12. februara 1994. – Umrla Rahela Ferari, pozorišna, filmska i tv glumica.
Rođena je kao Bela Rohel Frajnd 27. avgusta 1911. godine u Zemunu. Glumu je studirala u Budimpešti. Od 1930. do 1940. godine je radila je u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, a od 1940. do 1941. u Umetničkom pozorištu u Beogradu. Za vreme Drugog svetskog rata nije igrala. Od 1945. do 1947. je ponovo nastupala u Novom Sadu. Od osnivanja Jugoslovenskog dramskog pozorišta, 1947. godine, bila je prvakinja tog pozorišta.
Pre rata najzapaženije su njene epizodne uloge karakterno osobenih i ćudljivih ženskih likova. Odigrala je preko 160 pozorišnih, kao i više filmskih i televizijskih uloga različitog žanra. Najznačajnije glumačke kreacije ostvarila je u pozorišnim predstavama: “Jegor Buličov”, “Arsenik i stare čipke”, “Gospođa ministarka”, “Ujka Vanja”, “Romeo i Julija”… Za ulogu Sarke u “Ožalošćenoj porodici”, 1964. godine, dobila je “Sterijinu nagradu”. Poslednji put je na sceni svog matičnog teatra igrala Fredu u “Diboku” a poslednju rolu odigrala je na sceni Ateljea 212 u predstavi “Iz života kišnih glista”. Za briljantne kreacije uverljivo i sočno iterpretiranih likova u delima jugoslovenskih i stranih pisaca nagrađena je 1986. godine,”Dobričinim prstenom”. Televizijska publika pamtiće je po rolama u drami “Čaj u pet” i seriji “Grlom u jagode”.
Bila je udata za glumca Aleksandra Stojkovića. Udajom je promenila i ime, i prezime u Marija Stojković da bi nakon muževljeve smrti uzela umetničko ime Rahela Ferari. Nikada se više nije udavala. Umrla je u Beogradu 12. februara 1994. godine i sahranjena je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju.
IZVOR: RTS, Vikipedija
13. decembar 2019. u 07:42
Vojislav Ananić
BILO JE TO VREME KADA SU MALOM SRBIJOM HODALI VELIKI LJUDI…
© 2019 Veliki Ljudi
21. 05. 2018
Velika dama srpskog glumišta
Autor: Ana Stjelja
Ako bismo rekli da se među brojnim velikanima srpskog glumišta svojim likom i delom posebno ističe Bela Rohel Frajnd ili pak Marija Stojković, malo ko bi znao o kojoj glumici je reč. Ali ako bismo rekli Rahela Ferari, onda bi svakako sve bilo i više nego jasno, jer je Rahela Ferari jedna jedina i neponovljiva.
Život ove srpske glumice jevrejskog porekla bio je i više nego bogat i uzbudljiv.
Bela Rohel Frajnd alijas Rahela Ferari rođena je 1911. godine u Zemunu, u siromašnoj jevrejskoj porodici (otac Bela je bio krojač, a majka Eme Lajner domaćica). Njena porodica se u Zemun doselila početkom 20. veka.
Rahela je u jednom intervjuu svoje detinjstvo u Zemunu opisala ovim rečima: „Moja mladost, to je zemunska periferija. Detinjstvo bez igračaka, bez ičega. Izađem na ulicu, idem uz plot, čučnem i posmatram – mrave! Tu se razvijala moja mašta: sama sam sebi pričala priče, izmišljala ih o tim majušnim mravima, te oni sad idu kući, sad se šetaju, trče, nabavljaju hranu, a ja sam se igrala s njima – pravila im razne prepreke. Stavim travku da im preprečim put, ili napravim most, ili ih skrenem u drugu stranu. Bilo je to moje malo pozorište diznijevskog tipa – mravi su bili moji mali glumci, a ja svemoćni reditelj.“
Rahela je svoje školovanje započela u Zemunu, ali ga je nastavila u Bačkoj Palanci, nakon što su austrougarske vlasti celu porodicu deportovale u ovaj grad na severu Bačke (inače rodni grad njenog oca). Malu maturu je položila u Građanskoj školi u Novom Sadu i već tada je znala da će gluma biti njen životni poziv.
Ljubav prema glumi, Rahela Ferari je razvijala još u detinjstvu i to zahvaljujući svom ocu koji je radio kao statista u Dunđerskovom pozorištu.
