Stanovništvo Šida prema nacionalnoj i verskoj pripadnosti

Šid je mesto ni tamo, ni `vamo. Do 1815. godine nalazio se na granici Habzburške monarhije i Otomanske imperije, do 1918. godine bio je na granici Austrougarske monarhije i Kneževine Srbije (do 1878. zvanično Otomanske imperije) odnosno Kraljevine Srbije. Od 1992. godine nalazi se na granici Srbije sa Hrvatskom. Šid je uvek bio tačka prolaska i prelaska. Kao baštinik rute antičkog Via Militaris-a, Šid su pregazile sandale i čizme valjda svake vojske u zadnja dva milenijuma. I ratna i mirnodopska vremena izazivala su veće ili manje migracije stanovništva. Šid osnovan kao srpsko naselje već u prvim decenijama 18. veka naselili su Jevreji, potom Cincari, Cigani-Romi, pa Nemci, nešto kasnije Hrvati, Mađari i Rusini, a potom i Slovaci, Italijani, Bugari, Rusi itd. Istorija je htela da Šid bude Vojvodina u malom. Mozaik naroda i religija, kultura i ideologija.

Šid se kao naseljeno mesto prvi put pominje 1702. godine na karti Vojvodstva Srema. Prvi pomen srpske pravoslavne parohije i škole u Šidu, istina posredan, je oko 1700. godine, dok je prvi siguran pomen hrama Prenosa moštiju Sv. oca Nikolaja u Šidu iz 1704. godine. Prvi popis stanovništva Šida potiče iz 1722. godinekada je u njemu postojalo 225 srpskih domova. Iste godine pominju se prvi jevrejski trgovci u gradu. Šid se 1733. godine pominje kao sedište protoprezviterijata sa 113 kuća i 506 stanovnika. Godine 1745. Šid izlazi iz Vojne granice i potpada pod civilnu upravu zbog čega se iseljava 18 porodica. U popisu zanatlija 1763. godine pominje se prva rimokatolička (nemačka) porodica u Šidu. Nešto ranije zabeleženi su i cincarski trgovci. Status grada Šid je dobio1773. godine. Godine 1777. osnovano je Šidsko vlastelinstvo, koje su činili Šid i Berkasovo, i koje je dato na upravu grkokatoličkoj biskupiji u Križevcima. Novi, sadašnji, pravoslavni hram Prenosa moštiju Sv. oca Nikolaja završen je 1785. godine. U to vreme se u Šidu pominju i prvi Cigani-Romi koji su ovde pripadali pravoslavnoj konfesiji. U Šid se 1803. godine doseljava 40 rusinskih porodica. Istovremeno se pominju i prve pojedinačne slovačke rimokatoličke porodice. Tokom 1848-9. godine Šid je bio jedan od centara narodnog pokreta u Sremu. U mestu se tada nalazi 579 vojno sposobnih Srba, starosti između 18 i 60 godina, i 22 vojno sposobna Rusina, starosti između 18 i 50 godina. Sledeće godine August Kozjak otvara prvu apoteku u Šidu. Godine 1871. formiran je Šidski kotar (kasnije srez). Šid, i pored budućih reorganizacija uprave, ostaje kotar sve do 1918. godine. Kao sedište kotara, Šid dobija Kraljevski kotarski sud 1875. godine. Tokom devete decenije 19. veka započinje intenzivnije naseljavanje slovačkih porodica evangeličke veroispovesti koje osnivaju parohiju 1894. godine, a završavaju gradnju crkve 1910. godine. Krajem 19. veka u Šidu se pominju prve italijanske porodice, a nešto veći broj Italijana pominje se nakon osnivanja mesne industrije u Šidu 1919. godine. U to vreme, ili nešto kasnije, Šid se našao na putu ruskih emigranata pa se počevši od 1922. godine može sa sigurnošću potvrditi prisustvo ruskih emigrantskih porodica u gradu.

Srpsko pravoslavno stanovništvo

Šidska parohija je osnovana oko 1720. godine, i kao takva vodila matične knjige već od prve polovine 18. veka. Na žalost, te najstarije matice nisu sačuvane. Danas parohija ima matične knjige od 1762. godine. Ukupan broj upisanih rođenja od 1762. do 1930. godine iznosi 17165, od čega 8867 osoba muškog pola, 8241 osoba ženskog pola i 57 osoba nepoznatog pola. Bilo je ukupno 60 mrtvorođene dece. Od ukupnog broja krštenih osoba do 1900. godine, 37 osoba je prešlo na pravoslavlje i to sa rimokatolicizima 29 i sa grkokatolicizma 8. Broj pravoslavaca koji su prešli na drugu veroispovest nije poznata. Deci su najčešće davana biblijska imena, odnosno imena jevrejskog i ređe grčkog porekla, dok su nešto ređa imena vezana za srpski kulturno-istorijski kontekst. Spisak najčešćih imena koja su u ukupnom broju krštenih osoba muškog pola upisana više od 100 puta (do 1900. godine): Jovan (379), Petar (330), Stefan (308), Georgije (250),Miloš (243), Lazar (230), Pavle (226), Nikola (213), Sava (209), Vasilije (189), Gavril (187), Ilija (184), Dimitrije (179), Ljubomir (165), Mihail (154), Svetozar (142), Grigorije (139), Simeon (135), Živoin (134), Teodor (133).Spisak najčešćih imena koja su u ukupnom broju krštenih osoba ženskog pola upisana više od 100 puta (do 1900. godine): Marija (424), Katarina (406), Jelena (268), Sofija (340), Ana (329), Julijana (321), Ljubica (307), Milica (280), Jelisaveta (220), Eva (197), Ružica (190), Persida (174), Hristina (174), Zorica (147), Mileva (144), Draginja (139), Dafina (136), Sara (131), Eufimija (127), Roksa (126), Marta (116), Natalija (113), Angelina (105).

            U periodu 1762–1930. godine u hramu Prenosa moštiju Sv. Oca Nikolaja venčano je 6821 bračni par. U istom periodu upisano je 15730 smrtnih slučajeva.

