Poreklo stanovništva sela Preobraženje (Probraženje), Grad Vranje – Pčinjski okrug. Prema knjizi Riste T. Nikolića „Vranjska Pčinja“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Selo se nalazi u klisurastoj dolini, kojom teče Preobraženjska (Probraženjska) Reka. Zemljište, na kome je selo, većinom je brdovito; po malo ravnice ima samo pored reke. Sa svih strana je zatvoreno brdima, na kojima se očuvalo po malo šume. Najviše tačke oko sela su: Stevanova Čuka, Kitasko Drvo i Vita Kruška.
Kuće su na obema stranama rečne doline, u brdu, a ima ih pored reke, u ravnici.
Reka nadolazi za vreme velikih kiša, plavi i odnosi bašte i njive, koje su pored reke a i obližnjim kućama nanosi štete.
Vode.
Kladenaca, koje reka pri svom nadolasku odnosi, bilo je mnogo ranije, jer nije bilo bunara, te ih je sada manje i nemaju naročitih imena. Za vreme velikih vrućina mnogi od njih presuše. Meštani se većinom služe vodom za piće iz bunara, kojih u selu ima dosta, preko 20.
Zemlje i šume.
Njiva imaju pored reke poglavito ispod sela, mestimično po stranama dolina a najviše ih ima po ridovima sa obe strane sela, na mestima zvanim: Ćamin Rid, Jazvine, Vita Kruška, Kitasto Drvo, Stevanova Čuka i dr.
Na istim mestima ima i po malo paše, a i šume, koje u ataru ovoga sela u odnosu na okolna sela ima sasvim dovoljno.
Tip sela.
Selo se deli na tri male: Gornju, Donju i Kraljevsku Malu. Gornju od Donje Male razdvaja reka a Kraljevska Mala je na desnoj strani reke, u produžetku Gornje Male. U malama su kuće zbijene duž sokaka, koji vode kroz njih.
U selu ima preko 80 kuća; Donja Mala je najveća i ima oko 40 kuća dok su ostale u Gornjoj i Kraljevskoj Mali.
U Donjoj Mali su sledeći rodovi: Ćaminci, Bučkini, Pajzitovci, Biljarci i Aličovi.
U Gornjoj Mali su: Palikućinci, Karakuljci, Dučinci, Bicinci, Smiljanini, Čontini, Marinčići i Lunginci.
U Kraljevoj Mali su Samardžici, Mladžinci i Kalajdžije.
Zadruga u selu nema.
Ime sela.
Po čemu je selo dobilo ime, da li zbog toga, što seoska crkva slavi praznik Preobraženje (6/19 avgusta), ili ne, niko ne zna da kaže, mada je, kako izgleda, po tome nazvano selo – Preobraženje. Tako se, po pričanju, zvalo i nekadašnje staro selo, koje je postojalo u Slatini, ravnici, koja je ispod sela – udaljena četvrt sata hoda.
Kraljevska Mala dobila je ime po Kraljevoj Kući (blizu današnje – ondašnje srpsko-turske granice prema Preševu, sada – onda pod Turcima, odakle su se doselili preci stanovnika te male.
Poreklo stanovništva ipostanak sela.
Prvi doseljenici, koji su osnovali današnje selo Preobraženje, došli su iz okoline Ohrida. Doselili su se, kako vele, pre 200 godina – današnji potomci su im peto koleno. To behu Vlasi (Cincari), kako ih danas zovu – Vlasima – stanovnici okolnih sela, a pod tim imenom su poznati i u varoši Vranju. Od njih vode poreklo ove porodice („fisovi“ kako neki kažu):
-Biljarci (Jovanjdan), Pajzitovci (Đurđevdan), Palikućinci (slave Sv. Atanasa), Lunginci (Mitrovdan), Sirminci (Aličovi), Bicinci (Mitrovdan), Ćaminci (Mitrovdan), Čontini, Marinčići, Baba-Alt’nini i Petrini (Smiljanci).
Za Biljarce, Palikućince i Pajzitovce se zna pouzdano da su došli iz Donje Belice, sela u okolini Ohrida. Za Ćamince se misli da su doseljeni iz okoline Bitolja, a ostale – gore pomenute porodice –su, po pričanju, iz okoline Ohrida, samo ne znaju iz kog sela su doseljeni. Biljarci i danas imaju svoje rođake po Ohridu a i u Vlaškoj znaju za neke svoje rodove, koji se tamo odseljeni iz okoline Ohrida. Tamo, u okolini Ohrida, kažu da su živeli zajedno sa Arnautima, ali kako su upalili goru arnautsku, zavade se sa njima te su morali pobeći, kako vele, samo „s’ dušu“. Bežeći od Arnauta iz okoline Ohrida dođu do Preševa, ali kao je i tu bilo Arnauta u okolini, pođu oni dalje i dođu u okolinu Vranja. Tadašnji vranjski paša „Ćor Memed“ davao im da se nastane na zemlji, gde je danas Raistovce (Ristovac), pa i gde su Rataje, ali oni, plašeći se carsko druma koji kroz ta sela prolazio, nisu se hteli naseljavati, već pođu naviše, uz Preobraženjsku Reku i nasele se u onom delu doline, gde je danas selo, gde je tada bila velika gora. Priča se da su u njoj našli jelena, pa su se svi čudili, jer takvu životinju do tada nisu videli. Tu su bili zaklonjeni i van domašaja glavnog puta, koji je vodio dolinom (Južne) Morave. Uz to, tamo je bio i zgodan položaj, našta su oni takođe pazili.
