Poreklo stanovništva sela Petnica, grad Čačak. Istraživanje Radovana M. Marinkovića objavljeno u zborniku radova Narodnog muzeja u Čačku.
U samom podnožju planine Jelice, na njenoj severnoj strani, prostire se selo Petnica, jedno od manjih naselja opštine Čačak. Severno je Premeća, severoistočno Žaočani, istočno Lazac (opština Kraljevo), a zapadno Brezovice.
Meštani tvrde da su ime ovom selu dali naseljenici još u XIV i XV veku došavši iz Petnice u Crnoj Gori.
Nazivi pojedinih potesa u selu čuvaju uspomene na ljude koji su tu živeli: Babino breme, Adžino brdo, Ćirovača, Markuša, Carevac i Vasiljeviće parlog, ili su prozvani po izvorima (Buban), karakterističnim bojama u jesen (Rujevo brdo) ili po okupljanju ptica (Gavranovo brdo). Reke i potoci dobili su imena po samom naselju ili pojedinim rodovima u njemu: Petnička reka, Premećka reka, Milekića potok i Stevanov potok.
Najstarije naselje nalazilo se na potesu Selište.
Seoska slava (obetina) je na prvi dan Trojica.
Petnica se prvi put pominje 1476. godine kao selo u knežini kneza Đurđa, sina Stanislava. Imala je 14 kuća sa 23 oženjene muške glave, primićurnom (starešina sela) Milošem Turčevićem i jednim teklićem. Godine 1528. popisano je selo Gornja Petnica u nahiji Morava sa devet kuća, u kojima je, osim domaćina, živelo 19 odraslih (punoletnih muškaraca). Oni su bili vlasi (stočari), a samo jedan – rataj (ratar). Godine 1576. Gornja Petnica imala je 11 kuća i njeni žitelji plaćali su svome spahiji 1.200 akči feudalnih dažbina. Defter iz 1560. godine „zna“ za Gornju, Srednju i Donju Petnicu, u kojima je stanovništvo potpuno islamizovano. U 18 muslimanskih kuća, sem domaćina, živela su još četiri odrasla muškarca. Obaveze prema spahiji iznosile su 3.641 akči.
Petnica se 1820/21. godine nalazila u požeškoj nahiji. Imala je 19 domaćinstava sa 22 oženjene i 75 aračkih glava. Godine 1821/22. u Petnici, selu u trnavskom srezu, popisano je: 22 kuće, 28 poreskih i 62 aračke glave. Kasnije, do 1890. godine, selo je u sastav opštine Lazac, a tada su Petnica i Premeća obrazovale opštinu petničku, koja nije bila dugog veka.
Danas selo pripada opštini Čačak. Godine 1871. ovde je popisano 368 žitelja u 93 domaćinstava, a deceniju kasnije – 309 stanovnika u 88 domaćinstava. Rečitijeg podatka o odseljavanju iz Petnice nema.
Stanovništvo sela u celini je doseljeničko.
Vasiljevići (8 k, Lučindan) su u XVIII veku stigli iz Starog Vlaha, a daljim poreklom su Nikšići. Prezime im je izvedeno iz imena nekog pretka, Vasilja. Posle drugog svetskog rata nastanili su se i u Čačku, Zrenjaninu, Goričanima (Čačak), Kraljevu, Baljevcu, Mačkatu (Čajetina) i Kragujevcu.
Puzići (7 k, Đurđic) su pod kraj XVIII veka stigli iz okoline Sjenice, s tim što se jedan njihov deo zadržao u dragačevskom Tijanju. Neki njihov predak bio je prizećen (pripuz), pa otuda i ovakvo prezime. Posle 1950. godine neki Puzići su se nastanili i u Čačku, Mrsaću, Kraljevu i Kragujevcu.
Veljovići (3 k, Nikoljdan) su iz pravca Sandžaka doseljeni pod kraj XVIII veka. Prezimenom čuvaju uspomenu na pretka Velja. Posle 1950. godine obrazovali su svoja domaćinstva i u Čačku, Ljubiću (Čačak) i Trsteniku.