Rahela Ferari je 1930. godine takođe počela da statira u ovom pozorištu da bi uskoro postala njegov član i na njegovoj sceni glumila sve do 1936. godine nakon čega je prešla u Pozorište Dunavske banovine. Već tada nastupa pod imenom Rožika Frajnd.
Postoji zanimljiva anegdota koja kaže da ju je tih godina, u jednoj predstavi ovog pozorišta, i to u ulozi dr Klotilde Vimern, gledao niko drugi no čuveni Jovan Ćirilov, koji je tada bio desetogodišnji dečak, a koji će mnogo godina kasnije postati i njen upravnik u Jugoslovenskom dramskom pozorištu.
Dve godine kasnije je pozvana u budimpeštansko pozorište, da bi 1940. godine na poziv J. Konjovića, N. Popovića i V. Starčića, Rahela Ferari sa budućim suprugom, kolegom Aleksandrom Stojkovićem, prešla u Beograd u novoosnovano Umetničko pozorište, gde je nastupala do rata.
Ratne godine Rahele Ferari
Priča o ratnim godinima Rahele Ferari je posebno zanimljiva. Naime, Rahela je odbila da nosi žutu traku koju su Jevreji morali da nose pod okupacijom. Ona se tokom prve ratne godine krila na periferiji grada.
Nakon što je prijavljena Specijalnoj policiji, Rahela je u katoličkoj crkvi u Zemunu nabavila dokumente da bi se zahvaljujući tome 21. januara 1943. udala za svog kolegu Aleksandra Stojkovića (1915−1973), inače rođenog brata barda srpske glume Danila Bate Stojkovića. Nakon ovog čina, Rahela se krstila u pravoslavnoj crkvi i dobila novo ime, Marija Stojković.
Posebno je zanimljiva priča o tome kako je Rahela prevarila Gestapo. Jedne noći, na vrata kuće u Žarkovu gde se krila Rahela Ferari, zakucao je Gestapo.
Iako preplašena, Rahela je smogla snage da se suoči sa svojom sudbinom. Otvorila je vrata i zaigrala ulogu svog života. Pre nego što je Gestapo uspeo da je legitimiše, Beli je odnekud prišla komšinica Smiljka koja je jedina znala njen pravi identitet. Njena nesebična pomoć je spasila život Rahele Ferari.
Žena joj se obratila rečima: „Ružo, kaži dragička, dobila si poziv iz pozorišta u Pančevu. Primili su te!“ Rahela je odmah shvatila igru i nastavila da glumi. Počela je da grli agente, smeje se i galami, pozivajući ih da uđu u kuću kako bi ih poslužila rakijom. Čak im se zahvaljivala ovim rečima: „Doneli ste mi sreću. Častiću vas zbog ovog angažmana.“
Iako se spasila sigurne smrti, ovaj događaj je na nju dramatično uticao. Preko noći je osedela i svoj lik više nije mogla da prepozna u ogledalu. To je bio trenutak koji svakako nikada neće zaboraviti. Rahela Ferari je užase Drugog svetskog rata provela na jednom beogradskom tavanu, gde je vreme provodila sa glumicom Kapitalinom Erić.
O ratnim godinama Rahele Ferari, napisan je dramski tekst i izvedena je pozorišna predstava „Rahelina kutija“. Filip David je ovu predstavu koja je osmišljena na osnovu dokumentarne građe o Raheli Ferari označio kao „tragikomediju, životnu priču jedne od najpoznatijih i najpopularnijih srpskih glumica (jevrejskog porekla) Rahele Ferari“.
Po rečima Filipa Davida, ovo „scensko izvođenje predstavlja omaž ovoj velikoj glumici, kao i onima koji su joj pomogli da preživi Holokaust“. Predstava „Rahelina kutija“ premijerno je izvedena na dan Jugoslovenskog pozorišta u petak 3. aprila 2015. godine, a glavne uloge u predstavi poverene su Branki Petrić, Mirjani Karanović i Nadi Šargin.
Rahela Ferari nije nastupala sve do 1947. godine. Na scenu se vratila predstavom pozorišta u Novom Sadu. Tako je ratne godine započela kao Jevrejka Bela Frajnd, a iz njega izašla kao glumica Marija Stojković. Umetničko ime Rahela Ferari uzela je 1973. godine nakon smrti svoga supruga. Nakon smrti Aleksandra Stojkovića, više se nikad nije udavala.
