Prezime Medojević prisutno je najviše na severu Crne Gore. O ovom prezimenu prilog je napisao naš saradnik Branko Novakov Medojević, autor knjige “Istorija Medojevića”.
MEDOJEVIĆI
Prezime Medojević je jedno od najstarijih slovenosrpskih prezimena (1). Prva prezimena kao kategorija raspoznavanja ljudi koju danas poznajemo, u našim krajevima su prvo nastala u primorskim oblastima. O vremenu i načinu postanka, posebno onih koja su nastala prenošenjem ličnih imena, različito govore onomastičari, istoričari i etnolozi. Zbog toga, sva ”prezimena” 14. vijeka a među njima i Medojević se tretiraju na tri načina:
1. Kao prezime koje ima isto značenje sa današnjim,
2. Kao patronim, ime oca koje se dodaje uz svoje ime,
3. Kao proeponim, kategorija prezimena koja nijesu prava ali su na putu da to postanu. Ova kategorija je uvedena 1979. godine od strane Instituta za srpskohrvatski jezik SANU (2).
Slučaj poistovjećivanja prezimena sa imenom katuna i prenešenje takvih prezimena u naše vrijeme, nije obuhvaćeno. Uopšteno gledajući, naša nauka poslije II svjetskog rata se malo bavila ulogom seljaka stočara u predtursko i tursko vrijeme, rukovodila se marksističko-lenjinističkom teorijom isticanja problema seljaka ratara. I danas se zanemaruje uloga stočara u prenošenju jezika, običaja, vojničkih i trgovačkih vještina, značajnim za kasniji nastanak ovdašnjih nacija.
Prezime Medojević je nastalo od ličnog imena Medoje. U drugoj (1331.g.) i trećoj (3) (1345.g.) Dečanskoj povelji, od 308 različitih srpskih imena sretamo Medoja ratara u selima Trepča, Dobra Rijeka (Plavsko-budimljanski kraj) i Dečani a sokalnika sa tim imenom u selu Vrmoša (Plavska oblast). Ime, kasnije i prezime se, poslije plavskog toponima Crne Gore, selilo sa istim toponimom sve do poluostrva Pelješca. U prvom turskom popisu iz 1455. godine, na pomenutom prostoru se ime Medoje zadržalo samo u jednom slučaju, u nahiji Vučitrn (4). Krajem tog vijeka je i svuda potpuno nestalo.
U vrijeme Nemanjića u Istočnoj Zeti (danas sjeverna Albanija) se obavljao izuzetno živ saobraćaj, naslijeđen kao i popločani putevi još iz vremena Rimske imperije. Iz Dečana je put vodio do Svetog Spasa gdje je bila carina od čijih prihoda je manastir Hilandar ubirao prihode. Tu se put sastajao sa onim iz Prizrena koji je išao dolinom Drima. Preko planina se stizalo u tvrđavu Danj. Ispred tvrđave je bilo selo Medoja (5), metoh manastira Svetih Arhanđela u Prizrenu. Danj je bio poznat i po tome što su članovi vladarske kuće Nemanjića tu provodili zime. Od njega je put vodio na dvije strane: desno prema Skadru i lijevo, niz Drim do Medove i Medovskog zaliva. U blizini Medove je etnolog Jovićević 1920. godine pronašao ruševine dvije stare pravoslavne crkve (6). Idući prema zapadu, kuda se krajem 14. vijeka kretalo stanovništvo, bježeći ispred osmanske i arbanaške najezde, u blizini Ulcinja nailazimo na selo Medi. Iz okoline Skadra, iz predjela Pilota, metoha prizrenskog manastira, je vjerovatno bio Radijan Medojević kojeg između ostalih ”zemljaka” za izvršioca testamenta 1400. godine određuje prezviter Benko, građanin Dubrovnika (7).
Braća Stanjo i Bjelan Medojević, trgovci iz Bara se u kotorskim zapisima pojavljuju 1397-98. godine (8). Barani su uglavnom gravitirali prema Dubrovniku. Više od polovine bogatih dubrovačkih trgovaca porijeklom iz zetskih gradova su bili Barani (9). Po bračnomiraznom ugovoru koji su napravili Bjelan i otac njegove buduće supruge, kotorski kovač Đuro, vidi se da je on bio pravoslavac a nevjesta katolkinja.
U Paštrovićima je Vukmanović (10) zabilježio toponime: Medov Brijeg, u selu Bečići, i Medovo Gumno, u selu Dabković. Na dijelu tog prostora se nekada prostiralo veliko selo Maine a dio njega je nosio naziv Medojevići. Zapis je iz turskih deftera 1521-23. i 1529-36. godine (11) i nepoznato je da li je tada u Medojevićima bilo domaćina sa tim prezimenom. Po Ćirkoviću (12), prostor iznad Budve je bio poznat kao mjesto prvih zetskih katuna, tako da je u Mainama, pored Medojevića, bilo još 13 katuna čiji nazivi su ostali kao dijelovi sela u turskim zapisima. Osim Maina, na početku turske vladavine, u selu Pobori je zabilježeno osam toponima, nekadašnjih katuna, u Brajićima tri. Turski defteri dijelove sela označavaju imenom ”mahala”, za Đurđeva su to začeci bratstava. Iznad Budve se nalazio (i nalazi) veliki broj manastira. Najbliži nekadašnjim Medojevićima je bio manastir Duljevo, po predanju čuven po bogatstvu stoke, žita i hljeba koji se dijelio sirotinji (13). Bio je metoh čuvenijeg manastira Dečani. Ktitor mu je bio car Dušan. Poznat je po tome što se u njemu iskušavao i zakaluđerio patrijarh Arsenije III Čarnojević, po zvonu posebnog zvuka kojeg su Austrijanci 1915. godine pretopili i izvoru – Savinoj vodi, pored manastira.
Po svim saznanjima dobijenim na osnovu turskih deftera, kao i kotorskih i zapisa koje su ostavili Crnojevići i cetinjski kaluđeri, Medojevići su se sa prostora Maina dalje kretali prema Crmnici, obalom ka Kotoru i dalje, kao i na sjever prema Čevu. Idući ka ljetnjim ispašama, zadržali su se na Cetinjsko polje i okolinu i istim povodom stigli do Crnog Vrha, na granici Ćeklića i Bjelica i dalje do Prediša i Lješevog Stupa u Bjelicama kuda su ostavljali toponime i zapise. Dalje su, u to vrijeme bili samo Ozrinići, po popisu iz 1523. godine sa 18 kuća. Gdje god su Medojevići pomenuti u zapisima Crnojevića, zapisani su i kod turskih popisivača poreza ali sa prezimenom Medo. Nastanjeni na prostore kasnijih plemena Ćeklića i Bjelica, zimi su sa stokom išli u topliju Riječku nahiju. Po predanju, Ćeklići su držali i Glavicu na kojoj se sada nalazi Danilovgrad. Sve je to bilo u vrijeme kada je bilo dosta pašnjaka, šuma i vode a manje stanovništva.
Erdeljanović (14) je površno pisao o Medojevićima, rukovodeći se, u narodu napravljenom slikom o njima kao poturicama, slikom koju je Njegoš napravio u Gorskom vijencu. Kod romantičarskih istoričara i etnologa, ovo djelo je bilo istorijska čitanka i tako generacijama prezentovana narodu. Inspiraciju da prezime Medović uzme kao prezimena ”negativaca”, Njegoš je vjerovatno našao u Knjizi za Medojevinu. Ovaj ”zapis”, sastavni dio Cetinjskog ljetopisa koji se nalazi u Cetinjskom manastiru mu je sigurno bio dostupan. Najveći dio ove rukopisne knjige je pisao vladika Vasilije Petrović, dopunjavao Petar I a jednu stranu (od ukupno 81 lista), pisao je arhiepiskop pećki Atanasije 1749. godine (15). Vladika Vasilije na 51. strani sa dosta kontradiktornosti opisuje navodni događaj iz 1704. godine, iz vremena vladike Danila o tobožnjoj uzurpaciji manastirske zemlje od strane dva brata Medojevića koji su imanje Medojevinu, pored manastira, dobili navodno od nekog vladike kao manastirski kovači. Po svemu, zapis je pravljen kao upozorenje budućim uzurpatorima da ne diraju u crkveno jer će ih zadesiti sudbina ova dva brata koji zbog ”pritiskivanja” zemlje i kletve vladike Danila, ostaju bez poroda. Karakteristika zapisa je i da se prezime na nekim mjestima skraćuje na Medović, što će ostati kao osobenost kako se bude išlo na zapadnije oblasti.
Vjerovatno uvidjevši da je neuvjerljiv, Vasilije piše i drugu Knjigu za Medojevinu, na sledećem listu, numerišući stranicu sa 51a. Prethodni tekst je datiran sa 1748. a ovaj sa 1437. godinom. Tu je iskaz dva brata pred svjedocima gdje oni poklanjaju imanje crkvi, uz napomenu da se kaju zbog učinjene ”dosade” manastiru. Međutim, postoji i treći zapis (16) o događajima na Medojevini i on nije sastavni dio Cetinjskog ljetopisa. On je iz 1740. godine i tu vidimo da su u porodičnoj zadruzi živjela tri brata. U nasledstvu su čuvali mač koji zapisom prodaju vladici Savi, pošto iza sebe nemaju samo žensko potomstvo, kome daju novac od prodaje. Pošto je poznato da je Ivan Crnojević pri preseljenju na Cetinjsko polje sa sobom doveo sve vrste majstora, među njima neminovno i one koji su izrađivali oružje, jasno je da su tu bili i Medojevići. To i činjenica da su se imanja Crnojevića nalazila svuda tamo gdje su živjeli Medojevići, ukazuje na postojanje nekih poslovnih odnosa.Osim toga, Crnojevići su, prije naseljavanja Stare Crne Gore, u Istočnoj Zeti imali posjede (u Zabojani selo Oblik, sa druge strane rijeke selo Samariše, sjeverno od Skadra selo Grišu) (17), što ukazuje na mogućnost istovremenog naseljavanja i preseljavanja sa Medojevićima. Sela u Staroj Crnoj Gori gdje se podudara rečeno su: Cetinje, Ugnje, Začir, Dodoši, Sađevica, Momišići, Dupilo i Komani. Susjedna i najbliža sela su: Brajići i Maine, Njeguši i Bjelice, Donje Dobro i Začir, Zagora i Gornji Peleši, Rijeka i Pipac, Beri i Brežine (prva su ona gdje su imanja Crnojevića).
Prilikom popisivanja 1521-23. godine, u turskim defterima nema prezimena Medo u selu Cetinju, vjerovatno iz razloga što su se vodili uz manastirski posjed koji je imao poseban status, ali ima još uvijek zagonetan naziv dijela sela: Stojšići. Redosled kojim su upisani dijelovi sela Cetinja je: Borovine, Stojšići, Ivanovići, Humci. Ni kod Erdeljanovića, ni kod drugih istraživača nijesam našao na objašnjenje ovog prezimena i toponima. Prezime se pominje u kotorskim zapisima (18) i vezano je za Ćekliće i Vrm (Korjeniće). Kao toponim Stoje (Stol) ga je otkrio Božić, u distriktu Drivast (sjeverozapadno od Danja), nedaleko od pomenutog sela Medoja. Rotković (19) će iskoristiti taj podatak i ”odgonetnuti” nepoznatu, sa spiska od 51 ”opštine ili družine”, pomenute u istorijski poznatom Vranjinskom ugovoru između Stefana (Stefanice) Crnojevića i Mlečana 1455. godine.
Tragovi Medojevića u Grblju potiču iz kotorskih zapisa i turskih deftera. Ima ih i kao stanovnika Kotora, krajem 14. ili tokom 15. vijeka, gdje se bave različitim zanatima. Po nekim zapisima se doznaje njihovo porijeklo, Grbalj ili selo Lopate blizu Maina, dok se za većinu to ne zna. Sinonim povezanosti sa predjelima koje je pod svojom vlašću držala Jelena Anžujska je i nadgrobna ploča krojača Radosava Medojevića u porti franjevačkog manastira ispred gradskih zidina, zadužbini ove kraljice čiji se kult svetiteljke nije razvio.
Po defterima iz 1540-41. godine Medojevića ima u Risnu i selima Morinj i Podi. Kasnije će Nakićanović (20) opisati Medoviće kao starosjedioce iz sela Podi sa karakteristikom da su slavili Đurđevdan i da su pomagali gradnju tamošnje crkve. Po katastru iz 1704. godine, u selu Police kod Risna i u Meljinama kod Herceg Novog (21) su toponimi koji podsjećaju na Medojeviće. Karakteristično je da pomenutu crkvu u Podima, za koju se pretpostavlja da ju je gradio Stefan Vukčić Kosača i onu na Cetinju koju je gradio Ivanbeg, povezuje istovjetno rješenje lučkog friza u potkrovlju crkve i na kubetu (22). Iz Konvala je bio dubrovački kovač Bogavac Medojević koji je živio početkom 15. vijeka (23).
