Poreklo prezimena, sela Moklište i Dračje (Bela Palanka)

Poreklo stanovništva sela Moklište i Dračje, opština Bela Palanka – Pirotski okrug. Prema knjizi dr Mihaila Kostića „Belopalanačka oblast (kotlina)“, izdanje 1970. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Geografsko-topografske prilike.

Selo leži na geološkoj i morfološkoj granici donjeg i srednjeg jezerskog poda, na severnom gulijansko-rinjskom obodu kotline. Od prvih kuća zaseoka Čupinci do poslednje mahale Ilinci, proteže se dužinom od 4 kilometra. Glavni naseljski krajevi su na uzanom temenu i strani diseciranog i u komade izdvojenog donjeg najnižeg jezerskog poda, prosečno visokog oko 400 metara, ili su na stranama dolina, koje presecaju taj pod. Središnji deo sela, zvani Baraka, leži u dolini Mokliškog Potoka a zaselak Orašje, pod gornjom ivicom poliocenog istoimenog poda do odseka višeg krečnjačkog jezerskog poda Dandarice (540 m), a samo su nekolike najniže kuće u vrhu desne dolinske strane Rinjskog Potoka ili Bačevca, koji se u donjem toku zove i Jablkovik; selište Čupinci topografski vezano za kosu Čupin Del, pod kojom su u Pavlovoj Padini – Pavlovske Pojate. Čipin Del od Barake razdvaja jezerska pod Čurkovice visok 520 metra a zaselak Orašje od njegove mahale Ilinci, koja je takođe pretežno na temenu najnižeg poda (407 m), podište Čokin Del iste visine (520 m).

Vode.

Na geološkoj i morfološkoj a sa tim i privredno-geografskoj granici oko koje se lokalizovalo naselje, dodirom neogena i krednih krečnjaka, gotovo na čitavoj dužini prostiranja sela izbijaju kontaktni gravitacioni stalni izvori,čija je izdašnost kolebljiva, jer je uslovljava raspored atmosferskog taloga i procesi proceđivanja i oticanja kroz kavernozne kretacejske krečnjake. Takav je izvor u Čupin Delu, Dragačeva Padina od koje postaje dolinica Pavlovska Padina, koja konvengira, kao i većina sličnih, ka Nišavi. Na potesu Dupej, a na Glogoveju pod podom Čurkavice, izvor Glogovej, stalni izvor neznatne izdašnosti, čije se  vode gube u krečnjačkim izdancima Kusi Dela. Pod podom Zapadna Dubrava, javlja se jaki kontakni izvor Vlasjan, koji otiče u Mokliški Potok. Mnogobrojni mali izvori izbijaju ispod sela, ivicom aluvijalne ravni i dna kotline. Voda sa svih izvora upotrebljava se za piće. Od kaptiranih izvora u selu su izgrađene dve česme i jedna dovodna cev. Sa česama voda je sprovedena u betonska korita i služi za napajanje krupne i sitne stoke. Za domaće potrebe stanovništvo se služi vodom iz bunara – „svaka druga kuća ima svoj bunar“. Oni su, u zavisnosti od nagiba izdani, različitih dubina. U višem delu Barake, Zuberkovskoj Mali, kraj crkve – crkveni bunar, iskopan na temenu terase, dubog je 29 metara a u nižim krajevima, Pavlovskoj i Džidarskoja Mali, dubina bunara se kreće od 15-20 metara, dok su oni u dolini Mokliškog Potoka dubine od 5 do 8 metara.

Granice atara, zemlje i šume.

Granice seoskog atara na zapadu je na Nišavi u potesu Murica – sa Belom Palankom; na istoku sa Dolom, ona se proteže od Broda (od Nišave) seoskim putem do selišta Dračja, 1953. godine proglašenog za samostalno naselje, a odatle dolinom Boćinice doseže do Golemog Dela (teme jezerskog poda) i Živin Dela, pa se putem nastavlja do Mikliške Padine i tom kosom do Božinog Jagnjila. Od ovog mesta preko Ranate Padine i puta i puta iz sela izbija u Vlaški Dol, tromeđu: Moklišta, Dola i Glame. Odatle do Kojine Presovke, Moklište je omeđeno Glamom. Na severu granica atara sa Donjim Rinjem povučena je na mestima: Bavće, Bazovik, Ravna Glava i Sastavci (gornji deo oboda kotline). Prema zapadu, među između Moklišta i Draževa, od Sastavaka produžava se Potokom na Dočkin Del i spušta na Draževski Brod na Nišavi.

