PIŠE: Aleksandar Marinković
Pripadnici ove haplogrupe su međusobno vrlo raznorodni i ne treba ih smatrati iole bližim ”rođacima” ukoliko pripadaju različitim ograncima (U2, U3, U4 itd.)
Ogranak U2
Haplogrupa je vrlo raširena u Evropi, ali sa prilično niskim postotkom učešća (do 2%). Izdvaja se jedino prostor južne Poljske i istočnog Baltika sa preko 3%, a takođe i među stanovništvom uralskog govornog područja. S druge strane, nije prisutna u Skandinaviji, oko Pirineja, na Sardiniji i među Aškenazi Jevrejima. Takođe, značajnije se beleži u južnoj Aziji odnosno Indiji naročito među populacijom koja govori indoevropskim jezicima.
Ogranak U2 možemo podeliti u dve podskupine: južnoazijske U2a, U2b i U2c, centralnoazijsku U2d te evropsku U2e.
Za U2 se smatra da je nastala pre najmanje 40.000 godina u zapadnoj Aziji, a u Evropi se vezuje za Kromanjonce od pre 33.000 godina (nalazište Kostenki na Donu, Rusija). Najstariji uzorak evropska U2e pronađen je u Nemačkoj (starost 11.000 godina) među mezolitskim lovcima-skupljačima, na Kareliji starosti oko 9.500 godina i kod dva uzorka u Motali (Švedska) od pre 8.000 godina (U2e1).
Od starih kultura, ovaj ogranak se vezuje za Jamna kulturu (U2e1a), Kulturu bojnih sekira (Corded ware culture – U2e1 and U2e2) i Unjetičku (U2e1f) i Andronovo kulturu (U2e).
Ogranak U3
Raširen je po Bliskom istoku i području Kavkaza dok u Evropi nema veću zastupljenost – najviše u Grčkoj, Italiji, Bugarskoj i Belorusiji (2-3%).
Smatra se da je nastala pre 30.000 godna među lovcima-skupljačima Srednjeg istoka i vezuje se za y-DNA (mušku populaciju) haplogrupe J1 i T1a. U okviru našeg projekta zabeležena su dva primerka: jedan na teritoriji Srbije, drugi u Bitolju (BJRM).
Ogranak U4
Ovaj ogranak je rasprostranjen većim delom Evrope: najviše u istočnoj Evropi, a sporadično u Skandinaviji i Iberskom poluostrvu i istočnom Mediteranu. Nastala je pre oko 25.000 godina među mezolitskim lovcima-skupljačima i dobro se poklapa sa rasprostiranjem R1a muške populacije i u manjoj meri R1b.
Zabeležena je u Jamna kulturi, starom Sumeru, Andronovo i Karasuk kulturi i Basenu Tarim.
Ogranak U5
Nosioci U5 mtDNK su rašireni po čitavoj Evropi, s naglaskom na Skandinaviji. Drugim rečima, značajno je pristuna među y-DNA haplogrupama I1, I2 i R1a dok se pristustvo u Sibiru vezuje za indoevropske migracije.
Starost je teško utvrditi i kreće se u rasponu od 25.000 do 50.000 godina, ali se smatra preovladavajućom u doba paleolita i mezolita među evropskom lovcima-skupljačima.
Zanimljivo je da je u mezolitskom nalazištu na severu Španije (starost oko 8.000 godina) uspešno utvrđeno poreklo pojedinca i po muškoj i po ženskoj liniji: mtDNK je U5b2c1, a po muškoj lozi C1a2. I u luksemburškom nalazištu tog doba, u Lošburu, potvrđena je kod pojedinca U5b1a mtDNK haplogrupa i I2 po muškoj lozi.
Podgrupa U5a1 je zabeležena u kulturama Bojne sekira (Corded ware culture), Unjetičkoj i Andronovo kulturi te mikenskoj Grčkoj, a takođe i među Indoevropljanima kurganske kulture u Kazakstanu, Skito-sarmatskim zajednicama u Aziji i Ukrajini pa i u latenskoj kulturi Kelta.
Ovaj ogranak je ujedno i najzastupljeniji od svih U ogranaka na prostoru bivše Jugoslavije (18 od 37), sa udelom od 9.57% od 188 prikupljenih uzoraka.
Ogranak U6
Ova skupina je raširena po Bliskom istoku, severnoj Africi i Iberijskom poluostrvu te simbolično po mediteranskoj Evropi.
Nastala je pre 35.000 godina u zapadnoj Aziji te se izdvojila iz osnovne U skupine i zaputila u Afriku.
Na našim prostorima još nije zvanično zabeležena.
Ogranak U7
Nastala je pre 30.000 godina na obalama Crnoga mora i vezuje se za Halštatsku kulturu tj. Starije gvozdeno doba. To znači da su njeni nosioci najverovatnije bili Kelti na zapadu Evrope, Skiti na istoku, a na Balkanu Iliri i Tračani.
Ogranak U8
Podskupina U8a prisutna je među Baskima koja je nastala još u najstarijem paleolitu. S obzirom da nije zabeležena u Africi, najverovatnije je nastala u zapadnoj Aziji.
Podskupina U8b je zabeležena u Jordanu i Italiji, a kod nas svega jedan uzorak (Čapljina, BiH).
Ogranak U9
Vrlo retka i zabeležena je u Pakistanu, Jemenu i Etiopiji. Najverovatnije je afričkog porekla i njeno širenje se vezuje za prostor oko Arapskog mora.
Ukupno je prikupljeno 188 uzoraka (baze FTDNA, MitoSearch, 23andMe) sa ovih prostora, a njih 37 pripada različitim ograncima mtDNK – U. Gledajući podgrupe, stanje je sledeće:
* 18 – U5
* 8 – U2
* 5 – U4
* 2 – U3
* 2 – U7
* 2 – U (testirani samo HVR1 i HVR2)
Primetna je veća zastupljenost U5 haplogrupe u zapadnim dinarskim krajevima, ali to je verovatno posledica malog broja testiranih u Srbiji, Crnoj Gori i BJRM. Nedavno je objavljena i vest da je na lokalitetu ”Jerinin grad” kod Valjeva utvrđena je mtDNK U5a2a kod četiri ženska skeleta s početka 6. veka. Mogli su je doneti i Slaveni i Goti (ili neki drugi istočnogermanski narod) na ove prostore.
Komentari (0)