Poreklo stanovništva sela Ljuboten, opština Butel, grad Skoplje, Severna Makedonija. Prema knjizi Dr Jovana F. Trifunoskog „Skopska Crna Gora“, izdanje Skoplje 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela i vode.
Ljuboten je na ekonomski povoljnom položaju jer koristi raznolike prirodne uslove. Severni deo atara pretstavlja šumsko–pašnjačku zonu podesnu za iskorišćavanje šume i za stočarstvo. Niže neogeno zemljište južno od sela podesno je za zemljoradnju.
Stanovnici se služe vodom sa dve česme (u istočnom delu naselja) i iz šest bunara (u zapadnom delu naselja). Na planini Crnoj gori iznad sela izbija vrelo Bašinac. Stanovnici kažu: „Poubava voda neće se najdet nigde“. Ljubotenu su najbliža sela Ljubanci sa zapada i Raštak sa istoka.
Zemlje i šume.
Krajevi atara na padini Crne gore nose ove nazive: Maristeno, Tumba, Preslap, Crvena karpa, Livadišta, Kitka, Bašinac, Ečmeništa gornji i dolnji, Pop-češma, Veljanovac, Svinjski kamen, Kuljme, Laz, Dlaga njiva, Koštanje. Krajevi atara sa obrađenom zemljom južno od Ljubotena cy: Bel kamen, Srbince, Nalbansko, Barnica, Buzalak, Bunarište, Burinarec, Zaimov rid, Karajkov bres, Straža, Dub, Jazirce i Sulejmanov rid.
Tip sela.
Sredinom sela protiče Ljubotenska rečica. Stoga naselje ima dve polovine: veća – istočna i manja –– zapadna. Razlikuju se i pojedine mahale koje nose imena po rodovima, na primer, Đorevska, Dibranska, Elezoska, Durmišoska, Nezovska itd.
Ukupno ima 148 domaćinstava.
Prošlost i starine.
I Ljuboten spada u stara sela Skopske Crne gore. Postojao je još u 14. veku: u njemu je 1337. g., tj. u dane kralja Stefana Dušana, vlastelinka „gospođa Danica“ – majka zapovednika grada Zvečana i Sitnice – sagradila crkvu Sv. Nikole. Izgleda da je pomenuta Danica za vreme Dušana bila gospodar župe Skopske Crne gore.
Crkva Sv. Nikole postoji i danas. Nalazi se na temenu terase, visoke 620 metara. To je kraj seoskih kuća sa jugozapadne strane. Crkva pretstavlja jedan od najlepših primera građevinske umetnosti srednjega veka. Ž. Tatić je zapisao da je ona „mali monument“, koji odaje „cvetno doba“ naše stare umetnosti. Crkva jasno ukazuje i na značaj ovog naselja u 14. veku.
Za vreme Turaka jednom je crkva bila napuštena. Tragovi nasilja osećaju se vrlo jako na njenoj arhitekturi i na živopisu. Nalazila se u prilično ruiniranom stanju: otkrivena, sa freskama koje su neprekidno propadale. Po rečima B. Petkovića te freske pripadaju „zlatnom veku“ naše stare umetnosti. Tek novim radovima 1928. g. hram je donekle dobio svoj stari izgled.
Današnji stanovnici Ljubotena imaju veoma živo predanje koje navodi da je njihovo selo na samom početku 19. veka bilo raseljeno. Stari slovensko–hrišćanski rodovi bili su od muslimana primorani na iseljavanje. Svi iseljenici na jedan mah napustili su Ljuboten i otišli negde u okolinu Niša. Tada je nastradala i ljubotenska srednjevekovna crkva.
Narodna tradicija dalje navodi da su u prazne kuće iseljenih hrišćana brzo naseljni muslimanski Arbanasi. Najpre je bilo naseljeno 8 arbanaških domaćinstava, a potom pristizali su njihovi novi sunarodnici – ukupno oko 20 kuća. Od iseljenih hrišćana povratilo se u Ljubogen samo jedno domaćinstvo.
Arbanasi Ljubotena brzo su se namnožili i obogatšš zemljom, planinskim pašnjacima i stokom. Ta zemlja i paša ranije su pripadali ljubotenskši hrišćanima i hršcćanima susednih sela – Raštaka, Ljubanca i drugih.
U Ljubotenu je postojala i druga manja crkva u današnjem isključivo muslimanskom delu sela –– levo od seoske rečice (kažu i „manastirče“). Njeni su ostaci potpuno uklonjeni. Na mestu te crkvice sagradili su kuću muslimanski Arbanasi Džaferovci, koji su kasnije, kako se veruje, zbog toga izumrli.
Čim se povede razgovor o prošlosti do 1912. g. naši stanovnici toga i okolnih naselja – Ljubanca, Raštaka, odmah pominju stradanja „od Turci“. Tim imenom oni nazivaju Arbanase. Pojedini silnici bili su od velikog uticaja na stanovništvo onih sela. Zahvatili su najbolje paše na planini i najplodniju zemlju za njive.
