Bratstva plemena Dobrsko Selo

PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo Nebojša Babić

Pregled bratstava Dobrskog Sela pravljen je prema radu Andrije Jovićevića „Riječka nahija u Crnoj Gori“ (1911) i pokazuje stanje s početka 20. stoleća, ali su u tekst uneta i drugačija mišljenja o poreklu dobrskih bratstava iz dole navedenih izvora.

Položaj

Dobrsko Selo je pleme Riječke nahije. Sastoji se iz dva međusobno nepovezana dela: Dobrskog Sela i Dobrske Župe.

Dobrsko Selo je izvorni deo plemena. Nalazi se u zapadnom delu Nahije. Zapadnom stranom graniči se sa Cetinjskim plemenom, a sa svih ostalih strana okruženo je područjem plemena Ceklin. Naselje je zasnovano na visoravni u podnožju vrha Dobroštak, a između vrhova Plijevor i Vrtijeljka[1]. U Selu je klima blaga i povoljna za život. Selo je zbijenog tipa i sastoji se od delova (uslovno rečeno – zaselaka): Plijevor, Filipovići, Jablani, Pejanovići, Prodo, Sjekloće, Paprati, Lipa, Dugi Do i Potkun.

Dobrska Župa je istočno od Sela, i ova dva područja nemaju geografskog dodira. Dobrska Župa je u sastav plemena ušla sredinom 18. stoleća, o čemu će više reči biti kasnije. Područje Župe sa svih strana okruženo je Ceklinom. Župa se sastoji od zaselaka: Gornji i Donji Peleši[2], Bijela Gomila, Carev Laz[3], Piperi i Moštrokolova Gomila.

Naziv

U vreme Crnojevića, Dobrsko Selo naziva se – Dobro. Takođe i u turskim poreskim defterima sa početka 16. stoleća, a tako i kod Marijana Bolice u njegovom Izveštaju o Skadarskom sandžaku iz 1614. godine.

Jovićević tumači naziv „Dobro“ prema dobrom položaju i plodnosti naselja. Moglo bi se tumačiti i kao posed, nečije dobro. U 18. stoleću već nalazimo naziv Dobrsko. Da li je jezički moguće od naziva Dobro izvesti Dobrsko, za diskusiju je. Postoji i varijanta da pridev „dobrsko“ dolazi od „do-brdsko“, ono što je uz brda. Plemenici Dobrskog Sela nazivaju se – Dobrljani.

Dobrska Župa je tako nazvana s obzirom da je polovinom 18. stoleća postala župa – zimovnik stočarima Dobrskog Sela.

Pomeni kroz povesna dokumenta

Prvi pomen Dobrskog Sela, pod nazivom Dobro, je iz 1459. godine u jednom kotorskom dokumentu. 1485. godine, Ivan Crnojević poveljom daruje Cetinjski manastir posedima u Gornjem Dobru. Tada je Gornjim Dobrom smatrano područje kasnijeg Dobrskog Sela, dok je Donje Dobro bio kasniji Donji Ceklin. Isto nalazimo i u turskim defterima iz 1521. i 1523. godine, gde se Dobrsko Selo naziva – Gornje Dobro (sa 33-36 kuća i 9-10 baština). Kod Bolice, 1614. godine, Dobrsko Selo naziva se – Dobro (sa 47 kuća), dok u području kasnije Dobrske Župe navodi selo Peleši (18 kuća).

Kratka povesnica plemena Dobrsko Selo

Dobrsko Selo (Dobro) bilo je naseljeno od davnine, a stalno naselje je tu sigurno postojalo u 14. stoleću. Preko ovog područja išao je stari glavni put Kotor – Ribnica (Podgorica) i ukrštao se s njim put Skadar – Onogošt – Dubrovnik. Logično je da je na raskrsnici tako važnih puteva u velikoj davnini nastalo naselje. Polovinom 15. stoleća, ovde se doseljavaju novi stanovnici iz Njeguša i naselje se uvećava.

Nakon što je Ivan Crnojević zasnovao Cetinjski manastir i dao mu posed u Dobrom, ovde se zasniva manastirski skit, danas poznat pod nazivom Manastir Dobrska Ćelija. Manastirski hram Svete Gospođe posvećen je prazniku Bogorodičinog Uspenja (15/28. avgusta). Prema nekim predanjima, na mestu današnjeg manastira, postojala je stara crkva iz vremena pre Ivana Crnojevića, posvećena Svetoj Petki[4]. Jedno vreme, u manastiru je živeo crnogorski vladika Sava Očinić, tu je i sahranjen ispred manastirske crkve, gde se i danas nalazi njegova grobnica. Manastir je značajan i po školi koju je tu otvorio vladika Petar II Petrović, 1842. godine. Bila je to druga narodna škola otvorena u Crnoj Gori.

 

Dobrska Župa je u sastav plemena ušla kasnije. Tokom turskih pohoda na Crnu Goru krajem 17. i početkom 18. stoleća, ranija naselja Peleši i Piperi u ovoj oblasti su zapustela. U prvoj polovini 18. stoleća, ovaj za stočarstvo plodan kraj postao je predmet sukoba ekspanzivnih Bjelica i Ceklinjana. Bjelice su zauzeli sve zapustele krajeve od Stavora do Žabljaka, te je usledio obračun sa Ceklinjanima. Sukobi su trajali između 1730. i 1750. godine. Konačno, Bjelice su proterane iz ove oblasti zajedničkom akcijom Ceklinjana, Dobrljana i Kosijera. Pobednici su podelili zauzetu oblast, tako da su Dobrljanima pripala sela Peleši i Piperi. Ovo područje im je jedno vreme služilo kao zimovnik za ispašu stada, a u drugoj polovini 18. stoleća, počelo je i stalno naseljavanje iz Dobrskog Sela. Ovaj kraj kasnije je nazvan Dobrska Župa.

 

Danas, prema popisu u Crnoj Gori iz 2003. godine, u području plemena Dobrsko Selo (sa Dobrskom Župom) živi 180 stanovnika (132 u Selu i 48 u Župi), dok je posle Drugog svetskog rata u plemenu živelo oko 540 stanovnika.

Bratstva u Plemenu

Od izumrlih i iseljenih rodova, u Dobrskom Selu se pamte Jelići, Skromuti, Krivokuće, Piperi[5].

„Gorevuci“ (postoji i varijanta Gornjevuci):

Prema predanju Gorevuka, oni su poreklom iz Hercegovine, iz starog grada Klobuka zapadno od Grahova[6], i bili su vlastela u srednjevekovnoj Bosni. Po propasti Hercegove države, sklonili su se kod Ivana Crnojevića na Njeguše, 1482. godine, a predvodio ih je Valac Radkov Gorevuk s dva brata.

Kovijanić smatra da su se Gorevuci u Njeguše naselili oko pola stoleća ranije, za šta potvrdu nalazi u kotorskoj dokumentaciji, gde se tokom 1450-ih pominju Gorevuci Dobrijevići i Milosalići. U Dobrsko Selo (Dobro) Gorevuci se sele oko 1460. godine.

Od jednog Valčevog brata, prema Jovićeviću, potiču Kustudijeu Majstorima, u Njegušima. Međutim, prema onome što je Erdeljanović zabeležio u Njegušima Kustudije su starinom iz Pješivaca, potomci čuvenog vojvode Marka Petrova Britvića (17. stoleće).

Od drugog Valčevog brata su, prema predanju, Gazivodeu Ceklinu. Međutim, za njih i Jovićević i Erdeljanović beleže drugačije predanje: da su Gazivode ogranak staronjeguškog bratstva Drugovića – Vujoševića.

Od Valca Gorevuka potiču današnji dobrljanski rodovi: Jablani (Dobrsko Selo) i njihov ogranak Moštrokoli[7] u Župi, Sjekloće (Dobrsko Selo) i njihov ogranak Raslapčevići[8] u Župi[9].

Na Cetinju žive Đikanovići, Vukosavovići i Krcetići, koji su, prema Erdeljanoviću, ogranci Gorevuka. Sjekloća ima iseljenih u Crmnici (Limljani).

Svi dobrski Gorevuci slave Svetog Agatona[10] (22. avgusta / 4. septembra), dok je ranija slava ovog bratstva bila Sveta Petka.

„Dobrilovići“

Bratstvo Dobrilovića potiče od Šćepana Dobrilovića, koji se iz Zete[11] (daljom starinom iz Stare Srbije) u Dobrsko Selo doselio nešto kasnije od Gorevuka. Od dvojice sinova Šćepanovih su svi dobrski Dobrilovići.

Od jednog sina su: Milanovići i Popovići – zajedničkim imenom „Sofrani“, i Vujovići. Od ove grane su bili i Živanovići i Grujići, koji su izumrli.

Od drugog sina su: Đuranovići, Sredanovići, Vukići i Rajovići.

Prema Jovićeviću, od dobrilovićkih Sofrana su Sofrani u Grblju. U Grblju, u Šišićima, postoje Šofrani (ili Šovrani), međutim, prema onome što je Savo Nakićenović o njima zabeležio, oni su grbaljski starosedeoci[12].

Prema Jovićeviću, od dobrskih Dobrilovića su u Polimlju: Đuričani, Popovići, Pajkovići i Tomaševići. A u Zeti (Kurilo) Janjetići, Kulići, Đuranovići, Davidovići i Otaševići (koji su izumrli). Međutim, isti autor, u svom radu o Zeti i Lješkopolju, ove rodove tamo ne navodi (osim Đuranovića, koji su se tu doselili posle oslobođenja Zete, 1879. godine)[13].

Svi dobrski Dobrilovići slave Nikolj-dan.

Kruščići (još i kao: Kruškići ili Kruške) su potomci jednog Ćeklića koji je bio u službi kod Šćepana Dobrilovića. Slave Nikolj-dan.

Filipovići (Nikolj-dan) su od Nikca Filipova iz Ceklina, doseljenog krajem 15. stoleća u Dobrsko Selo. Prema Jovićeviću, on je od Ražnatovića. Međutim, ako je vreme doseljenja tačno, u to vreme nije postojalo bratstvo Ražnatovića[14].

Od ovih dobrskih Filipovića ima iseljenika u Lici sa istim prezimenom.

Pejanovići (Nikolj-dan) su potomci Pejana iz Hercegovine (Klobuk) koji je dobegao početkom 17. stoleća. Prema predanju, daljom starinom su Zećani.

Od njih su Pejanovići u Crmnici (Limljani).

Ovi Pejanovići su mogući nosioci haplogrupe J2b1 M205, o čemu je pisano na:

http://www.poreklo.rs/forum/index.php?topic=391.msg16236#msg16236

Radišići i Kavaje (Nikolj-dan) su od pretka koji se doselio iz Lješanske nahije (Gradac) u 17. stoleću. Za svoju dalju starinu navode Staru Srbiju. Zbog nekog ubistva, neki Radišići pobegnu u Albaniju i nastane se u gradu Kavaja. Posle nekog vremena se vrate, te ih prozovu Kavajama.

Od ovih Kavaja bio je čuveni jugoslovenski disident Nikola Kavaja, o kome se može naći mnogo tekstova na mreži, npr:

https://sr.wikipedia.org/sr/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%98%D0%B0

 

Kasomi (Nikolj-dan) su od pretka koji je došao u Dobrsko Selo iz Kavaje zajedno sa precima Kavaja, kad su se oni vratili u Crnu Goru.

