Poreklo stanovništva sela Grabovac, opština Obrenovac. Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Antropogeografija valjevske Tamnave“, izdanje 1912. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Grabovac je na zapad od Stublina, na obodu tamnavske ravnice i u posavskoj ravnici, gde po tamnavskoj plici ima i neravnina, dokle je posavska ravnica jednolika. Kuće su po obodu i po ravnici i poređane u tri velika kraja: Brdo, zapadni deo do Drena, Vidanski Kraj, istočni deo do Stublina i Donji Kraj, oko Velike Bare i drugih seoskih bara.
Tokom Prvog srpskog ustanka Prota Mateja i pop Luka imali su i čestitih svojih saradnika, Tamnavaca, čija su imena vredna pomena: Isailo Lazić iz Krtinske, Petar Erić iz Zvečke, pop Leontije Marković iz Urovaca, Živan Petrović iz Kalenića, Vasilj Pavlović iz Bajevca, Đura Kostić iz Crvene Jabuke, Iguman Jeremija iz Grabovca, Milovan Zujalović iz Tulara, Živko Dabić iz Gole Glave, Jovan Tomić-Belov iz Crniljeva, Mihailo Gluvac iz Kamenice, Rade Radosavljević iz Goločela i dr.
Dodirna zona ravni i Pljoštare je najbogatiji tamnavski kraj sa vodom. Celom linijom, pošav od Kožuara, pa sve do Kolubare, na svakom koraku, ima po jedan jak izvor, koji je bogat vodom i stalno u Pljoštaru preko cele godine, otiče u jednu ili više bara. U Grabovcu i Stublinama nema kuće, koja nema po jedan ovakav izvor pred samim kućnim vratima i ovi izvori su uvek na višoj terasi, nikad na ovoj, koja se spušta u ravan Pljoštare.
U oblasti ima dosta izvora, koji svojim imenima opominju na karakter mineralnih izvora. Takvi bi izvori bili: Zmajevac u Kamenici, Mlakonja u Raduši, Hlađani u Družetiću, Živanica u Novacima, Savinac u Zukvama, Vidan u Grabovcu, Slana Bara u Galovićima i Slanac u Koceljevi.
Jedinstvena i najlepša vrsta ovih bara je Velika Bara (Golema Bara) u Grabovcu, koja je postala na drugi način. Velika Bara je prošireno korito nepresušne rečice Vukićevice. Vukićevica izvire u istoimenom selu, na granici ovog sela i Banjana, postaje od dva nepresušna potoka, teče proširenom dolinom, čije su obale dosta strme, ali je desna strmija od leve. Dolina rečice je potolita, puna živobara, mlakova, močila i ritova; na svakom mestu ne može se gaziti nego samo na naročitim kolovozima prelaziti. Vukićevica ima uvek vode, a kad dođe na Drensko Brdo i grabovačko Mojsinje, onda je pojačavaju drenski i grabovački izvori i česme. Na rečici ima i mlinova, koji rade preko cele godine na ustavu, a kada siđe u grabovačku Pljoštaru njeno se korito naglo proširuje i gradi Veliku Baru. Velika Bara u prostoru od 600 hektara je veliko ulegnuće, eliptičnog oblika, čija je velika osa Jugo-istočnog pravca, dugačka 5,5 km. Voda u bari je bistra, tiha, obrasla trskom, sitom i drugim barskim biljem, puna ribe i drugih životinja, od kojih su najinteresantnije razne vrste ptica, koje se nigde ne mogu videti kao u ovoj bari. Po vrhu Zvečke Velika Bara se sužava i otiče širokim kanalom severnog pravca, koji se zove Kupinac.