Najraniji podatak o prezimenu, patronimu ili proeponimu Medojević je u Dubrovniku. U djelu Monumenta Ragusina Libri Reformationum, za godine 1359-63. su upisani Prvoje Medojević i njegova majka Milica, 14.11.1363. godine. Poslije pet godina se pojavljuje Petko koji prodaje svoju robinju za 30 perpera (24), Milten7) je zapisan 1376., Vitko (25) 1386. godine. I u prvoj polovini 15. vijeka ima dosta Medojevića koji su se bavili trgovinom i prevozom robe, najviše do srpskih rudnika i trgova (26). Ovi podaci govore da su Medojevići veoma rano postali građani Dubrovnika. Ovaj grad i njegovo zaleđe Hercegovina su u tim vremenima bila idealna mjesta za život. Hercegovina je bila poznata kao stjecište katuna i sa istoka i sa sjevera. Iz nje će se, pogotovo dolaskom Turaka, vršiti seljenja na sve strane. Slovenizacija Dubrovnika je i nastala najvećim dijelom useljavanjem prevoznika robe i trgovaca koji su stizali u najudaljenije oblasti Balkana a i dalje.
Najvjerovatnije se katun Medojevići iz Maina preselio u zaleđe Dubrovnika gdje je zapisan 1433. godine (27) kao katun Ljubiše Medojevića koji se izdvojio iz katuna Vragovića. Te iste godine se ovdje pojavljuju i Vukšići koji su takođe upisani u Mainama a 1412. je tu i katun Milatovića, isto iz Maina. Interesantan je podatak da je Vragovićima trag selo Vragoci u okolini Skadra.
Medojevići su ostavili trag u Hercegovini u Bilećkim Rudinama (28), u predjelu Čepelica, gdje je bilo selo njihovog imena, u Ljubomiru (29), u selu Domaševu je ”predio sa njivama i livadama” pod imenom Medovina, u Vrmu (Korjenićima) (30), u selu Oraovcu, u Popovom polju, u selu Poljice (31). Sadašnji Kuduzi i Stankovići iz ovog sela su potomci Vujičića koji se, po predanju rođakaju sa Medojevićima.
Dio Vrma su nekada držali Riđani koji su iščeznuli 1749. godine, pretopivši se u Krivošije, Grahovo i Nikšićke Rudine. Turci ih u popisu nijesu mogli sve popisati 1477. godine (32). Nešto kasnijim popisom za kojeg nema datuma a pretpostavlja se da je bio u istoj generaciji popisanih iz 1477. godine, upisan je Vukić Medojević u staništu Crešnjevo. Pešikan (33) pretpostavlja da se radi o današnjem selu Trešnjevu u Cucama koje je tada bilo ljetnje stanište, dok je zimsko bilo selo Zaslap, sada plato tog naziva iznad Nudola (sada Nudo). Sa Vukićem kao mogućim rodonačelnikom se otvara nova pretpostavka, povezanost sa sadašnjim Medojevićima. Preduslov je da su Vukićevi potomci ostali u pomenutim krajevima do oko 1700. godine, dokle seže sjećanje Medojevića, vrijeme dolaska u dolinu Tare.
Od dubrovačkih Medojevića, najpoznatiji je Donat, kaligraf, rodom iz Rijeke Dubrovačke, umro 1518. godine. ”Potiče iz siromašne obitelji Medo ili Medojević. Živio je i djelovao uglavnom u Dubrovniku. Isticao se učenošću a osobito je bio poznat kao veliki majstor u umjetničkom pisanju”, piše u enciklopediji JLZ (34).
U gradu Stonu su poslije I svjetskog rata upisane 4 kuće sa prezimenom Medo, na poluostrvu Pelješac (35), živjeli su u selu Donja Vrućica što se vidi po matičnim knjigama, dok je u selu Kuna bilo 9 kuća Medovića. Iz ovog sela je i čuveni slikar Celestin Mato Medović, uz Vlaha Bukovca, najistaknutija ličnost Hrvatske moderne, rođen 1857. a umro u Sarajevu 1920. godine. Da su Medovići naselili Pelješac iz Hercegovine, upućuju druga prezimena iz sela Kuna, kao što su Bobani, Ostoje, Vidoši, Meštrovići, koja susa njima, ili bila na istom prostoru, ili u susjedstvu. Vidoši, koji su svoje prezime najvjerovatnije dobili po hercegovačkoj planini Viduši se sa Medima susrijeću i u Livnu.
Idući morskom obalom prema zapadu, po austrijskom popisu iz 1896. godine doznajemo da je u okrugu mostarskom postojao zaselak Medovići31), najvjerovatnije u blizini Metkovića. Na to upućuje saznanje da se tu i danas nalazi naselje Krvavac, po predanju prezime nastalo odvajanjem od Medojevića. U Šibeniku je 1820.godine (36) zapisan Krsto Medović. U zadarskim zapisima su se vjenčavali (37): 1590. Grigorije Medojević – pop, 1591. Katarina Medović, od oca Nina iz Bara, 1608. Stefan Medović – zastavnik iz Mletačke Albanije (Boka i gradovi južnije, po mletačkom nazivu).
Dio Medojevića se iz Hercegovine selio na sjever, prema centralnoj Bosni. Postoje podaci o nekadašnjim zaseocima i selima sa nazivom Medojević ili Medović. Po austrijskom popisu, u kotarima sarajevskom i donjotuzlanskom su bila sela sa imenom Medojević a u fojničkom i sarajevskom zaseoci imena Medović. Filipović (38) je 1928. godine, ispitujući Visočku nahiju naišao na zaselak Medovići uz selo Gino (ili Đino). Danas se u Ilijašu (kanton Sarajevo) jedno naselje zove Medojevići, u opštini Kiseljak su sela Medovci i Medovići. Braća Trifkovići (39) su 1908. godine u Dolačkoj mahali blizu Sarajeva zapisali selo Medovići. Danas je tu dio Sarajeva sa nazivom Grbavica. Na padinama Romanije, u opštini Sokolac danas postoji selo Medojevići. Nigdje, ni u jednom od tih sela i zaseoka danas nema žitelja sa prezimenom Medojević.
Po predanju Medojevića, oni su se u dolinu rijeke Tare doselili ”od Čeva” na zapušteno imanje manastira Dobrilovina. Neposredan povod za preseljenje je bilo ubistvo Turčina koje je počinila djevojka, pripadnik zadruge Medojevića, ubivši napasnika prakljačom (nekadašnja drvena alatka za pranje veša). Pamte se samo preci od doseljenja u dolinu Tare. Pošto je poznato da je Milisav Medojević bio jedan od ustanika iz tog kraja koji su se kod Sjenice sastali sa Karađorđevom vojskom 1808. godine i na osnovu imena predaka prije njega, može se izračunati približno vrijeme doseljenja. Računajući koljeno 30 godina, dolazi se do 1692. godine.
Da su se Medojevići iz Velestova (dio današnjih Ozrinića, susjedno sa Čevom) preselili u Dobrilovinu, upućuje više činjenica:
a) Godine 1706. Velestovo je zapalila turska vojska. Pomenuto ubistvo je vjerovatno tada i izvršeno.
b) Dio sela sa nazivom Bečići (najbliži selu Čevo) (40). Nekadašnji dio sela Maine koji se zvao Medojevići je bio na dijelu sadašnjeg sela Bečići.
c) U selu ima tragova i predanja o Lalevićima koji su se iselili na prostore Mataruga, Kričaka i Starog Vlaha, zajedno sa bratstvima iz Maina. Prvo su se ”digli u Zetu (Bjelopavliće) krajem 17. ili početkom 18. vijeka”. Kasnije su naselili selo Maoče, danas u pljevaljskoj opštini.
d) Ime Lala se kod Medojevića pojavljuje još u trećem koljenu. Ovo rijetko ime je zapisano i u turskim defterima kod Riđana, krajem 15. vijeka.
e) Stanovnici Velestova pominju toponime za koje kažu da potiču od Ivana Crnojevića. Postoje i toponimi koji podsjećaju na Ćekliće (u neko vrijeme, vjerovatno njihovo pasište) a utvrđeno je da su tamo živjeli Medojevići. Kao pasište je vjerovatno prvo pripadalo manastirima, kasnije Crnojevićima i drugim bratstvima. Leži u uvali sa prosječnom nadmorskom visinom 900 – 950 metara i idealno je za stočarstvo.
