zbog starosti. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.

12.              Lešnjak Goran

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su ss 1993. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju školu. Porodična slava: Sv. arhangel Mihailo.

13.              Radević Obrad

Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili se 2006. godine u Čačak radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

14.              Ćurović Vukosav

Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se 1980. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

15.              Cikotić Radomir

Domaćinstvo ima 7 članova. Iselili su se 1998. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme. Porodična slava: Sv. Nikola.

Na osnovu istraživanja na terenu, stanovnici ovog sela iseljavali su se pretežno u Kragujevac i Čačak.

I u ovom selu se smanjuje broj mladog stanovništva, pri čemu se povećava broj starog stanovništva. Broj lica do 19 godina života je u periodu od 1991. do 2002. godine smanjen 46%, a sa 60 i više godina starosti povećan 132%. Indeks starenja je 1991. bio 0,75, a 2002. godine 3,25 indeksnih poena. Demografski procesi starenja su veoma intenzivni, što ukazuje na činjenicu da selo nema demografsku budućnost i da je zašlo u najdublju demografsku starost.

Stanovništvo po veroispovesti

Godina            1991.   %

pravoslavni  171      97,72

muslimani     3          1,71

ostali             1          0,57

Stanovništvo po nacionalnoj pripadnosti

Godina            2002.   %

Srbi              139      99,29

Bošnjaci        –           –

Muslimani    –           –

Ostali            1          0,71

Selo je naseljeno srpskim stanovništvom (99,29%), čiji su se preci doselili iz Crne Gore u XVIII veku. Slave Sv. Ćorđa, Sv. Nikolu, Sv. Arhangela Mihaila i Ćirilovdan. U selu je 1991. godine, po veroispovesti, bilo 97,72% pravoslavnog, 1,71% muslimanskog stanovništva i 0,57% ostalih.

U Crvskom je 1981. bilo 247 stanovnika sa preko 15 godina života, 1991. godine 159, a 2002. godine 124. U periodu od 1981. do 2002. godine broj lica bez škole se smanjio 62%, sa 4 razreda osnovne škole 38%, a sa osnovnom školom 55%, dok se 86% povećao broj lica sa srednjom školom. Nepismenih je 2002. godine bilo 25 stanovnika (20,16%).

Da je Crvsko poljoprivredno selo najbolje nam svedoče strukture domaćinstava prema izvoru prihoda. Od poljoprivrede je 1991. godine živelo 88,46%, a 2002. godine 90,48% domaćinstava. Stočarstvo (govedarstvo i ovčarstvo) je najvažnija poljoprivredna grana mada i ova privredna grana u ovom selu, u odnosu na 1981. godinu, kada je bilo 3478 grla ovaca (2002. godine samo 369 ovaca), gubi korak, dok govedarstvo beleži manji pad. Razlog za ovakvo stanje je što je stanovništvo staro, a ovcama su potrebni čobani, kojih je u selu sve manje. Goveda se sama puštaju na ispašu, i to je jedan od razloga što se u Crvskom broj grla goveda neznatno smanjio. Iako je stočni fond u ovom selu znatno smanjen i preorijentisan na govedarstvo, meštani ukazuju na problem nemogućnosti prodaje svojih proizvoda. Goveda niko ne kupuje, a za sir imaju prekupce iz Peći, koji su poreklom iz Crvskog, dok jagnjad prodaju u Crnoj Gori. Jedine prihode mogu ostvariti od stočarstva, ali kupaca nema. Izlaz iz ovakve situacije vide, pre svega, u izgradnji kvalitetnog puta koji bi ih povezao sa Sjenicom i sigurnom otkupu svojih proizvoda. Smatraju da je neophodno otvoriti otkupnu stanicu u selu.

IZVOR: UNIVERZITET U BEOGRADU GEOGRAFSKI FAKULTET, Mila A. Pavlović: SELA SJENIČKOG KRAJA antropogeografska proučavanja – naučna monografija, štampa „Forma B“, Beograd, 2009. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić