Poreklo stanovništva sela Modoš (Jaša Tomić) prema istraživanju etnologa Jovana Erdeljanovića “Srbi u Banatu”. Priredio saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
Pamti se da su bile po ataru rasturene kuće, a osim toga i tri budžaka: Čukovac, Mala i Čongrad uz reku; ”vuklo se selo uz Tamiš” zbog vode; ”Tamiš nije nikad topio selo”. I u Čongradu ima jedan drveni krst, koji je familija Stojšića postavila (u staro vrme su bolje familije postavljale krstove).
Najstarije familije koje su se nastanile pored Jera, bile su Amidžijci, Babići, Vasići, Vojnovići, Krasnići, Mirkovi, Parivodići, Parkajići, Parkan (nisu se održali, nego od usvojenika), Prodanovi (koji su se posle prozvali Svilengaćini, pa Gigići), Stojkovi.
Po mišljenju prote Aleksića, ime Modoš je nastalo od mađarske reči ”modos”, imućan, bogat.
Odnos prema Nemcima: nema primera da se Srbin ponemčio, tj. da je primio nemački jezik i katoličku veru zbog žene, a veoma su retki i primeri ponemčavanja Srpkinja, tj. primanja katoličke vere radi udadbe za Nemce i primanja nemačkog jezika. Češći su obrnuti slučajevi: da Nemica radi udadbe za Srbina pređe u pravoslavnu veru i da se posrbi.
Na prvoj strani današnjeg domovnika modoškog zapisano je da je 1926. godine u naselju bilo: domova 277, duša 1.352, bračnih parova 259 (od ovih je 29 građanskih brakova), divljih brakova 33.
Na mestu Bavanište, gde se kopao ”nov Tamiš”, kopa se garavo crepoće; priča se da su tu bili nastanjeni Turci. Tu su nalazili i podrume, kao da su tu bile zemunice. Na Grešari takođe su iskopavali crepove, gar i razne druge ostatke. Silne kosti postoje u humci Modošac (Modošac je i zemljište oko nje). Na mesu Rasovi izoravaju ciglje, a u obližnjoj humci Kamenici nađena su dva zlatna prstena.
Ni za današnju crkvu se ne zna kad je mogla biti podignuta. Ikonostas i ostale slike radio je poznati slikar Stevan Aleksić, brat sadašnjeg prote Ivana Aleksića, koji se takođe bavi slikarstvom. Poreklom su iz Bečeja u Bačkoj (a još dalja starina im je verovatno iz Loka u Šajkaškoj kod Titela), a deda im se preselio u Arad i otac im je živeo u Aradu…
Prvo groblje bilo je na jednoj velikoj humci u sadašnjem Nemačkom sokaku. Sad su kuće na mestu nekadašnjeg groblja.
I ovde u groblju su grobovi grupisani po familijama. Česti su drveni krstovi sa limenim lukom ozgo, ili sa trouglom od drveta. Najstariji spomenici na ovom groblju su od crvenkastog krečnjaka, običnih oblika… Najstariji je iz godine 1800.
I na susedom nemačkom groblju sve je isto… Kapelice su slične našima.
Po kazivanju crkvenjaka Dragomira Maka, Modoš se od starine, po narodnom pričanju, deli na 4 dela: do groblja je, na severu sela, Mala, zatim do nje Čukovac, a najdalje na jugu je Čongrad (ne zna otkud taj naziv). Zapadni deo sela je Garavi sokak. Osim toga, kad se hoće bliže da odredi sokak na Šupljaji, zovu ga Šupljajski sokak.
RODOVI UČAVOŠU (iz domovnika za prve dve decenije 19.veka, dok je Čavoš pripadao modoškoj parohiji – ukupno 34 domova):
– BERČE (iz Kanaka)
– BOKŠANOVI (Sv. arh. Mihail), iz Pardanja (moj dodatak – dan. Međa)
– VUJIĆ (Đurđevdan), iz Fenja
– ĐURIČIČINI (Sv. Jovan)
– ISPAS (Sv. arh. Mihail)
– KOJIĆ (Sv. Jovan), iz Pardanja
– NEDELJKOVIĆ, odselio se
– NINKOVI (Sv. Jovan)
– MIHAJLOVI (Sv. Nikola)
– PETROVIĆI (Sv. arh. Mihail)
– POPADIĆI (Sv. Stefan)
– PUNGULOVI (Petkovača)
– CARANOV (Sv. