Saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić priredio je veoma zanimljiv tekst o banatskim Srbima i njihovom viševekovnom ukorenjivanju u ovaj deo vojvođanske ravnice.
Od 1. do 4. veka na tlu nekadašnje Panonije su boravili Jazike ili Sarmati, Rimljani od 358. do 453. godine, Huni do 453. godine. Gepidi su od 453. do 553. godine, Avari od 564. godine. Sloveni se u Panoniji javljaju uglavnom od 6. veka. Ugri od 895. godine dođoše iz Azije, bežeći ispred Tatara i Pečenjeza. Kumani iz Turkmenije stigoše sa Kavkaza. Tatarska najezda je bila od 1242. godine, a Turci nadolaze od 1529. godine. A i posle Turaka, večite seobe i bune. Narod uvek ko zna kuda nestajao, dizao se kao feniks iz pepela i opet u ove krajeve drugi dolazili. Tako je bilo od vajkada.
„…Brojni Sloveni (čije su prve prethodnice stigle u današnji Banat još sa Roksolanima u 4. veku, pa su se intenzivno počeli doseljavati u vreme Gepida) sad, uz Avare, u procesu osnivanja nove avarsko – slovenske države, su u velikim masama preplavili ravnicu koju su oni, SLOVENI, i nazvali Banatom. Jer, na čelu avarsko – slovenske države vladao je kan Bajan – verovatno su Sloveni od njegove titule i imena načinili svoju titulu ban po kojoj je i Banat dobio ime i ono je, to ime, kako je već rečeno, kao naziv istorijski ostalo trajno kao i prisustvo Slovena (kasnije Srba) u ravnici među rekama do dana današnjeg.“ „…Na uzdignutim terenima pogodnim za odbranu gradili su svoja utvrđenja od zemlje, zaštićena odbrambenim šančevima. Najočuvaniji trag takvog naselja unutar zemljanog utvrđenja slovenskog porekla i danas nalazimo u Borđošu nedaleko Novog Bečeja“ (Milan Tutorov, „Banatska rapsodija“, izdanje „Aurora“, Novi Sad, 2001. godine, strane 156. i 157).
Banat je 1718. godine bio isključivo srpska zemlja. S nestajanjem turske vlasti, i muslimansko stanovništvo listom je napustilo Banat. Osamnaesti vek je vreme kolonizacije Banata, gde su pored banatskih Srba, u talasima stizali Nemci, Mađari, Rumuni, Slovaci, Francuzi, Italijani, Španci… Habzburzi su stigli u Banat 1718. godine i za naredna dva veka dali mu novu suštinu, boju i sjaj Srednje Evrope. Austrijanci su odmah Banat upleli u svoju administrativnu i upravnu mrežu. Banatski Srbi su se žestoko opirali običajima koji su dolazili sa Zapada, braneći svoje pravoslavno i balkansko postojanje. Habsburška monarhija je i nastala u svetsko – istorijskom sukobu islama i Hrišćanstva, a Vojna Krajina se protezala na širokom prostoru od Like do Erdelja. Posle razvojačenja, militari Potiske i Pomoriške Vojne granice, krenuli su u Banat gde su se ukorenili u njivu i u ravnicu, a mnogi su otišli i u Rusiju.
Još 1763. godine, u krajevima oko Temišvara, naselilo se više od pet hiljada nemačkih porodica. Strašna glad 1770. pokrenula je duge povorke Nemaca put Banata. Godine 1784. Nemci su naselili Modoš, a 1790. Crnju i Nakovo. Za vladavine Marije Terezije u Banat je prispelo jedanaest hiljada nemačkih porodica. Srpsko stanovništvo Sečnja iselilo se 1806. u Samoš da bi napravilo mesta novodoseljenim nemačkim kolonistima. Sve više su nestajali pašnjaci i Banat je tiho ulazio u godine dubokog oranja, odnosno, pretvarao se u žitnicu carevine.