Makedonski stanovnici Ljubogena imaju isti sabor kao i stanovnici susednog Ljubanca — na dan V. Gospođe. Ista im je i preslava — na dan Sv. Nikole („proletni“). — Hrišćansko groblje je na zaravni kraj crkve Sv. Nikole.
Ljubotenski muslimani imaju Džamiju y sredini sela. Kraj sela sa jugoistočne strane je njihovo groblje.
Stočarstvo i zemljoradnja cy glavne grane stanovnika, poglavito Arbanasa. Oko 60 domaćinstava imaju po stotinu ovaca. Jedno domaćinstvo ima 300 ovaca. Ti stočari leti borave u bačilima na planini Crnoj gori –– na mestima Bašinac, Pupljak, Vuksan. Zimi stoka se hrani u selu proizvodima dobijenim od zemljoradnje. Međutim, Makedonci su veoma slabi stočari. Oni imaju i nepodesnu zemlju za obrađivanje.
Poreklo rodova.
Kako je i napred pomenuto, u Ljubotenu danas živi dvojako stanovništva: makedonsko sa 21 i arbanaško sa 127 kuća.
Makedonski rodovi su:
-Đorevci (18 k, Sv. Arhanđeo), starinci. Potiču od osnivača roda Đore. On je u Ljubotenu imao dva brata. Međutim, na samom početku 19. veka, kada su se svi hrišćani Ljubotena morali iseliti u Srbiju, tamo se iselio i Đore sa braćom. Tri godine kasnije njega je u Nišu sreo „turski buljukbaša“ i nagovorio da se vrati y staro selo. Od povraćenog iseljenika potiče današnji rod. U rodu Đorevci zna se sledeća genealogija: Blaže (živ, 108 godina) —– Kosta – Tošo – Đore, osnivač roda. Pred kraj turske vladavine Đorevci su imali 8 domaćinstava. Kuće su im u delu sela desno od Ljubotenske rečice.
Ostali rodovi su:
-Đuksanovi (2 k, Đurđic) i:
-Kruškarovi (1 k), doselili su se iz skopsko–crnogorskih sela posle 1912. g. – prvi iz Čučera, drugi iz Brodeca. Đuksanovići u Čučeru pripadali su istoimenom rodu (danas 13 k). Dalje poreklo im je iz naselja Juručka reka na planini Crnoj gori, koje sada ne postoji. Kruškarovi u Brodecu pripadali su rodu Laburini (sada 5 k). Dalje poreklo im je iz oblasti Binačke Morave.
Arbanaški rodovi su:
-Elezovci (16 k),
-Dibranci (10 k),
-Čajanci (9 k),
-Karajkovi (9 k) i:
-Durakovci (3 k); čine grupu prvih doseljenika; njihovi preci naselili su se na samom početku 19. veka kada su iz Ljubotena bili isterani stari slovensko–hrišćanski rodovi. Imena pojedinih arbanaških rodova pokazuju odakle su im preci dolazili — Dibranci iz okoline Debra, Čajanci iz sela Čajana u Ljumi (pleme Kruezi) itd.
Ostali arbanaški rodovi su:
-Lakovci (13 k), došli su iz nekog naselja na planini Crnoj gori.
-Salakovci (7 k), došli su iz mesta Salakova na Mokroj planini.
-Durmišovi (10 k),
-Nezovci (9 k),
-Maljovci (8 k),
-Odžovci (7 k),
-Ibrovi (7 k),
-Maksutovi (6 k),
-Sefovi (4 k),
-Cenovi (4 k) i:
-Tafovi (3 k), doseljeni su y 19. veku iz mesta u bližoj i daljoj okolini Skopske Crne gore.
Posle drugog svetskog rata doselili su se:
-Amitovi (1 k) i:
-Nevzatovi (1 k). Došli su iz sela Bresta na planini Crnoj gori.
Iseljenici.
Pomenuti su raniji slovensko–hrišćanski iseljenici iz Ljubotena: na početku 19. veka svi seoski stanovnici morali su da pređu u Srbiju, negde u okolinu Niša. Mnogo je makedonskih domaćinstava iseljeno i iza drugog svetskog rata. Ti iseljenici nalaze se y Skoplju (13 k), Butelju kraj Skoplja (17 k) i y selima Skopskog polja — Belimbegovu (6 k) i Mralinu (4 k). Pomenuti brojni iseljenici – oko 40 domaćinstava, su mlađi stanovnici današnjih seoskih rodova.
U novije vreme iz Ljubotena iseljavali su se i namnoženi Arbanasi: oko 15 domaćinstava otišlo je u Tursku, oko 10 domaćinstava iseljeno je u Skoplje, 4 domaćinstva su u Idrizovu u Skopskom polju i 3 domaćinstva y Sinđeliću kraj Skoplja.
IZVOR: Prema knjizi Dr Jovana F. Trifunoskog „Skopska Crna Gora“, izdanje Skoplje 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)