Kupinac, kao očaga Velike Bare, potolite doline, bogat vodom do zvečanske crkve, od Breskve savija na istok i ispod Obrenovca ulazi u staro tamnavsko korito. Ispod Velike Bare, od severne strane je velika urovačka bara Nurča. Nurča, u prostoru od 45 hektara, paralelna je velikoj Bari, od nje je odvojena neprohodnom tresavom, koja kad se ispuni vodom spaja ovu baru sa Velikom barom. Nurča je zaostatak velike Bare, njena brvenica bila je pod vodom, ali se izdigla i pokrila tresavom i time potpuno odvojila od Velike Bare. Nurča oko sebe ima mnoge izvore, koji je pune, te ima vode preko cele godine i ona je obrasla trskom i drugim biljem, a bogatije je ribom od Velike Bare, počem ima neposredne veze sa Savom. Nurča otiče pravo na sever otokom Zvečicom, koja se nad selom Urovcima deli u dva kraka, koji se oba zovu istim imenom. Prva Zvečica ide pravo na sever, prolazi celo selo Urovce i ulazi u Savu sa severne strane Breskve. Druga Zvečica ide pravo na zapad kroz selo Brgulice (sada zaselak Krtinske, op. Milodan) i Krtinsku. U sredini ovog sela okreće na zapad i širi se u potoliti kraj: Poloj, Balur, Jazmak, Vić i Jasenku, te gradi jedan barski kraj, koji zahvata više od 1600 hektara, takozvanog, skeljanskog, krtinačkog i urovačkog Poloja. Poloj i prva Zvečica vezane su drugom Zvečicom paralelnom malom Barom i urovačkim Polojem, po dnu Krtinske. Poloj ispod skeljanske mehane ima svoju očagu, koja opšti sa Savom i kojom ga Sava puni.
U oblasti se danas nalaze ovi oblici svojine: crkvene, opštinske, seoske, džematske i porodične zajedice, pored lične svojine. Crkvene zajednice ili crkvena imanja novijih ili starijih manastirskih crkava, ali koje se ni pri jednoj crkvi nisu očuvale u ovoj celini, kakvu su je u početku imale. U novije vreme kad su stare manastirske crkve u Novacima, Dokmiru i Grabovcu prešle u svetovne crkve, njihova su imanja postala crkvena dobra, koja su se u znatnoj meri okrnjila radi održavanja svojih crkava. Crkva grabovačka ima danas 130 hektara šume i ziratne zemlje prvog kvaliteta. Ziratn zemlja se daje u zakup, a šume se čuvaju i pravilno održavaju i daju pod ispašu i žirovnicu. Zakupne cene idu u crkvenu kasu.
U ravnijim selima pored Save postoje zajednice ne samo jednog nego i po dva sela. zajednice ovih sela su najveće, to su bare i ogromne prostorije oko njih, koje voda plavi i duže se na njima zadržava s proleća i preko godine. Ratari, Grabovac i Zvečka polažu podjednaka prava na grabovačku Veliku Baru. U Grabovcu, Skeli i Ušću i svima drugim polojskim selima bare manjeg obima su porodične zajednice, koje kada se isuše, zajednički se upotrebljavaju za ispašu.
Najbolje konje gaje pojedine porodice u čuvene su zbog toga u celoj oblasti: Keserovići u Piromanu, Mišići u Broviću, Brankovići u Grabovcu, Simeunovići u Stublinama itd.
Sela u tamnavskoj ravnici ili su bez mala ili sa malama, koje se zovu krajevima, u kojima su kuće neobično rasturene i daju tip nemačkog sela. Sve kuće su rasturene s imanjima oko kuća i na sve strane, s malim ograđenim okućnicama i s prostranim predvorom, koji služi za ulaz u kuću i držanje domaće stoke. Sa zapadne ili severne strane je kakav zabrančić s voćem, gde se drži sitnija stoka. Ovakva sela prevlađuju u oblasti i njih je najviše u sredini oblasti: Grabovac, Brezovica, Novaci, Vrelo, Stubline, Ljubinić itd…
U Grabovcu, ko bi se malo više zadržao u selu i ko bi se iz bliže raspitao o mestu neseljenja i imanja starijih porodica od pre 150 godina, uvideće da je stari Grabovac bio zbijen oko Vidana i da danas svaka starija porodica ima svojih predstavnika na tom istom mestu. Na ovaj način Stubline su se rasturile od svog izvora Crkvine, Piroman i Brović iz Starog Sela, Trstenica od starog groblja, Banjani iz Starog Voća, Tulari iz Klenovice, Trlić od Jezera, Sovljak od Korova itd.
