Prilog proučavanju porekla Mihajla Pupina

Saša Pančevački[1]
Kliničko-bolnički centar Zemun, Zemun

Nikola Koneski[2]
Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd;
Regionalni centar za talente Mihajlo Pupin, Pančevo

Dragoljub A. Cucić[3]
Regionalni centar za talente Mihajlo Pupin, Pančevo

Originalan rad preuzet i časopisa za Istoriju, i filozofije  nauke i tehnologije- Flogiston 29/2021-UDC 929:62 Pupin M. 103-128 stranica.

PRILOG PROUČAVANJU POREKLA MIHAJLA PUPINA[4]

Apstrakt

Predmet našeg istraživanja je poreklo Mihajla Pupina, odnosno poreklo idvorskog roda Pupin. Jedan od osnovnih ciljeva rada je da priloži nove podatke i tumačenja o prisustvu pomenute porodice u Idvoru, odnosno da se što preciznije odredi godina njihovog dolaska u ovo mesto, kao i da se prikaže mesto (mesta) u kojem su prethodno živeli. Rad će biti sastavljen uz pomoć literature, ali i izvorne građe koja do sada nije predstavljena naučnoj javnosti, ili koja nije predstavljena u celovitom prikazu, uz korišćenje modernih metoda utvrđivanja paternalnog porekla roda (Y DNK).

Ključne reči: Mihajlo Pupin, rod Pupin, poreklo, Idvor, Y DNK

1. Uvod

Predmet našeg istraživanja je poreklo Mihajla Pupina,[5] odnosno poreklo idvorskog roda Pupin. Pre našeg istraživanja, pouzdano se znalo da je Mihajlo Pupin rođen u Idvoru, od oca Konstantina i majke Alimpijade, i da su se Konstantinovi roditelji zvali Arsenije i Stana. Kada su i odakle došli Pupini u Idvor? Kako su se zvali Arsenijevi roditelji i dalji preci? Kakvo je genetsko paternalno poreklo (genetika muškog prapretka) idvorskih Pupina? Da li je prezime uvek bilo isto? Cilj našeg istraživanja je da pronađemo prve pomene porodice Pupin u Idvoru, da otkrijemo najstarije zabeležene pretke i prezimenjake Mihajla Pupina u Idvoru, i da pokušamo da damo odgovor na pitanje odakle su i kada došli u Idvor. Za sastavljanje ovog rada, koristili smo, osim literature, i mnogobrojne do sada neobjavljene izvore. Koristili smo građu iz Istorijskog arhiva u Pančevu (crkvene matične knjige), bečkog Ratnog arhiva (popise graničara banatske Zemaljske milicije), potom iz crkve Svetih Blagovesti u Idvoru (domovni protokol), kao i sve dostupne podatke na internetu.[6] Takođe, bilo nam je važno i današnje razmišljanje o poreklu, kao i (ne)postojanje predanja porodice Pupin koja i dalje naseljava Idvor, Pančevo. Posebnu pažnju smo posvetili etimologiji prezimena Pupin. Osim starijih metoda istraživanja porekla, primenili smo i nove metode istraživanja porekla. U pitanju su genetska ispitivanja paternalnog porekla kroz DNK analizu Y hromozoma.

2. Naselje Idvor

„Moje rodno mesto je Idvor, malo selo koje se nalazi u blizini glavnog puta u Banatu, koji je tada pripadao Austrougarskoj, a sada je važan deo Kraljevine SHS. Ovu pokrajinu su na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine tražili Rumuni, ali je njihov zahtev bio uzaludan. Oni nisu mogli pobiti činjenicu da je stanovništvo Banata srpsko, naročito u onom kraju gde se nalazi Idvor. (…) U Idvoru nijedna nacija, osim srpske nije živela. Od kada se pamti, idvorski Srbi su se smatrali braćom Srba iz Srbije, koji su se nalazili samo na nekoliko puškometa dalje od Idvora, na južnoj strani Dunava. Vedrih dana iz Idvora se jasno može videti Avala, planina blizu Beograda. Ova plava planina, koja je za mene u to doba bila nešto posebno, izgledala je kao da uvek podseća Srbe u Banatu, kako ih Srbi iz Srbije motre okom punim nežne pažnje”, pisao je Mihajlo Pupin u svojoj autobiografiji 1923. godine.[7]

Rodno mesto Mihajla Pupina, nije se uvek u prošlosti nalazilo na današnjoj lokaciji. Zvanično prvi pomen banatskog sela Idvor, bilo je u Pećkom katastigu (1660, 1666). U pitanju je zabeleška monaha iz Pećke patrijaršije, koji su skupljali prilog za crkvu.[8] Ipak, naišli smo na podatak da je selo Idvor daleko starije, pa čak i starijeg naziva od do sada poznatog pominjanja u Pećkom katastigu. Naime, Idvor pronalazimo u popisu žitelja Temišvarskog sandžaka (1569, 1579), i to kao Odvorac/Odvor, koje je pripadalo Čakovskoj nahiji i koje je ležalo u blizini sela Uzdin.[9] Naredni pomen Idvora bio je tokom Velikog bečkog rata, tokom kojeg se dogodila Velika seoba Srba pod srpskim patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem. Tokom ovog rata, Idvor je imao 40 kuća i pripadao je Pančevačkoj nahiji. Godine 1717. imao je četiri domaćinstva, dok se u popisu stanovništva Pančeva i okolnih mesta iz 1733. godine Idvor ne pominje kao naseljeno mesto. Međutim, 1734/5.[10] godine se pominje kao naseljeno, a 1736. godine postoji podatak da je imao 12 domova. Usledila je kuga, usled koje je ostalo samo osam domova u Idvoru, da bi se kasnije tri doma ugasila. Uskoro će se Idvor ponovo pominjati kao nenaseljeno mesto, prema popisu pustara u Pančevačkom distriktu (1739/40). Međutim, postoje i podaci da je 1740. godine u Idvoru postojalo osam domova.[11] Kao poreklo Srba u Idvoru postoje i određena predanja starih meštana, koji su živeli u 19. veku. Tako je po rečima dede Batikinog, deo Idvoraca bio iz Stare Srbije, deo iz Šumadije, a deo je iz Metohije doseljen u Idvor.[12] Jovan Erdeljanović navodi da je deda (babo) Batikin zapamtio od starih Idvoraca priču da je Idvor naseljen Srbima još tokom Velike seobe Srba pod patrijarhom srpskim Arsenijem III Čarnojevićem, i tom prilikom navodi da su i druga banatska sela uz Tamiš naseljena u istom periodu. Sa druge strane, Erdeljanović dalje piše da je deo Idvoraca (u periodu kada je on istraživao dvadesetih godina 20. veka) zapamtio svoje staro poreklo, kao i da su u Idvor ipak došli sa Šakabentom, u Drugoj seobi Srba (1739/40).[13] Međutim, Sreta Pecinjački navodi da je najstariji sloj idvorskog stanovništva naseljen tek 1751/2. godine, Srbima graničarima iz Pomoriško-potiske vojne krajine.[14] Sudeći prema prvim sveštenicima i naseljima odakle potiču, naselja iz kojih su dolazili upravo se mogu razmotriti kao potencijalna mesta odakle je došao i rod Pupin. Zabeleženi su sveštenici Pavle Putić iz Šajtina (1767), Jovan Simić iz Sombora, dok je Nikola Petrović bio iz Grocke. Deo Srba došao je i iz kikindskog kraja u periodu od 1767. do 1770. godine.[15]

