Poreklo stanovništva sela Predejane kod Predejana, opština Leskovac. Istraživanje saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara
Nastanak sela:
Selo Predejane pripada varoši Predejane, koja je nekada bila opština sve do 1941.godine u vlasotinačkom srezu.
Onda je to selo do 1965.godine sa varošicom Predejane pripadalo opštini Grdelica.
Potom sada selo Predejane (sa varošicom Predejane) administrativno pripada opštini Leskovac-gradu leskovac u Jablaničkom okrugu.
Selo Predejane leži desno od Predejanske Reke, protoke Južne Morave. Kuće ovog naselja zahvataju prostarno zemljište koje je visoko od 500 do 8oo metara.
Okolna su naselja: varošica Predejane sa zapada, selo Krpejci sa severozapada, Crveni Breg sa jugoistoka itd.
Prema popisu iz 2002.godine u selo Predajane bilo 491 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 456 stanovnika).
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002.godine).
Demografska slika sela Predejane izgleda ovako:1948.g., 631 stanovnika), 1953(528), 1961 (549), 1971(616), 1981(508), 1901 (456), 202 godine 495 stanovnika.
Bilo je 489 Srba i 2 Makedonaca u popisu iz 2002.godine.
SeloPredejane je selo razbijenog tipa. Pri podizanju kuća stanovnici su vodili računa da im imanja budu što bliže. Zbog toga i usled rasčlanjenosti zemljišta, kuće su rasturene.
Idući od zapada prema istoku razlikuju se mahale: Limčište, Srednja i Milina Livada.
Srodničke kuće su jedna drugoj bliže. Godine 1958. godine selo Predejane je imalo ukupno 1958 kuća.
Današnje selo Predejane osnovano je pre oko 140 godina (oko 1818. godine). Njega je osnovao neki doseljenik iz Bosiljgradskog Krajišta.
Prema legendi ime Predejane potiče iz vremena kosvske bitke (1389.g.), kada je vojvoda Dejantu čuo da je Kosovska bitka bila završena pre nego što je stigao na Kosovo.
Tada se u narodu počelo pričati kako je bitka na Kosovu završena „pre Dejana“, da on nije stigao tamo na vreme. Spajajući ove dve reči PRE i DEJANE nastala je reč PREDEJANE.
Najstariji začetak današnjeg Predejana bio je u sadašnjoj Srednjoj Mahali. Tamo je i stari seoski krst. Preseljenici iz Srednje Mahale kasnije su osnovali druge krajeve naselja.
Na zemljištu pored Južne Morave od početka XX veka osnovana je varošica Predejane.
Ona leži na potesima koji su pripadali atarima sela Predejana i Bričevlja.
Atar pomenute varošice sada je odvojen od atara sela Predejana.
Stanovnici se služe vodom sa česmama i iz bunara.
* * *
Starine i prošlost:
Na zemljištu sela Predejana postoje različite starine i karakteristični topografski nazivi. Oni ukazuju da je i ovde bilo stanovnika još u brano doba.
Brdo Gradac nalazi se u mahali Milina Livada. Tamo ima „zidina i šuma“.
U narodu se govorilo da su nekada na ovom potesu postojale „latinske crkve“: po jedna se nalazila na potesima Čuljejca i Reka. Tamo su bile „zidine“, kojih više nema.
Potes Selište leži u zapadnom delu sela iznad varošice Predejana. Pored Selišta je sadašnja mahala Limčište.
Na Selištu su sada njive i po neka livada. Ostataka od starina više nema.
Nevinovo Selište je u Srednjoj Mahali Predejana. Tamo su livade i šljivari. Nema više znakova tih starina.
Krajem prve polovine XIX veka Srbi iz ovog i iz okolnih naselja radili su u turskim samokovima u kojima se dobijalo gvožđe.
Takvih samokova bilo je u selima Ruplje, Mrkovica, u dolini Predejanske Reke (oko 3 kilometara uzvodno id današnje varošice Predejana) i na drugim mestima.
Selo Predejane ima crkvu posvećenu sv. Arhanđelu „gorešnjaku“ (26 jul)-kada je vašar i u Vlasotincu. Sagrađena je 1871.godine.
