Poreklo prezimena, selo Jabukovik (Crna Trava)

Poreklo stanovništva sela Jabukovik, opština Crna Trava. Istraživanje „Crna Trava i okolna sela“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara.

 

Nastanak naselja i poreklo stanovništva:

Selo Jabukovik je naselje u Srbiji u opštini Crna Trava u Jablaničkom okrugu.

Prema popisu iz 2002. bilo je 97 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 177 stanovnika).

U naselju Jabukovik je prema popisu iz 2002. g. živelo 92 punoletna stanovnika, sa prosečnom starošću stanovništva od 55, 0 (52,7 kod muškaraca i 57,3 kod žena).

U naselju je bilo 46 domaćinstva, sa 2.11 prosečnošću prema broju članova u domaćinstvu.

Demografska slika stanovništva posle Drugog svestkog rata (1945.g.) je izgledala ovako: 1948.g.(631 stanovnika), 1953.(585), 1961.(591), 1971.(485), 1981.(347), 1991.(177) i 2002.godine (97 stanovnika)

Selo Jabukovik se nalazi na nadmorskoj visini od 969 metara.

Na planinskim kosama Šiljegarnika (975m) i Tumbe(1372m) između Gradsko-Kalanske i Tegošničke reke nalazi se selo Jabukovik.

Ova plećata planinska kosa nije jedinstvena već ima mnogo sporednih udubljenja i uzvišenja.

Strme stene kose spuštaju se prema rekama Gradskoj, Vlasini i Tegošnici gde prelaze u klisuru.

Selo Ja b u k o v i k čine mahale (1963.g):

-Mahale: G u lj i n c i-I l č i n Č u k a r (10k),

-Mahale:R i s t i n i-G o r nj a M a h a l a(24k),

-Mahale:N i k o l i n i-D o nj a M a h a l a(15k),

– Mahale:B a r c i-L a n i š t e (14k),

– Mahala: P r i b i l i c a (6k),

– Mahala: P a u n o v e (7k),

– Mahala: V l a d i s a v c i (6k),

– Mahala: K o s t a d i n o v i (3k),

-Mahale: I v a n o v e NJ i v e (11k) i K o č i n i š t e (2k);

ukupno 97 kuća.

Predanje kaže da je selo Jabukovik dobilo ime po tome što se prvi stanovnici nastanili blizu jedne usamljene jabuke.

Pričalo se o tome kako je neko od tih prvih doseljenika se vratio u svoj stari zavičaj u Valništu.

Kad bi Valnišani dolazili u posetu svojim naseljenicima na ovom području, uvek bi se orjentisali prema jabuci; otuda i naziv mesta Jabukovik.

Taj prvi naseljeni deo zove se i Stari Dom (Lanište).

Selo Jabukovik bilo je svo zajedno -„na kup“, i malo najpre sedam kuća.

Prvi doseljenik ovog sela zvao se Radič. On je po pričanju ubio u Malnišu Turčina pa da bi izbegao streljanje sa svojih sedam sinova, ženom i stokom pošao je za Darkovce -da se tamo naseli.

Nosio je decu u koševima i terao oko 40 goveda, među kojima je bila njegova krava Breza kao hranitelj porodice.

Jabukovik je onda ličio na pravi pravcati pustinjak. Kod sela Jabukovik Radičeva goveda su stala i nisu htela dalje.

Njegova namera da putuje dalje time je bila ozbiljno presečena. Verski zanesen –„on je rekal da živimo tu“. Smatrao je da stoka po božjoj volji neće dalje i po „božjoj milosti“-ostao je i tu naselje obrazovao.

Po drugom tvrđenju doseljenici Radičevci iz Vlaniša su tražili bolje zemljište (zemljište pod gorom) i pošli prema Darkovcu.

U Jabukoviku im zastala goveda da bi saznali hoće li napredovati -u ovom selu odsekli su hrast i kada je stablo palo gledali su hoće li ćutuk ostati čitav ili ne-pa kako je ćutuk ostao čitav, značilo je da će napredovati i tu su ostali i naselje formirali.

Oba predanja kažu da je Radič prvi doseljenik u Jabukovik. Radič je imao sedam sinova: Bogdana, Ivana, Gulju, Kostadina, Ignjata, Jakova i Ristu. Prema njihovim imenima i mahale su dobile nazive.

U prošlosti u selo Jabukovik ženensko stanovništvo se bavilo stočarstvom. Ljudi su trsili šumu, ugarili i osvajali sve nova i nova zemljišta.

Muško stanovništvo bavilo se najpre kovačkim zanatom (Novko iz Iggnjatove familije) i terziijanjem (šivenjem belog vunenog odela)- Spasa iz Guljinine familije.

Ove dve familije su sve do 70. godina 20. veka radile svoje stare zanate u selo Jabukovik.

Najveći deo muškaraca iz Jabukovika bavio se pinterstvom (izradom bačvi, kaca). Tek posle Drugog svetskog rata (1945.g.) mladi su se orjentisali na zidarski zanat, te je bilo sve manje kačara (bačvara).

Kasnije s kraja 20. veka i početkom 21. veka se jabukovčani bave građevinskim poslovima-zidarskim; kao pečalbari.

Veliki broj jabukovčana je posle Drugog svetskog rata, a i krajem 20. veka zvršio visoke škole, gde su mnogi postali ugledni:oficiri, pravnivi, učitelji, ekonomsti,…-a Žika Jovanović je kao učitelj 90.g 20 veka bio i Presednik crnotravske opštine.