Kraj osamnaestog veka obeležili su žitarski trgovci, ušoravanje sela i gradnja kuća od naboja. Banatski Srbi, sve više utonuli u zemlju, počeli su osećati Banat kao svoj zavičaj. Misao o povratku u Srbiju, kod onih koji su odande stizali pred najezdom Turaka, postepeno je bledela. Nemir stočara i hajduka sve više je nestajao. Pitomina je postajala glavni beleg Banata, beleg banatske zemlje i ljudi. Godine oranja trajno su promenile biće banatskih Srba. Banat se našao na „put žita“ koji mu je donosio blagostanje. Sa blagostanjem, javilo se osećanje pomirenosti i prilagođenosti. Banatski trgovci, prvi od svih Banaćana osamnaestog veka, krenuli su drumovima Podunavlja. Vođeni svojim poslovima, ovi večni putnici, otisnuli su se u veliki svet sve do Beča, Pešte i Požuna, do Lajpciga, Praga i Krakova susrećući ljude raznih vera, jezika i običaja. Ovi Srbi su prvi prihvatili srednjeevropski način života i prilagodili ga svom unutrašnjem svetu pravoslavlja, istorizma i svetosavske duhovnosti.
Osamnaesti vek je vek najdubljih promena u biti bića i duha banatskih Srba. Nova civilizacijska dešavanja i ulazak u duhovni prostor Srednje Evrope izazvali su duboke duhovne i mentalne potrese u biću i postojanju banatskog čoveka. Ceo taj vek na tlu Banata bio je u znaku sukoba srednjeevropske i balkanske civilizacije. Strah od katoličenja, bio je jedan od velikih kolektivnih strahova panonskih Srba osamnaestog veka. Ruski uticaji u duhovnom životu panonskih Srba približavali su Srbe velikoj slovenskoj državi. Vukova reforma ništila je sve ruske uticaje i razgrađivala ono što se u duhovnom krugu panonskih Srba gradilo celo stoleće. Kopitarova podrška Vuku bila je u stvari podrška zvanične Austrije brisanju pravoslavnih i ruskih belega u duhovnom životu panonskih Srba, odn. put ka unijaćenju, što je na vreme sagledavao mitropolit Stefan Stratimirović (na slici). Zato je i progonio vukovicu. Strah od otuđenja i obezličenja terao je panonske Srbe da se brane od Vuka.
Lakoća života, čulnost, tromost, etikecija i površnost postali su beleg građanskog staleža Srba u Ugarskoj. Gradnja baroknih crkava postala je njihovo iskupljanje zbog načina života koji su vodili. U slikarstvu i arhitekturi pravoslavnih hramova osamnaestog veka, to je bio znak njihovog pomirenja sa duhom zapadne civilizacije. Gradeći crkve, u vremenu obnovljene srpske samosvesti pred srpsku revoluciju, bogati banatski trgovci sami sebi počeli su ličiti na Nemanjiće. Bogatstvo i raskoš pravoslavnih hramova tog vremena označili su ulazak u dublji materijalizam i u manju duhovnost panonskog pravoslavlja.
Bogati građani Banata tada su nosili šešire i frakove, posle 1840. puštali brade i brkove, a njihove gospođe nosile su uzane haljine od svile i brokata, duge, žute rukavice i šešire sa velikim obodom, suncobrane, zlatno prstenje i grivne, a oko vrata niske velikih dukata „seferina“.U kafanama i bogatim građanskim kućama priređivani su balovi uz prisustvo trgovaca, lekara, advokata, činovnika. Uz obilno jelo, igrao se kadril i poneko srpsko kolo.U opštem rasipanju novca i lagodnom životu prve polovine devetnaestog veka, javio se među Srbima „bećarac“ kao znak novog mentaliteta rasipništva, opuštenosti, lagodnosti i čulnosti banatskih Srba. Upravo u ovim vremenima srpsko građanstvo u varošima istočnog Banata, počelo je da se uklapa u rumunsku većinu. Isti proces dešavao se, tada, sa srpskim građanstvom na severu Ugarske. Naglo bogaćenje i nov način života obezličili su Srbe na obodima Srpstva i pretopili ih u Mađare i Rumune.
Novi talas seobe u Ameriku, zahvatio je Banat 1905. godine. Iseljavali su se najpre dobrostojeći Nemci, ali i Srbi. Strahovi od prošlih vremena, zgusnuti u kolektivnoj svesti, istorijski kompleksi i nesnalaženje u svetu novca, često su ostavljali Srbe na margini novih civilizacijskih tokova. Različiti interesi vodili su ih na razne strane.
IZVOR: Uz navedene citate iz „Banatske rapsodije“ Milana Tutorova, većina teksta je preuzeta iz knjige prof. Milana Micića „KRUGOVI VREMENA BANATSKIH SRBA“, u izdanju „Književne zajednice Zrenjanin“, štampa „Agava“ Zrenjanin, 2002.)
PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo VOJISLAV ANANIĆ, Senta
21. februar 2019. u 18:12
Vojislav Ananić
Banatski urbar
Sa inkorporacijom Banata Ugarskoj, došlo je do uvođenja Banatskog urbara 17. oktobra 1780. godine koji je regulisao odnose kmetova sa državom, odnosno vlastelom. Po urbaru, vlastelin je seljaku davao u zakup oranice, pašnjake i livade, koje je on plaćao kulukom, a mogao je svoje obaveze i novcem da otplati. Kmet je za jednu sesiju zemlje plaćao godišnji porez kulukom bez zaprege 104 dana, a sa zapregom 45 dana. Osim toga, kmet je morao svom gospodaru da daje desetak od proizvedenih poljoprivrednih proizvoda – hrane, vina i stoke. Novi urbar je podešen tako da odgovara vlasteli, ako bi došlo do prodaje banatskih komorskih poseda. Banat je pripojen Ugarskoj, ali posedi nisu bili dati mađarskom plemstvu kako se to želelo. Po preporuci Josifa II i državnog saveta, posedi su podeljeni u četiri kategorije po vrednosti i tako su stavljeni na licitaciju i prodaju. Na osnovu te odluke, došlo je do prve licitacije 1. avgusta 1781. godine u Beču, za imanja čija je vrednost prelazila 30.000 forinti, a imanja manje vrednosti su prodavana u Temišvaru. Do 1783.godine na javnim licitacijama su prodata 164 banatska poseda. Kupci ovih imanja su bili jermenski, grčki, cincarski, srpski i mađarski bogataši i trgovci, koji su ovom kupovinom istovremeno dobili plemićku titulu i postali plemići.
Na banatske posede su došle porodice: Baćanji, Čekonić, Dadanji, Đurković-Servijski, Karačonji, Kiš, Lazar, Marcibanji, Moska, Nako, Nikolić, Sisanji i druge. Namere Josifa II su bile izuzetno dobre, ali nove spahije nisu opravdale očekivanja bečkog dvora. Dvorska kancelarija je bila prepuna žalbi na račun vlastele, koja je maksimalno iskorištavala i ugnjetavala svoje kmetove. Mnogo puta su spahije izgovarale bahate rečenice slične ovoj, koju je izrekao Đorđe Đurković de Servijski, gospodar od Turske Kanjiže (Novi Kneževac): “Car je gospodar u Beču, a ovde sam ja”. Zbog teških zlostavljanja, uzurpiranja i otimanja najbolje zemlje od kmetova, došlo je do masovnih kmetskih pobuna, pa i do ubistava spahijskih provizora. Veoma nezadovoljan ovakvim stanjem na spahilucima u Banatu, Josif II je obustavio dalju prodaju komorskih dobara. Nastavljajući uporno svoju reformatorsku politiku, Josif II je ukinuo instituciju kmetstva 22. avgusta 1785. godine. Po novom zakonu, kmet se nije vezivao za zemlju i imao je pravo na ličnu slobodu. Uprkos mnogobrojnim postojećim problemima u novoosnovanoj Torontalskoj županiji, zemljoposednici su na svojim spahilucima uneli mnoge novine u poljoprivrednu proizvodnju i uveli uzgajanje novih poljoprivrednih kultura. Prilagodili su poljoprivrednu proizvodnju na svojim imanjima, odnosno zemlji koju su izdavali u zakup, pa su pored veoma rentabilnih žitarica, počeli da uzgajaju i duvan, koji im je donosio ogromne prihode. Zbog specifične proizvodnje duvana, spahije su na svoja imanja naseljavali mađarske bezemljaše. U Banatu su jedna za drugom nicala baštovanska naselja i sela kao što su Rabe, Majdan, Budžak, Filić, Tervar, Terjan (Lerincfalva), Vrbica, Banatski Monoštor (Monostor), Imretelek, Morotva, Padej, Sajan, Jazovo, Rusko selo (Kis Orosz), Novi Itebej (Itabej), Nova Crnja (Magyar Csernye), Toba, Torda i druga.
Bečki dvor nije odustajao od zacrtane politike – da od Banata napravi žitnicu Evrope. Na veleposedima se najviše sejalo žito, zob, raž i napolica, a proizvodio se i kukuruz i veoma malo krompir. Od poljoprivrednih radova je najznačajnija bila vršidba žita koja je trajala od leta do kasne zime, a često i do samog proleća. Na ovim prostorima, tehnika vršidbe žita se nije menjala vekovima i obavljala se srpom i kosom i zato je bio veliki problem požnjeti velike površine. Kosidba žita srpom je tražila više radne snage, no imala je i svojih prednosti – slama se malo lomila i koristila se za pokrivanje kuća. No, to je izazivalo česte požare. Zato je Josif II 1787. godine izdao naredbu kojom je zabranjeno pokrivanje kuća slamom i trskom, nego isključivo šindrom i crepom. Sa povećanom proizvodnjom žita krajem XVIII veka, zbog nedostatka radne snage sve se više koristila kosa, kojom se ubrzavala vršidba žita. Za jedan dan su kosom dva nadničara mogla da pokose jedno katastarsko jutro žita. Pošto je bilo nedovoljno radne snage, za vreme vršidbe su spahije primoravale kulukom svoje kmetove da im rade žito i nisu vodili računa kada će kmetovi ovršiti svoje njive.
U Torontalskoj županiji, bez Banatske vojne granice, 1787. godine, je bilo 139.130 stanovnika, a to nije bilo dovoljno za obavljanje poljoprivrednih radova i zato je iz drugih krajeva Ugarske dolazila u vreme sezone najamna radna snaga, koja je plaćana najčešće u naturi. Žito se vršilo na pripremljenom guvnu prečnika od 10 do 15 metara sa volovima, ili konjima koji su terani ukrug. Volovi nisu bili podesni za vršidbu jer su bili spori i svojim izmetom su prljali izvaljeno seme. Konji su bili omiljeniji jer su bili brži. Na guvnu je bilo upregnuto od dva do deset konja i skidane su im potkovice da ne bi lomili žito. Ipak je vršidba trajala mesecima. Žito se dopremalo u spahijske ambare, ili u žitne jame. Sa manjih površina, žito se vršilo mlaćenjem sa drvenim mlatilicama i narod je to zvao “nemačko vršenje”, jer su tako Nemci vršili svoje žito. Žita je bilo na pretek i izvozilo se u sve krajeve Austrije i Ugarske i u najveće države Evrope, a preko Turske je stizalo čak i do Egipta. Najveći trgovački centar je bio Novi Bečej (Turski Bečej), gde su bili izgrađeni veliki žitni magacini. Odatle se Tisom brodovima žito prevozilo u unutrašnjost zemlje i do Jadranskog mora u pristaništa Rijeke i Trsta. Nove spahije su se sa malo ulaganja naglo obogatile od plodne banatske zemlje koja je davala odlične prinose. Na posedima od više hiljada katastarskih jutara prosečan prinos pšenice je iznosio 500–600 kg po katastarskom jutru. Za žitom je bila sve veća potražnja i zato su svake godine povećavane zasejane površine. Zastarelom poljoprivrednom mehanizacijom, velike površine se nisu mogle odgovarajuće obrađivati, pa je teška banatska zemlja drvenim plugovima preoravana do samo desetak santimetara.