Topografska imena za oranice su: Drenje, Donja Provalija, Gornja Provalija (urvasta zemljišta podložna klizanju), Ravnište, Draževački Brod, Špajka, Kopilaš, Belanovac, Kotlina, Božina Šuma, Dželepka, Sadovica, Jeranovik, Jablkovik, Teletina, Raspor, Spasovica, Carevik, Grnci, Slatina, Krnovina, Zabel, Istočna Dubrava i Zapadna Dubrava. Vinogradi su na mestima: Orašje, Bare, Ravolica i Džidina Padina. Vrtovi su na Belanovcu i Gradinju. Livade zahvataju potes Belanovac u aluvijalnoj ravni Nišave. Utrine su na: Visočici, Kostolu, Gradcu i Džerinoj Vrtači. Šume su na: Čokin Delu, Striževi Kladencu, Sedlaru, Guberači i Gustoj Šumi.

Tip sela.

Moklipte je najveće selo belopalanačke kotline i svog srednjeg Nišavlja i razbijenog tipa. Ono ima, pored glavnog dela sela koji se zove Baraka, tri zaseoka: Orašje, Čupinci i, od 1953. godine osamostaljeno selište Dračje. Zaseoci Orašje i Čupinci osnovani su 1876. godine i iste godine su Turci zapalili jedan deo sela, te je izbeglo stanovništvo, čije su kuće izgorele, bilo primorano da se naseli na svojim pojatama izvan sela. Zaselak Orašje od 50 kuća osnovano je i u njemu danas živi vrlo razgranat rod – Stojanovi. Kuće ovog roda i njegovog ogranka Ilinaca u tursko doba bile su oko seoske crkve a pojate na mestu današnjeg zaseoka. Orašje ima jednu neštoo izdvojenu mahalu, udaljenu oko storinu metara – Malu Ilinci, osnovanu i zaseljenu od Ilinaca. Zaselak Čupinci, ređe Ćuparci, od 12 kuća osnovao je i u njemu živi ro Čupinci. Čupinci su u tursko doba imali kuće oko Mokliškog Potoka u Baraaki. Po povrtaki iz zbega našavši popaljene kuće, osnuju na mestu Nišinici oko svojih pojata današnji zaselak, koji je obuhvatio kosu, po njima nazvanu, Čupin Del. Ovde su se docnije naselile i dve kuća roda Stambolije i jedna Zagorčevih.

Dračje je samostalno naselje sa svojim atarom, u velikom mokliškom ataru, do 8 kuća, osnovao je 1900. godine Stojan Milić iz sela Gradišta. On je kupio imanje od turskog age belopalančanina Šerifa Alijića sa čifluka u potesu zvani Čiflik, gde danas stoji dvospratna agina kula. I tu se zaselio. Atar Dračja uglavnom se poklapa sa atarom Šerifova Čifluka te je zbog toga početkom 1953. godine ovo selište, i pored toga što je najmanje u ataru Moklišta, proglašeno za samostalno. U središnom zbijenom delu naselja pored Barake, koje kao opšti pojam označava naselje u celini, bliže se razlikuju Sredselo i Čuka; ostali seoski krajevi izdvajaju se po nadimcima onih rodova, koji ih pretežno naseljavaju: Pešina Mala, Džidarska Mala, Pavlova Mala, Dojčina Mala, Jasničova Mala, Zuberovska i Popovska Mala.

Starine u selu

Na mestu Spasovici, ispod sela, nalazi se otkrivena rimska grobnica i temelji starog crkvišta. Meštani tvrde, da je tu grobnicu „pronašla seljanka Velika Pavlovska“; u njoj je nađen ljudski kostur sa prstenom na ruci, a uz njega kostur od petla (svakako po verovanju, da kao što petao zapeva pred zovu i mrtvi će nekada vaskrsnuti). Otvorena grobnica, prema merenjima, duboka je  5, široka 1,5 a duga 2 metra sa svodom okrenutom ka istoku; ozidana suvim malterom i zasvođena rimskim opekama. Temelje i crkvišta i osnova podsećaju na crkvište Sv. Ilije u selu Klisuri; pravougaona osnova je duga 10 a široka 5 metara. Temelji su građeni slaganjem neprerađenog kamena – krečnjaka i rimskih opeka, istih kao i u otkrivenoj grobnici. Oko crkvišta na Spasovici litije se obvijaju o Spasovdanu, kao uspomena na praznik kome je crkva, po verovanju, bila posvećena. Misli se da je putir, koji je pronašao rod Pavlovci prilikom kopanja u bašti, iz ovog crkvišta. U nekoliko starina i nalazak velikih jelenskih rogova u plavini Mokliškog Potoka.

Seoska crkva, i pored toga što je jako ruinirana, predstavlja lepu starinu, sagrađena je 1853. godine, što se vidi po zapisu iznad ulaznih vrata. Usled klizanja zemljišta crkva je bila prepukla i prednji deo se srušio. Od tog dela očuvali su se samo temelji i patosani pod. Crkva je delimično obnovljena 1935. godine, jer je bila sasvim sklona padu.

Poreklo stanovništva.

Starinci su:

-Božini (Ranđelovići), Nikoljdan. Petar – 52 godine, Vaca, Ranđel i Lila.

-Džidarci (Nikolići i Mitići), Nikoljdan.

