Y-DNK haplogrupa N

Saradnik portala Poreklo Siniša Jerković iz Banjaluke daje vam objašnjenje pojedinačnih Y-DNK haplogrupa. U novom prilogu piše o  haplogrupi N, koja je u Evropi svojstvena ugrofinskim i uralskim narodima, dok je među Srbima prisutna u malom procentu (oko 2 odsto dosad ispitanih na Srpskom DNK projektu).

OPŠTE NAPOMENE:Haplogrupa N proistekla je iz starije grupe NO, a dalje od haplogrupe K od koje potiče i u Evropi mnogo zastupljenija haplogrupa R. Porijeklo ove haplogrupe je nesumnjivo na Dalekom Istoku, vjerovatno u sjeverozapadnoj Kini i Mongoliji. U Evropi je vezana prije svega za ugrofinske i uralske narode: Fince, Estonce, Samojede i druge, učestvovala je značajno u etnogenezi baltičkih naroda: Litvanaca i Letonaca, ali i Rusa. Iako su Mađari takođe ugrofinskog porijekla, danas među njima ova haplogrupa nije značajnije zastupljena, ali neki nalazi stare DNK pokazuju da to nije bilo tako u prošlosti. Iako azijska po porijeklu ova haplogrupa još od neolita se nalazi u Evropi, u njenim sjevernim i sjeveroistočnim dijelovima. Kod Srba je ova haplogrupa prisutna u malim procentima, do 2%.

PORIJEKLO I MIGRACIJE: Haplogrupa N nastala je prije nekih 20.000 godina, kako neki smatraju na krajnjem jugoistoku Azije, da bi se nakon poslednjeg velikog otopljavanja pokrenula iz Kine i preko Mongolije i južnog Sibira dospjela i do današnje Evrope. U Kini je ostala filogenetski joj najbliža haplogrupa O koju danas posjeduje većina Han Kineza i naroda Dalekog Istoka. Danas haplogrupa N obuhvata uglavnom sjever Evrope i Azije.

SNP MUTACIJE: M231

MAPA RASPROSTRANJENOSTI:

STABLO:

PODGRUPE I ZASTUPLJENOST:

N* M231

Haplogrupa N koja ne pripada niti jednoj od podgrupa prilično je rijetka i nađena je u veoma malim procentima od 1-2% u Kini.

N1*

Takođe veoma rijetka, ali je nešto prisutnija od opšte haplogrupe N. Čini se da joj je središte u jugozapadnoj Kini, gdje kod naroda Jizu u Sičuanu dostiže i 30%. Ima je u manjim procentima kod Han Kineza, ali i kod gotovo svih populacija Dalekog Istoka i centralne Azije od Japanaca i Vijetnamaca do Mandžuraca i Ujgura.

N1a P189.2

Veoma rijetka i za nas veoma interesantna podgrupa haplogrupe N, jer je posjeduje određena grupa srpskih porodica. Pored Srbije prisutna je još na Karpatima i Italiji. Smatra se evropskim ogrankom haplogrupe N, jer je za sada nađena samo u Evropi. Teško je reći da li su je donijeli Mađari, neki drugi stepski narod ili je možda starija.

N1b L732

Slično prethodnoj, N1a podgrupi, i ovo je rijetka podgrupa haplogrupe N, zasada nađena u belorusko-poljskom prostoru kod nekoliko pojedinaca. Postoji još uvijek nepotvrđena veza sa jednim korejskim uzorkom.

N1c L729

N1c1 M46 Tat

Ovo je najzastupljenija podrgrupa haplogrupe N. Prostire se na širokim prostranstvima Sibira i sjeverne Evrope. U svojoj osnovnoj formi kao N1c1* najzastupljenija je kod Jakuta u ruskoj republici Sakha Jakutiji koji je imaju u procentu od preko 90%. Jakuti inače govore jednim dijalektom turskog jezika i smatra se da su se doselili iz oblasti Bajkalskog jezera na sjever, u današnju Jakutiju. N1c1* nalazi se još u malim frekvencijama u populacijama Koreje, Laosa i Kine.

N1c1a M178

Ovo je uglavnom evropska varijanta haplogrupe N1c1, zastupljena najviše kod Finaca, Estonaca i ostalih ugrofinskih naroda Rusije, ali i kod Litvanaca, Letonaca i kod Rusa. Smatra se da je ova glavna podgrupa podjeljena na dvije grane, od kojih je svaka nastala negdje u južnom Sibiru, a zatim se nezavisno kretala ka Evropi.

U prvoj su grupi koju definiše SNP CTS 2929 i L550 uglavnom baltički i skandinavski narodi.

N1c1a1a1a1 L1025

Tipična južnobaltička grupa, najprisutnija kod Litvanaca, Letonaca i dijelom Rusa i Belorusa. Ovoj grani pripada i poznati, plemićki, ruski rod Gediminida.

N1c1a1a1b L1022

Ovo je tipična finska grana.

Druga grupa koju definiše SNP Z1936 zastupljena je uglavnom kod ugrofinskih i uralskih naroda i tu se izdvajaju sljedeće podgrupe:

N1c1a1a2b L1034

Tipična haplogrupa starih Ugara ili Mađara. Pored današnje Mađarske nalazimo je još na tlu Kazahstana, što se poklapa sa, u dijelu o haplogrupi G1, napomenutoj vezi Madjar plemena u Kazahstanu i starih Mađara u Evropi. Čini se da je jedan dio originalnih Mađara bio upravo sa prostora današnjeg Kazahstana.