11. mart 2019. u 10:13
goran maričić
interesuje me iz kojih su krajeva su došli moji preci na prostore Južnog Banata.
Oko 1790.bili su u Gaju kod Kovina a onda oko 1800.preselili u Dubovac(isto kod Kovina).
U crkvi u Dubovcu prvi predak koji se pominje na tim prostorima je Sofronije Maričić,oženjen
Dragom Šajić iz Kusića.
Potomke njihove znam ,trebao bih informaciju pretke pre Sofronija i odakle su!
Unapred HVALA!
2. oktobar 2019. u 11:06
Vojislav Ananić
O bećarcu
Fenomen „naše najkraće narodne pesme”, kako Mladen Leskovac u predgovoru svoje poznate antologije naziva bećarac, predstavlja i dalje nedovoljno ispitan teren i veliki izazov za proučavaoce narodne lirske poezije. Nadahnuta i autoritativna, dosad u nas prva i jedina, studija o bećarcu, ipak, u mnogo čemu nije do kraja raspetljala mistiku komplikovanog dvostiha naše narodne poezije. Ostaju velike nedoumice, čak i nesporazumi, na terminološkom planu, zatim, na nivou predočavanja književnoistorijske geneze deseteračkog dvostiha i, konačno, njegovog geografskog rasprostiranja.
Četiri godine poslije prvog izdanja Leskovčeve antologije Bećarac (1958), Vinko Žganec u svom tekstu Melodije bećarca piše: „Bećarac je zapravo bećarac onda kada se ti dvostihovi pjevaju, i to ne bilo koju melodiju, nego baš onu koja se naziva istim imenom. Kad gajdaš samo svira neku melodiju, a uz to ne pjeva, vješt narodni pjevač odmah će znati da li on svira bećarac ili koju drugu vrstu napjeva narodne pjesme. Ima, dakle, taj izraz bećarac osnova ne samo u tekstu nego i u melodiji, muzici… No, oslanjajući se na praksu narodnih pjevača, mi znamo da se ovi kratki dvostihovi mogu pjevati na razne druge melodije, koje nemaju nikakve veze sa melodijom bećarca… Nakon tih konstatacija čini se da prije spomenuta zbirka Mladena Leskovca nije nazvana pravim imenom, jer ti dvostihovi koje ona sadržava nisu sami po sebi, po golom svom tekstu i formi (deseterački dvostih) bećarci. Pod tim imenom podrazumijeva se nešto šire, nešto što obuhvaća još neke elemente, kojih u spomenutoj zbirci nema. Kratke, zapravo naše ‘najkraće narodne pjesme’ naš narod ne zove svagda i svugdje bećarcima. On ima za njih razna imena u raznim mjestima i vremenima, kao: pismice, pripjevi, kratke, samice, preklapuše, gonetalice, prijekuše, trkavice itd. Istina, često i ti nazivi označavaju prvenstveno način pjevanja narodnih dvostihova, a tek u izvedenom smislu su ujedno i naziv za tekstove ‘kratkih pjesama’ često baš takvih kakvi se u Leskovčevoj zbirci nazivaju bećarcima. U krajevima gdje su uobičajeni ti nazivi obično nije poznat izraz bećarac za jednake ili slične tekstove u dvostihovima.”
Žgančeve primjedbe su vrlo inspirativne. One podstiču na živo razmišljanje o terminološkim svojstvima deseteračkog dvostiha. Očigledno je da termin bećarac nije jedini i da ne može pledirati na poziciju koja će, kako na muzičkom tako i na književnom planu, biti sveobuhvatna. Osim naziva dvostiha, koje navodi Žganec, pomenimo ojkaču, gangu, rere, dikicu i šaranac.