Belopavlovići (15 k, Petkovdan) su pridošlice iz istoimenog crnogorskog plemena, na što upućuje i njihovo prezime. U ovaj kraj (i susedni Lazac) pristigli su pred prvi srpski ustanak, u kome su neki od njih učestvovali. Počeli su se seliti pre drugog svetskog rata u Beograd (4 k), a kasnije i u Čačak (5 k), Atenicu kod Čačka (1 k), Kraljevo (više domova), Adrane, Mrsać, Bukovicu kod Kraljeva, Goričane, Niš i Holandiju (po 1 k), a jedan je na privremenom radu u Kanadi.
Stevanovići (10 k, Jovanjdan – 20. januar) su doselci sa početka XIX veka odnekud iz Crne Gore, preko Sandžaka. Prezime im je izvedeno iz imena pretka Stevana. Posle drugog svetskog rata nastanili su se i u Čačku, Kraljevu, Goričanima (Čačak), Dedevcima (Kraljevo), Splitu i Mršincima (Čačak).
Gordići (2 k, Mratindan) su u Karađorđevo doba dobegli iz Rutoša kod Nove Varoši. Prezime im je izvedeno iz reči gord, gordost. Ovde je stigao Savo Gordić, „došljak ženi u kuću, u Veljoviće.“ Privenčao se za Inđiju Veljović. Imali su sina Lazara, a ovaj Milorada i Mihaila. Miloradova dalja loza: Božidar – Borisav i Milosav, čiji su sinovi Milutin i Negoslav. Mihailo je imao tri sina: Dobrosava (poginuo u prvom svetskom ratu), Mladena (takođe neoženjen poginuo u prvom svetskom ratu) i Milana, čiji su potomci ženska deca.
Burevići (2 k, Nikoljdan) su doseljeni 1815. godine iz Opaljenika (moravički kraj), a poreklo njihovog prezimena nije jasno. Posle drugog svetskog rata obrazovali su po jedno domaćinstvo u Čačku i Zapadnoj Nemačkoj.
Sremčevići (14 k, Jovanjdan – 20. januar) su od Čalukovića iz susedne Premeće. Potomci su Stevana Čalukovića, koji je u vreme prvog srpskog ustanka (nakon nekakvog sukoba s bratom) pobegao u Srem i otuda se vratio u „sremskom odelu“. Stevan je kao Sremac popisan 1822. godine. Po jedno domaćinstvo imaju i u Brezovicama (Čačak), Čačku, Beogradu, Kraljevu i Puli.
Borisavljevići (1 k, Aranđelovdan) su dobegli 1876. godine iz Starog Vlaha. Prezime je im izvedeno iz imena nekog pretka Borisava. Posle 1950. godine obrazovali su jedno domaćinstvo i u Čačku.
Majstorovići (6 k, Miholjdan) su sredinom XIX veka prešli iz susednih Brezovica. Neki njihovi preci živeli su ovde i ranije – 1822. godine uneseni su u čibučki tefter. Prezime im je obrazovano od majstorluka pretka Miloša kovača. Posle 1950. godine nastanjivali su se i u Čačku, Kraljevu i zapadnoj Nemačkoj.
Stojanovići (2 k, Nikoljdan) su 1914. godine prešli iz obližnjih dragačevskih Goračića. Prezimenom čuvaju uspomenu na nekog pretka Stojana. Jedno domaćinstvo obrazovali su i u Beogradu.
Gajići (1 k, Petkovdan): Miloš se iz susedne Bukovice (Kraljevo) prizetio pred prvi srpski rat u Belopavloviće. Prezime ovog roda upućuje na nekog pretka Gaja. Jedno domaćinstvo (od 1955. godine) obrazovali su i u Čačku.
Petrovići (1 k, Lučindan) su stigli „s Čeva“ u Crnoj Gori nekako u isto vreme. Prezimenom čuvaju uspomenu na pretka Petra. Posle drugog svetskog rata neki su se odselili u Čačak (2 k).
Milinkovići (1 k, Nikoljdan): Radomir je iz obližnjih Kačulica došao na miraz u Pejoviće (kojih više u selu nema). Prezime ovog roda upućuje na nekog pretka Mihaila.
Bojovići (3 k, Petkovdan): Tanasije je iz susednih Brezovica 1914. godine došao na miraz u Belopavloviće. Prezimenom čuvaju uspomenu na pretka Boja. Ima ih i u Kraljevu, Čačku i Gornjem Milanovcu.