f) Za Vukotiće (Vukašinoviće) sa Čeva se kaže da su srodni sa Bečićima, jednom od 12 plemena u Paštrovićima. U Knjigama za Medojevinu, Pero Medojević ih ima za svjedoke, vjerovatno zbog nekih bliskih, rodbinskih ili drugih odnosa.
g) Pomenuti popis Riđana. Teritorija Riđana je kasnije dijelom pripala i Ozrinićima.
Analizom podataka o kretanju stanovništva iz Hercegovine, može se sa sigurnošću potvrditi preseljenje stanovništva koje je zajedno živjelo još u Mainama na prostor Starog Vlaha, Mataruga i Kričaka. Smatra se da se to preseljenje dešavalo oko 1575. godine (41). Vukšići, Mažići, Milatovići, Medojevići, bratstva koja su ostavila trag u Mainama, dala su imena selima: Vukšići, na sjeveru današnje opštine Pljevlja, Mažići, blizu Priboja, Milatovići, blizu Ivanjice, Medojevići kao Medovine istočno od Sjenice. Po Pejatoviću (42), Medovići su naselili Barice, danas u opštini Bijelo Polje i Rogušje, u opštini Prijepolje. U predjelu Bovan (danas u opšini Rudo), postojalo je 1903. godine (43) selo Medovići, danas postoji selo Bovan gdje žive Medovići. Od njihovih srodnika Krvavaca, u opštini Užice je selo tog naziva. Bilo ih je i u selu Maoče (južno od Pljevalja) odakle su se odselili u selo Trnovice (sjeverno od Pljevalja). Ćele iz bratstva Medojevića u Mainama sretamo u selima: Repci, u opštini Pljevlja, Sočice i Kaluđerovići,u opštini Priboj. Ostojiće iz bratstva Pobori i iz Ćeklića nalazimo u Zvijezdu i Mostištima (opština Prijepolje) gdje su se preselili iz sela Kozice (opština Pljevlja).
Medojevići su prije II svjetskog rata naseljavali prostor između Mojkovca i Bijelog Polja. Danas ih najviše, osim ove dvije opštine, ima u Podgorici, Beogradu i Vojvodini. Slave Đurđevdan a preslavu Tomindan. Od bezbroj predanja koja postoje kod porodica različitog prezimena u dolini Tare, teško se može izvesti zaključak u vezi krvnog srodstva. Sva se zasnivaju na doseljenju ”sa Čeva u Dobrilovinu” i sva se rođakaju sa svima ili većinom onih koji slave Đurđevdan. Sigurno se zna za odvajanje Topovića od Medojevića sredinom 19. vijeka a Krvavce, osim Medojevića, niko drugi ne vodi kao ogranak.
Literatura:
1) Branko Novakov Medojević, Istorija Medojevića, Beograd 2013. godine
2) Milica Grković, Starosrpska imena slovenskog porekla u Dečanskim hrisovuljama, doktorska disertacija, Novi Sad 1979. godine
3) Pavle Ivić i Milica Grković, Dečanske hrisovulje, Novi Sad 1976. godine
4) Hamid Hadžibegić, Adem Handžić, Ešref Kovačević, Oblast Brankovića, opšti katastarski popis iz 1455. godine, Orijentalni institut, Sarajevo 1972. godine
5) Ivan Božić, Nemirno Pomorje 15. veka, Beograd 1978. godine
6) Andrija Jovićević, Plavsko – Gusinjska oblast, Polimlje, Velika i Šekular, Beograd 1921. godine
7) Dušanka Dinić – Knežević, Migracije stanovništva iz južnoslovenskih zemalja u Dubrovnik tokom srednjeg veka, Novi Sad 1995. godine
8) Risto Kovijanić, Bar i Barani u kotorskim spomenicima prve polovine 15. vijeka, Istorijski zapisi, Titograd 1973. godine
9) Ruža Ćuk, Trgovci iz zetskih gradova u Dubrovniku i srpskim zemljama u srednjem veku, Okrugli sto: Srednjovjekovna istorija Crne Gore kao polje istraživanja, Podgorica 1997. g.