Raselice po krajvima, nikad u sredini, većinom do drugih sela, pored glavnog seoskog ili važnijeg puta i naseljene na drugi način od sela. Kuće su ublizu, s malim okućnicama, uvulene unutra i s obe strane puta. Na ovakvim mestima prvo se naseljavao kakav dugogodišnji seoski sluga, koji je službom nešto zaradio i stekao, pa bi se okućio a uz njega pridolazili bi Krajišnici, uz koje bi pridošao po kakav odeliti zadrugar iz sela, ako bi imao imanja u tom mestu. Takve su raselice sela: Ušća, Skele, Grabovca, Stublina, Ratara itd.
Imena, koja bi opominjala na šumsko drveće je, između ostalih, i Grabovac.
Stara groblja poznata su pod osobnim imenima: Bobije, Umke i Staro Groblje. Ova su imena data pojedinim bregovima, ali ima bobija, koja se smatraju kao grobovi nekadašnjih seoskih stanovnika kao u: Grabovcu, Orašcu, Ljubiniću, Jabučju, Lajkovci itd. Naročito ima ovih bobija oko bara, izvora i manjih rečica.
Kod stepanjske crkve sahranjeni su svi sveštenici iz Đelmaške i Popovića porodica, a uz njih i knez Vasilj Pavlović iz Bajevca. Pored jabučke crkve sahranjene su seoske spahije 18. veka i sveštenici, pored dokmirske viđeniji kaluđeri, sveštenici i Dabići iz Gole Glave. Kod ubske crkve sahranjen je Pavle Danilović, a pored grabovačke njegov srodnik iguman Jeremija*, pored nekih još zaslužnih seljaka iz istog sela i okoline.
*Iguman Jeremija je vredni starešina manastira Grabovac, rođeni sinovac kneza Vasilja iz Bajevca, rođen 1768. godine, zamonašio se 6. juča 1793. godine a umro 30 decembra 1838. godina u Grabovcu, gde je i sahranjen i gde mu je podigao spomenik njegov srodnik Pavle Danilović. Iguman je u našim ratovima učinio znatnih usluga i manastiru obezbedio veliku imovinu.
Od Grabovca, pored velike bare, niz Kupinac, išao je u poznije doba put, silazio Savi na Breski, pa niz Savu spuštao se i Paležu (Obrenovcu) i Zabrežju. Ovaj se put otvorio tek od ono doba, od kad se Palež podigao i od kad se pronašlo, da i Zabrežje može biti podesna tačka za prelaz u Srem.
Treba videti selo Grabovac i njegovu okolinu, treba upoznati ma kog seljaka i s njime se pustiti u razgovor, gde se može odmah saznati, da i u selu i po okolini ima dosta đulića, kremenja i raznog kamenog i glinenog oruđa. Kad s proleća i s jeseni sela: Vrelo, Ljubinić, Joševa i Takovo razoravaju svoju Lokvu, redak je slučaj da se ne izore po koji đulić, sudić ili kremen.
U Grabovcu starac Juriša Babić priča da je Grabovčanin Nikola Kuga, predak današnjih Kužića, pošto je na svojim leđima preneo kugu iz Drena do izvan svoga sela, u to zarazno i opasno doba, živeo na bari sa svojom porodicom.
U spisku sela valjevske eparhije od 1735. godine od tamnavskih sela, između ostalih, pomiinje se i Grabovac.
Stara sela, koja bi po narodnom predanju postojala od pre 300 (sada 400) godina je, između ostalih, i Grabovac.
