Poreklo prezimena, selo Mratišić (Mionica)

Poreklo stanovništva sela Mratišić, opština Mionica. Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Kolubara i Podgorina“, prvo izdanje 1907. godine, najnovije izdanje – edicija „Koreni“ – JP Službeni glasnik Republike Srbije i SANU.

Položaj sela.

-Mratišić je na podnožju maljenskih ogranaka, pored sela Prijezdića. Selo leži po krajevima planinske korutine, čije je zemljišta dosta ravno, a seoske kuće su većinom po stranama onih bregova, koji zatvaraju ovu udoljinu. Na severnoj strani sela su: Tusto Brdo, Kosovo, Jabučje i Borak, visovi su goli i od krečnjaka, ispunjeni silnim vrtačama raznolikog pravca, položaja i oblika. Na južnoj je strani, odmah nad seoskim kućama, maljenska Čubrica, koja pošumljena posve strmo uzdiže se iznad sela. Na istočnoj strani diže se Rastova i odvaja selo od Bukovca i Krčmara. Sa zapadne strane jezerska kotlina otvorena je i ulazi u susedno selo Prijezdić.

Ispod Rastova pruža se na sever slepa dolina Priorača i ona je na međi ovog sela i Bukovca, a ispod nje prostire se velika dolina od vrtača, poznatih pod imenom Šatkov Do, nazvan po Šatku iz porodice Milakovića. Ispod ove doline spušta se na sever od Prijezdića drugi do, poznat pod imenom Piljev Do, koji je isto tako slepa dolina.

Izvora u selu je opšte malo. Na severnoj strani sela, po visovima i po dolinama nema nigde nijednog izvora. U sredini sela, ispod Grbovića kuća, nalazi se veliko Mratišansko Vrelo, koje izbija vrlo jako i okreće odmah ispod izvora jedan vitao i gradi Mratišansku Reku, koja, čim uđe u žabarsko Ždrelo, otpočne se zvati Žabarska Reka, a malo posle toga Lepenica. Sa ovog Vrela celo selo nosi vodu, a na reci poji se stoka i sa nje se odnosi znatna količina vode za piće.

Šatkov i Piljev Do služi se i jezerima i barama, kojih ima dosta u tom kraju. Više Bjeluševića kuća, u padini Čubrice, u jednoj litičastoj steni, ima jedan do metar i po širok i nepristupačan otvor, iz koga, kad se po Čubrici tope snegovi ili kad tamo padaju jake kiše, ističe ogromna količina vode, što traje samo kratko vreme. Voda ovog izvora ili pećinskog otvora pada sa visine od 15 metara i otiče poširim koritom u Reku. Izvor se zove naročitim imenom Turonja.

Zemlje i šume.

-Mratišanske zemlje možemo po prirodi zemljišta podeliti na rečne i zemlje Šatkovog Dola. Rečne su zemlje tercijerne starosti, taložne i nanosne zemlje, bogate humusom, dobro ovlažene i osobito podesne za svaki usev, kao i za livade. Zemlje Šatovog Dola su krečuše, suve, posne, vrlo plitkog dna, podesne za strmna žita i voćnjake. Po Čubrici je vrlo malo ziratne zemlje.

Što ima šume je na južnoj strani Čubrice, a na donjoj strani sela je ima posve malo. Šuma je od lisnatog drveta i ima je dovoljno za građu i ogrev, te se ne mora prikupljivati. U novije vreme otpočelo je pošumljavanje Ždrela, onog mesta do Žabara, gde reka otpočinje ulaziti u svoju klisurastu dolinu.

Sve šume i ispusti po Čubrici su porodične zajednice. Svaka znatnija i starija porodica ima ovakve zajednice, koje zajednički upotrebljava. Takve zajednice su: Grbovići, Vuletići, Bjeluševići i Milakovići. Seoske su zajednice u šumi na Jabučju, Kosovu i nešto na Čubrici. Šatkovog Dola su zajednice oko Ždrela i ispod Prijezdića, prema Žabarima.

Tip sela.

-Mratišić je selo razbijenog tipa. Podeljen je samom rekom na dva dela: južni do planine, Gornji Kraj i severni Šatkov Do. Gornji je Kraj ispod planine i prema Prijezdiću, grupisan u tri džemata, gde je u svakom po jedna porodica. Šatkov Do je sav rasturen, gde se retko mogu videti 3-4 kuće zajedno, otuda što je novije naselje. Kuće u džematima su blizu, i skoro su spojeni i izmešani.

U Gornjem Kraju su: Bjeleuši, Grbovići i Vuletići.

U Šatkovom su Dolu: Boškovići, Milakovići, Jovanovići, Vukosavljevići, Solgići i Višnjići.

U Mratišiću nema velikih zadruga, kao jedina poveća zadruga bila bi Grbovića od 29 čeljadi.

Podaci o selu.

-Mratišić prema haračkim tefterima iz 1818. godine imao je 12 domova sa 18 porodica i 47 haračkih ličnosti.

Prema popisu:

-1866. godine – 24 doma i 187 stanovnika.

-1874. godine – 26 domova i 206 stanovnika.

-1890. godine – 39 domova i 310 stanovnika.

-1895. godine – 42 doma i 315 stanovnika

-1900. godine – 50 domova i 335 stanovnika.

Godišnji priraštaj stanovništva od 1866. godine je 4,29 a procentni 1,76%.

Ime selu.

-Mada je selo Mratišić poslednjih desetina 18. veka i prvih desetina prošlog stoleća igralo znatnu ulogu u novijoj istoriji naših naroda, jer je dalo veliki broj znamenitih ljudi iz svoje sredine, ipak niko ne ume da kaže odkuda je ime selu.

Poreklo stanovništva i osnivanje sela.

-Svi stariji ljudi iz sela i susednih sela drže, da je ovo selo postalo kao zaselak susednog sela Prijezdića i prema tome je, po njihovom shvatanju, mlađe naselje. Starih porodica, za koje se ne bi znalo, odakle su se i kada doselile, u ovom selu nema.

-Milakovići i Boškovići: Najstarija porodica ovog sela je Milakovića, doseljena je pred kraj 18. veka (ja bih rekao sedamnaestog, op Milodan) iz Budimlje u Starom Vlahu od bratstva Milakovića. Milakovića kuća je mnogo zamrlo, a dosta ih se i iselilo iz sela; danas se zovu Milakovići i Boškovići, slave Đurđevdan.

-Vuletići, doselili se u početku 18. veka (tako piše) iz sela Previša u Drobnjacima od bratstva Tomića, Oni su se naselili do Prijezdića i slave Đurđevdan. Vuletića porodica ima u Lnčaniku u Posavini.

-Grbovići*: Posle Vuletića doselio se knez Grbo iz Nikšićke Župe, od bratstva Radulovića iz mesta Dragovoljića. Grbo je bio knez sa turskim beratom, pa je nakako odmah i ovde postao beratski knez i knez valjevske Kolubare. Od Grba su današnji Grbovići, slave Lučindan.

*Grbovi potomci su znamenite vojvode i kneževi Prvog ustanka. Nikola, Luka i protojerej okruga valjevskog Steva Grbović, zatim, Milovan i Radovan, sinovi Nikolini i Luka sin Milovanov. Ovi Grbovići učestvovali su u svim ratovima za oslobođenje, tamo su isprozebli, izranjavani, došli kući i kod kuće pomrli. Sahranjeni su ili i u svom seoskom groblju, gde im i danas postoje spomenici, ili kod crkve krčmarske, koju su podigli za svog života i bili joj najveći priložnici. Protojerej Stevan umro je 1802. godine i njegovu grobnicu uzidao je u crkveni temelj njegov sinovac, znameniti vojvoda Milovan Grbović, kad je crkvu proširivao**.

**Knez Milovan, proširujući crkvu u Krčmaru, setio se svojih zaslužnih predaka, sahranjenih kod iste crkve, pa podižući crkvu na njihovim grobovima, postavio je večiti spomenik, koji će trajati sve dokle ime našeg naroda postoji. Tom prilikom, priča čiča Jovica iz Golupca, setio se i samog sebe, pa je i sebi, predviđajući skoru smrt, spremio grobnicu u istoj crkvi. Nezahvalni potomci, kao i još nezahvalniji predstavnici slobodne Srbije, za koju je šest Grbovića svoju krv prolilo i svaje živote dalo, nisu našli za potrebno da ga sahrane, gde je želeo, nego su ga sahranili izvan crkve, da mu voda pose 25 godina izbacuje kosti na površinu i da mu popovski predstavnici ruše i poslednji trag ono malo zlehudog spomenika, da ne bode dinastijske oči. I tako knezu Milovanu, vitezu od Užica, Vidina, Beograda, Čučuga i Mišara danas se ne zna ni gde mu je grob, priča ljutito čiča Jovica iz Golupca, a ogorčeno piše Ljuba Pavlović.

-Bjeleuši, doseljeni pred Kočinu Krajinu iz Bjeleuše u Starom Vlahu, kamo su opet došli iz Drobnjaka pod prezimenom Brankovići, slave Đurđic.

-Jovanovići iz Šatkovog dola su iz Robaja od porodice Dragojevića, slave Đurđevdan.

-Vukosavljevići su se doselili oko 1850. godine iz Maoča u Polimlju, slave Nikoljdan.

-Solgići su iz Štitkova u Starom Vlahu, predak se doselio kao sluga uz Babinsku Razuru, slave Nikoljdan.

-Višnjići su iz Toči u Polimlju, predak se doselio kao sluga uz Babinsku Razuru, slave Nikoljdan.

U Mratišiću je 50 kuća od 8 porodica.

Zanimanje stanovništva.

-Mratišanci se zanimaju svima privrednim radnjama, kojim i ostali seljani ove oblasti. Glavna zanimanja su zemljoradnja i voćarstvo. Voćarstvu se osobito pažnja poklanja i nema nijednog sela u okolini, da ima bolji izbor u vrstama raznolikog voća, nego što je ovde i u Prijezdiću. Stoke drže dosta, a naročito ovaca, Zemlja ime daje dovoljno sredstava za život, prema čemu seljaci ovog sela dolaze u red imućnijih seljaka ove oblasti. Nigde se ne sele, ali i ako mnogi znaju po kakav zanat, isključivo ga rade po selu i najbližoj okolini.

Pojedinosti o selu.

-Mratišić je sastavni deo Krčmarske opštine u Srezu kolubarskom. Sudnica je u Bukovcu, škola i crkva u Krčmaru. Groblje je zajedničko i u sredini sela, u blizini Vrela. Selo preslavlja Spasovdan.

IZVOR: Ljubomir Pavlović, “Kolubara i Podgorina”. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.