Crkva se nalazi neposredno iznad varošice Predejana. Tu je i groblje pomenute varošice. Na dan seoske slave kod te crkve dolaze stanovnici iz više okolnih naselja.
* * *
PREDANJA O PREDEJANU
Po predanju naziv Predejane potiče iz vremena kosovske bitke 1389.godine na Kosovu.
Neki Vojvoda Dejan, za čije je ime vezana legenda o Crnoj Travi, kretao se s vojskom prema Kosovu da pritekne u pomoć srpskom Knez Lazaru. Međutim, kada je stigao do mesta gde se danas nalazi naselje Predejane, tu čuje da je kosovska bitka završena, da su je Srbi izgubili i da je knez Lazar poginuo. Tada se u narodu počelo pričati kako je bitka na Kosovu završena „pre Dejana“; da on nije stigao tamo na vreme. Spajanjem ove dve reči po predanju ispao je naziv Predejane.
Predanje su ispričali: Đura Radisavljević i Vladimir Ilić, sa zapisom 1970.godine.
Drugo predanje o nazivu Predejana vezuje se za neku Janu. To predanje je zabeležio Dobrivoje Rančić nastavnik iz Grdelice (bio je 60.godina 20.veka nastavnik i u osnovnoj školi u Svođu-podvukao M.M ).
Po njemu je Han od koga je kasnije nastalo ovo naselje, nosi ime od sela Predejana, čuvenog po nekoj vrednoj Jani, koja je mnogo prela za svoju mnogobrojnu decu i oblačila ih.
Od reči „prede“ i „Jana“, nastalo je ime Predejane.
Interesantno je i treće predanje koje je ispričao Milorad Ilić Palaščija, koji živi u Predejanu.
Budući da je stanovništvo Grdeličke klisure tokom vekova stradalo, bežalo i propadalo, bilo zbog ratova ili turskih zuluma, ljudi su iz te patnje, verovatno izmislili jednu priču o Nesreći.
Po dnu Grdeličke klisure kretala se nekada „Nesreća“, noseći o ramenu poveću torbu punu raznih đakonija.
Kretala se sa pravca „Palojski gusti orasi“, i kad je stigla na domak Predejana, „otkine voj se treklo“ i torbu izgubi.
Od tada je neprekidno traži oko Predejana i nikako da je nađe, a bez nje dalje ne može ići.
Tako Predejane i dan-danas živi sa nesrećom.
* * *
Poreklo rodova (1958.g.):
– Rodovi:R i s t i n i (10k), C v e t a n o v i (22k) i C v e t k o v c i (6k)-slave sv. Arhanđel. Sva tri rod potiču od braće: Riste, Cveetana i Cvetka.
Doselio se njihov otac pre oko 140 godina (oko 1818.g.) .
* * *
Toponimi (nazivi mesta):
– Barice, Arnica, Mrtvački Rid, ili Čuka,Rosulja, Ravnište, Srbljačka, Livada, Raskrsje, Murdina, Čuka, Ilijin Krst, belege, Golemi Rid, Stipsana Dolina, Samarski Rid, Golema Padina, Debeli Del, Šilegarnik, reka, Mečkin Kamen, Suva Gora, Vataško, Milina Livada, Ilijin Čukar, Trnica, Selište, Nevenovo Selište (tu je 2sred selo“), Lozište, Kačer.
* * *
TERITORIJALNO-ADMINISTRATIVNE PROMENE:
Bivši vlasotinački srez bio je širi nego sadašnja teritorija opštine Vlasotince. Obuhvatao je deo Lužnice, Crnu Travu, Grdelicu i još nekolicinu pomoravskih sela.
Vlasotinački srez je do 1880 godine pripadao Leskovačkom okrugu. Od 1880. godine pripadao Niškom okrugu, od 1890. godine Pirotskom okrugu, a potom Vranjskom okrugu.
Vranjskom okrugu pripadali su sledeći srezovi: Leskovački, Vlasotinački, Jablanički, Bosilegradski, Masurički, Poljanički i Pčinjski.
