Poreklo stanovništva Selo Lajkovac, opština Lajkovac. Iz knjige LAJKOVAČKA TAMNAVA U PROŠLOSTI – Poreklo stanovništva, prof. Vojislava Miljanića. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan
Položaj sela
Nalazi se na levoj obali Kolubare, nedaleko od ušća Ljiga. Na istoku se graniči sa Jabučjem, na severu sa Rukladom, na zapadu sa Rubribrezom, na jugu sa Pepeljevcem i Ćelijama, odnosno Kolubarom.
Ja bih ovome dodao da se između Sela Lajkovca i Kolubare nalazi varoš Lajkovac nastala u 20. veku, kada je tu izgrađen železnički čvor ukrštanjem pruga uskog koloseka Beograd – Sarajevo – Dubrovnik i Valjevo – Mladenovac. Između varoši Lajkovac i reke Kolubare nalazi se potes, poljoprivredno zemljište (uglavnom) u vlasništvu stanovnika Sela Lajkovca. Selo Lajkovac i varoš Lajkovac su međusobno spojeni domaćinstvima i ne zna se gde je granica između ova dva naselja, osim u katarskim knjigama, op. Milodan.
Naselje se ne pominje u popisu, koje je izvršila austrijska uprava 1717. godine, što znači da je kasnije osnovano. Položaj sela potvrđuje napred iznetu konstataciju, jer je uklješteno između Jabučja i Rubribreze, tako da gotovo nigde nije šire od 3 kilometra.
Nadmorska visina u dolini Kolubare je 110-115 metara a iznad Kolubare je plato sa nadmorskom visinom od oko 130 metara, s’tim što je u blizini škole najviša tačka u selu 146 metara.
Ime su mu dali prvi doseljenici, koji su poticali iz Gornjeg Lajkovca (nalazi se na obroncima Ravne Gore, op. Milodan). U prvo vreme narod je selo zvao Donji Lajkovac, ali izgradljom varošice, dobio je naziv Selo Lajkovac, dok je Lajkovac kod Bogovađe počeo zvati Donji Lajkovac.
Put Lajkovac-Ub, oduvek je delio selo na dva dela, ali oni nisu imali nazive, već meštani kažu za one druge da su „onokrajci“.
Pri izgradnji železničke pruge, 1907. godne, izgrađena je železnička stanica u potesu, gde je ranije bila neka baraka. Pored stanice podignuta je karaula a zatim baraka Pavla Šiljagovca u kojoj je sa svojom suprugom Milicom otvorio kafanu. Radi se o Pavlu Dušiću, koji je došao u Jabučje 1895. godine, gde je otvorio kafanu u Šiljagovcu (centar sela). U Jabučju je živeo do 1907. godine, kada je prodao baraku i preselio se u Lajkovac, nadajući se da će tu mnogo više zaraditi, jer će Lajkovac veoma brzo postati železnički čvor. To je isto mislio i N. Jovanović iz Valjeva, kada je ovde otvorio kafanu. To su u to vreme bili jedini izgrađeni objekti u podnožju Sela Lajkovca gde se danas nalazi varošica (sada varoš, op. Milodan) Lajkovac. Najbliža kuća železničkoj stanici, kako je zabeležio Jovan Erdeljanović, bila je kuća na Jelića brdu nekog Kuronje.
U popisu iz 1863. godine, Selo Lajkovac je bilo u sastavu opštine Rubribreza. Selo Lajkovac je po popisu (pretpostavljam iz 1991. godine, op. Milodan) imalo 1854 stanovnika, 808 stanova, 525 domaćinstava i 279 poljoprivrdnih gazdinstava.
Varoš(ica) Lajovac širiće se zahvatajući atare Rubribreze, Sela Lajkovca i Jabučja.
