2. novembra 1891. – Rođen Milan Budimir, filolog, istoričar književnosti, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, jedan od osnivača Balkanološkog instituta u Beogradu, akademik.
Rođen je 1891. godine u Varcar Vakufu (današnjem Mrkonjić Gradu). Školovao se u Sarajevu, a studirao je klasičnu filologiju na Univerzitetu u Beču gde je i doktorirao 1920. godine sa tezom „O olujnim demonima kod indoevropskih naroda“. Iste godine, izabran je najpre za asistenta, a ubrzo potom i za docenta na Katedri za klasičnu filologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Za vanrednog profesora je izabran 1928., a za redovnog 1938. godine i kao profesor i šef Katedre za klasičnu filologiju radio je sa prekidom za vreme nemačke okupacije zemlje tokom Drugog svetskog rata, sve do penzionisanja 1962. godine.
Kao student, bio je politički angažovan u nacionalnim krugovima srpskih omladinaca i član Mlade Bosne. U to vreme objavljivao je i članke u zagrebačkom Srbobranu i beogradskom Odjeku, uređivao je Slovenski jug i Novo djelo. Milan Budimir je bio ratni invalid, odnosno od 1922. godine je bio potpuno slep. Biblioteka Saveza slepih Srbije nosi njegovo ime.
Kao istraživač visokog ranga izabran je 1948. godine za dopisnog, a 1955. za redovnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti.
Bavio se istraživanjima u oblasti klasične filologije u svim njenim granama: istoriji klasičnih jezika, posebno grčkog, istoriji grčke i rimske književnosti. Takođe, bavio se istraživanjima starobalkanskih i slovenskih jezika, istorije religije, antičkog nasleđa u Srba, posebno u jeziku, književnosti i folkloru, kao i istraživanjima u oblasti opšte lingvistike.
Sa Petrom Skokom pokrenuo je i uređivao između dva rata balkanski časopis Revue internationale des Études balkaniques, a sa najuglednijim jugoslovenskim klasičnim filolozima bio je osnivač i kourednik nekadašnjeg glavnog glasila jugoslovenskih filologa – Žive antike, čiji je izdavač Institut za klasične studije Filozofskog fakulteta Univerziteta u Skoplju.
Naučna istraživanja Praindoevropljana
Naučni opus Milana Budimira broji nekoliko stotina radova, knjiga, studija, rasprava i članaka, od kojih su neki ušli u najpoznatije enciklopedije, rečnike i priručnike. U glavnim crtama radovi Milana Budimira se mogu podeliti na pet velikih skupina.
Prvoj skupini pripadaju radovi koji se odnose na istraživanja doklasičnih jezika i kultura na balkanskom, maloazijskom i apeninskom prostoru. Glavna zasluga Milana Budimira u ovoj oblasti leži u sakupljanju i tumačenju obimnog leksičkog materijala iz jezika dogrčkih Indoevropljana, kao i u utvrđivanju glasovnih zakonitosti ovih jezika. Te dogrčke starince, koji su inače prema literarnoj tradiciji nazivani Pelazgima (grč. Πελασγοί’), Milan Budimir naziva Πελα’σται, polazeći od oblika Πελαστικε’ (koji se javlja u sholijama uz Homerovu Ilijadu 16, 233), zatim od onomastičkog materijala na terenu (Παλαιστή’, toponim u Epiru; Palaestinus, starije ime za Strimon itd), kao i od nekih apelativa sa visokom dokaznom vrednošću (Πενε’σται, naziv za pokoreno stanovništvo u antičkoj Tesaliji; Πελα’σται naziv za zemljoradnike vezane za zemlju u Atici).
Drugu skupinu čine radovi u kojima su prikazana istraživanja posebnih veza između ovih dogrčkih indoevropskih idioma i slovenskih jezika, tačnije protoslovenskog jezika.
Treću skupinu čine radovi koji se odnose na ispitivanje opštih fonetskih zakonitosti i pojava u indoevropskim jezicima, posebno u jezicima u kontaktu.
Četvrtu grupu čine istraživanja u oblasti antičkih književnosti sa posebnim naglaskom na dogrčko poreklo pojedinih književnih rodova i evropske scene.
Petu grupu čine radovi koji ispituju posebne kulturne veze u folkloru južnih Slovena i antičkog sveta i oni stoje u tesnoj vezi sa drugom skupinom Budimirovih radova.
Milan Budimir umro je u Beogradu, 17. oktobra 1975. godine.