Da se ovde podsetimo da je selo Jabukovik imalo osnovnu školu od 1934.godine i da je posle rata ovo selo tada dobilo prvu svoju inteligenciju: Mica Đorđević, Lepoje Spasić i drugi za njima su prvi školovani građani Jabukovika.

Stanovništvo sela Jabukovik je bilo pošteno, skormno, vredno, razgovetno, gostoljubivo i ratoborno za slobodu. Ovo je dokazivalo kako u daljoj tako i u bliskoj prošlosti.

Selo Jabukovik, pored osnovne škole imalo i prodavnicu, struju, vodovod,- makadamski put. Selo je povezano sa centrom opštine Crna Trava.

Danas selo Jabukovik kao i sva planinska sela u crnotravskom kraju sablasno su pusta.

Mnogo njih se odselilo u: Vlasotince, Leskovac, Beograd i druga mesta širom Srbije.

Jedino u toku leta se svako od njih seti svoga zavičaja i onda ponovo u vremenu letnjih vašara kao nekada oživi život, da se nostalgičao podsete na nedašnje radosti života u planini.

* * *

Litije (Seoske slave-sabori):- Martovske Poklade, Uskrs,Duhovi(Trojca), Petrovdan i sv. Ilija

Krsne slave: Najveći broj porodica sela Jabukovik slave Svetog Savu, a manji deo sv. Arhanđela.

* * *

Prošlost i starine:

U selo Jabukovik postoje Gornje i Donje Selište.

Postoji Tursko rudište kod Ristića, zatim Tursko Gumno na mestu gde je danas zgrada osnovne škole i zadružna prodavnica u Jabukoviku.

Turska vada ide do Turskog Rudišta. Postoji i Turski Grob u Guljinskoj mahali, zatim drugi Turski Grob blizu mahale Ivanove Njive na mestu zvano Širina (blizu Tumbe).

U pogledu junaštva i slobodoljubivosti ovo selo se takmičilo sa ostalim crnotravskim selima.

U Prvom svetskom ratu iz ovog sela je poginulo 50 lica. U NOB ovo selo uzima vidno učešće. U selo je radio Štab za prihvatanje novih boraca, koga su činili: Dr Jovan Ristić, Ljubomir Kostadinović-Kojča i Puniša Kolić.

Selo je više puta bilo od strane Bugara spaljivano u oba svetska rata. Kraj Drugog svetskog rata (1945.g.) dočekalo u zgarištu.

Fašisti su bili spalili zgradu osnovne škole do temelja. Njih 12 boraca je poginulo, 55 lica zlostavljano, 48 deportiranu u Bugarsku.

U ovo selo je sve do 1952.godine postojalo administrativnmo kao opštinso mesto i za selo Gradska. Selo je imalo svoju bleh-„bandu“ muziku(trubače) za narodna veselja po svadbama, ispaćaja u vojsku i narodne igre po saborima na vašarima.

* * *

Poreklo rodova (mahala):

-Rod Jakov-Vladislavci,

-Rod Bogdanovi-Pribiličani,

– Rod Ignjatovi-Lanište,

-Rod Mali Ignjin Čukar, je od Guljinaca,

– Rod Kočinište, od Kostadinovi,

-Rod Sokolovići, su od prizetaka koji je došao iz Zelenog Grada,

– Rod Janićijevići, su potomci pradede Janićija, koji je došao iz Todorovaca u Crnoj Travi, a starinom su iz Kratova (Istočna Makedonija). Janićije je iz kovačke familije iz Todorovca.

U Jabukovniku je prodavao kantare i gvozdene predmete pa se tamo i prizetio za kći Stevanaiz familije Radićčevaca i tu ostao da živi. Jedan od potomaka Janićija naselio se u Dobrovišu mahali Jezero, a od njih je danas Ljubomir Stojanović u istoimenoj mahali(1963.g.).

* * *

Toponimi (nazvi mesta):

– Jabukovik, Radič, ,Širina, Tursko Rudište, Gornje i Donje Selište, Guljinci, Ilčin Čukar, Ristini, Gornja Mahala, Nikolini, Donja Mahala, Barci, Lanište, Pribilica, Paunove, Bogdanovi, Vladisavci,Kostadinovi, Ivanove Njive, Kočinište, Šiljegovac, Trsina, Tumba, Tursko Gumno, Turski Grob,…

* * *

Poreklo prezimena rodova (po imenu rodonačelnika, mestu i svecu):

Radič-Radičević,

Ignjat-Ignjatović,

Jovan-Jovanović,

Ilija-Ilić,

Krsta-Krstić,

Đorđe-Đorđević,

Vojin-Vojinović,

Petar-Petrović,

Gruja-Grujić,

Banko-Banković,

Janićije-Janićijević,

Bogdan-Bogdanović,

Kostadin-Kostadinović,

Ivan-Ivanović,

Nikola-Nikolić,

Momčilo-Momčilović,……

* * *

NAPOMENA:

Ovde je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.

* * *

IZVORI:

[1] Radomir Kostadinović: Crna Trava i Crnotravci, Leskovac, 1968.

[2] http://sr.wikipedia.org/wiki/Jabukovik

[3] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Crna_Trava

Izvorni tekst za Vikipediju pisao Miroslav Mladenović, Vlasotince –Vl 03:26, 4. avgust 2006. (CEST)

[4] Miroslav B Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa -“Crna Trava i okolna sela ” ; 1970-2013.g, Vlasotince

* * *

Autor: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

9. decembar 2013.godine Vlasotince, Republika Srbija