O poreklu srpskih porodica u Šidu ne može se reći mnogo toga. Najstariji sloj stanovništva svakako je vezan za naseljavanje vojnika, graničara na prelomu 17. na 18. vek. Situacija u kojoj se Šid našao počevši od 1745. godine, kada je izdvojen iz Vojne granice i potpao pod civilnu upravu, prouzrokovala je velika migraciona kretanja. Tada je stanovništvu data mogućnost da ili ostanu u okviru Vojne granice i presele se u neko susedno mesto ili da ostanu u Šidu pod civilnom upravom. Nastala je veoma nepovoljna i teška situacija jer su nastale migracije koj su trajale narednih petnaest godina, sve dok ih austrijska vlast nije konačno obustavila zvaničnom zabranom 1759. godine. Velik problem predstavlja činjenica da srpske porodice nisu imale stalna prezimena sve do kraja 18. veka. Nastavljajući praksu donetu iz krajeva južno od Save i Dunava, srpske i cincarske porodice su skoro svake generacije menjale prezime. Prezime se najčešće dobijalo po imenu oca, ređe najstarijeg člana u kući. Često je jedna generacija dobijala prezime po zanimanju starešine ili oca, i po ličnim osobinama. Relativno često su se dešavala i usvajanja (adopcije). Kada neka porodica ostane bez muških naslednika, ili uopšte bez naslednika, dešavalo se da usvoje jednu ili više osoba. Usvojene osobe su skoro uvek uzimale prezime svojih usvojitelja. Dešavalo se da neka udovica prilikom druge udaje povede decu iz prvog braka kod novog supruga. Često su ta deca umesto prezimena svog oca uzimala prezime očuha.Ovakva situacija skoro u potpunosti onemogućava da se na osnovu prezimena odredi mesto ili područje odakle se neka porodica doselila u Šid. U većini slučajeva današnje prezime nema nikakve veze i sličnosti sa prezimenom početkom 18. veka. Naravno, ovo nije slučaj samo sa Šidom već sa većim delom današnje Vojvodine.