Smatra se da su potiski i pomoriški graničari naselili više banatskih naselja, koja su u periodu od 1753. do 1764. godine pripadali Banatskoj zemaljskoj miliciji (podeljeni u šest Gornjih kompanija, kojima je pripadao i Idvor, koji je sa Čentom činio najmanju petu kompaniju, čiji je zapovednik bio kapetan Mihailo Sorinka/Zodinka).[16] Umesto Banatske zemaljske milicije, 1773. godine formiran je Ilirski/Srpski graničarski pešadijski puk, koji je ukinut 1776. godine i priključen 12. Banatsko-nemačkoj regimenti.[17]

Po podacima oberlajtnata Grubora (1780), Kolonizaciona komisija izveštena je da se u Idvoru i okolini grade kuće, te se smatra da je 1779/80. godine počelo preseljenje sela na novu lokaciju. Pretpostavlja se da je uzrok preseljenja kuga. Međutim, nedoumicu u vezi pitanja godine konačnog preseljenja mesta Idvor na novu lokaciju, stvara podatak da je na mestu stare lokacije postojala mala crkva sve do 1795. godine, te se smatra da je to godina konačnog preseljenja Idvora na novu lokaciju.[18]

3. Prezime Pupin

U izvorima pronalazimo dve varijante prezimena roda koji je predmet našeg istraživanja: „Pupić” i „Pupin”. Etimologija ove dve varijante prezimena, mogla bi biti od reči „pupoljak”, „pup”, ali i po delu tela.[19] Ne znamo na koji način, kada i zbog čega je porodica dobila navedene varijante prezimena. Međutim, od početka 19. veka, u izvorima pronalazimo samo jednu varijantu prezimena ovog roda – Pupin.  Kasnije, tokom svojih istraživanja, Erdeljanović beleži porodicu Pupin u Idvoru, i navodi da su prezimena koja se završavaju na „in”, tipična za Srbe starosedeoce u Banatu.[20]

Osim prezimena idvorskog roda Pupin, po svemu sudeći nezavisno od pomenutog roda, postojalo je još nekoliko rodova, za koje nemamo jasne dokaze o povezanosti sa idvorskim Pupinima/Pupićima, a čija prezimena i nadimci u sebi sadrže koren pup.[21] Što se prezimena Pupić tiče, ono je zabeleženo u Pančevu, dvadesetih godina 20. veka, u Donjoj varoši. Ta porodica prethodno je doseljena iz Kovina, gde se pre više od tri stotine godina  doselila sa prostora hercegovačko-crnogorske granice (krsna slava je Đurđevdan).[22]  Da li postoji veza između Pupina i Pupića treba tek razmotriti.[23]

Na spomeniku Senmartonskim borcima u Drugom svetskom ratu pominju se Arkadija Pupin, Milorad Pupin i Radivoj Pupin. Ukupno dve familije u ovom mestu je imalo kao svoj porodični nadimak „Pupin”.[24] Porodični nadimak Pupin/Pupa zabeležen je takođe i u selu Dinjaš (današnja Rumunija), i vezan je za porodicu Markov (Jovanjdan i Nikoljdan krsne slave).[25] Po svemu sudeći, sve gore navedene porodice su se kasnije naselile u pomenutim mestima, budući da ove varijante prezimena ne pronalazimo u popisu stanovništva Habzburške monarhije 1828. godine.[26] Pri popisu beogradskog stanovništva 1733/4. godine naveden je „Živković Stojko (ili Pupin)”, a pri skupljanju priloga za Temišvarsku episkopiju, prilog za izgradnju crkve dao je „Živković Stojko (Pupin zet)” 1731. godine.[27]

Postoji i teorija o cincarskom poreklu Pupina, ali je ona neutemeljena i kontradiktorna. Kod Trifunovskog se može pronaći predanje lokalnih meštana da je u selu Vevčani, pored Ohridskog jezera, nastanjen rod Pupini koji proslavlja krsnu slavu Svetu Bogorodicu. U pitanju je, po predanju, porodica cincarskog porekla, koja je živela u selu Niča u današnjoj Albaniji. Po predanju, nakon što su im Turci ubili starešinu doma, ostala je žena Pupa sa četiri sina, koja se, početkom 19. veka doselila u Vevčane. Po priči meštana, Pupina dva sina, Đorđe i Nikola ostali su u selu, dok se sin Stojan iselio u Toplicu. Ime, kao i sudbina četvrtog sina ne zna se sa sigurnošću. Takođe, po pričama meštana Vevčana, Mihajlo Pupin potiče upravo od pomenutog četvrtog sina. Navodi se podatak da je Godišnji sabor u Vevčanu na dan Svetog Preobraženja ujedno i slava svih rodova u Vevčanima, osim Pupinih, koji slave Svetu Bogorodicu.[28] Sa druge strane, Pavle Mitreski u svojoj knjizi drugačije interpretira događaje vezane za naseljavanje pomenutog roda u Vevčane, a kasnije i na prostore severno od Dunava. Dalje, Mitreski navodi da je rod Pupin poreklom iz albanskog sela Niče u blizini Moskopolja, a da je za vreme vlasti Ali-Paše Janjinskog (rođen 1740. godine) i njegovog osvajanja Delvina (1784), Mihajlov čukundeda „Vasilije Pupa” ubio turskog vojnika na pazaru, zbog čega je porodica morala da se iseli. Kao kazna za ubistvo, Vasilije je ubijen, a njegova žena Pupa sa decom je proterana u Vevčane, dakle u periodu nakon osvajanja Delvine, odnosno posle 1784. godine.[29] U svojoj knjizi Mitreski dalje pokušava da objasni, rekonstruiše doseljavanje pomenutog roda iz Vevčana na prostore severno od Dunava, uz dosta kontradiktornosti. Po tvrdnji Petra Kočovića, koja se nalazi u sastavu predgovora knjige Mitreskog, preci Mihajla Pupina na prostore severno od Dunava došli su iz Vevčana, u Drugoj seobi Srba sa patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabentom, a kao dokaz za tu tvrdnju navodi sliku Paje Jovanovića Seoba Srba (na kojoj je naslikana Prva seoba Srba 1690. godine pod patrijarhom srpskim Arsenijem III Čarnojevićem, a ne Druga seoba Srba 1739/40. godine), koju je Mihajlo Pupin navodno lično naručio, a na kojoj su navodno naslikan njegov deda, Arsenije i Mihajlo, koji su se tom prilikom naselili u Zemun.[30] Navedene tvrdnje, Mitreski potkrepljuje dokumentom iz Zemunskog magistrata (navodi da je u pitanju 1785. godina, a na dokumentu se nalazi 1787. godina), na kom je zapisan “Michael Constantin Popp” kao trgovac koji je trebao da plati državnu taksu za trgovinu stokom.[31] Takođe, on navodi da je u pitanju Mihajlov deda, a da je prezime pogrešno zapisano kao ”Popp”, umesto “Pupp”, jer su “mađarski činovnici pisali goticom”, i da je prezime “Popp” u međuvremenu dobilo germanizovanu formu “Poppen”, te tako objašnjava etimologiju prezimena Pupin. Doseljavanje roda Pupin u Idvor vezuje za Arsenija, koji je “dobio zemlju u Idvoru i saglasnost sa privilegijama”, te se oženio Stanom. Iako prilikom navođenja Mihajlovih direktnih predaka on navodi Arsenija kao prvog poznatog pretka, u jednom delu knjige on piše da se Arsenijev otac zvao Konstantin.[32] Ostaje nejasno kada su zapravo preci Mihajla Pupina došli u Idvor po Mitreskom, jer on navodi da je porodica u Vevčane prešla tek 1784. godine, a da je predele severno od Dunava naselila upravo iz Vevčana u Drugoj seobi Srba 1739/40. godine. Dakle u pitanju su zaista kontradiktorne tvrdnje koje se međusobno isključuju. Takođe, u nastavku rada možemo pouzdano reći da ne pronalazimo dokaze za tvrdnje Mitreskog, a kako je prisustvo roda Pupin/Pupić u Idvoru zabeleženo daleko pre pomenutog dokumenta iz Zemunskog magistrata (što ćemo i izložiti u nastavku rada), nalazimo da su tvdrnje Mitreskog neosnovane i nepotkrepljene dokazima, odnosno izvorima. Takođe, dokaze za postojanje porodice sa prezimenom „Pupin” u selu Vevčane, mi ne pronalazimo, već nailazimo na porodicu sa prezimenom „Pupinoski” i to tek kasnije (nakon 1945. godine), u Beogradu.[33] U knjizi Dušana Popovića O Cincarima ne nailazimo na podatak da je Pupa bilo žensko ime tipično za cincarsku populaciju, niti prezime „Pupin” među popisanim prezimenima cincarskog porekla.[34] Sa druge strane, izvlačenje zaključka da je Mihajlo Pupin cincarskog porekla na osnovu neutemeljenih tvrdnji, da je prezime roda proisteklo iz ženskog imena „Pupa”, pogrešno je, budući da se poreklo roda posmatra kroz poreklo direktnog muškog pretka.