IZVOR: Vikipedija
19. mart 2018. u 09:41
Vojislav Ananić
Budimir, Milan Đ., klasični filolog, lingvista, univerzitetski profesor (Mrkonjić Grad, 2. XI 1891 — Beograd, 17. X 1975)
Poreklom je iz siromašne porodice. S nepismenom majkom Jovankom koja je govorila ikavski i ocem Đorđem, berberinom i sitnim trgovcem, koji je govorio ij ekavski, rano se zainteresovao za j ezička pitanja. Posle srpsko-pravoslavne osnovne škole u rodnom mestu, sa stipendijom Gradske opštine završio je Klasičnu gimnaziju u Sarajevu (1902—1910). Kao najbolji od 800 maturanata dobija stipendiju bosanske vlade za studije klasičnih jezika na Filosofskom fakultetu u Beču. Posle učešća u demonstracijama protiv Austrije gubi stipendiju. Za vreme Prvog svetskog rata zbog slabog vida mobilisan je u komordžije. Proganjan, hapšen i zatvaran u petnaestak zatvora u Bosni, Mađarskoj i Austriji, ubrzo gubi vid. Zahvaljujući svojim profesorima iz Beča, Ludvigu Radermaheru i Hansu fon Arnimu, brani doktorsku tezu u Beču 1920. napisanu na latinskom pod naslovom De tempestatum daemonibus capita IV (O olujnim demonima), delom objavljenu u prevodu u Glasniku Zemaljskog muzeja u Sarajevu (32, 3—4, 1920, 295—327). Kratko radi kao suplent u Mostaru, Bihaću i Sarajevu, a od 1921. je asistent i docent na Filozofskom fakultetu u Beogradu, 1928. vanredni profesor, a 1938. redovni profesor. Penzionisan je od okupatora 1942. za vreme Drugog svetskog rata, i preuzet na fakultet 1945, gde je kao profesor i šef katedre za klasične nauke ostao sve do penzionisanja 1962. Od 1948. je dopisni član SAN, redovni od 1951, dopisni član JAZU od 1952. i ANUBiH 1969.
Kao mlad čovek bio j e angažovan u j avnim aktivnostima, osnovao j e Radikalsko- demokratsku naprednjačku stranku (RADENA), pokretao je više listova u Sarajevu 1918. i 1919 (Slovenski jug, Novo djelo, Oko). Sa Petrom Skokom pokrenuo je i uređivao međunarodnu naučnu publikaciju Revue Internationale des Etudes Balkaniques (1934—1937) u Balkanološkom institutu u Beogradu, koji su oni osnovali 1933, posle rata Živu antiku u Skoplju i Onomastičke priloge u SANU u Beogradu. Učestvovao na mnogim međunarodnim skupovima u inostranstvu, uglavnom pre Drugog svetskog rata. Bio je oženjen biologom dr Cvijetom Budimir, sa kojom je imao kćer Radenu.
Njegova svestrana i interdisciplinarna naučna delatnost uključivala je klasične jezike i klasične književnosti, komparativne studije opšte, grčke, latinske i slovenske lingvistike, komparativnu istoriju religije i folklora, arheologiju, balkansku toponomastiku, vizantologiju, etnologiju, antičku i savremenu
balkanologiju, etimologije iz oblasti klasičnih i drugih jezika (makedonski, albanski, ilirski). Objavio je preko 200 radova i 500 etimologija. Otkrio je i proučio najstariji indoevropski dijalekat — pelastički, opisujući mnoge pojave iz duhovne i materijalne kulture doklasičnih naroda na Balkanu, kao i veze sa slovenskom leksikom i onomastikom. U indoevropskoj i balkanskoj paleolingvistici dao je mnoga originalna rešenja. Utemeljio je kod nas paleobalkanologiju, utvrđujući jezičke, kulturno-istorijske i druge osobenosti dogrčkih starinaca na Balkanu, Anadoliji i Apeninskom poluostrvu, koje naziva Pelastima. Takođe je izučavao veze između tih starinaca i slovenskih Indoevropljana, ukazujući i na protoslovenske elemente u grčkom rečniku. Proučavao je i pitanje najstarije indoevropske i slovenske postojbine, protiveći se tzv. „nordističkoj teoriji” o poreklu Indoevropljana sa dalekog severa Evrope. Na osnovu originalne analize tri reda guturala, izvršio je novu podelu indoevropskih jezika. Novija arheološka i druga naučna otkrića pružaju nove potvrde za njegove davne predloge. Osporavanje koje je 1973. doživeo od nekih partijskih ličnosti u Bosni teško ga je pogodilo, pao je u postelju i ubrzo umro.
Bio je učitelj najboljim klasičnim stručnjacima svih profila iz cele nekadašnje Jugoslavije više od pola veka, sa mnogim đacima u inostranstvu, smatran jednim od najučenijih, najobrazovanijih i najumnijih ljudi kod Srba u XX v. Bio je veliki patriota i kozmopolita, humanista i istraj ni borac za pravdu i istinu, a izvor poruke ljubavi prema čoveku i čovečanstvu tražio je u drevnim istočnicima balkanske civilizacije. Više od pola veka provodeći u potpunoj tami bez vida, on je stoički i s neverovatnim optimizmom učio da se „do istine dolazi radom i razmišljanjem”, da „svaku misao treba domisliti do kraja” i da nauka i filozofija treba da služe čoveku i unapređivanju ljudskog života.
Dobitnik je više nagrada: Oktobarske, Sedmojulske, Filipa Višnjića, Povelje Kolarčeve zadužbine i dr. Po njemu je nazvana biblioteka Saveza slepih i slabovidih Srbij e u Beogradu.
Ksenija Maricki G ađanski