Spisak pravoslavnih porodica u Šidu do 1930. godine:  Avramov(ić), Adamović, Aleksić (Lađevački), Alimpić, Andrijević, Anćić, Ančin (Babić), Apić, Aradski, Aralica, Aralica-Kovinčić, Arambašić, Arlov, Arsenov, Arsić, Asanović (Čavrančić), Asurdžić, Atanasijević, Atanacković, Atarac, Acić,Acković, Babić, Balin, Balinović, Bančević, Banjeglav, Baraćanin, Barbir, Barjaktarović, Bastajić, Bačinčanin, Bačić, Bašičević (Čvarković), Beli (Pajić), Belić, Beličević, Bena, Berić, Bećić (Bećin), Bešević, Biberlić (Kalinić), Bilić, Blagojević (Purkić), Bogalj (Bogalov), Bogdanović, Bogičević, Božičić, Bojanić, Bokerov, Bonza (Bonca), Bosančić, Boškov (Mihailović), Bošnjaković, Brankov, Branković, Brančić, Brečak, Brkić, Broncin, Brocić, Bruner, Bugarski, Budaković (Odalović), Budimirović, Budić, Buzadžić, Varadinov, Varađanin-Topalović, Varcakić, Vasiljev, Vasić, Vasić-Živanović, Velimirović, Velin (Majstorović), Vidojević, Vikarov, Vilimanović, Vilić, Vinovčić, Vićanović (Petrićević), Višaković, Vladisavljević, Vlahović, Vlaški, Vozarević, Voinović, Vragočanski, Vranješ, Vrbaski, Vujanov, Vujanović, Vujić (Ristin), Vukadinović, Vukanović, Vukašinov, Vukelić, Vukičević, Vukmanović, Vuković, Vukomanović, Vukosavljev, Vuksan, Vučetić, Vučić, Vučković, Gavrilović, Gagrica, Galetić, Gačetić, Gvozdić, Gegić, Georgijević (Đorđević), Gecić, Gibarac, Glibašić, Glišić, Godić, Gojić, Golub, Gorjančević, Graorac (Graovac), Gračanin, Grbić, Grigorijević, Grković (Grkojević), Grozdić, Grubešić, Grujić, Grčić, Gušavac, Davidović, Dajić, Dakić, Daković, Danilović, Dančelović (Dančulović), Dačić, Debeljački, Dejanović, Dereta, Desnica, Despinić (Fraikorac), Didić, Dikić, Diklić, Dimitrijević, Dimić, Dobrić, Dobrojutrović, Doroški, Dotlić, Došen, Dragin, Dragosavljević, Dražić, Drekić, Drenić, Drinić, Drmanović, Dukić, Duma, Dumitrović, Dumović, Đaković, Đakula, Đeka, Đermanović (Germanović), Đilas, Đukić, Đurđev, Đurin, Đurić, Đurišić, Đurčić, Eraković, Eror, Erotijev, Ešić (Slavujev), Živković, Žiga, Žunić, Zabalov, Zavišić, Zagorčić, Zarić, Zatezalo, Zečević, Zorić, Zrakić, Zrkić, Zubanov, Ivanović (Tutić), Ivković, Ignjatović, Ilić, Iličić, Isaković, Isenica, Jakšić, Jalovički, Janković, Jarebica, Jackov, Jekić,Jeremić, Jovanić, Jovanović, Jović, Jovićević, Jovičilić, Jovičilić, Jovičić, Jojkić, Jokić, Josimov, Jurišić, Kazandžija, Kalajdžija, Kalenić, Kalinić (Mojsilović), Kapadžija, Karavla, Karalić, Karafilović, Karić, Katić, Kekić, Keravica, Kerešević, Kirić, Klisurić, Klokić, Kljajić, Knežević, Knezi, Kovačević, Kovinčić, Kozarac, Kozobarić, Koički, Kojadinović, Kojić, Kolarić, Kolarov, Kolarović, Kondić, Konstantinović, Končar, Konjević, Korać, Kostić, Krotić, Krsmanović, Krstić, Kruševačkij, Kubota (Kubat), Kugić, Kudić, Kuzmanović, Kulašević, Kulundžija, Kurtić (nestorov), Kutijevac, Kutlarević, Lazančić, Lazarević, Lazić, Laketić, Lasković, Latinčić, Laušević, Ležajić, Ličina, Login, Lukić, Ljuben, Mavrenović, Magarašević, Makarić, Maksimović, Maletić, Mali, Mandić, Maoduš, Marić, Marković, Martinović, Maslaković, Maslovara, Matić, Mauković,Mačvanin, Mašić, Medaković, Međeški, Merdanović, Mesalij, Mijatović, Miković, Miladinović, Milaković, Milivović, Milivojev, Milinković, Milić, Miličić, Milovančević, Miloradović, Milosavljević, Milošević, Milutinović, Mirilović, Mirić, Mirković, Mirović, Mirosavljević, Mitrović, Mihailović, Mišić, Mišković, Mojić, Mojsilović, Momirović, Morcekić, Mostarlić, Mrkić, Mrkšić, Mudrinić, Mudrić, Murić, Mutavdžija, Mučalović, Mušičić, Narandžić, Nastić, Nastojnikov, Negovanović, Nedeljković, Nedić, Nenadović, Nestorović, Nešić, Nešković, Nikić, Nikiforović, Nikodimović, Nikolajević, Nikolić, Nikšić, Ninković, Novaković, Novoseljanin, Oberknežević, Obradović, Ognjanović, Orešković, Orlović, Ormanović, Osmokrović, Ocin, Pavić, Pavković, Pavlić, Pavlović, Pajić, Pajtić, Palančanin, Panaotović, Panić, Pantelić, Pantić, Papić, Paripović, Parković, Parlapanov, Parožanski, Paunić, Paunović, Peić, Perzić, Petković, Petošević, Petrić, Petrović, Pešić, Pivarski, Piromanski, Pisarov, Plavšić, Pogačarović, Popadić, Poplašen, Popović, Popovski, Potipar, Prepogać, Presečković, Prica, Prnjajić, Prodanović, Prokić, Protić, Ptica, Puzevenković, Purišić, Pušibrk, Rabrinović, Radaković, Radivojev, Radić, Radmanović, Radovanov, Radovanović (Radojnović) , Radomilović, Radosavkić, Radosavljev, Radujković, Rajić, Rajković, Raketić, Rakić, Ranisavljević, Rapić, Racković, Račić, Regelac, Relić, Ristivojević, Romić, Rončević, Runić, Rupnjak, Savić, Sajić, Salanić, Salašicki (Radivojšić), Sapunčija, Sarajlin, Sekulić, Selmanović, Semanov, Senić, Servinčić, Simeonović, Simić (Šimbić), Simunović, Sitničić, Slavković, Slavujević, Smailović (Smajlović), Smajić, Smiljanić, Sobov, Somborac, Soćanin, Spajić, Spasojević, Stajić, Stamatović, Stanivuković, Stanisavljević (Stuparov), Stanić, Stanišić, Stankov, Stanković, Stanojević, Stevanović, Stevančević, Stelja, Stenčenko, Stepančević, Stefanović, Stojaković, Stojanković, Stojanović, Stojačić, Stojić, Stojković, Stojtić, Stojčinović, Stojšić, Strajnić, Subašić, Subotić, Suić, Tašić, Teodorović, Tetek, Tešić, Tintor, Tiosavljević, Tihi, Tičević, Tokalić, Tomić, Tomić, Tomović, Topalović, Trbuk, Trzin, Trivić, Trifunović, Trlabučić, Trnovački, Trubić, Trumić, Trumović, Tubić, Ćalić (Čalić), Ćanić, Ćirić, Ćosić, Ćurčić, Ubavić (Žižić), Uzelac, Upornikov, Urošević,Felding, Filipović,Forišković, Fraitović, Hrgović, Cvejanović, Cvejić, Cvetinović, Cvetković, Ciganin, Cikoćanin, Cikuša, Cincar, Cicvarić, Crepulić, Crnogorčević, Crnjanski, Čavić, Čalmančević, Čarugdžija, Čekojević,Čelićev, Čizmić, Čikarić, Čirlić, Čobanić, Čović, Čubrilo, Čuvrkić, Džaleta, Šaloš, Šandorović, Šarac, Švraka, Šijaković, Škorić, Škrbić, Šokčić, Španović, Števin, Šumanović, Šušilov, Šuškić (Šišaković).

