Poreklo prezimena Dugić

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Branko Todorović

Prezime Dugić spada u red retkih prezimena. Nalazimo ga koncentrisanog u trima manjim i međusobno udaljenim geografskim i istorijskim celinama na prostoru bivše SFRJ. Jedan deo Dugića živi u Hrvatskoj, u okolini Zagreba; drugi u Bosni, u okolini Modriče; i treći u Šumadiji, uglavnom u okolini Kragujevca. Sve tri ove grupe Dugića su verski i nacionalno različite i ne postoje podaci koji bi ukazivali na njihovo međusobno srodstvo.

Etimologija prezimena Dugić

O etimološkom poreklu prezimena Dugić malo je gde bilo reči, a s obzirom na verovatno različito poreklo rodova koji nose ovo prezime, i ono samo može da se razlikuje od jednog do drugog primera. Neki od mogućih načina nastanka ovog prezimena jesu da je nastalo od ličnog imena Duga, o čemu recimo piše Borivoje M. Drobnjaković kada govori o Dugićima iz Saranova (Opština Rača) u svom delu Jasenica, ili da je prezime Dugić nastalo od nadimka Dugi, koji opisuje izrazito visokog i mršavog čoveka, a o čemu opet piše Paun Durlić u svom Leksikonu vlaške kulture. Osim u pomenutim antroponimima, koren ovog prezimena nalazimo i u toponimu Duga, koga srećemo na prostoru Stare Hercegovine, Crne Gore i Kosova i Metohije, odakle neki od ovih rodova potiču. Imajući u vidu sve navedeno možemo reći se da pojedinačno svako od ovih značenja može uzeti kao originalno ako se posmatra kroz prizmu poznate povesti jedne određene porodice sa ovim prezimenom.

Poreklo prezimena Dugić u Republici Srbiji

Po brojnosti, prezime Dugić u Srbiji srećemo u Kragujevcu, Beogradu, Saranovu, Topoli, Smederevskoj Palanci, Rači, Natalincima, Pančevu, Mladenovcu, Aranđelovcu, Resniku, Viševcu, Banji, Zvečki, Beočinu, Somboru, Gornjem Milanovcu, Jagodini, Donjim Jarušicama i Đurđevu.

Borivoje M. Drobnjaković u svom delu Jasenica iz 1923. godine, od porodica sa prezimenom Dugić u jaseničkom kraju navodi sledeće:

U Mramorcu je zabeležena jedna kuća Dugića, koji su se tu doselili krajem XIX veka iz Đurđeva. Krsna slava im je Sveti Arhangel Mihailo. [1]

U Saranovu su takođe zabeleženi Dugići. Po predanju, došli su iz Sjenice dvojica braće, Duga i Kidiš, od kojih su nastali Dugići i Kidiševići, a od njih kasnije Lazarevići i Simići. Krsna slava im je Sveti Arhangel Mihailo i broje u to vreme 83 kuće. Za vreme propasti (Prvog srpskog ustanka?) bežali su u Srem, gde su neki i ostali, dok su se drugi vratili u Saranovo. Iz Saranova jedan deo će ih se odseliti u Đurđevo, i od njih će nastati Pavlovići i Prokići.

Krajem XIX veka pojedine porodice su se počele spuštati preko Jasenice na svoja imanja i zasnovale su kraj Polja, gde se nalaze i danas, između ostalih i Dugići, ukupno šest kuća. [2]

U Đurđevu je zabeležena jedna kuća Dugića, poreklom iz Saranova, slava im je takođe Sveti Arhangel Mihailo. [3]

U Cerovcu je zabeležena jedna kuća Dugića, poreklom iz Saranova. [4]

Prema navedenom, pravci seoba ovog roda Dugića bi bili:

1. Sjenica → Saranovo → Đurđevo → Mramorac

2. Sjenica → Saranovo → Cerovac

Iz ovog roda je i poznati umetnik na fruli Bora Dugić, koji u jednom od svojih intervijua govori i o svom poreklu, gde između ostalog kaže:

Najviše sam o svom daljem poreklu saznao od mog zemljaka, čuvenog etnologa i novinara Mileta Nedeljkovića, koji se profesionalno bavio migracijama u centralnoj Srbiji, ali i od Roberta Radića iz Donje Rače, inače Miletovog đaka. On je istraživao poreklo nekoliko familija, baš iz sela Đurđeva, gde sam rođen, pa između ostalog i poreklo Dugića. Saznao sam, između ostalog, da Dugića ima veoma malo. Sve što ih ima, a ima ih i u Bosni – poturčenih, stigli su tamo, odavde iz Šumadije. Elem, moji preci potiču iz plemena Palavestra, koji su živeli u okolini Skadra. Bežeći od Turaka migrirali su severno, i tako stigli do centralne Šumadije. Palavestre su, inače, najbrojnije u ovom regionu, s tim što su vekovima preuzimali različita prezimena, pa su se tako njihovi koreni vremenom zaboravili. [5]

Imajući to u vidu, dalje poreklo ovog roda Dugića treba tražiti u povesti plemena Palavestra.

Ono što ostaje upitno kada je reč o najvećem broju Dugića sa prostora Republike Srbije, jeste da li su oni svi potomci ovih Dugića o kojima govori Borivoje M. Drobnjaković, ili je reč o više raznorodnih porodica. S obzirom da ih je većina skoncentisana na jednom uskom i ograničenom prostoru, ima mesta mišljenju da je reč o sve jednom rodu, sa nekim izuzecima koji su mogli nastati doseljavanjem Dugića iz Istočne Slavonije ili Bosne.

Poreklo prezimena Dugić u Bosni i Hercegovini

Po brojnosti, prezime Dugić u Bosni i Hercegovini danas srećemo u Modriči, Skugriću, Tarevcima, Kalenderovcima, Vukosavlju, Doboju, Brčkom, Trnjacima, Orahovici, Derventi, Međašima, Orašju i Donjim Osječanima.

Kao što je već na početku rečeno, Dugići u Bosni žive pretežno u okolini Modriče. Na taj prostor su se doselili krajem 18. ili početkom 19. veka iz Hercegovine. [6] Prvi put se spominju u Popisu Srba haračkih obveznika u Modriči i okolini iz 1851. godine, kada je prezime Dugić zabeleženo u Tolisi (Opština Modriča), i u kome su spomenuta imena braće Đure i Todora Dugića, te Đurinih sinova Petra, Milića i Stjepana. Na osnovu činjenice da je od svih mesta u okolini Modriče ovo prezime zabeleženo jedino u Tolisi, Tolisa se smatra matičnim mestom svih današnjih Dugića u Bosni. Krsna slava im je Sveti Ignjatije. [7]

Ono što je zanimljivo, jeste da pored pravoslavnih Dugića na ovom području danas žive i Dugići muslimani, čije je matično mesto selo Tarevci (Opština Modriča), desetak kilometara severno od Tolise. Nije poznato da li su ove dve grupe porodica u međusobnom srodstvu, ali s obzirom na retkost ovog prezimena, geografsku bliskost i istorijske okolnosti na tim prostorima, nije isključeno da je neki pojedinac ili grupa porodica prešla na drugu veru.

Koliko je to bilo politički i socijalno nestabilno područje, naročito tokom 19. veka, svedoči i izbijanje Trebavske bune 1858. godine, kada se pravoslavno hrišćansko stanovništvo, prećutno podržano i od lokalnog muslimanskog i katoličkog življa, podiglo protiv samovolje begova da i dalje ubiru trećinu, koju je Turska vlada desetak godina ranije i zakonom ukinula. [8]

O dramatičnim događajima po stanovništvo ovog kraja koji su potom usledili, svedoči i Memorandum Ruske vlade evropskim silama iz 1860. godine, u kom se navodi da su Turci u Posavini spalili 200 hrišćanskih kuća, da je 500 hrišćana pobijeno, a 230 odvedeno u ropstvo. Stradala su srpska sela: Obudovac, Čović Polje, Donji Žabar, Gornji Žabar, Batkuša, Slatina, Crkvina, Kruškovo Polje, Tišina, Brvnik, Miloševac, Vranjak, Gornja Tolisa, Koprivna, Kožuhe, Osječani i druga. [9]

Sve navedeno je bilo razlog raseljavanju velikog broja stanovništva. Jedan deo tog stanovništva, koji je uspeo da umakne pred osvetom, prebegao je na teritoriju susednog Austrijskog carstva, drugi deo spas je potražio kod drugih begova, čiji posedi nisu bili zahvaćeni ustankom, a jedan manji broj je spas mogao naći i u prelasku na islam.