N1c1a1a2a Z1925

Najprisutnija među Fincima, ali i među Šveđanima i Rusima. Najbrojnija varijanta haplogrupe N1c1a1.

N1c2b P43

Grana haplogrupe N koja se najčešće nalazi kod uralskih naroda, prije svega kod sjevernih Samojed naroda.

STARI NARODI:

 Grupa Jakuta u tradicionalnom odijelu- haplogrupa N1c1*

S obzirom na široku rasprostranjenost haplogrupe N od Kine do Finske teško je definisati neku određenu skupinu naroda koja bi se mogla identifikovati za cjelokupnu haplogrupu N. Ono što se sasvim sigurno može reći jeste da je podgrupa N1c1a M178 jasan marker ugro-finske grupe jezika i naroda. N1c2b P43 je u tom smislu povezan sa Samojedima i njima srodnim narodima, a sveukupno haplogrupa N1c bi se mogla izjednačiti sa Uralskom grupom jezika. Jasan arheološki trag ovih naroda u praistoriji Evrope vidi se u Comb Ceramic kulturi sjeverne Evrope iz 4000 p.n.e. To je bila kultura lovaca, ribara i sakupljača, koji su za razliku od ostalih Evropljana pravili keramiku i prije poznavanja poljoprivrede. Veze ove kulture sa sličnim kulturama Sibira i Kine su poznate.

Comb Ceramic kultura sjeverne Evrope 4000 p.n.e (označena ljubičastom) – osnovna kultura pripadnika haplogrupe N1c1a M178

Sasvim je izvjesno da su u početku uralski narodi bili mongoloidnog rasnog tipa, ali da su se kasnijim mješanjima i rasno približili ostalim Evropljanima. Dvije skorije grupacije naroda se mogu izvesti iz ove haplogrupe, a to su Balti, Fini i Mađari. Balti su nastali mješanjem N1c haplogrupe i R1a, Mađari kao plemenski savez sastavljen od više raznih naroda i etnosa utopio se dolaskom u Panonsku niziju takođe u R1a masu, Fini su zadržali najviše N1c originalne genetike, ali su se u priobalnim pojasima ipak mješali sa sjevernjačkom I1.

 Finkinja – haplogrupa N1c1a

STARA DNK:

1. Haplogrupa N M231 nađena je u starim kostima kulture Bronzanog doba u dolini Liao rijeke u sjevernoj Kini, 2000 godina p.n.e;

2. Kod starih Mongola u dolini Egjin Jol u Mongoliji, pronađena je haplogrupa N1c;

3. U analizi kostiju srednjevjekovnih Mađara iz 10. vijeka pronađen je N1c1 M46 Tat C;

4. Jakuti koji su živjeli u 15. vijeku, utvrđeno je, pripadali su N1c1 Tat C.

POZNATE LIČNOSTI:

Svakako najpoznatija ličnost koja je pripadala haplogrupi N1c je osnivač Kijevske Rusije, Rjurik, koji je, po svemu sudeći, pripadao podgrupi N1c1a1a1a L550, skandinavskoj grani haplogrupe N1c čime je na neposredan način potvrđeno varjaško tj. vikinško porijeklo osnivača Kijevske Rusije.

 Rjurik, osnivač Kijevske Rusije – N1c1a L550

ZANIMLJIVOSTI:

Veoma rano su počela istraživanja moguće haplogrupe osnivača Kijevske Rusije Rjurika, po legendi vođe Varjaga sa sjevera. Mnoge ruske plemićke porodice izvode porijeklo od Rjurikoviča. Rađene su analize na gotovo svim porodicama koje imaju takvo predanje i nakon više istraživanja ustanovljen je haplotip i haplogrupa Rjurikoviča: N1c1 L550 Skandinavska grana čime su potvrđeni istorijski podaci o porijeklu Rjurika sa Sjevera. Porodice koje dijele Rjurikov haplotip su, između ostalih: Gagarini, Putjatini, Kropotkini. Ova linija Rjurikoviča proteže se sve do cara Ivana Groznog, pa je, po svoj prilici i on pripadao haplogrupi Rjurika.

Ako bi se ovim haplotipovima pridodali i Rjurikovičima blizak rod Gediminida koji je takođe testiran kao N1c1 L550 i koji obuhvata poznate ruske, litvanske i poljske plemićke porodice: Bulgakove, Trubeckoje, Golicine, Volinske, mogli bismo slobodno reći da su osnivači Kijevske Rusije i njeno prvo plemstvo bili uglavnom pripadnici haplogrupe N1c1 L550. Iz dinastije Gediminida će proisteći i Jagelonci poznati vladari Poljske i Litvanije u srednjem vijeku.

U zadnje vrijeme mnogi ruski geneaolozi došli su do podataka da je Vladimir Putin, moguć izdanak porodice Putjatin, jedne od Rjurikovih ogranaka. Bilo bi interesantno genetskim testiranjem vidjeti da li je ova teorija tačna, s obzirom da haplotip Rjurikoviča Putjatina već postoji u bazi.

AUTOR: Saradnik portala Poreklo Siniša Jerković