Bećarac je, nema sumnje, nastao u Sremu, Bačkoj i Banatu, „pa se onda preko Slavonije a kroz Šokadiju, i sa čvrstim a plodno sočnim staništem u njoj, spušta valjda tamo negde ka Kordunu i Lici, da bi onde, kao zaustavljen pregradom od kordona Vojne granice, kao presečen, naglo ustuknuo i umukao”. Ovakva Leskovčeva mapa bećarca je, najblaže rečeno, neartikulisana. Ona je vrlo uska i zasnovana na proizvoljnom određenju: „valjda”. Žgančeve primjedbe ovdje se pokazuju funkcionalnima. Širok je prostor na srpskom govornom području gdje se pjeva i čuje ta minijaturna pjesma. Bez Bosne i Hercegovine, danas Republike Srpske, teško je zamisliti svaku, čak i na brzinu skiciranu, mapu koja predočava postojanje „komplikovanog dvostiha”.
Vuk Karadžić nije mnogo mario za ovu tvorevinu. Konkretno, bećarac mu nije „zapinjao” za oko, mada je znao da postoji. Tako, na primjer u Rječniku (1852), kao prilog oštrijem tumačenju riječi roditeljka, pojavljuju se ovakvi stihovi. Od švalera boljeg roda nema, / Od švalerke bolje roditeljke. Leskovac navodi i primjer povodom riječi štikla (Mojim šorom nikad blata nema, / Sve švaleri na štikla razneli). U narodnim poslovicama koje je Vuk sakupio nalaze se ovakvi dvostihovi: Nek’ se ženi, željela ga majka, / njega majka, a on djevojaka. Ili: Divne li su zelene livade, / još divnije dojke u djevojke. U Crvenom banu primjera ima mnogo: Oj, djevojko, lijepa li si struka, / da ti nije iod keceljom muka. Ili: Oj, devojko, što si tako luda, / što se baci, te mi razbi muda. I pored očiglednih „bećarskih” odlika ovi stihovi našli su se u sasvim drugim kontekstima, te koristimo priliku da ih „istrgnemo” i stavimo tamo gdje im je, takođe, mjesto. Kao mogući razlog Vukovog „ignorisanja” bećarca, Leskovac navodi onu čuvenu Karaxićevu rečenicu iz 1854. godine: „Što sam dosad sve okolišio, ovdje ću izrijekom da kažem: da se u svemu narodu našem nigdje ne govori srpski tako ružno i pokvareno kao u Srijemu, u Bačkoj i Banatu”. Nismo sigurni da je Vukovo „nepriznavanje” ekavskog izgovora igralo presudnu ulogu povodom bećarca, odnosno deseteračkog dvostiha. Jer, da je imao više interesa za „kratku pjesmicu”, zabilježio bi primjere na ijekavskom govornom području. Skloniji smo mišljenju da Vuk, naprosto, nije tu minijaturnu tvorevinu smatrao relevantom za svoj posao i da je ona, za njega, tada, predstavljala samo fragment istrgnut iz veće lirske cjeline. A da je Vuk omašio kad je u pitanju ekavski izgovor, tu spora nema: sjaj i ljepotu govora Srema ovaplotio je, samo dvije godine poslije Vukove izjave, niko drugi do Branko Radičević.
Kad govorimo o vremenu formiranja bećarca, Leskovac je vrlo oprezan: „Ono što je izvesno, to je da je bećarac već pre sredine 19. veka formiran, ili bar u jeku formiranja”. Navodi pjesmaricu (1844) Petra Vukičevića iz Sombora, koju je u rukama imao Radivoj Simonović koji se, u listu Brankovo kolo (1907), prisjetio jednog primjera: Bože, spari ko za koga mari, / a raspari ko za kog ne mari. Žaleći što od pjesmarice nije ostalo boljeg traga, Leskovac podrobniju svoju analizu zasniva na Bačvanskim pesmama Stevana Boškovića (Novi Sad, 1862, 1879) i Banatskim pesmama od P. T. (Novi Sad, 1863, 1866).