Stanišići (1 k, Vračevi) su posle prvog svetskog rata doseljeni iz dragačevskih Vlasteljica. Od pretka Staniše ostalo im je prezime. Jedno njihovo domaćinstvo postoji i u Čačku.
Miladinovići (2 k, Đurđic) su nešto ranije prešli iz susednog Lasca. Prezimenom čuvaju uspomenu na nekog pretka Miladina.
Milijanovići (2 k, Aranđelovdan): Radoje je prešao iz Lasca 1930. godine. Ovo prezime upućuje na ime pretka Milijana. Jedno domaćinstvo ovog roda postoji i u Čačku.
Mandići (1 k, Đurđevdan): Obren je preselica iz susedne Premeće. Prezime ovog roda obrazovano je od imena neke Mande.
Stojići (1 k, Lučindan): Marko se iz Bukovice (Kraljevo) privenčao 1932. godine u Vasiljeviće. Daljim poreklom su Nikšići. Prezime im je od imena Stoja, za koju ne znaju kada je živela. Nastanili su se (po 1 k) i u Beogradu, Čačku, Žaočanima (Čačak) i Drakičićima (Kraljevo).
Todorovići I (1 k, Lučindan): Dimitrije se iz susedne Premeće privenčao u Pejoviće (kojih više nema) 1933. godine. Prezimenom čuvaju uspomenu na nekog pretka Todora.
Todorovići II (1 k, Nikoljdan): Aleksandar je došao iz Rajca (Čačak) 1936. godine. Od pretka Todora ovaj rod dobio je porodično ime. Ima ih i u Slatini, Ivanjici i Zablaću (Čačak).
Sekulići (2 k, Nikoljdan) su 1937. godine doseljeni iz Erčega (moravički kraj). Prezimenom čuvaju uspomenu na pretka Sekulu. Posle 1950. godine formirali su domaćinstva i u Čačku, Beogradu i Kraljevu.
Bogićevići (1 k, Jovanjdan – 20. januar): Milanko se iz obližnjih Kačulica prizetio pre četiri decenije u Puziće. Na pretka Bogića upućuje ovog roda. Jedno domaćinstvo obrazovali su i u Čačku.
Čalukovići (1 k, Jovanjdan – 20. januar): Dragiša je 1960. godine prešao iz susedne Premeće na svoje imanje u Petnicu, gde su i u XIX veku živeli neki njegovi preci. Nije jasno poreklo ovog prezimena. Posle 1950. godine neki su se odselili u Beograd, Zadar i Smederevo.
Sjeničići (1 k, Lučindan): Dragan je iz Goračića (Dragačevo) došao 1955. godine. Daljim poreklom ovaj rod je iz okoline Sjenice, na što upućuje i samo prezime.
Beševići (1 k, Aranđelovdan): Miloje je iz susedne Premeće prešao 1960. godine. Prezime ovog roda najverovatnije je rodovsko…
Inače, dokumenta iz XIX i XX veka pominju još neke rodove u Petnici, koji su odseljeni, izumrli ili promenili prezime. To su: Pejovići (stari doseljenički rod iz Starog Vlaha, inače Nikšići poreklom), Kraso (1837. godine ovde je imao kafanu Radivoje Kraso, rodom iz Brezovica, potpisivan i kao Brezovac), Milojevići, Avramovići, Savićevići, Vesovići, Stefanovići (ako nisu Stevanovići ili, možda, Sremčevići – potomci Stefana Sremca), Jovićevići, Vasilijevići (ako nisu Vasiljevići), Carevići (živeli na potesu Carevac, možda poreklom iz Dragačevskih Goračića, gde i danas ima Carevića) i Božanići. Matice kažu, takođe, da je 1883. godine u Petnici Dimitrije Kojić (70), rođen u Atenici kod Čačka, 1896 – Vito Šulubura (45), rođen u Lisi (Dragačevo), a 1913 – Toma Marinović (64), rođen u Bukoviku (Stari Vlah). Inače, u Petnici su do 1950. godine, kada su se odselili u Pančevački rit i Beograd, živeli i cigani Nikolići, kovači. Nešto ranije i Lukovići, poreklom iz Drakčića (Kraljevo), po kojima se u selu naziva jedan izvor.
IZVOR: Istraživanje Radovana M. Marinkovića objavljeno u zborniku radova Narodnog muzeja u Čačku, XIX, Čačak 1990, str. 163-167.
Komentari (0)