Glumački uspon Rahele Ferari
Rahela Ferari je svoje glumačke korake pravila stidljivo i skromno, ali je vremenom izrasla u vrhunsku pozorišnu, televizijsku i filmsku glumicu, po svemu jedinstvenu i prepoznatljivu.
Uspon glumačke karijere Rahele Ferari počinje 1947. godine kada ona i zvanično postaje prvakinja Jugoslovenskog narodnog pozorišta. Iako je igrala i na drugim beogradskim scenama, poput Ateljea 212 i Beogradskog dramskog pozorišta, Rahela je ipak ostala verna svom matičnom pozorištu.
U pozorištu je u početku svoje karijere bila prepoznatljiva po manjim ulogama, u kojima je svojom glumačkom kreacijom „nezgodnih“ gospođa izbijala u prvi plan. Na sceni matičnog pozorišta je briljirala u nekoliko uloga, poput Paškove u „Ribarskim svađama“ K. Goldonija, Ksenije u „Jegoru Buličovu“ M. Gorkog, Vasilise u „Na dnu“ M. Gorkog, Zeleničke u „Rodoljupcima“ J. Sterije Popovića, i Sarke u „Ožalošćenoj porodici“ B. Nušića.
Na televiziji i filmu je ostavila poseban trag. Neke njene replike su i danas neprevaziđene, i toliko upečatljive da ih i današnje generacije uče i ponavljaju. Pamtićemo je kao Banetovu baku iz serije „Grlom u jagode“, tetka Natu u filmu „Nacionalna klasa“, gospođu Ninu u filmu „Tango Argentino“ i Mitinu majku u čuvenom filmu „Tesna koža“.
Posebno treba istaći njenu meastralnu ulogu u kultnom filmu „Davitelj protiv davitelja“ Slobodana Šijana. Način na koji je glumila Rahela Ferari potpuno je specifičan i svojstven samo njoj.
Za svoje zasluge u kulturi, Rahela je nagrađena: Oktobarskom nagradom grada Beograda (1960), Sterijinom nagradom (1964), Sedmojulskom nagradom (1972), Plaketom grada Beograda (1974), Ordenom rada sa zlatnim vencem (1974).
Za svoje glumačke bravure, ovenčana je i najznačajnijim glumačkim nagradama − dobitnik je Dobričinog prstena 1986. godine, Godišnje nagrade JDP 1986. godine i Godišnje nagrade „Jovan Đorđević“ 1990. godine.
U čast jedne od najboljih jugoslovenskih glumica nakon Drugog svetskog rata, Pošta Srbije je 2007. godine objavila poštansku marku sa njenim likom. U Izraelu je uvrštena u svetski almanah pod naslovom „Ko je ko u svetu Jevreja“.
Rahela kao inspiracija
Zbog svoje posebnosti, ova dama srpskog glumišta je poslužila i kao inspiracija, te se tako za njeno ime vezuje niz zanimljivosti. Primera radi, glumicu Čus Lampreav, koja glumi u Almodovarovom filmu „Vrati se“, kritičari su nazvali „španska Rahela Ferari“, dok je jedan pank bend iz Banjaluke svoj bend nazvali po njoj.
O njenom životu, posebno o periodu tokom Drugog svetskog rata, napravljena je predstava „Rahelina kutija“. Sama Rahela, pak, bila je jedna veoma obična žena koja je uživala u svim onim malim stvarima koje čine život. Tako je izgradila kuću u Grockoj, sama okopavala baštu, kosila travu, sadila voće i povrće čak i držala piliće.
Svojim skromnim načinom života, van scene je bila sasvim obična žena. Umrla je 1994. godine u Beogradu i sahranjena u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu, gde počiva pored takođe velikana srpskog glumišta Steve Žigona.
Gojko Šantić je u zborniku „Apostoli glume“ za Rahelu Ferari napisao da ona „maestralno miri i spaja realizam sa svojim bizarnim, grotesknim simbolizmom“.
Ono što je sama za sebe i svoju karijeru rekla, pokazuje koliko je zapravo bila velika i kao glumica i kao čovek: „Ponekad sam sa naše glumačke trpeze dobijala mrvice. I to sam igrala; bez roptanja, časno, iako se sve u meni bunilo: ko hoće da prizna javno da je baš on mrva? Naučila sam sebe da uvek budem maksimalna u toj minimalnosti“.
Ana Stjelja