-Raletovci (Mitići, Stefanovići, Petkovići, Nikolići i Živići), Nikoljdan. Živića ima odseljenih u Beloj Palanci.

-Jasničovci (Petrovići, Miloševići i Lilići), Nikoljdan.

-Babaradinci (Pejčići), Nikoljdan.

-Prvini (Jocići, Veljkovići, Petrovići i Vidojkovići), Nikoljdan i Aranđelovdan. Neki prizeti primili su ženine slave „zbog zemlje“, koju su dobili u miraz.

-Čarapilovi (Kostići), Nikoljdan.

-Stambolijini (Jocići i Manići), Nikoljdan.

-Mladžini (Andrejići, Miloševići, Antići, Vitanovići i Pavlovići), Nikoljdan. Vitanović iz Moklišta i Pavlović iz Oreovca su prizeti.

-Kajsini (Cvetkovići), Nikoljdan.

-Pešini (Pešići), Nikoljdan. Ima ih odseljenih u Beloj Palanci.

-Zuberovi (Pejčići), Pejčindan.

-Vlajčovi (Ilići, Petkovići, Đorđevići i Petrovići), Pejčindan. Ilića ima odseljenih u Beloj Palanci.

-Čupinci (Kostići, Nikolići, Milići, Igići, Tošići i Grozdanovići), Pejčindan i Sv. Đorđe. Prizeti su Igić i Tošić iz Moklišta i Grozdanović iz Brestov Dola, primili ženine slave, Sv. Đorđa, „zbog zemlje“, koju su dobili u miraz.

-Pavlovi (Lilići, Živkovići, Mladenovići, Nikolići i Stankovići), Pejčindan. Ima ih u Beloj Palanci.

-Dojkini (Lilići, Živići, Tričkovići, Krstići, Živkovići i Mladenovići), Pejčindan. Mladenovića ima odseljenih u Belu Palanku.

-Trebini (Manići), Sv. Đorđe.

-Šuškari (Đorđevići), Sv. Đorđe.

-Đerini (Spasići i Ranđelovići), Sv. Đorđe. Aranđelović* je prizet („dovodak“) iz Klenja.

*Verovatno je greška, Aranđelovići i Ranđelovići nije isto.

Doseljeni su:

-Ilinci (Živkovići i Manići);

-Stojanovci (Stojanovići);

-Đorgovi (Ćirkovići, Ranđelovići i Manići);

-Nedeljkovi (Kostići i Vučkovići);

-Đelarovi (Stojanovići);

-Janjini (Mladenovići);

-Tabanovi (Tričkovići).

Ukupno 46 kuća, svi slave Aranđelovdan i doseljeni su iz Rinja. Nikola od roda Vlajčovi iz Moklišta doveo ženi iz Rinja, koja je dovela sinove Todora i Krstu. Od ta dva brata „Stojanove loze“ razvio se u vrlo razgranat rod.

-Zagorčevi (Ranđelovići, Golubovići, Milojkovići i Živići), Mitrovdan, su iz Zagore u Bugarskoj, doseljeni u dugoj polovini XVIII veka.

-Miladinovići, Aranđelovdan, su iz Orlje, doseljeni 1825. godine. Došao Miladin kao seoski sluga, njegovi sinovi od zarade u pačelbi kupili zemlju.

-Krasići (Petrovići), Sv, Đorđe, su iz Glame. Prizet Petrović slavio slavu svog tasta – Pejčindan a kada je umro „povratio svoju slavu“.

-Sinjčani (Božići, Ćirići), Aranđelovdan, su iz Sinjca.

-Mokranjci (Đorđevići, Igići), Jovanjdan, su iz Mokre.

-Gradištanci-Dračjanci (Milići), Nikoljdan, su iz Gradišta, doseljeni 1900. godine. Ima ih u Beloj Palanci.

-Popovci (Popovići), Mitrovdan, su iz Sinjca, doseljeni 1902. godine. Đorđe Popović (85 godina) došao je kao prizet i primio ženinu slavu, Sv.Đorđa, a kada mu je umro tast vratio je svoju slavu – Mitrovdan.

Od 1877. do 1959. godine, kada su u ovom selu vršena ispitivanja porekla stanovništva, izuzev prizetaka, nijedan rod nije iselio niti je u selo došao neki strani rod. Iz naselja su odlazili samo pojedinci, radnici i službenici, koji su osnivali porodicu u mestu službovanja.

Moklište ima tri groblja. Najstarije je iznad crkve; tu se sahranjuju samo Stojanovi sa ogrankom Ilinci iz zaseoka Orašja. U „Zagorčetovom grobištu“ sahranjuju se samo rod Zagorčevi, a svi ostali rodovi u groblju Barake.

Seoska preslava je Velikden (Vaskrs), zavetina Sv. Todor a „volovska slava“ je Sv. Jovan.

IZVOR: Prema knjizi dr Mihaila Kostića „Belopalanačka oblast (kotlina)“, izdanje 1970. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.