Kovačevići (Nikolj-dan) su potomci nekog Kurte, koji je dobegao iz Hercegovine zbog ubistva nekog Turčina. On je bio kovač i njegovi potomci su bili kovači u Dobrskom Selu i Ceklinu (tamo im je prezime Nikolić).

_______________________________________________

IZVORI: 

Riječka nahija u Crnoj Gori – Andrija Jovićević

Stara Crna Gora – Jovan Erdeljanović

Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića – Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović

Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (14-16. vijek) – Risto Kovijanić

Prezime Dobrilović – Nenad Stevović

„Vijesti“, feljton „Enigme“ (http://www.vijesti.me/vijesti/sta-se-krije-u-starom-selu-gornji-pelesi-197455)

________________________________________________

[1] Vrtijeljka je poznata po bici 1685. godine, kada su se Hercegovci, Bokelji i Crnogorci sukobili sa nadmoćnom turskom vojskom. Na tom mestu je poginuo čuveni Bajo Pivljanin.

[2] Zanimljivo je da postoji toponim Peleši u Rusiji, u Petrogradskoj oblasti: http://photos.wikimapia.org/p/00/04/84/84/25_big.jpg

[3] Na Carevu Lazu se odigrala poznata bitka u leto 1712. godine, u kojoj su Crnogorci uspeli, barem privremeno, zaustaviti daleko nadmoćniju tursku vojsku koja je krenula da osvoji Cetinje, i naneli im velike gubitke.

[4] Što se podudara sa starom slavom Gorevuka, o čemu će više reči biti kasnije.

[5] U vreme Ivana Crnojevića, u Dobru se pominje Mihailo Piper, koga je Crnojević proterao zbog „nevjere“, kako se navodi u njegovoj povelji iz 1485. godine. Piperi su zasnovali istoimeno selo u Donjem Dobru, koje je kasnije ušlo u sastav plemena kao Dobrska Župa.

[6] Prema drugoj verziji, radi se o Klobuku kod Mostara u Neretvi.

[7] Prezime, po jednoj verziji, potiče od talijanskog maestro di scuola – školski učitelj. Kovijanić koren ovog prezimena vidi u prezimenu Maštrokonj, koje se pominje u kotorskim dokumentima 15. i 16. stoleća.

[8] Za poreklo Raslapčeviča postoji i druga verzija. Prema bjeličkom predanju, čuveni Vuk Raslapčević, opevan u „Gorskom vijencu“, je od bjeličkog bratstva Popivoda, te je uzeo prezime po imenu očuha (za koga se Vukova majka udala nakon smrti njegovog oca), Raslapa Jankovića iz Ceklina. Kasnije se njegovo potomstvo naselilo u Dobrskoj Župi, nazvalo Raslapčevićima i srodilo sa Sjekloćama. O tome detaljno na: http://www.popivoda.net/Popivoda/06%20-%2001%20O%20Vuku%20Raskap%2004.html

[9] Prema jednom rodoslovu Gorevuka, Raslapčevići su glavno bratstvo, a Sjekloće njihov ogranak, mada je ovo malo verovatno.

[10] Sveti mučenik Agatonik

[11] Kovijanić, sudeći prema nekim kotorskim dokumentima, smatra da su se Dobrilovići u Dorbo doselili iz Njeguša, koji su im bili usputna stanica, nakon dolaska iz Zete.

[12] Grbaljski Šofrani slave Mratin-dan.

[13] Doduše, Jovićević je rad o Zeti i Lješkopolju pisao 15 godina nakon rada o Riječkoj nahiji, te je moguće da su se ovi rodovi u međuvremenu iselili iz Kurila, a naročito jer su podaci o iseljenim Dobrilovićima predanje dobrskih Dobrilovića, koji mogu biti i neprecizni.

[14] Rodonačelnik Ražnatovića, Ražnat Vuličev, živeo je u 17. stoleću.