Doseljenici iz Nikšićke Župe, srodnici znamenitih valjevskih kuća krajem 18. i početkom 19. veka, znaju se, ma u kom selu i ma u kom stepenu srodstva se nalazili, a vidi se da su dugo između sebe održavali rodbinske veze, koje su danas sasvim prestale a u koje spada i familija Šajinovići u Zvečkoj, Grabovcu i Urovcima, koji znaju da potiču iz Dragovoljića u Nikšićkoj Župi i od iste porodice.
Pravi Bugari su najnoviji doseljenici, naseljeni u Obrenovcu, Grabovcu i Zvečkoj i bave se baštovanskim poslovima. Još se uporno drže, ne slave, ali nabavkom imanja i stalnim naseljavanjem i bavljenjem zemljoradnjom menjaju se, primaju slavu, odelo i menjaju govor.
Poreklo familija-prezimena sela Grabovac
Prezime – kada su doseljeni – odakle su doseljeni – krsna slava – napomena:
-Aćimovići 1, posle 1827. godine, Osat, Đurđevdan, uljezi.
-Aćimovići 2, posle 1827. godine, Veliko Selo u Jadru, Jovanjdan, uljezi u Iliće 1.
-Babići 1, druga polovina 18. veka, Kozjak u Jadru, Nikoljdan.
-Babići 2, posle 1827. godine, Baljaluka, Nikoljdan.
-Božići, posle 1827. godine, Draksin u užičkom okrugu, Nikoljdan, uljezi.
-Brankovići i Nikolići. Videti Nikolići i Brankovići.
-Buljubašići i Filimonovići. Videti Filimonovići i Buljubašići.
-Burmazi, druga polovina 18. veka, Cikote u Jadru, Aranđelovdan.
-Vasići 1 i Nešići. Videti Nešići i Vasići.
-Vasići 2, druga polovina 18. veka, Kozjak u Jadru, Đurđic.
-Veselinovići, prva polovina 18. veka, Petrovčić u Sremu, Đurđic.
-Vidojevići, druga polovina 18. veka, Bela Krajina, Đurđic.
-Vojskići, prva polovina 18. veka, Vojska u Resavi, Đurđic (ili Aranđelovdan).
-Vukojčići*, stara porodica, Jovanjdan.
*Vukojčića kuća je u Vidanskom Kraju i na umoru. Iz ove porodice je kapetan Vukojica, kapetan u dobrovoljačkohj austrijskoj vojsci, a u našim ustancima i prost vojnik, koji je umro kod svoje kuća i sahranjen u svom seoskom groblju.
-Gajići, posle 1827. godine, Mehovine u Posavskoj Tamnavi, Đurđic, uljez u Burmaze.
-Gerdijani, posle 1827. godine, Lika, Đurđevdan.
-Glišići, posle 1827. godine, Bugarska, Đurđevdan, doselili se kao baštovani.
-Godići, posle 1827. godine, Leskovice u Podgorini, Đurđedan, ista porodica sa Godićima u Stublinama.
-Golići (Goljići), druga polovina 18. veka, Brdarica u Posavskoj Tamnavi, Nikoljdan. Danas u Grabovcu postoje GOLJIĆI, otuda ova dilema, op. Milodan.
-Despotovići, druga polovina 18. veka, Veliko Selo u Jadru, Đurđevdan.
-Đorđevići, posle 1827. godine, Bugarska, Nikoljdan, došao kao baštovan.
-Žunjići, posle 1827. godine, Stari Vlah, Nikoljdan i Aranđelovdan, bliski sa Žunjićima u Selo Lajkovcu.
-Ilići 1, druga polovina 18. veka, Osat, Nikoljdan.
-Ilići 2, posle 1827. godine, Dubica, Nikoljdan.
-Janjići, druga polovina 18. veka, Ravnaja u Rađevini, Jovanjdan.