10) Jovan Vukmanović, Paštrovići, doktorska disertacija, Cetinje 1980. godine
11) Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović, Dva deftera Crne Gore iz vremena Skenderbega Crnojevića, druga sveska, ANiUBiH, Sarajevo 1973. godine
12) Sima Ćirković, Starigrad – srednjovekovna Budva, Budva 1988. godine
13) Slobodan Raičević, Manastir Duljevo kod Budve, Glasnik odjeljenja umjetnosti CANU, Podgorica 1997. g.
14) Jovan Erdeljanović, Stara Crna Gora, SAN, Beograd 1926. godine
15) Božidar Šekularac, Cetinjski ljetopis, Cetinje 1993. godine
16) Dušan Vuksan, Istorijska građa iz epohe mitropolita Save i Vasilija, Zapisi, Cetinje 1937. godine
17) Ivan Božić, Vladavina Crnojevića, Istorija Crne Gore 2-2, Titograd 1970. godine
18) Risto Kovijanić, Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (14 – 16. vijek), knjiga 1., Cetinje 1963. godine
19) Radoslav Rotković, Sozdanje Cetinja – izvori i legende, Titograd 1984. godine
20) Savo Nakićanović, Boka, SKA, Beograd 1913. godine
21) Grigor Stanojević, Katastri Herceg Novog i Risna iz 1704. godine, Spomenik 135.,SANU, Beograd 1983.g.
22) Vojislav Korać, Istorija Crne Gore 2-2, Titograd 1970. godine
23) Dragan Roler, Dubrovački zanati u 15. i 16. stoljeću, JAZU, Zagreb 1951. godine
24) Mihailo Dinić, Iz Dubrovačkog arhiva, knjiga 3., Beograd 1967. godine
25) Đurđica Petrović, Prilog poznavanju Prijepolja u kasnom srednjem veku, Simpozijum: Seoski dani Sretena Vukosavljevića 8., Prijepolje 1980. godine
26) Andrija Veselinović, Dubrovačko Malo vijeće o Srbiji (1415 – 1460), SANU, Beograd 1997. godine
27) Desanka Kovačević, Srednjovekovni katuni po dubrovačkim izvorima, Simpozijum: O srednjovjekovnom katunu, Sarajevo 1961. godine
28) Jefto Dedijer, Bilećske Rudine, SKA, Beograd 1903. godine
29) Momčilo Ćurić, Onomastika Ljubomira, Onomatološki prilozi 6., Beograd 1985. godine
30) Petar Šobajić, Korjenići, Glasnik etnografskog muzeja na Cetinju, Cetinje 1964. godine
31) Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, JAZU, Zagreb 1904 – 1910. godine
32) Đurđica Petrović, Srednjovjekovni Vlasi na teritoriji današnje Crne Gore – primer Riđani, Okrugli sto: Srednjovjekovna istorija Crne Gore kao polje istraživanja, Podgorica 1997. godine
33) Mitar Pešikan i Dušanka Bojović, Popis zaorjenskog plemena Riđana s kraja 15. vijeka, Zbornik za orijentalne studije, sv.1, Beograd 1992. godine
34) Likovna enciklopedija Jugoslavije 2., JLZ, Zagreb 1987. godine
35) Nikola Zvonimir Bjelovučić, Poluostrvo Rat (Pelješac), Beograd 1922. godine
36) Nikodim Milaš, Pravoslavna Dalmacija, Beograd 1989. godine
37) Roman Jelić, Stanovništvo Zadra u drugoj polovici 16. i početkom 17. stoljeća gledano kroz matice vjenčanih, Starine 49, JAZU, Zagreb 1959. godine
38) Milenko Filipović, Visočka nahija, SAN, Beograd 1928. godine
39) Stjepo i Vladimir Trifković, Sarajevska okolina, SKA, Beograd 1909. godine
40) Petar Pejović, Mikrotoponimija Ozrinića, Onomatološki prilozi 10., Beograd 1989. g.
41) Stjepo Trifković, Višegradski Stari Vlah, SKA, Beograd 1903. godine
42) Petar Mrkonjić (Tanasije Pejatović), Srednje Polimlje i Potarje, SKA, Beograd 1902.g.
43) Bogumil Hrabak, Stari Vlah od 15. do početka 19. vijeka, Beograd 2003. godine
Komentari (0)