Pronašli smo takođe i rodovske nadimke koji imaju sličnosti sa prezimenom Pupin. Na primer, rod Pupinci, koji su zabeleženi u selu Buljesovce u Vranjskoj Pčinji.[35] Takođe, u selu Dekutince pominje se rod Pupinci, pridošlih u 18. veku iz oblasti Kraišta.[36] Takođe mestu Mlado Nagoričane, pominje se i mahala Pupinci.[37] Postoji i podatak da je rod Pupin iz Idvora poreklom iz Stare Srbije, odnosno Skopske Crne Gore.[38]

Sve gore pomenute porodice ne možemo dovesti u direktnu vezu sa porodicom Pupin iz Idvora. Rod Pupin (krsna slava Mala Gospojina) u Idvoru predstavlja srpski starosedelački rod u Idvoru, koji je po svemu sudeći (na osnovu pozicije kuće, i činjenici da je bila među prvim numerama), preseljen na mesto novog Idvora iz starog Idvora. U pitanju je jedina porodica u Idvoru koja slavi krsnu slavu Malu Gospojinu (Presvetu Bogorodicu). Zanimljivo je to da je porodica Pupin u Idvoru takođe jedna od retkih za koju nije zabeležen porodični nadimak, „špicname”, što je inače bilo uobičajeno za starosedelačke rodove u Banatu.[39] Bavljenje poreklom određenih porodica olakšava i postojanje porodičnih predanja o daljem i starijem poreklu. Kod idvorske porodice Pupin ono nažalost nije očuvano.[40] Budući da nemamo dovoljno izvora koji bi nam omogućili da sa sigurnošću tvrdimo odakle je tačno rod Pupić/Pupin došao u Idvor, pokušali smo da korišćenjem modernih metoda istraživanja porekla porodica, damo odgovor na pomenuto pitanje.

4. Paternalno poreklo roda Pupin u Idvoru

Korišćenjem modernih metoda istraživanja porekla porodica (tačnije testiranje paternalnog porekla kroz Y hromozoma). U pitanju je genetsko testiranje porekla, isključivo po muškoj liniji. Testiranjem Y hromozoma Mihajla Pupina iz Idvora (krsna slava Mala Gospojina), imenjaka i prezimenjaka čuvenog naučnika Mihajla Pupina, utvrđeno je da porodica Pupin iz Idvora pripada haplogrupi I2-P37>M423>L621>CTS10228>Y3120. Uzorak je uzeo Vojislav Simeonović, a testiranje je urađeno preko DNK centra za genetiku u Beogradu, u saradnji sa Društvom srpskih rodoslovaca Poreklo.

Grana L621 je najveća grana haplogrupe I2, a iz nje proističu grane CTS10228 i još nizvodnija Y3120, koja se vezuje uglavnom za etnogezu Slovena i njihovu kasniju ekspanziju odnosno seobe sa područja istočne Evrope ka području jugoistočne Evrope. Starost grane Y3120 je prema podacima na sajtu Yfull procenjena na oko 2200 godina, tako da se za ovu granu može reći da je prilično mlada. Ispod grane Y3120 ima još nekoliko podgrana, a podgrana kojoj pripada porodica Pupin bi se mogla jedino utvrditi daljim testiranjima.[41]

5. Porodica Pupin u crkvenim matičnim knjigama Idvora (1779-1895) i domovnim protokolima (1845-1935)

Crkvene matične knjige Hrama Praznika Blagovesti Presvete Bogorodice u Idvoru, nisu do sada sistematski istraživane. Naime, u ovom poglavlju ćemo objaviti podatke o prvim pomenima prezimena Pupin u Idvoru u matičnim knjigama, o njihovim kumovima, kao i najstarijim pripadnicima roda koji su živeli u 18. veku i početkom 19. veka. Ovde nailazimo i prvi put na podatak o drugoj varijanti prezimena roda Pupin, a to je prezime „Pupić”. Naime crkvene matične knjige pravoslavne crkve u Idvoru obuhvataju matične knjige krštenih i venčanih koje se vode od 1779. godine, kao i matične knjige umrlih koje se vode od 1791. godine.

Najstariji u crkvenim matičnim knjigama zabeleženi članovi ovog roda su Nikola (1740-1793), Isak (1750-1824), Pavel (godina rođenja nepoznata, preminuo pre 1791. godine), Elisaveta (ne zna se godina rođenja, preminula 1799. godine), i Arsenije (1769-1837). Oni su tokom 18. veka, ali i početkom 19. veka, upisivani u crkvene matice naizmenično kao „Pupić”, i kao „Pupin”. Naime, ako posmatramo matične knjige krštenih, prvi pomenuti član roda Pupin bio je Pavel Pupin (jedan od najstarijih , u matičnim knjigama Idvora pronađenih članova roda Pupin u Idvoru koji je preminuo pre početka vođenja matica umrlih 1791. godine), koji je 1781. godine bio kum na krštenju Damjanu Veziliću.[42] Iste godine zabeleženo je i krštenje Pavela, sina Isaka i Ane Pupin (u pitanju je kruženje imena Pavel koje je ovom prilikom drugi put zabeleženo u okviru roda Pupin), a kao kum je zabeležen Zarin Ranko. Kasnije, 1787. godine, Isak Pupin je dobio ćerku Petru sa suprugom Anom (rođenom Svirac).[43]

U matičnim knjigama venčanih, najstariji pomen prezimena Pupin i druge varijante Pupić, jeste 1781. godine, kada je Nikola Pupin zabeležen kao kum Iliji Sorinkiću. Pronalazimo ga i u sačuvanim maticama umrlih (1793), a upisan je kao Nikolaj Pupin. Ne navodi se koliko je imao godina kada je umro, ali, obzirom da se u maticama venčanih pojavljuju njegove ćerke Savka (koja se udala 1786. godine), kao i Alka (koja se udala 1794. godine), može se pretpostaviti da je Nikola rođen oko 1740. godine. U matičnim knjigama venčanih, prilikom beleženja venčanja Nikoline ćerke Alke, on je upisan kao „Nikola Pupić”. To je prvi put da u crkvenim matičnim knjigama pravoslavne crkve u Idvoru nailazimo na varijantu prezimena ovog roda „Pupić”, dok poslednji put ovu varijantu prezimena pronalazimo u upisu Konstantina, oca Mihajla Pupina, u matičnu knjigu krštenih (1814).

Zbog nedostatka izvora, ne možemo sa sigurnošću reći koji je od gore navedenih članova porodice Pupin/Pupić (Nikola, Isak, Pavel) direktni predak i otac Arsenija Pupića/Pupina (1769-1837), Mihajlovog dede. Kao stričevi Mihajla Pupina, u matičnim knjigama krštenih i umrlih, pominju se Živan/Živojin (1793-1847)[44] i Marko (1802-?), koji su bili deca iz prvog braka njegovog dede Arsenija sa Makrenom/Makrinom Stan (?-1802), potom i Nikola (1806-1848), Jovan (1811-1835), Stefan (1809-?), deca iz drugog Arsenijevog braka sa Stanom. Upravo, iz drugog braka Arsenija Pupića sa Stanom, rođen je i Mihajlov otac Konstantin (1814-1873). Primećujemo kruženje nekoliko istih muških imena u idvorskom rodu Pupin/Pupić, kroz 18. i početak 19. veka (imena Nikola, Pavel, Arsenije).

Kada govorimo o starim kumstvima porodice Pupić/Pupin tokom 18. veka i početkom 19. veka, posmatrajući crkvene matične knjige, nailazimo na nekoliko rodova. Naime porodica Pupić/Pupin venčavala je i krstila pripadnike porodica Sorinkić (1781. godine prvi put zabeleženo kumstvo), Vezilić (1781), Glogovac/Glogovački (1786), Brezakov (1795), Stojanov (1814). Sa druge strane kumovi koji su krstili pripadnike porodice Pupić/Pupin dolaze iz porodica Zarin (1781), Nikolić (1787), Ivković (1793), i Mećavin (1824).

Porodica Sorinkić bila je poreklom iz Žablja, Vezilići su došli iz Velike Kikinde, porodica Nikolić (špicname: Šenđurski), čije je poreklo verovatno iz Sen Đurđa u blizini Temišvara, dok je porodica Glogovac/čki poreklom najverovatnije sa Pomorišja, iz mesta Glogovac pored Arada.[45] Za druge rodove koji su bili u kumovskim vezama sa rodom Pupin/Pupić, nije poznato mesto porekla pre doseljavanja u Idvor.

U domovnom protokolu iz 1845. godine, porodica Pupin je zabeležena pod kućnim brojem 115, potom i brojevima 241, 278 i 321. Naravno, pominje se i Mihajlo Pupin, upisan po krštenom crkvenoslovenskom imenu „Mihail” 1854. godine.

6. Članovi roda Pupić/Pupin u graničarskoj službi u Banatu

Nakon raspuštanja Pomoriško-potiske vojne krajine, postojala je potreba da se formiraju vojne jedinice koje bi bile zadužene za mir u krajevima južnog i srednjeg Banata. Tako je 1752. godine formirana Zemaljska milicija, a 1753. godine podeljena je u šest kompanija. Idvor i Čenta činili su najmanju 5. kompaniju kojom je zapovedao kapetan Mihailo Sorinka (Zodinka).[46] Pregledom dokumenata iz bečkog Ratnog arhiva, koji obuhvataju popis graničara i oficira Banatske zemaljske milicije 1753. godine naišli smo na prvi, a ujedno i najstariji pomen porodice Pupić/Pupin u Idvoru, odnosno na graničara Kuzmana Pupića (Kusman Pupith, pod rednim brojem 158).[47]

Tokom istraživanja naišli smo na podatak o dodeljivanju zemljišta idvorskim graničarima 1769. godine, na kom nema porodice Pupić/Pupin, ali se pominje izvesni „Nikola Popić”.[48] Pretpostavili smo da je u pitanju pogrešan prepis dokumenta, ali u originalnom dokumentu zaista je naveden Nikola „Popić”.[49] Dokument iz 1753. godine o Banatskoj zemaljskoj miliciji i graničarskom mestu Idvoru definitivno je potvrdio da „Popić” nije pogrešan prepis prezimena Pupić, jer se pored Kuzmana Pupića, koji se navodi kao graničar 1753. godine, navodi i Martin Popić.[50] To znači da su u Idvoru postojale dve porodice različitog prezimena, „Pupići” i „Popići”, kao i da je porodica Popić postojala u Idvoru barem u periodu od 1753. do 1769. godine, i da je u nekom trenutku nestala iz Idvora.

Pregledom građe u periodu od 1764. do 1835. godine iz bečkog Ratnog arhiva, a koja se odnosi na 12. banatsko-nemačku graničarsku regimentu, nailazimo na mnogo novih, do sada nepoznatih podataka o mnogobrojnim srpskim rodovima u Banatu, između ostalog i o rodu Pupić/Pupin. Naime, podaci koji se tiču srpskih graničara iz ove vojne formacije počinju tek sa uvođenjem određenih sela u domen Vojne granice i njihovo uključivanje u odbrambeni sistem. Idvor je uključen u sistem Vojne granice tek 1776. godine. U februaru 1776. godine, u popisu novoprimljenih graničara Idvora pominje se graničar pešadinac (gemeinne) Nikola Pupin (Nicola Pupin, redni broj 164).[51] Po godinama života, navedeni Nikola Pupin bi mogao biti isti onaj Nikola Pupić/Pupin koga smo prethodno pronašli u matičnim knjigama.

Nakon Nikole Pupina, u popisu novoprimljenih graničara Idvora decembra 1791. godine pominje se Arsen Pupin (Arsen Puppin, broj kuće 99).[52] Otpušten je iz vojske u martu 1802. godine.[53] U crkvenim matičnim knjigama pronalazimo samo jednog Arsenija Pupina, dedu Mihajla Pupina, koji je najverovatnije upravo zabeleženi graničar Arsen Pupin. On nije bio poslednji graničar iz porodice Pupin u Idvoru.

Arsenijev sin iz prvog braka sa Makrenom Stan, Živan (Schiwan Puppin), je četvrti  vojni obveznik/graničar iz Idvora koga smo pronašli, nakon Kuzmana, Nikole i Arsena. On je u julu 1809. godine, zabeležen kao graničar (kućni broj 101). Zabeleženo je i da je u tom trenutku imao 19 godina, a da je bio visok 190 cm.[54] Podatak o broju godina je netačan, jer Živana pronalazimo u crkvenim matičnim knjigama krštenih u 1793. godini, te je pri upisu u graničare imao zapravo 16 godina.[55]

Takođe, graničar je bio i Arsenijev sin iz drugog braka sa Stanom, a Živanov polubrat Nikola Pupin (1806-1848). Njegov upis u graničarsku službu zabeležen je 1829. godine. Poslednji put Nikola se pominje u popisu graničara 1831. godine, kao deo kompanije kapetana Cvetkovića.[56]

Posmatrajući period postojanja vojnih formacija prisutnih na prostoru južnog Banata od sredine 18. veka do tridesetih godina 19. veka (za taj period smo pronašli građu), u dokumentima smo pronašli četiri generacije porodice Pupić/Pupin, odnosno pet graničara, od kojih pouzdano znamo da su trojica članovi uže porodice Mihajla Pupina (njegov deda Arsen i dva strica, Živan i Nikola). Za Kuzmana Pupića i Nikolu (pomenutog pri ulasku Idvora u Vojnu granicu 1776. godine), ne možemo pouzdano reći da li su bili direktni preci, odnosno članovi uže porodice Mihajla Pupina. Porodica Pupić/Pupin, uzevši u obzir gore navedeno, bavila se vojničkim zanimanjem.

7. Zaključak

Jedan od prvih rezultata našeg istraživanja je pronalazak druge varijante prezimena današnjeg roda Pupin, a to je prezime „Pupić”. Prvi put u izvorima (crkvene matične knjige pravoslavne crkve u Idvoru) nailazimo na varijantu prezimena „Pupić” u matičnim knjigama venčanih 1794. godine – venčanje Alke, ćerke Nikole Pupića, dok poslednji put ovu varijantu prezimena pronalazimo pri upisu Konstantina, oca  Mihajla Pupina, u matičnoj knjizi krštenih 1814. godine. Nikola predstavlja jednog od najstarijih zabeleženih članova roda Pupin u Idvoru (zabeležen je u izvorima naizmenično kao Nikola Pupić i kao Nikola Pupin). Za Nikolu ne možemo sa sigurnošću reći da li je bio direktni predak Mihajla Pupina, ali je po svemu sudeći bio član ovog roda. Posmatrajući godine života (rođen oko 1740. godine), Nikola bi mogao biti otac Arsenija, Mihajlovog dede, ali to ne možemo u ovom trenutku potkrepiti izvornom građom. Arsenijev otac mogao bi biti i Isak ili Pavel Pupić/Pupin, koje smo takođe pronašli u izvorima kao stanovnike Idvora u drugoj polovini 18. veka.

Prvi put pronalazimo u izvorima jednog člana ove porodice 1753. godine (Kuzman Pupić), kao graničara-pešadinca Banatske zemaljske milicije u Idvoru. U literaturi postoje podaci da je Idvor naseljen Srbima, graničarima iz Pomoriško-potiske vojne krajine 1752. godine, ali postoje i indicije da je postojao još jedan malobrojniji i stariji sloj stanovništva. Na osnovu našeg istraživanja ne možemo sa sigurnošću reći odakle su i kada Pupići/Pupini došli u Idvor, ali sa sigurnošću možemo tvrditi da je rod Pupić/Pupin prisutan u Idvoru barem od 1753. godine. Postoje različiti podaci i tumačenja o doseljavanju roda Pupin u Idvor. Naime, podaci koji se iznose u pojedinoj literaturi (Jovan Trifunoski) da porodica Pupin dolazi u Vevčane tek u 19. veku, a potom iz Vevčana u Idvor, ne mogu biti tačni. Budući da smo u izvorima pre Arsenija, Mihajlovog dede, u Idvoru pronašli Kuzmana (1753), Nikolu (1776), Pavela (1781) i Isaka (1781), ne mogu biti tačni ni podaci koji se iznose u literaturi (Pavle Mitreski) da je Arsenije, Mihajlov deda, prvi došao u Idvor kao prvi član i začetnik idvorskog roda Pupin. Kada pričamo o Arseniju (1769-1837), Mihajlovom dedi, njega prvi put pronalazimo u vojnim popisima 12. banatsko-nemačke regimente decembra 1791. godine, kao graničara pešadinca iz Idvora, dok se u crkvenim matičnim knjigama pravoslavne crkve u Idvoru prvi put beleži prilikom krštenja svog sina Živana, sa prvom suprugom Makrenom rođenom Stan 1793. godine.

Postoji u literaturi i teorija o cincarskom poreklu roda Pupin, preko „Pupe”, žene cincarskog porekla, a navodne pretkinje Mihajla Pupina. Napominjemo da, osim što ne postoje konkretni dokazi potkrepljeni izvornom građom o povezanosti „Pupe” sa idvorskim rodom Pupin, takođe i ovakav način tumačenja porekla jednog roda je pogrešno postavljen. Naime, poreklo jednog roda posmatra se kroz paternalno poreklo začetnika prezimena (poreklo po muškom prapretku), a ne kroz poreklo jedne od ženskih članova porodice.

Kako bi odgonetnuli poreklo roda Pupin po muškoj liniji, osim starijih metoda istraživanja porekla, primenili smo i nove metode istraživanja porekla. U pitanju su genetska ispitivanja paternalnog porekla kroz DNK analizu Y hromozoma (genetsko testiranje porekla, isključivo po muškoj liniji). Testiranjem Y hromozoma Mihajla Pupina iz Idvora (krsna slava Mala Gospojina), imenjaka i prezimenjaka čuvenog naučnika Mihajla Pupina, utvrđeno je da porodica Pupin iz Idvora pripada haplogrupi I2-P37>M423>L621>CTS10228>Y3120. Grana L621 je najveća grana haplogrupe I2, a iz nje proističu grane CTS10228 i još nizvodnija Y3120, koja se vezuje uglavnom za etnogezu Slovena i njihovu kasniju ekspanziju odnosno seobe sa područja istočne Evrope ka području jugoistočne Evrope. Kako bismo bolje sagledali paternalno poreklo, utvrdili stariju podgranu kojoj pripada rod Pupin, ali i dobili genetska poklapanja sa nekim od mnogobrojnih testiranih rodova, potrebna su dalja genetska testiranja. Naš rad prestavlja prilog porekla idvorskog roda Pupin, iza kojeg ipak ostaje prostor za dalje istraživanje. Još uvek su otvorena pitanja odakle su i kada došli preci roda Pupić/Pupin u Idvor, ko su bili direktni preci Arsenija, dede Mihajla Pupina, kao i mnoga druga pitanja.

Izvori:

1. Arhiva pravoslavne crkve u Idvoru, Domovni Protokol pravoslavne crkve u Idvoru 1845. godine.
2. Istorijski arhiv u Pančevu, Matične knjige krštenih ,venčanih i umrlih pravoslavne crkve u Idvoru.
3. Österreichisches Staatsarchiv, FHKA, BA, Ktn. 77 (rote Nr. 41), folio 301–412 und fol. 606-608; KA, Kartensammlung, Glh , 242, Austheilungs Tabella, Uber das Militar Orth Idvor, wie dessen Terain an die nachstehende, Individa Anno 1769, vertheillet worden ist als.
4. Usmeno svedočenje Mihajla Pupina, uz popunjenu anketu prilikom davanja DNK uzorka (03. aprila 2021. godine, Idvor).

Literatura:

1. Bugarski, Stevan. „Spomenici Srba u Rumuniji žrtava svetskih ratova”. Temišarski zbornik, 7 (2014).
2. Bugarski, Stevan. „Onomastika sela srpskog Semartona”. Temišvarski zbornik, 4 (2006).
3. Vujanić, Milica, Darinka Gortan Premk, Milorad Dešić, Rajna Dragićević, Miroslav Nikolić, Ljiljana Nogo, Vasa Pavković, Nikola Ramić, Rada Stijović i Milica Radović Tešić. Rečnik srpskoga jezika. Novi Sad: Matica srpska, 2011.
4. Gavrilović, Vladan. „Popis Potiske vojne granice iz 1748. godine”. Mešovita građa, 32 (2011).
5. Engel, Pál. “A temesvári és moldovai szandzsák törökkori települései 1554-1579”. (Szeged, 1996), 97, map 1. Preuzeto 21.03.2021. https://library.hungaricana.hu/en/view/CSOM_Dae_08/?query=A%20temesv%C3%A1ri%20%C3%A9s%20moldovai%20szandzs%C3%A1k%20t%C3%B6r%C3%B6kkori%20telep%C3%BCl%C3%A9sei%201554-1579%20-%20&pg=0&layout=s.
6. Erdeljanović, Jovan. Srbi u Banatu: Naselja i stanovništvo. Novi Sad: Matica srpska, 1992.
7. Idvorski Pupin, Mihajlo. Sa pašnjaka do naučenjaka. Beograd: Fond Mladen Selak-Mladi pronalazač, 2013.
8. Ilić, Jelena. „Naseljavanje Potiskih i Pomoriških graničara u Banat (1751-1753)”. Zbornik Matice srpske za istoriju, 89 (2014).
9. Ilić-Mandić, Jelena. „Naseljavanje pomoriških i potiskih graničara u Banat”. Zbornik Matice srpske za istoriju, 89 (2014).
10. Markov, Svetozar. Dinjaš nekad i sad. Temišvar: Savez Srba u Rumuniji, 2018.
11. Mitreski, Pavle. Mihajlo I. Pupin: Od Vevčani do Idvor. Struga: Iris Struga, 2020.
12. Nikolić, Rista T. Vranjska Pčinja u slivu Južne Morave. Beograd: Srpska kraljevska akademija, 1903.
13. Pecinjački, Sreta. Pančevački distrikt: 1717-1773. Novi Sad: Filozofski fakultet, Institut za istoriju, 1985.
14. Pecinjački, Sreta. Graničarska naselja Banata (1773-1810): I tom (A-I). Novi Sad: Matica srpska, 1982.
15. Pecinjački, Sreta. „Individualna rasporedela zemlje Idvorskim graničarima 1769. godine”. Zbornik Matice srpske za istoriju, 7 (1973).
16. Popović, Dušan J. Srbi u Banatu do kraja veka. Istorija naselja i stanovništva. Beograd: Naučna knjiga, 1955.
17. Popović, Dušan J. Beograd u 18. veku od 1717-1739. godine. Beograd: 3D+, 2011.
18. Popović, Dušan J. O Cincarima: Prilozi pitanju postanka našeg građanskog društva. Beograd: 1937.
19. Preuzeto 21.03.2021. https://adatbazisokonline.hu/adatbazis/az-1715_-evi-orszagososszeiras/adatlap/342?search=pupin&term=eyJxIjoicHVwaW4iLCJmcSI6W10sInNvcnQiOiJzY29yZSIsImFxIjoiIiwiYXFUeXBlIjoiIn0=&curr=1
20. Preuzeto 21.03.2021. https://adatbazisokonline.hu/adatbazis/az-1715_-evi-orszagososszeiras/adatlap/5011? search=pupa&term=eyJxIjoicHVwYSIsImZxIjpbXSwic29ydCI6InNjb3JlIiwiYXEiOiIiLCJhcVR5c
21. Preuzeto 21.03.2021. https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:6984-XJ3Z
22. Preuzeto 06.2021. https://digi.landesbibliothek.at/viewer/image/AC08513816_Verlustliste_Nr_0508/3/-/
23. Preuzeto 03.06.2021. https://digi.landesbibliothek.at/viewer/image/AC08513816_Verlustliste_Nr_0392/36/LOG_0025/
24. Preuzeto 06.2021. https://www.familysearch.org/library/books/records/item/232148-redirection
25. Preuzeto 03.06.2021. https://www.familysearch.org/library/books/records/item/232808-redirection
26. Preuzeto 06.2021. https://digitalni.arhivbeograda.org/show_document.php?id=973600
27. Preuzeto 03.06.2021. https://digitalni.arhivbeograda.org/show_document.php?id=973599
28. Preuzeto 06.06.2021. https://www.poreklo.rs/2021/05/30/poreklo-mihajla-pupina/
29. Preuzeto 06.06.2021. https://www.poreklo.rs/2019/03/28/haplogrupa-i2/.
30. Preuzeto 06.06.2021. https://www.eupedia.com/europe/Haplogroup_I2_Y-DNA.shtml.
31. Preuzeto 06.06.2021. https://www.yfull.com/tree/I2/
32. Preuzeto 19.02.2019. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-NQ52-3?i=771&cat=132356
33. Preuzeto 19.02.2019. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-NSVN-F?i=399&cat=132356
34. Preuzeto 20.03.2019. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-N9MJ-R?i=384&cat=132356
35. Preuzeto 16.04.2019. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-XWN3?i=304&cat=132356
36. Preuzeto 12.05.2019. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TF-R8NG?i=633&cat=132356
37. Stajić, Vasa. Velikokikindski dištrikt: 1776-1876. Novi Sad: Matica srpska, 1950.
38. Todorov, Slava. Idvor: Monografija. Pančevo: 2004.
39. Trifunovski, Jovan F. Vranjska Kotlina: Antropogeografska ispitivanja:Knjiga druga-poseban deo. Skopje: Univerzitetska pečatnica, 1963.
40. Trifunovski, Jovan F.“Središte srednjevekovnog Žegligova”. Glasnik srpskog geografskog društva, 61 (1981).
41. Trifunovski, Jovan F. Ohridsko-Struška oblast: Antropogeografska istraživanja. Beograd, Srpska akedimija nauka i umetnosti, 1992.
42. Cvijić, Jovan ur. Naselja Srpskih zemalja. Knjiga 2. Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije, 1903.
43. Cucić, Dragoljub i Martinović Dragoljub. Naučnik, izumitelj, profesor, rodoljub – Mihajlo Idvorski Pupin: Ilustrovana Monografija. Beograd: Institut Mihajlo Pupin Beograd, Dom Kulture Mihajlo Pupin Idvor, 2020.

*

Saša Pančevački
Clinical Hospital Center „Zemun”, Zemun

Nikola Koneski
Institute of Recent History of Serbia, Belgrade;
Regional Talent Centre Mihajlo Pupin, Pančevo

Dragoljub A. Cucić
Regional Center for Talents „Mihajlo Pupin”, Pančevo

CONTRIBUTION TO THE STUDY OF THE ORIGIN OF MICHAEL PUPIN

Abstract

The subject of our research is the origin of Mihajlo Pupin, that is, the origin of the Pupin family. One of the main goals of the paper is to submit new data and interpretations about the presence of the mentioned family in Idvor, is to determine as precisely as possible the year of their arrival in this place, as well as to show the place (places) where they previously lived. The paper will be compiled with the help of literature, but also original material that has not been presented to the scientific public so far, or which has not been presented in its entirety, using modern methods of determining the paternal origin of the genus (Y DNA).

Prihvaćeno za objavljivanje na sednici
Uređivačkog odbora časopisa Flogiston 27. septembra 2021.

[1][email protected]

[2][email protected]

[3][email protected]; [email protected]

[4] Zahvaljujemo se, Mihajlu Pupinu na pristanku na genetsko testiranje, kao i na porodičnim predanjima o poreklu roda Pupin (Mihajlo Pupin rođen je 1981. godine. Studirao je istoriju. Rod naučniku Mihajlu Pupinu je preko „grane” Nikole Pupina, rođenog brata Konstantina, oca naučnika Mihajla Pupina. Nije jedini muškarac u rodu Pupin, tako da se dodatna istraživanja sa genetskim testiranjem tek očekuju.). Takođe, veliku zahvalnost na pomoći dugujemo dr Vojislavu D. Simonoviću, vanrednom profesoru na katedri za poljoprivredno mašinstvo na Mašinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu na uzimanju DNK uzorka radi genetske analize roda Pupin, kao i na ustupanju popisa Banatske zemaljske Milicije 1753. godine. Takođe, zahvaljujemo se Društvu srpskih rodoslovaca Poreklo, kao i njenom direktoru gospodinu Jovici Krtiniću na analizi DNK uzorka člana idvorskog roda Pupin, kao i na ustupanju rezultata testiranja. Zahvaljujemo se i članu Društva srpskih rodoslovaca Poreklo, Luki Jeliću na analizi rezulata. Koristimo ovu priliku da se zahvalimo i istoričarki umetnosti iz Istorijskog arhiva u Pančevu, Maji Pujin na pomoći prilikom istraživanja.