Jevreji

Jevrejska baština u Šidu stara je malte ne koliko i sam Šid. Jevreji se u Šidu prvi put pominju 1721/1722. godine, nepunih 20 godina nakon prvog sigurnog pomena samog Šida. Te godine u carinskim protokolima u Osijeku pominju se Jevreji Avram i David, trgovci sitničarskom robom. Isti trgovci sa istom robom su zabeleženi i u protokolima carinarnice u Rači 1722. i 1723. godine. Dve godine kasnije, 1725, kod močvare Kriva bara blizu Trpinje, razbojnici su napali šidskog Jevrejina Jakoba. To je vreme kada je odlukom Hrvatskog sabora Jevrejima bilo zabranjeno naseljavanje u Sremu. Međutim, kako je Šid tada bio u okviru Podunavske vojne granice ta odluka se nije u potpunosti poštovala. Nakon prelaska Šida iz Vojne granice u civilnu upravu 1745. godine, ove zabrane su sigurno više poštovane. Odluka o zabrani naseljavanja nije zabranila i njihovo poslovanje (trgovinu) na ovom prostoru. Šidski trgovci Srbi koristili su povoljnosti trgovine sa Jevrejima. Izvori za istoriju šidskih Jevreja za celu drugu polovinu XVIII veka nisu poznati. Za neka prezimena u popisima stanovništva, zanatlija i trgovaca, može se pretpostaviti da su jevrejska. Kako su Jevreji po zakonu morali da uzimaju nemačka prezimena, ne može se sa sigurnošću reći da li neka od tih prezimena nosi jevrejska porodica. U periodu 1842-1847. pominju se sledeće jevrejske porodice: Ignac Štajner, porodica od 6 lica; Avram Lustig, porodica od 3 lica; Jakob Hirt, porodica od 10 lica; i Josif Altver, porodica od 10 lica. Jakob Hirt se 1846. godine pominje kao vlasnik trgovine sitničarskom robom u Šidu. Ceo 19. vek je okarakterisan mikromigracijama jevrejskih porodica. Krajem 19. i početkom 20. veka intenzitet tih migracija se smanjuje. Tokom prve polovine 20. veka godina „deca Izrailja“ su ravnopravno učestovala u društvenom, političkom, ekonomskom, kulturnom i sportskom životu Šida. Svojim delovanjem ostavili su dubok trag u istoriji ovog mesta. To je vreme prosperiteta jevrejskih zajednica u ovim krajevima, koje je usledilo nakon dobijanja statusa punopravnih građana Austrougarske monarhije krajem 19. veka. Među Jevrejima u Šidu delovao je cionistički pokret. Šidski templ se nalazio u dvorištu Emila Vinterštajna. Objekat se sastojao od tri prostorije. Desna prostorija je bila namenjena muškarcima. U njoj se nalazio „Aron hakodeš“ sa tri svitka tore i klupama za sedenje. Leva prostorija je bila za žene. U središnjoj prostoriji (hodniku) bio je mali umivaonik za pranje ruku vernika. Templ je porušen nakon Drugog svetskog rata. Nije poznato kada je formirano prvo jevrejsko groblje u Šidu. To je svakako bilo pre 1864. godine, kada je ono već ucrtano na karti Šida (parcela broj 1994). Groblje se tada nalazilo na istoj lokaciji gde i danas, na severnoj periferiji grada (pored katoličkog, grkokatoličkog i slovačkog groblja). Danas je na groblju sačuvano 33 groba sa 29 spomenika. Šidski Jevreji su tokom Drugog svetskog rata podelili sudbinu svojih sunarodnika u celoj Evropi. Ideologija nacizma/fašizma bila je naročito izražena u tzv. Nezavisnoj državi Hrvatskoj. Hapšenje i odvođenje šidskih Jevreja u logore desilo se 27. jula 1942. godine. Sremski Jevreji su boravili u vinkovačkom logoru na otvorenom sve do 20. avgusta 1942. g.  kada su sprovedeni preko logora Tenja i Lobograda u Aušvic. Niko iz transporta nije preživeo logore, preživelo je tek 16 Jevreja koji su pobegli iz Šida pre racije. Svi šidski Jevreji su pripadali Aškenazima.

Jevrejske porodice u Šidu: Adler, Bader, Boškovic, Brajner, Breder, Bril, Breslauer, Brojner, Veliš, Već, Vinterštajn, Dajč, Dijamont, Dojč, Epštajn, Kišicki, Klajman, Klajn, Kon, Kraus, Lebl, Lustig, Malc, Markus, Morgenštern, Nojman, Placner, Poper, Rajh, Rozenberg, Rozenfeld, Sekereš, Fišer, Francoz, Han, Helcel, Hirt, Hofman, Hubert, Cilcer, Šenk, Šlezinger, Špigl, Šrotman, Štajn, Štajner, Štedler, Štern.

Rimokatoličko stanovništvo

Prvi pomen rimokatolika u Šidu potiče iz 1763. godine kada se u popisu oporezovanih zanatlija i trgovaca pominje izvesni trgovac Petar Morgi koji je plaćao 1 forintu godišnjeg poreza na posao. Iste godine kanonska vizitacija beleži da je u Šidu postojalo dve rimokatoličke kuće i jedna kapelica. Tokom 1766. godine u Šidu se ne pominju rimokatolici da bi dve godine kasnije bilo šest rimokatolika od toga jedan bračni par i tri osobe spremne za ispovest i pričest. Iako kanonske vizitacije ne pominju rimokatolike u Šidu 1780. i 1781. godine, njih je svakako bilo. U popisu iz 1775. godine zabeleženo je sedam rimokatoličkih domova i svi su bili inkvilinski (podstanari bez imovine): Adam Mali trgovac, Juro Jelenčić, Andreas Leskušek obućar, Juro Vakošević obućar, Valentin Gezner krojač, Anton Lihtl kujundžija i Juro Meštrović bravar-kovač testera.  Nije poznato šta se desilo sa starom kapelicom, ali 1811. godine u Šidu kao sotskoj filijali nije bilo niti crkve niti kapele. Tada je u Šidu živelo 22 rimokatoličke porodice, sa 19 bračnih parova, 10 udovica/udovaca, 86 ispoveđenih i pričešćenih vernika, 11 samoispoveđenih, ukupno 138 rimokatoličkih stanovnika (računajući i decu). Izvori za istoriju rimokatoličke zajednice u Šidu za celu prvu polovinu 19. veka su veoma retki. Osim ovde navedenih podataka iz popisa stanovništva i kanonskih vizitacija, potrebno je pomenuti i brojne račune koje su šidske zanatlije rimokatoličke veroispovesti dostavljale Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u Šidu za razne usluge i robu a kojise danas čuvaju u crkvenom arhivu. Rimokatolici u Šidu su bili pod župnom crkvom u Sotu sve do 1856. godine, kada su pripojeni gibaračkoj župi Sv. Ivana Nepomuka. Nacionalnu pripadnost rimokatolika u Šidu možemo odrediti samo posredno na osnovu njihovog opredeljenja u kontekstu maternjegjezika i uspoređivanjem sa verskom strukturom. Godine 1880. od 431 rimokatolika 164 osobe su se izjasnile za nemački maternji jezik, 80 za slovački, 79 za hrvatski, 75 mađarski, 8 češki, 6 poljski, 3 italijanski i 2 slovenski. Godine 1890. od 559 rimokatolika 220 osoba se izjasnilo za hrvatski jezik, nemački 204, mađarski 102, slovački 16, češki 9, slovenski 6 i italijanski 2. Godine 1900. 230 osoba se opredelilo za hrvatski maternji jezik, 284 za nemački 284 i 134 za mađarski. Godine 1910. 381 osoba se opredelila za hrvatski maternji jezik, 212 za nemački, 101 za mađarski, 55 za italijanski, 5 za slovenski i 8 za češki. Godine 1921. 515 osoba se opredelilo za hrvatski maternji jezik, 155 za nemački, 154 za mađarski, 8 za češki i 5 za slovenski. Godine 1931. 607 osoba se opredelilo za hrvatski maternji jezik, 167 za nemački, 118 za mađarski, 15 za češki, 14 za slovenski i 1 za poljski. Šidski rimokatolici su dobili sopstvenu crkvu relativno kasno. Inicijativa za izgradnju crkve javlja se 1905. godine ali sakupljanje sredstava za njenu izgradnju započelo je tek oko 1911. godine. Gradnja crkve po nacrtima vukovarskog inžinjera Frana Funtaka počela je tek sredinom septembra 1931. godine, a završena je i osveštana oktobra 1932. godine. Iste godine kada je građevina posvećena dolazi do osnivanja samostalne šidske župe i odvajanja od Gibarca. U periodu od 1770. do 1930. godine u Šidu je rođeno 1579 zakonite dece i 181 vanbračno dete. U istom periodu venčano je 319 bračnih parova, a preminulo je 1398 osoba. Celokupno rimokatoličko stanovništvo se može podeliti na dve grupe. Prvu čine stalno naseljene porodice, uglavnom nemačke zanatlijske, nešto manje mađarske i hrvatske. Drugu veću grupu čine nadničarske porodice koje su u Šid došle privremeno zbog posla, i najveći deo ovih porodica su hrvatske. Neke od tih porodica su na kraju ostale u Šidu stalno naseljene.

Rimokatoličke porodice u Šidu do 1930. godine: Abel, Abčak, Adamec, Adamčić, Ajnviler, Ajsele, Aladić, Aladić, Albert, Almoher, Anviler, Andrić, Andričević, Andrišek, Androšević, Anič, Apro, Armarović, Aćimović, Auguset, Ašolić, Babić, Bagi, Bagić, Baić, Bajel, Bajnecki, Bako, Bakov, Balaši, Balaško, Balint, Balović, Banac, Banički, Bapić, Bar, Bar, Baranjaj, Barat, Baričić, Bartolović, Basler, Batik, Baubaher, Bauer, Baumajstor, Bačić, Bašić, Begović, Bedna, Bezjak, Beketić, Belić, Beman, Beneš, Benić, Beograd, Beraković, Berač, Bereš, Berkeš, Bernšić, Bertić, Bidaković, Bihari, Blaže, Blazius, Blank, Blešić, Bobak, Božički, Bolf, Borgar, Borovčak, Boronji, Bošnjaković, Brand, Brandeker, Brindl, Brifler, Brona, Bronić, Budanko, Bunjak, Busnovljević, Buš, Vagner, Vadovski, Vajgrinec, Vajnsak, Vajncetler, Vajs, Vajser, Vakaj, Vakošić, Valeđić, Valiđić, Valnter, Vandriček, Varga, Vaštag, Velikanović, Velter, Velter, Vereš, Vereš, Vesinger, Veštić, Viga, Vidić, Vies, Vinden, Vindiš, Vinko, Vinhafner, Višić, Vlajnja, Vlaški, Volar, Voš, Vranek, Vranić, Vujić, Vukas, Vuković, Vucić, Gabler, Gabor, Gabrić, Gabriš, Gajer, Galina, Galović, Gas, Gasafi, Gašparević, Gebauer, Gejer, Gelić, Gesti, Gircel, Girci, Gitolek, Gluak, Gluvnja, Gobl, Gojtu, Golić, Golub, Golubović, Gombar, Gons, Grosman, Guj, Gumpl, Dararš, Dautanac, Dević, Delaport, Demoč, Detlinger, Dikšić, Dikšić, Dišić, Dobranović, Dobrijević, Dognar, Domaćinović, Donert, Donković, Doro, Dugac, Dudanko, Durst, Đepuna, Đulos, Đurgić Tucić, Đurić, Đuriš, Đurišić, Eberhard, Edinger, Erdei, Erkov, Eršeg, Etinger, Efler, Živanović, Zavodski, Zdenc, Ziber, Zimanj, Zmajić, Zulić, Ivanek, Igl, Ižaković, Ilis, Ilčić, Iric, Ihas, Jambor, Janovski, Janoš, Jašek, Jašćur, Jelačić, Jelenčić, Jelić, Jenč, Jomanc, Jordanić, Juranić, Jurić, Jurišić, Kablar, Kadić, Kaimar, Kajmar, Kald, Kalteler, Kaminjak, Kampl, Kancko, Kapral, Karl, Karmine, Karoli (Negele), Karpe, Kasar, Kasel, Katona, Kafel, Kafl, Kahofer, Kacko, Keleždi, Keler, Keles, Keleta, Kerekeš, Kernerin, Kersner, Kefl, Keškić, Kivač, Kindler, Kitrajber, Kiš, Klavin, Kladarić, Klajksner, Klenovski, Kler, Klisurić, Knežević, Knefel, Knol, Kovač, Kovačević, Kovačić, Kozarević, Kozjak, Kokaj, Kolarović, Komjat, Komnjat, Konrad, Konjević, Korun, Koh, Koharek, Koharski, Krain, Kranjac, Krebl, Kremer, Kren, Križanić, Krizman, Krnić, Krčmarić, Ksenić, Kunić, Lajduška, Lakatoš, Lang, Landruk, Lanc, Leman, Leskušek, Libe, Lipoš, Lirku, Lisjak, Lihtler, Lobek, Logunčić, Lomek, Luj, Lukač, Luketić, Luc, Magić, Majer, Majser, Majserski, Majtan, Mali, Malik, Malović, Mandveil, Manot, Marinković, Marić, Marišić, Marković, Marks, Marošić, Martinović, Marton, Marušić, Mates, Matoš, Matošević, Matulja, Medvedović, Mejić, Mengeš, Mergel, Mercvajler, Mesaroš, Meštrović, Miklinski, Miloš, Minjak, Mihalić, Miheli, Mozolovski, Morac (Morasi), Morišić, Mohnacki, Močić, Moškan, Mrušić, Muhović, Mušić, Mušković, Nađ, Nakić, Negele, Nemet, Nenadović, Novak, Nović, Nota, Notdurft, Nusdorf, Nušćan, Njemac, Njergeš, Oberdorfer, Oberson, Oberst, Odal, Olear, Onimus, Oršolić, Pavlić, Pajdlhajser, Pajc, Palijan, Paljuf, Panđa, Pap, Parmačević, Pasparević, Patej, Paći, Paulić, Paciher, Pevek, Pelter, Pemper, Pencinger, Perić, Perković, Pero, Pesner, Peter, Petrović, Pehler, Pecinger, Pešti, Pilauer, Pinsi, Pinc, Pitolek, Pitonjak, Pihter, Pleša, Pović, Pojak, Pokaj, Pokora, Polak, Polčić, Poljak, Poprocki, Posavec, Potočnik, Premušić, Preprek, Pripuzović, Pucić, Puček, Radauš, Radić, Raza, Rajić, Rajnbreht, Rakuša, Ranabauer, Ranuček, Rapić, Rac, Rezač, Reskušer, Refel, Rehak, Ribar, Ribić, Rigler, Rizlin, Ripet, Risin, Ristler, Riter, Rožić, Roza, Rozamberski, Ronaj, Rofais, Rubčić, Rudić, Sabljanin, Sabo, Sajdl, Sajko, Sakal, Salaj, Santoš, Sarka, Satmari, Safčak, Sevčić, Segedi, Sejfert, Seke, Sekeli, Sekereš, Sekereš, Sekula, Selenčit, Siverić, Sinkeli, Sinko, Sič, Skeljić, Slavinjak, Slaviček, Slanč, Sokolić, Spis, Sremec, Stajer, Stanković, Stefanović, Stil, Stipić, Stokić, Strgal, Sudar, Suldovski, Surdek, Sučić, Tako, Tančić, Taški, Ter, Terk, Tertej, Tes, Teharović, Tibor, Til, Tilip, Tines, Tines, Togedi, Tojtner, Tolić, Tomanec, Tomaš, Tominac, Tomšić, Tot, Tract, Trusina, Turković, Ćosić, Ubarn, Ulrih, Urvajs, Fabiš, Farago, Farkaš, Faukner, Fekete, Ferber, Feferman, Feferman, Fines, Fišer, Fogel, Fodor, Fontanji, Fonteng, Franić, Frank, Franjić, Fridrih, Fuksa, Furik, Fus, Haimon, Hajdi, Hajnc, Halodi, Halter, Hamburger, Hanak, Hancko, Harasti, Hartvig, Has, Hastenteufel, Hevlek, Hegediš, Heđi, Helbih, Helsko, Hemels, Hent, Herig, Herceg, Hesko, Hit, Hodak, Holperger, Holter, Holferer, Horvat, Horvatović, Hofbek, Hrbak, Hrlec, Hručević, Huber, Husti, Cankar, Cerntić, Cigić, Cink, Čant, Čekjle, Čepija, Čepih, Češljarović, Čibe, Čizmar, Čikoš, Čorba, Šafran, Šafhauser, Šafčak, Švarc, Švehla, Švinger, Šebalj, Šen, Šepac, Šepić, Šepuš, Šeftić, Šeša, Šimić, Šimon, Šimunović, Šimura, Šinglar, Šinka, Šifter, Šišak, Škarica, Škeić, Škorić, Šlaim, Šlingar, Šmit, Šnajder, Šojić, Šokčević, Šrek, Šrot, Šternhard, Štimac, Šturm, Šubanić, Šugar, Šušković.

Rusinsko grkokatoličko stanovništvo

Istorija Rusina u Šidu počinje 1803. godine kada su prve 33 rusinske porodice doseljene u Šid, na njegovu severnu periferiju, u neposrednu blizinu letnje vladičanske rezidencije. Porodice su popunile prazne placeve u Jalovom šoru, Džiguri, Glavnom šoru, Crkvenom i Donjem šoru, i to negde od njihove sredine pa sve do „Ruskog dvora“. Kulturološke i verske razlike između starosedeoca, većinom pravoslavaca, i doseljenih Rusina grkokatolika, uz žestoku propagandu kako spahijske tako i državne vlasti, neminovno su dovele do sukoba različitih vrsta i intenziteta. Bilo je potrebno pune tri decenije da Šiđani udruže svoje dve opštine i da se zajedničkim snagama odupru nemilosrdnom iskorištavanju od strane spahijske vlasti.

Kratka hronologija rusinske zajednice u Šidu do 1930. godine: 1777. osnivanje Šidskog vlastelinstva; 1780. završetak gradnje letnje vladičanske rezidencije u Šidu, tzv. Ruskog dvora; 1803. doseljenje prvih rusinskih porodica u Šid; 1804. završetak gradnje hrama Preobraženja  Gospodnjeg, osnivanje rusinskog groblja; 1808. prvi popis Rusina u Šidu; 1810. osnivanje grkokatoličke Parohije Preobraženja Gospodnjeg i početak gradnje  parohijskog doma; 1818. pomen prvog rusinskog učitelja Janka Majoroša; 1833. spajanje opštine „starošiđana“ i rusinske  opštine u jednu jedinstvenu opštinu kao najvišeg upravnog tela u gradu; 1843. Šidska opština (uključujući i  starosedeoce Srbe i doseljene Rusine) pokreće urbarijalni postupak protiv Spahiluka u cilju sređivanja međusobnih odnosa i obaveza; 1848/1849. revolucionarne godine; 1871. ukidanje narodnih veroispovednih  učilišta i otvaranje javnih osnovnih škola čime se šidske srpska i rusinska veroispovedna  škola ujedinjuju u jednu; 1878. prelazak sa latinskog na srpsko-hrvatski  jezik u parohijskoj administraciji; 1919. ukidanje i nacionalizacija Šidskog  vlastelinstva.