Poreklo stanovništva i osnivanje sela
Selo su osnovale tri porodice, koje su u prvoj polovini 18. veka doselile iz Gornjeg Lajkovca i to: Novičići, Grezalci i Milijanovići. Samo se za Grezalce zna odakle su se doselili u Gornji Lajovac. Za njih Ljubomir Pavlović kaže: „Nekako u isto doba, kada i Sredojevići, doselili su se Grezalci i Čičevići i ispod njih se naselili. Grezalci su poznati po tome što ima je predak bio vrlo vešt zidar. Doseljeni su iz Drobnjaka, danas se svi po nekoj babi, koja ih je odgajila i koja ih je zakućila zovi i Jovančići, ima ih devet kuća. Slave Sv. Đurđa“.
Novičići potiču od Gornje Lajkovačkih Kovačevića. O poreklu Kovačevića Ljubomir Pavlović kaže:
“Pokrenuti opštom seobom doselili su se u ovo selo pred kraj 17. stoleća: Kovačevići, Čuturdžije i Šujdovići. Kovačevića predak Petronije i njegov praunuk Obrad bili su kovači i od ovog doba ova porodica imala je uvek po jednog kovača, što je i danas slučaj. Njihov predak se doselio iz Drobnjaka u Jabučje pa posle došao ovde i to sve u istoj godini. Kovačevići su vrlo razgranata porodica, ima ih svuda po Srbiji a i u ovoj oblasti. Iz ove porodice bilo je popova, trgovaca, profesora, učitelja. U selu ih je danas jedanaest kuća. Slave sv. Georgija – Đurđevdan. Kraj citata uz napomenu da Ljuba piše o Kovačevićima iz Gornjeg Lajkovca”.
Milijanovići su se doselili iz Gornjeg Lajkovca. Slave Sv. Nikolu.
U Novičiće spadaju: Lučići, Mirkovići, Ivkovići, Ninkovići, Žunjići, Jeremići, Jovanovići, Radovanovići, Gavrilovići i Pantelići.
U Grezalce-Bogdanoviće spadaju: Bogdanovići, Dobričići, Petrovići, Grujičići i Đurđevići (Stikići).
U Milijanoviće spadaju: Milijanovići, Milovanovići i Pavlovići.
U drugoj polovini 18. veka doselili su se: Ivanovići, Jelići, Jovanovići-Jolići, Markovići-Milovanovići i Trišići-Jovanovići.
Ivanovići-Grujičići doselili su se iz Osečenice, Slave Đurđevdan.
Jelići-Tanasijevići doselili su se iz Golubca kolubarskog, Slave Đurđevdan.
O Jovanovićima-Jolićima Ljuba Pavlović piše:
“Najstariji doseljenici Sižani, doselili su se pre 300 godina iz okoline Trebinja u Hercegovini ili, kako sami kažu, iz duboke Hercegovine, kraj citata. Sižani su: Jovanovići, Markovići, Živanovići, Trifunovići i Nikčevići koji seu se ranije svojili. Potiču od Jola Jovanovića koji je dovodak u Novičiće”. (Ljuba Pavlović: Kolubara i Podgorina, 984).
Markovići-Milovanovići doselili su se iz Struganika. Slave Sv. Nikolu.
Jovanovići-Tešići vode poreko iz Brežđa. Slave Aranđelovdan. Međutim, Erdeljanović, piše Voja Miljanić, kaže da su se doselili iz Bosne. Verovatno su se iz ovog sela svi iselili, ili su promenili prezime. U selu su živeli Dragičevići, koji su se doselili iz Drenove kod Prijepolja. Naselili su se prvo u Murgašu kod Uba a potom su se neki vratili u Brežđe. Možda su su tada neki zaostali u Lajkovcu i tu se naselili.
U 19. veku doselili su se: Markovići-Divnići, Đurđevići-Stikići, Dimitrijevići, Savkovići, Petrovići, Đurđevići, Mitrovići i Pantići.
Markovići-Divnići doselili su se iz Mionice, Užički okrug, slave Đurđevdan.
Đurđevići-Stikići potiču iz Jabučja od Stevanovića, slave Đurđic.
Dimitrijevići su se naselili na imanje Đurđevića-Stikića. Doselili su se iz Svojdruga, okrug Užiččki. Slave Lazarevdan.
Savkovići su se, takođe, naselili na imanje Đurđevića-Stikića. Došlli su iz Starog Vlaha. Slave Lazarevdan.
Đurđevići su se doselili iz Rubribreze, iz familije Stevanović, kao dovodak u mater. Majka Marija, udavši se za Trivuna Jovanovića, dovela je sa sobom sina Milovana, koji je osnivač Jovanovića-Marića familije. Slave Sv. Nikolu.
Petrovići su došli iz Vujinovače. Slave Jovanjdan.
Mitrovići potiču iz Brežđa. Slave Alimpijevdan.
Pantići su se doselili iz Maskara kod Mladenovca.
U 20. veku doselili su se: Pažinovići, Popovići 1, Popovići 2, Andrići, Lazići, Filipovići, Brankovići, Golubovići, Vujići, Lukići, Nenadovići, Jerinići, Kirjakovići, Đorđevići, Đurići, Ivanovići, Đenisići, Krsmanovići, Bajići, Nikolići, Lojpur i Đurđevići.
Pažinovići su iz Golijeva (Livno), Popovići 1 iz Zvečke, Popovići 2, Brankovići, Vujići i Đenisići su iz Azbukovice, Andrići iz beogradskog okruga, Lazići iz Sinoševca kod Šapca, Jeremići iz Starog Vlaha, Filipovići iz Podgorine, Markovići iz Markove crkve, Lukići iz obližnjeg Strmova, Nenadovići iz Virovaca (Mionica), Kirjakovići iz Sremske Mitrovice, Đorđevići sa Kosova, Đurići, Bajići i Ivanovići iz susednog Jabučja, Krsmanovići iz Jelovika kod Mladenovca, Nikolići iz Paljuva (opština Ub) Lojpur iz Mostara i Đurđevići iz Skobalja.
IZVOR: LAJKOVAČKA TAMNAVA U PROŠLOSTI – Poreklo stanovništva, prof. Vojislav Miljanić; Antropogeografija Valjevske Tamnave, Ljubomir Pavlović. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
26. januar 2013. u 20:55
Rasko Jovanovic
Hvala Milodanu na ovom sjajnom tekstu.
Kao što je u tekstu navedeno najstariji doseljenici u Lajkovac Tamnavski, po profesoru Ljubi Pavloviću, su Novičići, Milijanovići i Bogdanovići – Grezalci. Doselili su se u doba Austrijskog Provizorijuma, posle 1720 godine u predeo između atara sela Jabučje i sela Rubribreza, na nekadašnje selište. Turski tefteri iz 16 veka su prevedeni ali još nisu objavljeni a prema mojim informacijama većina sela Valjevske Tamnave i Kolubare se u njima pominje , što znači da su postojala i u srednjem veku. O tome svedoče i brojne legende koje su od zaborava očuvali stari Kolubarci i Tamnavci a i novija arheološka nalazišta.
Stari Novičić se oko 1690 doselio na pusto lajkovačko selište, na granici prema Jabučju, ali se brzo vratio u Gornji Lajkovac. Novičići su poreklom Drobnjaci, iz sela Duži, iz oblasti Jezera. Od njih su današnji Gornjolajkovački Kovačevići od kojih je bio profesor Ljuba Kovačević, ministar prosvete u vladi Obrenovića a čiji je unuk godinama živeo i radio u varošici Lajkovcu.
Legenda o osnivanju Lajkovca je mitološke prirode, doseže u praslovenska i prasrpska vremena. U Srbiji je nekada postojao Lajkovac kod Novog Brda…prvobitno ime mesta je Vlajkovci. Postoji Gornji Lajkovac kod Mionice, Donji Lajkovac kod Bogovađe, selo i varošica Lajkovac, Vlajkovci u Banatu itd…što govori takođe o drevnosti mesta i njegove mitološke povezanosti sa slovenskim bogom Volosom, Velesom…srpskim Vlajkom…hrišćanskim Svetim Vlasijem…mitskim božanstvom trave , vlage i nicanja a sa tim atributima i bogom govora i misli…bogom runa, vlasi, životinja i domaće stoke. Ne zaboravimo da stara slovenska religija nije imala diferencijalni, razgrađivački i dualni karakter, već duh Prirode i Integracije.. pa su tako i njena božanstva bila višeslojna i integralna.
Prema staroj legendi Lajkovac Tamnavski osnovala su tri prva doseljenika…kao trostvo postojanja…Vlajko i Žunja koji su bili od roda Novičića, i Džava od roda Matića-kasnije Milijanovića i Pavlovića. Po Vlajku se novo selo nazove Vlajkovac a kao Lajkovac se prvi put spominje u arhivskoj građi iz 1846. godine.
26. januar 2013. u 23:28
Rasko Jovanovic
Milodan je napisao:
“Jovanovići-Tešići vode poreko iz Brežđa. Slave Aranđelovdan. Međutim, Erdeljanović, piše Voja Miljanić, kaže da su se doselili iz Bosne. Verovatno su se iz ovog sela svi iselili, ili su promenili prezime. U selu su živeli Dragičevići, koji su se doselili iz Drenove kod Prijepolja. Naselili su se prvo u Murgašu kod Uba a potom su se neki vratili u Brežđe. Možda su su tada neki zaostali u Lajkovcu i tu se naselili.”
Da pojasnim malo…Pokojni profesor Miljanić je napravio izvesne greške a kako je njegova knjiga posthumno izdata, niko nije uradio korekcije…
Radi se o mojoj familiji, Jovanovićima koji su poreklom od Pipera. U doba Velike seobe jedan deo saplemenika je došao početkom 18 veka u Tamnavu…najveći deo u obližnje selo Rubribrezu, svi slavimo Svetog Arhanđela. Moji Jovanovići su se duže vremena zadržali na tromeđi Srbije, Bosne i Crne Gore, u Fočanskoj oblasti. Onda su u drugoj polovini 18 veka krenuli ka selu Drenovi gde su neko vreme boravili a u doba četvrtog Austro Turskog rata, Kočine Krajine, krenu u Tamnavu, zadržavši se neko vreme u Brežđu…
Današnji Dragićevići ostanu u Brežđu a jedni se nasele u Dokmir. Jovanovići je naše staro prezime pa neki se Jovanovići nasele u Murgašu a Jovan Jovanović dođe sa svojima u doba Kočine Krajine u selo Lajkovac.
Tu mu se rodi sin Trufun- Triša koji se oženi i s prvom ženom, koja rano umre, dobije u vreme Miloševog ustanka, sina koga po ocu nazove Jovan. Zatim se oženi udovicom Marom iz Rubribreze koja dovede već odraslog sina Milovana – Kovača , iz prvog braka. Trifun brzo umre rodivši pre toga 1818 s Marom sina Milana koji je bio prvi profesionalni vojnik u selu…uzet je u stajaću vojsku kneza Miloša.Nije se ženio. Zadrugu su vodili Mara i njen sin sve dok se Jovan nije odelio i otselio na današnji plac Jovanovića. Njegove potomke, prave Jovanoviće, po Trifunu prozovu Trišići i mi slavimo Svetog Arhanđela. Potomci Marinog sina prezivaju se Jovanovići ali su prozvani Marići, po Mari, i oni slave slavu prvog Marinog muža, Nikoljdan….
Zabuna oko mesta iz koga smo se doselili je meni jasna…u pravu je Ljuba Pavlović koji je godinama boravio kao školski nadzornik u Tamnavi i mnogo puta bio u Lajkovcu i dosta tu ljudi poznavao. Lično je i dugo godina vršio istraživanja. Jovan Erdeljanović je posetio Lajkovac jednom, 1910 godine, doputovavši sa đacima vozom iz Aranđelovca nakon završene školske godine, i to realizujući školsku eskurziju u junu, prepuštajući učenicima da prikupljaju na brzinu materijal.Moguće je da su mu podaci dati za Jovanoviće – Mariće, koji inače potiču iz Bosne.