[5] Školovanje je započeo u rodnom Idvoru, nastavio u obližnjim Perlezu/Crepaji, potom u Pančevu. Još u tim danima, Mihajlo je bio spreman da se bori za interese srpskog naroda, o čemu svedoče događaji iz 1872. godine, zbog kojih je primoran da školovanje nastavi u Pragu. Tokom školovanja u Pančevu imao je veliku podršku od strane prote Vase Živkovića koji je zabeležio: „Pupin je sin graničarski (…) morao drugu decu podučavati i sebi onako rano hleba i haljinica nabavljati i opet valjanošću popeti se na prvo mesto. Evala, blago nama kad imamo takvih valjanih Srbčića, hiljadili nam se”. Nakon odlaska u Ameriku bavio se, između ostalog, i podrškom srpskom narodu. Pomagao je srpskim pravoslavnim manastirima i crkvama (Žiča, Gračanica, crkva u Čapljini, crkva u Ohridu…). Bio je član Matice srpske, kao i Srpske kraljevske akademije. Dragoljub Cucić i Dragoljub Martinović, Naučnik, izumitelj, profesor, rodoljub – Mihajlo Idvorski Pupin: Ilustrovana Monografija (Beograd: Institut Mihajlo Pupin Beograd, Dom Kulture Mihajlo Pupin Idvor, 2020).

[6] Videti: Familysearch, https://www.familysearch.org/en/.

[7] Mihajlo Idvorski Pupin, Sa pašnjaka do naučenjaka (Beograd: Fond Mladen Selak – Mladi pronalazač, 2013), 20.

[8] Tom prilikom, kao darodavci sela Idvor zapisani su pop Sava, knez Mata, Janoš, Stamena, Sava Stepanović, Marinko, Adam i  Jovan. Dušan J. Popović, Srbi u Banatu do kraja  18. veka: Istorija naselja i stanovništva (Beograd: Naučna knjiga, 1955), 112.

[9] Engel Pál, “A temesvári és moldovai szandzsák törökkori települései 1554-1579”, (Szeged, 1996), 97, map 1, preuzeto21.03.2021,https://library.hungaricana.hu/en/view/CSOM_Dae_08/?query=A%20temesv%C3%A1ri%20%C3%A9s%20moldovai%20szandzs%C3%A1k%20t%C3%B6r%C3%B6kkori%20telep%C3%BCl%C3%A9sei%201554-1579%20-%20&pg=0&layout=s.

[10] Godine se vode kao dve zato što tako stoji u izvorima jer su to bili procesi koji su počeli 1734. a završavali se 1735. godine. Verovatno da je i samim autorima bilo nejasno kad se šta desilo i završilo pa su zbog toga stavili takav opseg.

[11] Sreta Pecinjački, Pančevački distrikt: 1717-1773 (Novi Sad: Filozofski fakultet, Institut za istoriju, 1985), 139-140.

[12] Pupin, Sa pašnjaka do naučenjaka, 12; Slava Todorov, Idvor: Monografija (Pančevo, 2004), 31-45.

[13] Kao dokaz za tvrdnje Erdeljanovića o poreklu Idvoraca iz Stare Srbije navešćemo rod Belići-Đakarevi/Đakarini, koji imaju predanje o poreklu iz Đakovice u Metohiji. Jovan Erdeljanović, Srbi u Banatu: Naselja i stanovništvo (Novi Sad: Matica srpska, 1992), 96-99.

[14] Pecinjački, Pančevački distrikt, 1717-1773, 139.

[15] Popović, Srbi u Banatu do kraja  18. veka, Istorija naselja i stanovništva, 112.

[16] Zanimljivo je reći da je u pitanju čovek koji je rođen 1710/11. godine, a čin kapetana potiskog mesta Žabalj dobio je 1744. godine nakon što se istakao u borbama u Bavarskoj. Upravo 1748. godine, zabeležen je kao kapetan graničarskog mesta Žabalj u Potiskoj vojnoj granici, a po raspuštanju granice opredelio se da ostane u vojnom statusu i 1751. godine prešao je u Idvor. Vladan Gavrilović, „Popis Potiske vojne granice iz 1748. godine”, Mešovita građa, 32 (2011): 270.

[17] Jelena Ilić-Mandić, „Naseljavanje pomoriških i potiskih graničara u Banat”, Zbornik Matice srpske za istoriju, 89 (2014): 40; Todorov, Idvor: Monografija, 31-45; Sreta Pecinjački, Graničarska naselja Banata (1773-1810): I tom (A-I)  (Novi Sad: Matica srpska, 1982): 324-325.

[18] Todorov, Idvor: Monografija, 31-45.

[19] Milica Vujanić i dr, Rečnik srpskoga jezika (Novi Sad: Matica srpska, 2011), 1074; Svetozar Markov, Dinjaš nekad i sad (Temišvar: Savez Srba u Rumuniji, 2018), 398.

[20] Erdeljanović, Srbi u Banatu, 9. Međutim, prezime Pupin se može pronaći u izvorima širom Evrope, ali se ne može pronaći direktna veza između banatskih Pupina, i pojave prezimena Pupin širom Evrope. Prezime Pupin javljalo se na prostoru današnje Francuske u 16. veku (Magdeleine Pupin, krštena 1588, otac Johan Pupin), Engleske u 17. veku, Slovačke, Mađarske, Belgije, Nemačke, Rumunije i Ukrajine u 18. veku. Godine  1715. pojavljuje se Joannes Pupa, u mestu Čefa u blizini grada Oradea, u Rumuniji. Jovan Pupin, 1715. i 1720. godine zabeležen u popisu mesta Kicsurnya, danas grad u Ukrajini po imenu Kicsomij. Preuzeto 21.03.2021, https://adatbazisokonline.hu/adatbazis/az-1715_-evi-orszagos-osszeiras/adatlap/342?search=pupin&term=eyJxIjoicHVwaW4iLCJmcSI6W10sInNvcnQiOiJzY29yZSIsImFxIjoiIiwiYXFUeXBlIjoiIn0=&curr=1; Preuzeto 21.03.2021, https://adatbazisokonline.hu/adatbazis/az-1715_-evi-orszagososszeiras/adatlap/5011?search=pupa&term=eyJxIjoicHVwYSIsImZxIjpbXSwic29ydCI6InNjb3JlIiwiYXEiOiIiLCJhcVR5c; Preuzeto 21.03.2021,https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:6984-XJ3Z.

[21] U knjizi Jovana Erdeljanovića, Srbi u Banatu zabeleženo je da je  u istočnom dela Banata postojalo prezime Pupin u Velikoj Kikindi,  i to kao starija varijanta kasnijeg prezimena Putić/Putnik (krsna slava Sveti Jovan).