U istorijskim izvorima prezime Dugić srećemo još i u Šematizmu Mitropolije dabro-bosanske za 1882. godinu, u kome je ovo prezime zabeleženo u Maglaju, i gde se između ostalog kaže da je krsna slava ovog roda Sveti Nikola. [10] Nije poznato da li ovi Dugići imaju neke veze sa ranije pominjanim Dugićima, ali postoji mogućnost da se neki od njih tu oženio i uzeo ženinu slavu, što je bio čest običaj u to vreme.

Od porodica koje su poreklom od Dugića, a koje se danas drugačije prezivaju, jesu Todorovići iz današnje Grapske Donje (Opština Doboj). Njihov predak Milić, sin ranije pomenutog Todora Dugića, nakon propasti Trebavske bune, preselio se zajedno s bratom i roditeljima iz Tolise u tadašnju Grapsku Hrišćansku. Dolaskom Austrougarske uprave u Bosnu i Hercegovinu 1878. godine, verovatno još na prvom popisu stanovništva iz 1879. godine, mnogim porodicama će biti menjena prezimena, pa će tako i Dugići u Grapskoj Hrišćanskoj postati Todorovići. Krsna slava im je Sveti Đorđe.

O daljem poreklu Dugića koji slave Svetog Ignjatija, a samim tim i onih porodica koje su od njih nastale, postoji teorija da potiču od plemena Maleševaca iz Stare Hercegovine. Ta teorija je zasnovana upravo na slavljenju Svetog Ignjatija kao krsne slave, koja je dosta retka u srpskom rodu i uglavnom se vezuje za potomke Maleševaca. [11] S druge strane važno je obratiti pažnju i na Dugiće iz plemena Drobnjaka, koje pominje Konstantin Petković 1877. godine. [12] Njihova krsna slava je Sveti Đorđe, pa postoji mogućnost i da su ovi Dugići možda poreklom iz Drobnjačkog plemena. U svakom slučaju, neposrednih istorijskih dokaza ni zajednu od ovih teorija nema, ali odgovor na neka od ovih pitanja u budućnosti bi mogla dati genetička genealogija.

Poreklo prezimena Dugić u Republici Hrvatskoj

Po brojnosti, prezime Dugić u Republici Hrvatskoj srećemo u Donjem Desincu, Zagrebu, Borovu, Sasima, Vukovaru, Bunjevcima, Draganiću, Rijeci, Puli, Dumovcu, Trpinji i Zelinu Mrzlovodičkom.

Dugići katolici žive žive na prostoru uže Hrvatske, i svi su jedan rod. Matično mesto im je Donji Desinec (Opština Jastrebarsko) i tu se smatraju starosedeocima.

Starije pomene prezimena Dugić na prostoru današnje Republike Hrvatske srećemo 1579. godine u selu Obriž, u Moslavini, gde se spominju Matko Dugić i Ferenc Dugić, [13] kao i u Zapadnoj Slavoniji, i to u Češljakovcima u Popisu iz 1701/1702. godine. [14]

Neka slična prezimena, kao što su prezimena Dugonjić u Pleternici, zabeleženo 1545. godine, [15] i Dugović u Kaptolu, zabeleženo između 1755. i 1766. godine, [16] iako iz relativno bliskih mesta, ne moraju značiti i da su pomenute porodice u srodstvu.

Prezime Dugić još srećemo i u Popisu konjičkih četa na slavosnskoj granici iz 1638. godine, gde je u četi kapetana Janka Patačića zabeležen Marco Dugitsch. [17]

Osim Dugića katolika, u Republici Hrvatskoj živi i jedna grana Dugića pravoslavaca, poreklom iz Bosne, koji su se na prostore Istočne Slavonije doselili tokom šezdesetih godina XX veka, a o kojima je bilo reči u delu o Dugićima iz Bosne.

[17] Aleksa Ivić, Migracije Srba u Slavoniju tokom 16, 17. i 18. stoleća, Subotica, 1926, str. 69-70