-Jevtići, posle 1827. godine, Zvečka u susedstvu, Lučindan, uljez u Pušiće.
-Jeličići i Maksimovići. Videti Maksimovići i Jeličići.
-Jovanovići 1, posle 1827. godine, Kamenica u Podgorini, Jovanjdan.
-Jovnovići 2, posle 1827. godine, Srem, Mitrovdan.
-Jordanovići, posle 1827. godine, Bugarska, Bogojavljenje, došao na Jurišića imanje.
-Kovačevići 1, druga polovina 18. veka, Mojkovići u Rađevini, Nikoljdan, velika i ugledna zadruga.
-Kovačevići 2, druga polovina 18. veka, Bela Krajina, Jovanjdan.
-Komanovići (Komani) druga polovina 18. veka, Kumanovo, Jovanjdan.
-Konjevići, druga polovina 18. veka, Bela Krajina, Đurđic.
-Kričkovići, posle 1827. godine, Kolašin, Đurđevdan.
-Lazići, druga polovina 18. veka, Bajevac kod Uba, Nikoljdan.
-Ljubojevići, druga polovina 18. veka, Klenovac u Beloj Krajini, Đurđevdan.
-Maksimovići i Jeličići, druga polovina 18. veka, Veliko Selo u Jadru, Stevanjdan.
-Marići i Petkovići. Videti Petkovići i Marići.
-Marinkovići 1, druga polovina 18. veka, Ub, Đurđevdan, predak došao kao terzija.
-Marinkovići 2, druga polovina 18. veka, Cvetulja u Rađevini, velika zadruga.
-Marjanovići, druga polovina 18. veka, Gornja Badanja u Jadru, Jovanjdan, poveća zadruga na Jurišića imanju.
-Martići 1, posle 1827. godine, Kamenica šabačka, Aranđelovdan.
-Martići 2, posle 1827. godine, Banjaluka, Vavedenje Presvete Bogorodice i Aranđelovdan, uljezi u Martiće 1.
-Matijevići i Filipovići. Videti Filipovići i Matijevići.
-Matići*, druga polovina 18. veka, Gola Glava, Nikoljdan.
*Predak ove neobično ugledne porodice zvao se Dobrivoje Dulić, koji je ostavio posle ssebe sinove: Matiju, Stevana i Radoslava. Stevan je poginuo na Zasavici, Radoslav na Beogradu. Marko, Matijin sin, bio je na Ražnju, Bratačiću, Požarevcu i Dublju (u ustaničkim borbama, op. Milodan) i kod njega je konakovao Joakim Vujić 1887. godine. Stevanov sin prizetio se u Sinđeliće u selu i od njega ima dve kuća Sinđelića.
-Mijatovići, druga polovina 18. veka, Zajača u Jadru, Đurđevdan.
-Mikići, posle 1827. godine, obližnji Orašac, Lučindan. Svi Mikići u okolini su ista porodica i ciganskog porekla, Rumuni.
-Miletići, posle 1827. godine, Osat, Tomindan.
-Milutinovići, druga polovina 18. veka, Konjuša u Rađevini, Jovanjdan.
-Mirićići 1, posle 1827. godine, Bosna, Đurđevdan.
-Mirićići 2, posle 1827. godine, obližnje Ušće, uljez u Mirićiće 1.
-Mihailovići, stara izumrla porodica.
-Negovanovići, druga polovina 18. veka, Brezovica u Rađevini, Aranđelovdan.
-Nešići i Vasići, prva polovina 18. veka, Osat, Nikoljdan.
-Nikolići 1 i Brankovići*, prva polovina 18. veka, Drobnjaci, Đurđevdan.
*Nikolići starinom, danas Brankovići, najuglednije grabovačke porodice su od takovskih Markovića i iz njihove porodice je Branko Nikolić, buljubaša kneza Alekse Nenadovića. U selu se zovu još: Čolići, Tankosići i Brankovići.
-Nikolići 2, posle 1827. godine, Banjaluka, Stevanjdan.