[22] Gledajući popis porodica koje je Jovan Erdeljanović zabeležio u Kovinu dvadesetih godina 20. veka, ne nailazimo na porodicu Pupić, ali je naveden  rod „Šalinački-Pupićevi”. Tokom Prvog svetskog rata pominje se vojnik Milivoj Pupić iz Kovina, rođen 1893. godine, kadet 61. pešadijske regimente zarobljen u Potenzi u Italiji. Zanimljiv je i podatak da se na spisku ratnih gubitaka Austro-Ugarske vojske nalazi i Mihael Pupin, član 8. kompanije 45. pešadijske regimente (Sanok, Poljska), poginuo 1916.godine.Preuzeto03.06.2021 https://digi.landesbibliothek.at/viewer/image/AC08513816_Verlustliste_Nr_0508/3/-/; Preuzeto 03.06.2021,

https://digi.landesbibliothek.at/viewer/image/AC08513816_Verlustliste_Nr_0392/36/LOG_0025/.

[23] Bratstvo Pupić iz sela Zaplanika (današnja Zapadna Hercegovina), koji se iz tih krajeva iseljavao u vreme tursko-mletačkih ratova. U Velikoj Kikindi se pominje izvesni Joseph Pupits, a bio je beležnik velikokikindskog distrikta 1808. godine, rodom iz Brodske graničarske pukovnije. Jovan Cvijić, ur., Naselja Srpskih zemalja, 2 (Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije, 1903), 1199; Vasa Stajić, Velikokikindski dištrikt: 1776-1876 (Novi Sad: Matica srpska, 1950), 336.

[24] Stevan Bugarski, „Spomenici Srba u Rumuniji žrtava svetskih ratova”, Temišarski zbornik, 7 (2014): 143; Stevan Bugarski, „Onomastika sela srpskog Semartona”, Temišvarski zbornik, 4 (2006): 138.

[25] Markov, Dinjaš nekad i sad, 106, 115, 395.

[26] Preuzeto 03.06.2021, https://www.familysearch.org/library/books/records/item/232148-redirection; preuzeto 03.06.2021, https://www.familysearch.org/library/books/records/item/232808-redirection.

[27] Dušan J. Popović, Beograd u 18. veku od 1717-1739. godine (Beograd: 3D+, 2011), 74.

[28] Jovan F. Trifunovski, Ohridsko-Struška oblast: Antropogeografska istraživanja (Beograd: Srpska akedimija nauka i umetnosti, 1992), 105, 187, 189.

[29] Pavle Mitreski, Mihajlo I. Pupin: Od Vevčani do Idvor (Struga: Iris Struga, 2020), 10, 25.

[30] Mitreski, Mihajlo I. Pupin: Od Vevčani do Idvor, 9. Zvanično, sliku je naručio patrijah Georgije Branković za potrebe izlaganja na velikoj Milenijumskoj izložbi u Budimpešti, 1896. godine.

[31] Na početku svoje knjige, Mitreski piše da je pomenuti “Mihael Popen” Pupinov deda, i da je njegovo prezime germanizovano od strane ugarskog suda, dok na drugom mestu navedenog trgovca upisuje kao “Mihaila Konstantina Pupu”.

[32] Mitreski, Mihajlo I. Pupin: Od Vevčani do Idvor, 38, 39, 40, 42.

[33] U kartonu žitelja grada Beograda i Zemuna (1922-1954), pronašli smo članove porodice sa prezimenom Pupinoski iz Vevčana, koji su kao zidari došli u Beograd posle 1945. godine. Navode se Nikola Pupinoski (rođen 1882. godine od oca Nauma), koji je jedno vreme bio i u kući Pupinoskog Ilije, i Jovan Pupinoski (rođen 1901. godine od oca Mitra). Osim ove porodice, u Vevčanima nismo pronašli izvore koji bi nam svedočili o postojanju porodice Pupin u Vevčanima kraj Ohrida. Preuzeto 03.06.2021, https://digitalni.arhiv-beograda.org/show_document.php?id=973600;Preuzeto 03.06.2021; https://digitalni.arhiv-beograda.org/show_document.php?id=973599 .

[34] Dušan J. Popović, O Cincarima: Prilozi pitanju postanka našeg građanskog društva (Beograd: 1937).

[35] Rista T. Nikolić, Vranjska Pčinja u slivu Južne Morave (Beograd: Srpska kraljevska akademija 1903), 119-120.

[36] Jovan F.Trifunoski, Vranjska Kotlina: Antropogeografska ispitivanja:Knjiga druga-poseban deo (Skopje: Univerzitetska pečatnica, 1963), 199.

[37] Jovan Trifunoski, „Središte srednjevekovnog Žegligova”, Glasnik srpskog geografskog društva, 61 (1981): 77.

[38] Jovan Trifunoski, Ohridsko-struška oblast, 189. Skopska Crna Gora je veoma blizu Vranjskoj Pčinji.

[39] Erdeljanović, Srbi u Banatu, 96-99.

[40] Podatak dao Mihajlo Pupin, 3. aprila. 2021. godine, Idvor.

[41] Preuzeto 06.06.2021, https://www.poreklo.rs/2021/05/30/poreklo-mihajla-pupina/; Preuzeto 06.06.2021, https://www.poreklo.rs/2019/03/28/haplogrupa-i2/; Preuzeto 06.06.2021, https://www.eupedia.com/europe/Haplogroup_I2_Y-DNA.shtml ; Preuzeto 06.06.2021, https://www.yfull.com/tree/I2/.

[42] Porodica Vezilić je verovatno poreklom iz Velike Kikinde. Todorov, Idvor: Monografija, 47.

[43] Istorijski arhiv u Pančevu (u nastavku teksta IAP), Matične knjige krštenih (1781, 1787), umrlih (1793, 1799, 1801, 1824, 1837), matice venčanih (1781) pravoslavne crkve u Idvoru.

[44] Živan/Živojin rođen je 1793. godine, o čemu svedoče matične knjige rođenih, ali se po maticama umrlih, domovnom protokolu iz 1845. godine, a kasnije ćemo videti da je to slučaj i sa vojnim popisima 12. graničarske banatsko-nemačke regimente, navodi se da je rođen 1790. godine.

[45] Postoji mesto Glogovac i u Metohiji, te ni to ne smemo isključiti kao potencijalno mesto porekla ovog roda.

[46] Jelena Ilić, „Naseljavanje Potiskih i Pomoriških graničara u Banat (1751-1753)”, Zbornik Matice srpske za istoriju, 89 (2014): 43.

[47] Österreichisches Staatsarchiv (u nastavku teksta ÖStA), FHKA, BA, Ktn. 77 (rote Nr. 41), folio 301–412 und fol. 606-608.

[48] Sreta Pecinjački, „Individualna rasporedela zemlje Idvorskim graničarima 1769. godine”, Zbornik Matice srpske za istoriju, 7 (1973): 124, 126.

[49] ÖStA, KA, Kartensammlung, Glh , 242, Austheilungs Tabella, Uber das Militar Orth Idvor, wie dessen Terain an die nachstehende, Individa Anno 1769, vertheillet worden ist als.

[50] ÖStA, FHKA, BA, Ktn. 77 (rote Nr. 41), folio 301–412.

[51] Preuzeto 19.02.2019, https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-NQ52-3?i=771&cat=132356.

[52] Preuzeto 19.02.2019, https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-NSVN-F?i=399&cat=132356.

[53]Prezueto20.03.2019, https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-N9MJ-R?i=384&cat=132356.

[54]Prezueto16.04.2019,https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TD-XWN3?i=304&cat=132356.

[55] IAP, matična knjiga krštenih pravoslavne crkve u Idvoru, 1793. godina.

[56] Preuzeto 12.05.2019, https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-C9TF-R8NG?i=633&cat=132356.

56  Trifunovski, Ohridsko-Struška oblast: antropogeografska istraživanja, 189.

57 Mitreski, Mihajlo I. Pupin: od Vevčani do Idvor, 42, 43.