Vlasotinačkom srezu pripadala je opština Grdelica sa selima i njihovim zaseocima (Grdelica, Tupanovci, Kozare, velika Sejanica, Mala Sejanica, Dedina Bara, Bojšina, Palojci, Lični Dol, Krpejci); kao i opština Predejane (sa selima: Predejane, Bričevlje, Suševlje, Koraćevac, Guzevlje).
Ta teritorijalno-administrativna pripadnost opštine vlasotinačkom srezu (koja je bila opština do 1965.g. i pripojena opštini Leskovcu) je trajala do 1941.godine.
*
Pre Drugog svetskog rata u jednom vremenu je i selo Bonjince (Zaplanje-lužnički kraj) pripadao vlasotinačkom srezu.
Posle Drugog svetskog rata(1945.g) ukidaju se srezovi, a opštine koje su bile formirane od seoskih teritorija su ukinute, a tako su gradovi: Vlasotince i Crna Trava postale opštine sa teritorijom okolnih sela, koja su administrativno pripojena kao geografska celina atarima ovih opština.
Interesantno je da je Grdelica i Predejane sa okolnim selima pripalo leskovačkoj opštini, a i neka sela su „promenila“ administrativno teritorije u Zaplanje i oko Grdelice, Crne Trave i Vlasotinca.
Ovaj administrativno-geografski opis je potreban radi „preseljavanja“ stanovništa iz jednog kraja na drugi u okviru ovog planinskog kompleksa, jer se prilikom naseljanjvanja u 18, 19 i 20 veka stanovništvo u potragom za boljim pašnjacima sa celokupnim porodicama-kao stočari, vrlo brzo nalazili i „osvajali“ teritorije na planinskim pašnjacima ovg dela Južne Srbije.
Potreba je da se na jedno mesto u okviru istraživanja porekla stanovništva ima lao jedna celina svih ovih sela: Vlasotinca, Crne Trave, Grdelice i Predejana i dela Lužnice; jer je u vremenu pod Turcima mnogo njih zbog osvete „prelazio“ sa jedne na drugu teritoriju. Tako će postojati mogućnost vda se pojedini rodovi nađu u nekada zaboravljenim i uadljenim selima ovog dela Povlasinja i Grdeličke klisure.
* *
Do 1965, godine Grdelica kao naselje je sedište Opštine Grdelica koju su činila naseljena mesta: Bistrica, Boćevica, Bojišina, Bričevlje, Crveni Breg, Dedina Bara, Dobrotin, Donji Bunibrod, Gornji Bunibrod, Graovo, Grdelica Selo, Grdelica Varošica, Guberevac (tada pod zvaničnim imenom Guberevce), Koraćevac, Kovačeva Bara, Kozare, Krpejce (tada pod zvaničnim imenom Krpejice), Ličin Dol, Mala Grabovnica, Mala Kopašnica, Mrkovica, Nesvrta, Novo Selo, Oraovica kod Grdelica (tada pod zvaničnim imenom Oraovica), Padež, Palojce, Predejane Selo, Predejane Varošica, Slatina, Suševlje, Tulovo, Tupalovce, Velika Grabovnica, Velika Kopašnica, Velika Sejanica, Vilje Kolo, Zagužane, Zoljevo i Žižavica. Posle ukidanja opštine područje bivše opštine je u celini ušlo u sastav opštine Leskovac.
* * *
NAPOMENA:
Ovde je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.
* * *
IZVORI:
[1] Jovan F. Trifunoski:- “GRDELIČKA KLISURA”, 1964. godine [2] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Predejane_(selo) [3] Miroslav B. Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa:“ Crna Trava i okolna sela 1970-2012.g., Vlasotince [4] Mladenović B. Miroslav-Mirac:- Iz RUKOPIS : PEČALNIK (Kratke Zavičajne priče, Legende, Predanja, Narodne izreke, Kletve, Zdravice i Zagonetke-Gornje Povlasinje, 2012, Vlasotince* * *
Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije
28. novembar 2013.godine, Vlasotince, Republika Srbija
Komentari (0)