-Obradovići, druga polovina 18. veka, Vršac, Sv. Stefana Dečansko (Mratindan), poveća zadruga rumunskog porekla.
-Obrići, posle 1827. godine, Vojska u Resavi, Jovanjdan.
-Pantići, druga polovina 18. veka, Belotić u Rađevini, Lazarevdan.
-Petkovići i Marići, druga polovina 18. veka, Osat, Nikoljdan.
-Petrovići 1, posle 1827. godine, Nikšićka Župa, Lučindan.
-Petrovići 2, posle 1827. godine, Miličinica u Podgorini, Đurđevdan, uljezi u Mihajlovića imanju.
-Prelići (ili Predići), druga polovina 18. veka, Varna kod Šapca, Lučindan, proterana hajdučka porodica.
-Rajkovići, posle 1827. godine, Bugarska, Nikoljdan, bugarske narodnosti dovodci.
-Rakići, druga polovina 18. veka, Lopatanj u Podgorini, Đurđic.
-Rašići, druga polovina 18. veka, Bosanska Krajina, Lučindan.
-Serdarevići, posle 1827. godine, Makovište u užičkom okrugu, Srđevdan i Nikoljdan, uljezi.
-Simići, druga polovina 18. veka, Zajača u Jadru, Sv. Stefan Dečanski.
-Sinđelići, prva polovina 18. veka, Vojska u Resavi, Đurđevdan, sveštenička porodica.
-Sremčevići i Topalovići. Videti Topalovići i Sremčevići.
-Stankovići 1, posle 1827. godine, Bugarska, Nikoljdan.
-Stankovići 2, posle 1827. godine, Banjaluka, Aranđelovdan, uljezi u Martiće.
-Stankovići 3, posle 1827. godine, Lika, Đurđic.
-Stanojevići, druga polovina 18. veka, Radalj u Rađevini, Lučindan.
-Stepanovići, posle 1827. godine, Dubica, Sv. Petka.
-Stojanovići, druga polovina 18. veka, osat, Đurđevdan.
-Topalovići i Sremčevići, prva polovina 18. veka, Karlovčić u Sremu, Sv. Trifun.
-Ugrinovići, druga polovina 18. veka, bela Krajina, Jovanjdan.
-Filimonovići i Buljubašići*, druga polovina 18. veka, Oplenić u Gruži, Nikoljdan.
*Filimonovića pretka doveo je kao svoga buljubašu i kabadahiju Gospodar Jevrem Obrenović i naselio u Drenu i Grabovcu, gde su i danas jedni pored drugih. Predak im je poslednjih godina predstavljao vlast i završio kao carinski činovnik a umro u ovom selu i sahranjen kod svoje crkve.
-Filipovići i Matijevići, druga polovina 18. veka, Bujačić u Kolubari, Sv. Trifun.
-Čanići*, stara porodica, Jovanjdan.
*Čanići su poznati po nekakvoj prababi Čani, čija su dva sina bili austrijski dobrovoljci i oba poginula u francusko-austrijskim ratovima. Čanića je porodica do skorašnjih godina bila i sveštenička porodica, te se potomci zovu još i Popovići, koji su u donjem kraju. Čanići se zovu još i: Vilotići, Dimitrijevići, Đurići i Kužići.
-Šajinovići*, prva polovina 18. veka, Nikšićka Župa, Lučindan.
*Šajinoviće, kao svoje srodnike, naselili su u ovom selu Grbovići i Danilovići, oni su od nekakve Šajin-Kule u Župi i svi su u Grabovcu u donjem Kraju, a odmah na istok velike Bare su zvečanski Šajinovići i Dragićevići. U selu se zovu još: Gajići, Kojići, Pušići i Mojići, i oni su oko Vidana.
IZVOR: Ljubomir Ljuba Pavlović „Antropogeografija valjevske Tamnave“, izdanje 1912. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Komentari (0)