Potomstvo kralja Milutina, odnosno kralja Stefana Dečanskog

Piše: Saradnik portala Poreklo dr Duško Lopandić

U ovom tekstu ukazaćemo na potomke Nemanjića po liniji koja pripada znamenitom bratu kralja Stefana Dragutina – Milutinu.

Kralj Uroš II Milutin (slika desno) ženio se bar pet puta – više od bilo kog drugog vladara iz kuće Nemanjića. Možda je zbog toga i gradio tolike zadužbine – kažu da je sagradio onoliko crkava koliko je godina vladao (39). Ovo je verovatno razlog zbog kog je, u životu prilično grešni, pa i poročni srpski kralj, mogao biti proglašen za sveca samo nekoliko godina nakon smrti. Međutim, za razliku od Dragutinova potomstva po ženskoj liniji, koje bez problema možemo pratiti u narednim generacijama, u slučaju kralja Milutina trag nije tako lak. Jedna Milutinova kći – Ana, bila je udata za vidinskog gospodara i bugarskog cara Mihaila Šišmana, koga je njegov bivši šurak Stefan Dečanski porazio u čuvenoj bici kod Velbužda (1330. godine). Njen sin Stefan Jovan bio je kratkotrajno i bugarski car, ali o njenom daljem potomstvu ne zna se ništa.

Milutinov sin, kralj Stefan Dečanski imao je dosta dece, među kojima i kćeri Jelenu, udatu u Hrvatsku za bana Mladena Šubića i Teodoru. Jelenin sin Mladen IV Šubić je umro mlad, bez potomstva.

Teodora je jedina kći Stefana Dečanskog (slika levo) čije potomstvo možemo dalje pratiti u više generacija. Bila je udata za despota Dejana i imala je sinove despota Jovana i Konstantina Dragaša (“Bega Kostadina” iz narodne pesme, koji je 1395. godine poginuo zajedno sa Markom Kraljevićem u bici na Rovinama). Zamonašila se pod imenom Evdokija. Savremeni dokumenti je pominju kao “caricu Evdokiju”. Njena unuka Jelena (Konstantinova kći) bila je jedina Srpkinja koja se popela na presto vizantijskih careva – 1392. godine se udala za cara Manojla II Paleologa. U ovom braku, rođeno je najmanje desetoro dece. Dva Jelenina sina su bili poslednji carevi Vizantije (Jovan VIII i Konstantin XI Dragaš). Jelena je umrla 1450 – samo tri godine pre tragičnog pada Carigrada pod vlast turskog sultana Mehmeda II Osvajača. Car Konstantin XI Dragaš, koji je herojski umro u bezuspešnoj odbrani Carigrada, za Grke predstavlja ono što je knez Lazar za Srbe. Njegova statua danas ukrašava jedan od najlepših trgova u Atini.

Jedna Jelenina unuka, Sofija (ili Zoe) kći morejskog despota Tome, udala se 1472. godine za moskovskog velikog kneza Ivana III. Zahvaljujući tom braku, vladari Rusije su se proglasili naslednicima vizantijskih careva. Unuk Ivana III bio je i jedan od najznačajnijih ruskih vladara, Ivan IV, nazvan “Grozni”. Ivan IV je modernizovao i znatno osnažio i učvrstio Rusiju koja je od njegovog vremena definitivno postala carevina. Ivan IV je zabeležen i po tome što se ženio sedam puta – za jedan brak više od njegovog engleskog savremenika, čuvenog Henriha VIII od Tjudora (“Šest žena Henriha VIII”). Međutim, taj neuravnoteženi car je između ostalog, u nastupu besa vlastitim rukama ubio rođenog sina, a svojim nasiljem praktično iskorenio Rjurikoviće, od davnina vladajuću porodicu Rusije.

Iako je vizantijska carica Jelena Dragaš imala dosta dece, samo jednu liniju njenih potomaka možemo slediti u dužem periodu – i to liniju koja se vraća u Srbiju – u porodicu despota Brankovića. Radi se o Jeleninoj unuci istog imena i rođenoj sestri Sofije (Zoe), ruske carice, odnosno kćerki morejskog despota Tome Paleologa. Ova Jelena Paleolog se 1446. godine udala za Lazara Brankovića, sina despota Đurđa, koji je i sam nakratko bio srpski despot (1456-1458. godine) – u najtragičnija doba srpske istorije, pred konačni pad srpske države.

Zanimljivo je da su se u ovom braku despota Lazara i Jelene ponovo sastale dve linije koje potiču od sinova Stefana Nemanje: kao što smo naveli, Jelena Paleolog je bila daleki potomak kralja Stefana Prvovenčanog (u devetom kolenu). S druge strane, njen muž Lazar Branković je preko prababe Milice bio daleki potomak starijeg Nemanjinog sina – Vukana (u osmom kolenu).

Iz braka Lazara Brankovića i Jelene Paleolog roćene su tri kćeri. Kao i većina drugih potomaka Đurđa Brankovića, ni jedna od tri kćeri despota Lazara nije imala sretan život.

Najstarija Jelena (ili Jelača ili Marija) udala se sa samo 12 godina za čoveka koji je u svojoj ličnoj sudbini obuhvatio istorijsku nesreću srednjovekovne Srbije i srednjovekovne Bosne. Bio je to Stefan Tomašević, koji je imao zlosrećnu sudbinu da bude poslednji vladar slobodne Srbije (srpski despot je bio u toku samo dva meseca 1459. godine), a zatim da bude i pogubljen od Turaka kao poslednji kralj Bosne (1463. godine). Jelena Branković je ostala udovica sa samo 16 godina. Više se nije udavala.

Dve druge kćeri Lazara Brankovića – Irina i Milica – su ostavile potomstvo u italijanskim plemićkim porodicama sve do naših dana.

Kći Irina se udala za Jovana, sina velikog albanskog i balkanskog junaka Đurađa Kastriota – Skenderbega. Porodica Kastriot je od ranije imala vrlo bliske veze sa srpskim plemstvom. Skenderbegova majka se zvala Voisava i bila je kći srpskog vlastelina. Pomenuti Skenderbegov sin, Jovan, u Italiji je nosio titulu “vojvode di Sen Pjetro di Galatina”. U njegovom braku sa Irinom Branković rođen je jedan sin po imenu Ferante, koji je nosio prezime “Kastriota Skenderbeg”. Ferante nije iz “zakonitog braka” imao muške dece, ali je ostavio kćer Irinu-Mariju, koja se udala za Pietra Antonia, princa od Bisinjana, iz porodice Sanseverino. Potomci iz ovog braka pripadali su italijanskim i nemačkim plemićkim porodicama: di Kapua, Pinjateli, Darenberg, Vindiš-Grec, Ursel i de Lin. Isti Ferante je ostavio i vanbračnog sina, čije potomstvo je opstalo do danas.

Najzad, treća kći despota Lazara Brankovića i Jelene Paleolog zvala se Milica (po pra-prababi) i bila je udata 1463. godine za grofa Leonarda III od Santa Maure, iz znamenite porodice Toko koja je pre turskih osvajanja vladala Epirom. Grofovi Toko, poreklom iz Napulja, vladali su takođe na ostrvima Kefalonije – u Egejskom moru. Milicino venčanje je obavljeno u Dubrovniku, 1. maja 1463. godine – deset godina nakon što je pao Carigrad. Mladoženja nije bio prisutan nego je venčanje obavljeno preko predstavnika. Zabeleženo je da je nevesta, kojoj je bilo jedva 14 godina, dobila miraz u biserima, dragom kamenju i zlatu u vrednosti od devet hiljada dukata. Milica nije dugo živela. Umrla je na porođaju, sa šesnest godina, ostavši jednog sina, Karla III Toka, koji je produžio lozu. Porodica Toko je opstala sve do XX veka. Milicini potomci pripadali su italijanskim porodicama Kavaniljia, Karaćolo – vojvodama od San Vita, Kolona i Dentiće.

PRILOG: