Poreklo stanovništva sela Viševac, opština Rača – Šumadijski okrug. Prema knjigama Todora Radivojevića „Naselja u Lepenici“ i „Lepenica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Viševac se prostire sa obe strane reke Rače i sreskog druma, koji iz varošice Rače vodi u Natalince i Topolu. Ne levoj strani reke su tri a na desnoj jedna četvrtina seoskih kuća. Levo su krajevi: Stari Viševac, Viševac i Radulovac a desno samo Mađupa pod brdom Gradištem.
Stari Viševac je na levoj strani Vlaškog i na desnoj strani Krsnavskog Potoka. Odmah je sa leve strane ovog potoka Viševac, čije su kuće podignute na nekoliko brda; a ispod njega je Radulovac sa obeju strana Radulovačkog Potoka.
Između seoskih domova na suprotnim stranama reke Rače udaljenost iznosi oko pola sata pešačkog hoda. Stari Viševac odvojen je od Viševca Krečanskim Potokom a između krajnjih kuća im je odstojanje oko osam minuta hoda. Između Viševca i Radulovca gotovo da nema razdaljine, jer su im se kuće počele mešati.
Vode.
Selo je bogato živim vodama. U Starom Viševcu su Krečane i Buban, u Viševcu tri bezimena, u Radulovcu izvor Radulovac a u Mađupi Trmčište. Ovaj poslednji je najjači u celom selu. Osim pomenutih i viševačkom ataru poznati su bunari-izvori Radojeva Voda i Šljivetina na brdu Gradištu. Kako su ovi izvori udaljeni od mnogih seoskih kuća meštani su bili prinuđeni da kopaju đermove, kojih ukupno ima 26.
Kada je velika voda Rača, koja je inače siromašna vodom, jako nabuja, izlije su iz svoga korita i potopi svu dolinsku ravan, kojom prilikom jako ošteti useve u poljima, jer se dugo ne povlači a i kada se to dogodi polja ostaju pod peskom i šljunkom. Seoski potoci nikada ne iz svojih korita, samim tim nisu opasni po selo.
Zemlje i šume.
Viševačka imanja su delom u selu između krajeva na suprotnim stranama Rače, delom između krajeva na levoj strani – upravo između Viševca i Starog Viševca – a najviše ih je oko sela, iza seoskih kuća na odstojanju od 45 minuta hoda.
Livade su u Selištu, Brestaru, Krivoj Livadi, Krasilovici i kod Glavice. Šuma je na Gradištu, Krasilovici i Podrumskoj Strani.
Viševački atar prostire se na 1047 hektara. Ziratna zemlja je na 885 – njive na 712 i livade, a šume na 162 hektara. Osim toga ima još 38 hektara zajedničke „selske“ šume i utrine na Gradištu, Podrumskoj Strani i Krasilovici. Kada se to doda, onda površina seoskog atara iznosi ukupno 1085 hektara.
Viševčani imaju svojih zemalja u atarima sela Popovića, Bošnjana, Bara, Lukanja, Sepaca (Jasenica), Baničine (Jasenica), varošice Rača i zaseoka Adrovca. U Viševcu svoje zemlje imaju stanovnici sela Bošnjana, Lukanja, Baničine, Saranova (Jasenica), zaseoka Adrovca i varošice Rače.
Ime selu.
Svi meštani se slažu u tome da su seosko ime doneli njegovi osivači, koji su dobegli ovamo iz istoimenog sela u kome su živeli do Prve seobe. Ali, dok jedni kažu da su ga doneli rodovi, koji su došli iz Crne Gore iz plemena Kuča – među kojima je bio najugledniji Karađorđev ded, dotle drugi pričaju, da se tako zvalo mesto porekla današnjeg najstarijeg viševačkog roda – Stojakovića. Karađorđev ded, bežeći u Srbiju pozove Stojakova oca da im se pridruži. Kada su docnije neki osnivački rodovi izumrli a drugi otišli odavde, nazvano je ovo selo Viševac po imenu njegovog kraja, u kome je živeo jedini u njemu osnivački rod Stojakovića. Međutim, istraživanjem je utvrđeno da selo sa tim imenom ne postoji niti u Crnoj Gori a ni oko Sjenice.
Starine u selu.
Starine u ovom selu su trojake: rimske, srednjovekovne srpske i iz turskog doba. U rimsko doba spada Tutlište gde se raspoznaju temelji građevina od cigle. U Srednjovekovne srpske dolaze: Gradište, Selište i Džidovsko Groblje. Među svim starinama najviše se ističe Gradište na istoimenom brdu, na čijim je stranama seoski kraj Mađupa. Meštani pričaju da je ovde nekada bio grad, čije su se razvaline poznavale do pre 50 godina. Predanje kaže da je taj grad zidala „prokleta Jerina“. Odmah ispod Gradišta je Selište, u ravnici sa obeju strana reke Rače, do današnjeg druma. Tu je, vele, bila stara varoš, koju niko nije zapamtio, ali se o njoj priča sa kolena na koleno. Može se skoro pouzdano reći da je ovde bilo srednjovekovno srpsko naselje, grad i trg pod njim. U prilog ovoj pretpostavci ide i Džidovsko Groblje, niže nasipa, na levoj strani Rače, na kome danas stoje dva kamena belaga bez natpisa. Uspomena na tusrko doba održala se u imenima: Anište, Tursko Polje, Trmčište i Straža. U Aništu je nekada bio turski han, u Turskom Polju i Trmčištu su bili trmčanici (pčelinjaci) viševačkog spahije a na Straži su bili čuvari, koji su motrili na okolne puteve. Osim toga na Turke opominje i ime polja Divanište, gde su oni izlazili na odmor i divane.
Među svom lepeničkim selima Viševac ima najveći istorijski značaj, jer je u njemu rođen vođa Prvog ustanka na Turke, Karađorđe Petrović, praded našeg Kralja Alaksandra prvog Karađorđevića.
O Karađorđevom rođenju pisano je na više mesta, ali se priča Viševčana i meštana okolnih sela unekoliko rezlikuje od ostalih, koje su zabeležene po raznim spisima.
Rođenje Karađorđevo.
U doba Karađorđevog rođenja živelo je u Viševcu desetak srpskih porodica po planinskim zbegovima. Seoski atar pripadao je spahiji Ali-agi, koji je stanovao u Kragujevcu i ovamo vrlo retko dolazio. Karađorđevi roditelji, Petar i Marica, živeli su odvojeno od ostalih na desnooj strani Rače, u zbegu Gradištu, gde su, po pričanju, pobegli od Turaka, dok drugi kažu zbog čume.
U današnjem Aništu, bio je tada bio han, koji je držao neki Turčin. One noći kada se Karađorđe rodio, handžija je legao ranije nego obično. Spavao je vrlo nemirno i sanjao strašne snove. Uznemiren njima trgne se, skoči iz postelje i slučajno baci ogled na Gradište. Imao je šta i videti: jedna vrlo sjajna zvezda poče se spuštati sa neba i zaustavi se baš nad kolibom Karađorđevih roditelja. Zvezda je sipala toliku svetlost, da je obasjavala su okolinu i zasenila oči handžiji. Posle nekoliko trenutaka isčezoše i zvezda i svetlost. Nastade mrak, kao što je i pre toga bio. Turčin se umiri, duboko se zamisli, leže i produži spavanje.
-Čim je sutradan čuo, da se te noći, u kolibi i baš u to doba rodilo muško dete, on dozva Karađorđeva oca i ispriča mu svoj čudesan san.
-To će dete biti vliki i slavan čovek, ali će za nas Turke biti strašan. Sklanjaj se odavde!
Te je reči Turčin izgovorio Petru, sa kime je bio u prijateljskim odnosima. Petar posluša Turčinov savet, i čim se vratio kući prebegme, sa ženom i sinom, sa Gradišta u zbeg na drugoj strani reke.
Taj događaj i handžijin san ubrzo se raširio po okolini i dopre do ušiju kragujevačkih Turaka. Oni se jako uplašiše proročanstva viševačkog handžije i odlučiše da pobiju svu novorođenčad u Viševcu, ne bi među njim pala i glava Karađorđeva. Seoski spahija Sali-aga lično dođe u Viševac i naredi pokolj viševačke dece stare do godinu dana. Pisak i kuknjava majki razletahu se na sve strane po selu i gori, ali janičari bejahu nemilosrdni i svirepo izvršiše naredbu. Ali, nisu postigli željeni cilj, jer je Karađorđeva mati Marica pobegla duboko u šumu i sakrila svoga sina u šuplju kladu, da ga janičari ne bi mogli pronaći. Tu ga je držala dok se Turci ne vratiše u Kragujevac a sama se za to vreme prerušila u devojku zbacivši sa sebe odeću neveste. Ali se i pored toga, kao sve mlade žene i devojke, morale kriti od janičara, jer su oni, gde god su stigli, skidali gornju odeću i stezali dojke da vide curi li iz njih mleko. Ovo su činili radi toga da bi pronašli mater Karađorđevu a preko nje i dete.
Postanak sela i poreklo stanovništva.
Viševac je postao krajem prve polovine 18. veka u Starom Viševcu na mestu, koje se danas zove, Zbegovište. Odmah potom postao je i kraj Viševac. Radulovac je iz doba Kočine Krajine. Tu su se prvi naselili Mijatovići iz Resave. Mađupa je najmlađi kraj, osnovali su ga Milovanovići iz Jakovca u Timoku 1806. godine. Osnivački rod Stojakovići ima danas u selu 51 kuća, jedna trećina od ukupnog broja.
Viševac se pominje u Upisniku 1818. godine, Naznačeniiu 1819. i Popisniku 1822. godine, zatim kod Vuka u Danici 1827. i u Pirhovom Putovanju 1829. godine. Svuda je pravilno zapisan; a kod Pirha u originalu kao Wischewaz. U Gavrilovićevom rečniku 1846. godine zabeležen je kao Viševci. Na Ruskoj Karti 1831. godine kao Biševac a na Milenkovićevoj 1861. godine kao Viševac i Viševci, kao dva zasebna naselja.
Selo je raslo poglavito doseljavanjem i rađanjem a broj kuća se povećavao deobom i raspadanjem zadruga. Za vreme Kočine Krajine doseljena su ovamo 4 roda, u doba Prvog ustanka još 4 a posle 1815. godine 8 rodova.
Poreklo porodica:
Redni broj–prezime (ogranci)-odakle su doseljeni-Krsna slava.
Doseljeni u periodu od 1690. do 1736. godine:
-72, Sojakovići (Radovanovići, Ilići, Stevanovići, Damnjanovići, Markovići, Adamovići, Jovanovići, Milanovići, Andrejevići, Arsenijevići, Lazarevići, Srećkovići, Stanojevići, Jakovljevići, Milovanovići, Pavlovići i Radojevići), Sjenica, Đurđevdan.
-377, Marinkovići (Aćimovići-Stankovići, Marinkovići i Markovići), Resava, Aranđelovdan.
-386, Matići (Vićentijevići, Miloševići, Petronijevići i Arsenijevići), Kusadak (Jasenica), Jovanjdan.
-387, Mijailovići (Miletići, Mijailovići, Ivanovići, Jovanovići, Milanovići, Miloševići, Stevanovići i Stojanovići), Resava, Blagovesti.
-473, Radomirovići (Radomirovići, Đorđevići, Milenkovići, Jevremovići, Milojkovići i Stankovići), Resava, Nikoljdan.
Doseljeni u periodu od 1804. do 1814. godine:
-851, Milovanovići (Zdravkovići, Ćosići, Milićevići, Miloševići, Petrovići, Miladinovići, Milivojevići, Milići, Milovanovići i Stojanovići), Jakovac, Đurđevdan.
-1046, Stepanovići (Živanovići, Obradovići, Stevanovići, Petrovići, Miletići, Srećkovićiu, Tomići i Cvetkovići), Jakovac, Stevanjdan.
-1065, Todorovići (Živkovići), Lukovo (Crna Reka), Đurđevdan.
Doseljeni u periodu od 1815. do 1903. godine:
-1130, Miletići, Veliki Izvor, Nikoljdan.
-1189, Markovići, Zaječar, Nikoljdan.
-1362, Srećkovići, Kikojevac (Gruža), Lučindan.
-1563, Miloševići, Šume (Jasenica), Nikoljdan.
-1896, Simići, Mramorac (Jasenica), Nikoljdan.
-1996, Senjići, Dragačevo, Blagovesti.
-2089, Anđelkovići, Knjaževac, Đurđevdan.
-2168, Živojinovići, Šume (Jasenica), Đurđevdan.
Ostali podaci o selu.
Godine 1903. u ovom selu je bilo je 17 rodova u 166 domova sa 102 stanovnika. Godine 1910. broj kuća se popeo na 195 a stanovnika na 1282. Međutim, 31 januara 1921. godine živelo je u Viševcu 1150 stanovnika.
Seosko groblje je na Krasilovici, sa leve strane reke Rače. U njega se ukopvaju iz celog sela, sa obe strane reke. U ovom selu su tri trpeze, po jedna u Starom Viševcu, Viševcu i Mađupi.
Molitva je na Mladence. Litija se nosi dva puta, deo sela levo od reka na Spasovdan, a onaj na desnoj strani u Nedelju po Spasovdanu.
IZVOR: Prema knjigama Todora Radivojevića „Naselja u Lepenici“ i „Lepenica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
13. maj 2016. u 02:11
radisav
Ne ulazeci u podatke o kvalifikaciji lica koja su ucestvovala u priredjevanju ovih podataka a prvenstveno autora g.dina Slobodana Milica MILODAN,moram napomenuti da se po mnogo cemu ne slazem sa iznetim podacima u prednjem tekstu.Prvo,reka Raca iako malena I onakva kakvu je autor opisuje nema strane nego obale uzimajuci je kao geografski pojam I osnovicu za orijentir pored brda Gradiste oko koga se zbivaju dogadjaji I promene vezane za naseobinu sada sela VISEVAC.I na Guglovoj mapi na samim severoistocnim padinama Gradista je oznaka sela Visevac.Taj kraj u nasem zargonu zovemo mi VISEVCIC a ne MADjUPA kako navodi autor.A istina je da se u nastavku naselja “VISEVCIC” produzava kraj ili naselje MANDjUPA po nasem zargonu.Do sada mi nije bilo poznato da I kraj pod nazivom MADjUPA pripada teritorijalno i pod administrativnom upravom sadasnjoj mesnoj zajednici s.Visevac.Sa ostalim podacima o naseljima s.Visevca nemam komentar.Medjutim pisac kad se orijentise I objasnjava polozaj naselja govori da se naselje nalazi na putu Raca_Natalinci u pravcu za Topolu,je tacan podatak,a onda se vezuje za reku Raca pa govori o levoj I desnoj strain reke a ne o obalama.Kako je navedeno u opisu puta to se ne slaze sa stranama reke ako se drzimo tog smera kretanja jer se obale reka oznacavaju sa “leva” I “desna” iduci od izvora prema uscu sto je suprotno sa navedenim smerom Raca-Natalinci. Oko podataka o formiranju naselja I doseljavanjem predaka sadasnjih zitelja I potomaka naselja Visevac postoji NASE seosko izdanje u vidu brosure izdato od strane stamparije”Branko”-Skoplje l938.koje je za stampu priredio I sakupio podatke nas pok.stanovnik sela Milan M.Jovanovic pod naslovom “PRILOG o naselju VISEVCA (s rodoslovom prvih doseljenika od doseljenja do danas)”(misli na godinu stampanja brosure) DRUGO popravljeno i dopunjeno izdanje.O doseljenicima I prvim mestanima sela Visevac u pomenutoj brosuri stoji od strane l4. pa na dalje do strane 53.sa imenom I prezimenom mestom odakle poticu doseljenici I koje su godine se doselili kao i do stampanja brosure njihovih rodjenih muskih potomaka.Znaci svih stanovnika sela rodjenih do 1938.god.Autor prednjeg teksta o poreklu sela u Srbiji,trebao je da konsultuje nekog mestanina starosedeoca ove mesne zajednice,a ne da se sluzi podacima nekih autora sto se ne uklapa u stvarnosti sa podacima o nasim porodicama I precima za koje mi jos zivi dobro znamo kako se desavalo iz predanja I pisanih dokumenata.
13. maj 2016. u 20:33
Milodan
Radisav!
Iz ovoliko dugog komentara malo toga je rečeno. Ne sporim da u (mom) tekstu nema grešaka, ali je najmanja greška “obala-strana”. Dakle, ako ja živim u Obrenovcu, udaljenom od reke Save oko 2 km, da li ja živim na obali reke Save ili na (desnoj – podrazumeva se) strani pomenute reke?
Bio sam u nekoliko navrata u situaciji da zovem telefonom mesne zajednice sela koje “obrađujem” kako bih razrešio određene dileme, jer iz podataka u knjizi, iz kojih koristim podatke – i uglavnom nailazio nalazio na “zid ćutanja” i opšte nerazumevanje.
Za ovih tri i po godine, koliko se ovime bavim, postavio sam oko 1000 mesta, služeći se knjigama koje sam kupovao, već imao, dobio na poklon od Porekla ili skinuo sa interneta (sajta Poreklo), poput ove dve o Lepenici. Uzgred, prilikom postavljanja naselja u Lepenici, mnogo su mi pomogli gospodin koji se ovde potpisuje kao “Lepeničanin” i u jednom slučaju gospodin Ljubiša Milovanović “Šaman” iz Grošnice kod Kragujevca, kada smo “zajedničkim snagama” uz pomoć administratora Porekla otklonili neke greške (ne)napisane u knjizi.
Kako sve ovo radim iz ličnog zadovoljstva, smatram da je sasvim dovoljno što koristim raspoloživu literaturu a na vama (množina) je da u jednoj sasvim korektnoj polemici izmenimo komentare i ispravimo eventualne greške, kojih neosporno ima i to dobro znaju ljudi “na izvoru” – poput Vas, pa da zajedno ispravimo sve moje ili piščeve greške. U tom smislu nemam nikakav problem, naprotiv!
Pozdrav i svako dobro!
Slobodan Milić, Milodan
14. maj 2016. u 18:30
radisav
Zahvaljujem se na komentaru g.dine Milodan,na pocetku mojeg komentara naglasio sam da ne sporim I ne ulazim u polemiku Vaseg obrazovanja I strucnosti.Vi meni zamerate na opsirnosti komentara iz kojeg se mnogo malo moze saznati.Bazirao sam svoj komentar na samo dva pitanja I to na pitanje orijentacije sela Visevac u prostoru da ste pomesali smer puta Raca-Natalinci I polozaj sela u delu teksta “Polozaj sela”.Nista ne sporim, ali opis smera puta I opis naselja sa leve I desne “strane”reke su jedno drugom suprotstavljene jer put Raca-Natalinci je jedan smer a “leva” I “desna” strana reke su u odnosu na tok reke suprotni smer na licu mesta I ne mogu geografski biti orijentir za opis prostora o kome se govori, pa Vas molim da razmotrite I prihvatite ili ne za buduce pisanje.Za mene je jasno jer sam otuda I znam smer toka reke Raca,a takodje znam gde je Stari Visevac,Radulovac znam gde je i MADjUPA.Ali Vi niste opisali odvojeno naelje na “desnoj”strani reke pod nazivom u nasem seoskom zargonu “VISEVCIC” a ni polozaj dela sela “BRDO” pa deo sela “ZLATICI”Drugo na sta sam zeleo da Vam stavim primedbu je tekst”Poreklo porodica” Vec sam se osvrnuo gde imate najsazetije podatke o poreklu stanovnika,godinama doseljavanja I kod nekih I godine rodjenja.Ovde bih se ponovo duze zadrzao na porodicu pod red.br.387.Mijailovic koji su poreklom od doseljenika u ovo selo po imenu DjORDjIC LUKIC koji je napustio selo Sedlare (resavski) 