Docnije je salo raslo priraštajem ka i doseljavanjem.
-Dučinci, Aranđelovdan, su poreklom iz sela Crnovca (Vranjska Pčinja u slivu Vardara). Otuda je došao njihov praded, deda Ivan, koji je docnije dobio nadimak Čipan. Razlog doseljavanja nije poznat. Poznato je, da je iz Crnovca pošao u Vranje, da tamo radi i živi. Uz put zaostane u selu Preobraženju i tu se oženi „Vlainkom“. Potom ode sa ženom u Vranje, gde je radio za trgovce iz Korče i na taj način živeo. Kuću nije imao, nego je živeo pod čergom u donjem delu Vranja, koja se i danas zove Tekija. Docnije Ivan Čipan napusti Vranje i ponovo se vrati da živi u Preobraženju. Tamo izrodi dece, te je imao tri kćeri i oko 11 sinova, od kojih neki ostanu u selu a ostali se raziđu, kud koji. Priča se da je jedan od njih otišao u Carigrad, neki u Solun, dok se neki vraćao u selo pa ponovo otišao iz sela i to na Svetu Goru. Od Nikole, jednog od onih što su ostali u selu vode poreklo Dučinci, koja je jedna od najjačih porodica u Preobraženju*. Sada ih je malo u selu, većina ih je prešlo u Vranje, Vladičin Han i Surdulicu.
-Samardžici i Mladžinci su porekom iz sela Kraljeve Kuće, odakle se, kako pričaju, doselio njihov praded.
*Danilo Donić, učitelj u Preobraženju opisao je ovo selo, samo on misli da su stariji stanovnci Kraljevske Male, što je i verovatno. Njemu je, veli, neki starac od 100 godina pričao, da su se prvi naselili preci današnjih stanovnika Kraljevske Male i da su posle njih došli pomenuti Vlasi (Cincari). Još navodi otpor i mržnju Kraljevčana spram ovih, jer ni slavu nisu slavili, potom su bili primorani da prime slavu (jedan Sv. Atanasije, drugi Mitrovdan) i ostale običaje, te su na taj način mogli doći u dodir sa Kraljevčanima i među sobom počnu ženiti i udavati.
Piscu ove knjige je pričao potomak tih Cincara, starac Nača, koji tvrdi, da su njihovi stari prvi došli i da su još onda slavili slavu, koju i danas slave; to ga je (pisac) naročito pitao, jer se do tada nije znalo da je veći deo stanovništva u Preobraženju cincarskog porekla.
Seoska lsava je Preobraženje kada se skuplja veliki sabor iz svih okolnih sela. O tom saboru Milan Rakić piše ovo:
-U Preobraženje se zbira veliki sabor iz cele Pčinje i iz Krive Reke. Tu sam imao prilike da sa milinom gledam ovaj krepki soj ljudi, i da se divim finom i gracioznom igranju njihovom.
Stanovnici ovoga sela se razlikuju od meštana okolnih sela u svakom pogledu, što je sasvim razumljivo, kada s uzme u obzir njihovo poreklo. Većina ih je crnomanjastih, nose se gotovo isto kao u varoši Vranju a i po načinu života pa i po izgledu kuće, više se približavaju varošanima nego stanovnicima okolnih sela. Svi su duha trgovačkog, vredni su i preduzimljiivi. Govor im je kao i kod okolnih stanovnika, vlaški (cincarski) ne govori niko, mada je do skora bilo staraca, koji su znali valški. Zapaža se, da od oslobođenja ovo selo slabo napreduje; mnogi su se iselili ili iseljavaju iz sela u Vranje, Vladičin Han, Surdulicu i drugde, gde se bave trgovinom, zanatima i dr.
Zanimanje stanovništva.
I po zanimanju, kao i po ostalome, izdvajaju se meštani Preobraženja u odnosu na stanovnike okolnih sela. Glavno im je zanimanje trgovina i zanati, naročito kod stanovnika koji vode poreklo od doseljenika iz ohridske okoline, kojih je najviše i koji daju glavno obeležje stanovništva ovoga sela. Njihovi preci, kada su se doselili, priča se, nisu znali orati. Bavili su se poglavito trgovinom. Stajali su u trgovačkim vezama sa svima varošima, poglavito severne Makedonije i Stare Srbije. Iz Nevrokopa su donosili najviše platno, gajtan i šamije; kada su, vele, „po 70 tovara“ espapa istovarivali u Preobreženju. U Kočane su nijviše nosili klince i užad a otud donosili pirinač. Njihovi se potomci danas radi trgovine kreću u sasvim drugom smeru – dopiru do Pešte.
Osim trgovaca i zanatlija ima dosta mehandžija, od zanatlija je najviše kujundžija, kalajdžija i samardžija, koji kao trgovci i mehandžije rade u Vranju i po ostalim mestima o okrugu vranjskom, a žive u Preobraženju.
Zemljoradnja i stočarstvo im je sporedno zanimanje i time se bave, koliko da podmire svoje potrebe i to poglavito rade žene sa ukućanima, koji ostaju kod kuće.
Selo ima svoju školu, jedan dućan i jednu mehanu.
IZVOR: Prema knjizi Riste T. Nikolića „Vranjska Pčinja“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)