Poreklo stanovništva Vaksince, opština Lipkovo, Severna Makedonija. Prema knjizi Dr Jovana F. Trifunoskog „Kumanovsko – Preševska Crna Gora“, izdanje Beograd 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Selo je potplaninsko i nalazi se sa desne strane Suve Reke (arbanaški: Reka Saat), pri njenom silasku u spodinu.
Vode.
U selu tipa oko 50 bunara, veći broj česama i nekoliko izvora. Nazivi za česme su: Češma Adžijas, Češma Džemalit, Češma Ani Sejdas, Češma Salijat, Češma Zilbearit, Češma Koles (gradio Nikola, raniji stanovnik sela), Češma Poštr (Donja Česma), Češma Džamijas (Džamiska Česma), Grac, Džiri, (Vir). Prvih šest nose imena po osnivačima, a ostale po položaju ili mestu na kome se nalaze. Od izvora poznati su: Kroni Tabakit, Kroni me Gur, Kroni te Les’jt i Neremt di Regme.
Zemlje i šume.
Ispod sela na istočnoj strani je prostrana ravan sa njivama i ponekom livadom. Iznad seoskih kuća smenjuju se slabije njive sa ispašama. Topografski nazivi za potese su: Mokro Polj, Gropa, Grobnica, Ula Frengit (Frenski Put), Ledina, Moli Sipri, Kodra Mal (Veliko Brdo), Te Saragat, Kiša (crkva), Lama Jovanit (Jovanovo Guvno), Kodra Gat (Dugo Brdo), Lesait (Lesna), Tumba, Guri Ajijas (Ajijov Kamen).
Tip sela.
Vaksince je po tipu zbijeno naselje i kuće grupisane u mahalama. Najveća je mahala Matr’j, zatim Strukar, Kazija, Bun i Fičaj. Mahale nose imena po glavnijim rodovima. Udaljenjeizmeđu pojedinih delova sela je neznatno. Vaksince je gorelo 1870 g. U selu ima 21 rod sa 162 doma.
Prošlost u starine.
Stanovništvo kazuje da je nekada na mestu Kiša, bila pravoslavna crkva. 1939 g. su vršena delimična iskopavanja i tom prilikom pronađeni su ostaci od zidova i groblje. Stanovništvu nije poznato: kome je crkva bila posvećena i kada je porušena? Ranije su okolni pravoslavni stanovnici na to mesto dovodili bolesnike radi ozdravljenja. Iznad sela postoji uspomena i o nekom starom groblju. Tragovi od tog groblja sada se ne poznaju. Seoski muslimani pričaju da je to „mađupsko” groblje, jer se u njemu ukopavapi Cigani.
Da je Vaksince staro selo vidi se i po tome što su u njemu očuvani i malobrojni (1 k) južnoslovenski pravoslavni starinci. Ovih je rodova ranije bilo više tako da su oko sredine 19. veka oni činili polovinu seoskog stanovništva. 1868 g. stari pravoslavni stanovnici Vaksinca imali su svoga kmeta (Marinko) i tada su oni platili 1430 groša harača.
Postoji vrlo raširena tradicija o tome kako je zabeležio Đ. Petrov, da je Vaksince prvobitno bilo pravoslavno južnoslovensko naselje. Na početku 19. veka tu je najpre došao neki Arbanas musliman koji je iznajmio seosku pašu za svojih 200 ovaca. Četvrte godine iza toga Arbanas je pozvao još 2-3 ovčara drugova koji su se tu takođe naselili. Od tada je počelo u selu povećavanje muslimana i iseljavanje pravoslavnih rodova.
Poreklo stanovništva.
Pravoslavni starinci su:
-Antevi (1 k, sv. Nikola). Veruju da im se broj domova ne može povećati: čim se koja porodica namnoži, kažu, da se ona iseli ili satre. Znaju za jedan iseljen dom u Kumanovu. Pre oslobođenja od Turaka njihovo zemljište u selu bilo im je oduzeto i oni su tada živeli kao čifčije. Sada imaju kupljeno imanje.
Muslimanski starinci su:
-Strukar (35 k). He zna se tačno ko im je od predaka prešao na islam i kada je to bilo. Iz težnje da se izjednače sa ostalim muslimanima, stanovnici roda Strukar izdaju se da su od fisa Bitič.
Pravoslavni doseljenici su:
-Petrovići (1 k, sv. Nikola), doseljeni su 1928 g. iz Pirota. Ovde su naseljeni na utrini.
Muslimanski doseljenici su:
-Matr’ j (58 k), od fisa Tsač. Doselili se krajem 18 veka. Ovde su došli iz Severne Arbanije kao razgranat rod. U starini najpre bili katolici pa posle prešli na islam.
-Kazija (23 k), od fisa Beriš u Severnoj Arbaniji. Neko vreme, pre doseljenja u Vaksince, zadržali se u Ljumi, u mestu zvanom Kalis. Ovde došli odmah iza prednjeg roda.
-Fičaj (12 k), od fisa Krasnić. Doselili se u 19 veku iz Severne Arbanije.
-Buc (17 k), od fisa Kruja Zi. Došli kada i stanovnici iz roda Finaj.
Godine 1878. u Vaksince se doselile tri muslimanske muhadžirske porodice iz Vranja. Dve porodice kasnije su izumrle, a jedna se preselila, 1912 g. u Tursku.
Cigani-Romi.
Prilikom ispitivanja (krajem 1940 g.) u Vaksincu je bilo 14 ciganskih porodica. I ovi Cigani ne raz.likuju se od Cigana u ostalim karadačkim selima: broj im je promenljiv, nemaju svojih kuća i zemljište, te se bave obrađivanjem tuđih njiva. Bliže poreklo znaju u Kumanovu.
IZVOR: Prema knjizi Dr Jovana F. Trifunoskog „Kumanovsko – Preševska Crna Gora“, izdanje Beograd 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)