178o.Isti je organizator I Ustanka sa Karadjordjem I bili su pribliznih godina a po pisanju navedenog M.Jovanovica po dolasku u s.Visevac pobratimio se sa Karadjordjem. On(Djordjic Lukic) je imao sinove Stojana I Stojadina.Stojan je imao sina Milivoja,a ovaj Dragoslava I Vladimira.Dragoslav je imao sina Milivoja.STOJADIN je imao sinove:Milana MIJAILA,Milosa I Jovana.Od pomenutog MIJAILA potice loza Mijailovic iz Vaseg napisa,a sto se prema Vasim podacima ne slaze sa periodom doseljavanja I porekla porodice u naselju Visevac.Vi kazete da niste imali sa kim da razgovarate.To ne sporim.Moje selo je pre I dugo posle II sv.rata imao OPSTINSKU UPRAVU I placene sluzbenike.Kad je preuredjeno u mesnu zajednicu ne znam,ali je stalno imalo predstavnika MZ.Ono sto ste pokusavali telefonom,pa nasli stanovnika Grosnice,koji ne moze nikako biti kompetentan za ovu MZ OSIM u koliko je poreklom iz ovog naselja kao sto sam I ja,ali sebe ne racunam u te kompetentne,iako sam direktni potomak ove sporne linije Mijailovic.Kada sam dobio prezime sa “H” umesto izvorno “J” nije mi poznato.Znam da mi je deda u nekoliko dokumenata pa i u jednoj l.k. imao isto prezime kao i ja,ali svi ostali dokumenti (vlasnicki listovi) kao I mojeg oca su kao MiJailovic-izvedeno prezime od onog sina Djordjicevog-Stojadinovog Mijaila.Za uput Vama I da ispravite dosta tih podatak o ovoj MZ upucujem Vas na istorijski arhiv Opstine Raca(trebao bi da raspolaze nekim podacima),opis podataka o OPstini Raca i njenim teritorijalnim jedinicama (celinama)-mesnim zajednicama,Maticne knjige Opstine Raca za selo Visevac,crkvene knjige rodjenih crkvene parohije Raca za s.Visevac,postojeca pisana dokumenta kao sto je vec navedena brosura o naselju Visevac pa I neke gradjane koji imaju dubljih korena u ovom selu kao sto je prof.u penziji Aleksandar Popovic i dr.Tvrdite da nema nikakvih problema.Slazem se,ali ove podatke o stanovnistvu ako vec ima tako iskrivljeno opisanih HITNO treba ispraviti I dati dopunu svim pisanim dokumentima kojima ste se sluzili gde se uoce ovakvi propusti.Ovo ne zbog mene I ne pominjite me,nego zbog istine I istorije,ako vec neko nesto pise i zbog nekih nadam se sretnih buducih generacija.
Iskrene pozdrave i uspeh u istrazivanju i daljem prikuplanju tako znacajne gradje koja nedostaje svim nasim naseljima,Radisav Mihailovic Nis!
15. maj 2016. u 17:31
Milodan
Ne sporim da ste u pravu, napisao sam kako u pomenutoj knjizi piše. Mislim da bi bilo dobro da svoje primedbe sistematizujete, postavite kao komentar a na administatoru je da (pogrešne) podatke ispravi. Tu neće biti nikakvih problema.
Pozdrav!
Milodan.
14. februar 2020. u 14:42
Dejan Đorđević
Molim vas ako imate neke informacije o porodici Đorđević koja je iz Visevca presla u Boku u Banatu.
14. februar 2020. u 19:40
Milodan
Dejan Đorđević!
U ovoj knjizi, za razliku od nekih drugih, nisu obrađeni odseljeni rodovi, pa i Đorđevići iz Boke, koji su tamo odseljeni iz ovog sela.
Pozdrav!
18. februar 2020. u 08:18
Dejan Đorđević
Hvala.