Grkokatolička parohija u Šidu ima kompletno sačuvane matične knjige krštenih, venčanih i umrlih od zavođenja 1803. godine do danas. Sve do 1877. godine matice su vođene na latinskom jeziku, a od te godine na srpsko-hrvatskom. Ni jedan upis nije izvršen na rusinskom jeziku. U matičnim knjigama šidske parohije nalaze se i podaci o rusinskom stanovništvu u filijalama Berkasovo, Bačinci, Privina Glava/Bikić Do, Erdevik, Vašica, Kukujevci i Sot, a ponekad i Petrovci (Hrvatska). Mešanih brakova nije bilo puno, na primer do 1900. godine bilo je svega 4 braka sklopljena između grkokatolika i pravoslavaca. Mnogo češće se u matičnim knjigama spominju pripadnici rimokatoličke veroispovesti, naročito u matičnoj knjizi rođenih budući da u Šidu sve do treće decenije 20. veka nije postojao rimokatolički hram. U periodu od 1803. do 1854. godine u matične knjige rođenih upisano je 34 rimokatoličke dece i 2 pravoslavnih. U matične knjige umrlih uvođeni su i vojnici grkokatoličke i rimokatoličke veroispovesti preminuli u vojnoj bolnici koja je jednom delu rusinskog kraja u Šidu i dala ime – Lazaret. Najveći problem u genealoškom istraživanju rusinskih porodica jesu imena. To je svakako i momenat na koji treba posebno obratiti pažnju. Poznato je da su Rusini imali dva do tri oblika imena, pogotovo ako su matične knjige vođene na latinskom jeziku, kao što je to slučaj sa Šidom. Tako je Janko upisivan kao Joanes, Mitro kao Demetrius, Ilija kao Elias itd. Česta pojava je dvojnog imena kod žena: Ana i Marija. Takođe, veoma često u u matičnim knjigama upisivani nadimci umesto punog imena. Primer toga su Ferko – Teodor, Hrica – Grigorije (Gregor), Ilja – Jelena /Juliana itd.

Spisak rusinskih grkokatoličkih porodica u Šidu 1803-1930. godine: Abođi, Andraš, Apro, Arvo, Arnovski, Balint, Balog, Baltar, Baran, Baranji, Barna, Baća, Bećar, Benja, Bereg, Berkeš, Bernard, Besermenji, Biki, Bireš, Birčak, Blanar, Bobalj, Bodnar-Abođi, Bodnar, Bođvanski, Boško, Brevak, Bubanović, Buila, Burćak, Bućko, Vadaski, Valentir, Varga, Vašerhelji, Vereš, Vislavski, Golub, Hornjak, Gadnjai, Garapić, Gaća, Gvožđak, Gluvnja, Gnip, Govlja, Golja, Goč, Gubaš, Dajko, Dančo, Demeter, Đuđar, Džunja,Đitko, Dorokazi, Dorocki, Drotar, Duda, Dudaš, Dupalj, Đuranjin, Edelinski, Emeđi, Erbe, Erdelji, Esebe, Ždinjak, Žmura, Žubrik, Žurbej, Zahorjanski,  Zedi (Zejdi), Ilis (Ilijaš), Ilijaš, Juhas, Jakim (Joakim), Janko, Jarabek, Jašćur, Kalaj, Kanjuh, Kapčar, Katrina, Katrinčak, Kašovski, Kašćak, Keteleš, Keresturi, Kečkeš, Kiš, Kiš / Kiš-racik / Kišgergelj, Kovač, Kohut, Kozak, Kolbas, Kolesar, Kološnjaji, Kontaj, Kostelnik, Košarko, Krajcar, Kulina, Kulić, Laboš, Lazor (Lacko), Levenski, Lenđer, Lozinjak, Lukač, Magovac, Magoč, Mađar, Majoroš, Majher, Maljik, Manjko, Međeši, Mikloš, Milaković, Mitrov, Mihnjak, Molnar, Moskalenko, Mohnacki, Mudri, Mučenski, Nađ, Novta, Obrovski, Olah, Olear, Onder, Oros, Palančan, Pap, Papdanko,  Papuga, Parčetić, Pastovnjicki, Paulović, Peljha, Perunski, Petrović, Piljar, Pljaskač, Polja, Poljak, Poprocki, Pregun, Provči, Prokop, Puškaš, Ragaji, Radvanji, Ramač, Rac, Roman, Roštaš, Sabadoš, Sabo (Sabol), Sajenković, Sakač, Salak, Salamun, Salonski, Salontaj, Segedi, Sejke, Sekereš, Seman, Sivč, Sidor, Sič, Solnjicki, Sorko, Timko, Tirkajlo, Torma, Ugrinček, Ujfaluši, Fajfrić, Farkaš, Feldi, Ferćak, Firis, Hajduk, Hajnal, Harvilčak, Hardi, Hančovski, Hernjak, Hodak, Homa, Hornjak, Hromiš, Cverdelj, Cirba, Čakan, Červenjak, Čizmar, Čordaš, Čukrač, Šandor, Šljivak, Šproh, Šuster, Šćurok.

Slovačko evangeličko stanovništvo

Početkom devetnaestog veka u Šid se doseljavaju prve slovačke porodice. Godine  1815. evidentirane su tri porodice: Potočnik, Vaniček i Bajza. Prema socijalnoj strukturi ove porodice su pripadale nekoj srednjoj imućnoj klasi pošto su članovi tih porodica bili trgovci i zanatlije. Gotovo sve slovačke porodice u Šidu došle su u tzv. drugom talasu seobe. To su porodice čiji su se preci prvo doselili iz Slovačke u Bačku i Banat, a onda iz tih krajeva u Šid. Najveći broj se doseljava iz Gložana, Bačkog Petrovca, Kisača, Selenče, Pivnica i Kovačice. Istorija slovačke zajednice u Šidu može grubo da se podeli na dva perioda: period od 1810. do 1860. godine i od 1860. godine do danas. Ceo prvi period karakteriše doseljavanje slovačkih porodica rimokatoličke veroispovesti, a tek osamdesetih godina 19. veka doseljava se veći broj slovačkih porodica evangeličke veroispovesti. Za Slovake doseljene tokom prvog perioda karakteristična je asimilacija sa hrvatskim stanovništvom čemu je doprinela pripadnost rimokatoličkoj crkvi u kojoj su bogosluženja bila na hrvatskom jeziku. Zbog toga su se mnoge porodice za kratko vreme počele izjašnjavati kao hrvatske. Takve su bile porodice: Hodak, Ralbovski, Šafarik, Jarabek, Sklenar, Valihora, Čeman, Švehla, Safčak i druge. Posle 1860. godine u Šid se mahom doseljavaju slovačke porodic koje svoju egzistenciju traže u poljoprivredi, ali i nadničarenju. Zajedno sa poljoprivrednicima dolaze i imućnije porodice usmerene na zanatstvo i trgovinu. Slovačke porodice se naseljavaju u Donjem šoru (ulice Nikole Vlaškog i Save Šumanovića), u Žabnjari (sadašnje ulice Masarikova, Djure Daničića, Savska i deo ulice Alekse Šantića), na Ledinama (sadašnje ulice Filipa Višnjića i Vase Stajića) i u Marincima (deo sadašnje ulice Svetog Save od ulice Nikole Vlaškog prema Gibarcu, ulica Matije Gupca, ulica Ive Lole Ribara, ulica Mičurinova, ulica Jozefa Marčoka i ulica Avgustinčićeva). Osamdesetih godina devetnaestog veka u Šidu već živi skoro 300 Slovaka čime su se stvorili uslovi za osnivanje evangeličke parohij (do tada su pripadali matičnim crkvama u Binguli i Sremskoj Mitrovici). Evangeličke matice za Šid vode se od 1895. godine. U periodu od 1895. do 1930. godine u Šidu je rođeno 661 dete a preminulo je 387 osoba evangeličke veroispovesti.

Broj dece upisane u maticu krštenih 1897-1930. po porodicama (porodice sa manje od 5 krštenja nisu navedene): Kolar 57, Šuster 41, Hrček 40, Hovan 36, Čipkar 31, Stupavski 30, Kunčak 28, Macko 28, Vlček 24, Poprocki  23, Činčurak 21, Korčok 20, Olejar 19, Farkaš 17, Pecnik 15, Šproch 15, Dermišek 14, Herček 14, Struharik 14, Valent 14, Krasnik 13, Pekar 13, Zahorec 13, Hlpka 12, Mendjan 12, Bolehradski 11, Horvat 11, Krnač 11, Tir 11, Žihlavski 11, Čani 10, Čobrda 10, Klučik 10, Krošlak 10, Kukučka 10, Lang 10, Roška 10, Sudicki 10, Toman 10, Vereš 10, Andriška 9, Buzek 9, Česko 9, Pažitnaj 9, Uram 9, Benka 8, Gajdoš 8, Hemela 8, Mokoš 8, Zvarec 8, Bocko 7, Hofman 7, Kolaja 7, Miglinski 7, Vlaški 7, Valihora 6.

Spisak slovačkih evangeličkih porodicau  Šidu do 1930. godine: Andriška,  Babjak, Back, Baček, Bajak, Balaž, Banjak, Bednar, Begović, Belič, Benko, Benja, Besermeni, Blumenšem, Bocko, Bohunka, Bolf, Bolehradski, Botjanski, Branhler, Buhman, Buronja, Buzeg, Valent, Valentik, Veber, Večera, Vekaš, Vereš, Vlaški, Vlček, Volar, Valihora, Veber, Gajdoš, Gajer, Galamboš, Gesti, Golek, Grnja, Dinga, Divjak, Drevzovski, Dubovski, Dudok, Đerčan, Đurik, Žihlavski, Zahorec, Zorjan, Zvarec, Jakuš, Jano, Janop, Jaruš, Jovankovič, Kalman, Kana, Kancko, Kanja, Kasar, Klatik, Klučik, Kminjak, Kolar, Korčok, Kostelnik, Kotu, Kovač, Koza, Krč, Križo, Križov, Krnač, Kubica, Kukučka, Kunčak, Lacko, Lamoš, Lanko, Lenhard, Lomianski, Lotz, Lovrić, Ložak, Lukač, Lukić, Mađar, Maglovski, Martinko, Maruković, Mateides, Matuška, Meleg, Mernik, Miglinski, Mihal, Miklovič, Mohancki, Molčani, Morlang, Mravik, Miller, Nej, Najdhofer, Notdurft, Olejar, Paleš, Paljuf, Pap, Papaj, Pavelka, Pavlini, Pavlis, Pažitnaj, Pecnik, Peška, Pojak, Poprockj, Potfaj, Pukančik, Rečnik, Riks, Roško, Rumpf, Sakal, Sakola, Satmar, Šephen, Sidorov, Simov, Struharik, Stupavski, Sudicki, Škulec, Šmidt, Štukovski, Šuster, Švepler, Taški, Teplica, Tines, Tir, Toma, Toman, Topolski, Tordaj, Toth, Turoci, Uhljar, Uram, Fabrici, Farkaš, Filipović, Forbri, Franka, Hemela, Henge, Herček, Hingel, Hnilica, Hofman, Hronec, Hlpka, Hovan, Hrek, Hrico, Celner, Cibula, Cinkotski, Cupor, Cvijan, Čaki, Čanji, Čapela, Češko, Činčurak, Čipkar.