Marija Kleut, u Rukopisnom odjeljenju Matice srpske, pronašla je pjesmaricu Nikole Begovića (18211895). O vremenu i mjestu nastanka M. Kleut kaže: „Kao i mnoge druge, i ova pesmarica malo otkriva o okolnostima svog nastanka, ali bi se skoro sasvim pouzdano moglo odrediti vreme i mesto njenog nastanka. U Kostajnici kao bogoslov, N. Begović boravio je 1843. godine, te je to svakako, vreme kada je počeo beležiti pesme u svoju pesmaricu. Skupljati ih je mogao i ranije a beleženje se moglo nastaviti i nešto docnije”. Ova pjesmarica je dosad bila najstarija pronađena zbirka sa primjerima bećarca. Nastala je dvadesetak godina prije zbirki koje pominje Leskovac. Međutim, valja pripomenuti da u zbirkama iz osamnaestog i s početka devetnaestog vijeka ima primjera bećarca. Istina, oni su, u primjerima koje ćemo navesti, dati u plaštu poslovica, ali je očigledno da nisu samo to, već bećarci prije svega. U zbirci Jovana Muškatirovića Pričte iliti prostomu poslovice (Beč, 1787) ima ovakav dvostih: Jebi, pope, neka selo plaća, / al’ se pazi, ne poseri gaća. Mrsan, pravi bećarac, pored kojeg stoji opaska: Dalmacianska poslovica. Ovaj detalj, najedanput, širi vidike povodom geografskog rasprostiranja „kratke pjesmice”. U drugoj Muškatirevićevoj zbirci Pričte iliti po prostomu poslovice (vtoroje i umnoženo izdanije, Budim, 1807) nalazi se ovakav dvostih: Kuća ti se kućerinom zvala, / a žena ti čelo glave srala. I u Erlangenskom rukopisu (17161733) ima dvostihova koji strše u tkivu pjesama i djeluju kao potpuno samostalni: Ogledalo, da bi ne gledalo, / ti si mene majki opadalo. Ili: Bolje dragu ljubit’ na kamenu / neg’ nedragu na meku dušeku.
Leskovac predočava primjer bećarca koji pjevaju junaci Seoba Miloša Crnjanskog: Temišvare, ni selo ni grade, / većem jedan pokraj bare smrade. Leskovac je u nedoumici da li je bilo moguće da se 1752. godine, koju u svom djelu navodi Crnjanski, pjeva bećarac. Ovako se određuje: „Može biti da je bećarac ili neka njegova rudimentarna forma, obrazovana već negde pod kraj 18. veka… To su nagađanja, međutim”. Imajuću u vidu primjer iz prve Muškatirovićeve zbirke, nama se čini da je to sasvim realno, i da je bećarac, bez ikakvih nagađanja, postojao krajem 18. vijeka, ali i prije.
„Pređimo” na trenutak u devetnaesti vijek. Potrebno je reći da je bećarac imao izvjesnog uticaja na pjesnike romantizma. Dragiša Živković piše: „I sada, ako uporedimo bećarce s ljubavnim pesmama naših romantičarskih pesnika, zastajemo iznenađeni: mnogi i mnogi motivi, ton, metar i ritam, unutrašnja rima, poente, cele pesme naših romantičara od Branka do Laze Kostića, mogle bi se uneti u zbirke bećaraca, i obrnuto: mnoge bećarce kao da je ispevao neki od ovih pesnika, naročito Zmaj ili Laza Kostić”. Poetsko savršenstvo bećarca, dakle, djelovalo je i na „umjetničku” poeziju, provociralo pjesnike koji su ispitivali svekolika stilskojezička svojstva jezika na kojem pišu. Tako kod Radičevića čitamo: Danas ima a sutra nas nema, / Ajd’ u kolo ko će tu da drema, kod Zmaja: Imam pesme ako nema zlata, / pesmebiser dragoj oko vrata, kod Laze: Sitnih želja poletelo jato / da s visine izgledaju zlato. Čitav vijek docnije, Branko Ćopić, neponovljivi krajiški mag humora i tragike, čije je djelo duboko protkano zlatnim nitima ojkače, pjeva: Iznevjerih poput sablje tupe, / mala moja iz Bosanske Krupe itd…
Izvor: NENAD GRUJIČIĆ, O J K A Č A, Četvrto dopunjeno izdanje, MUZEJ KOZARE, Prijedor, 2000.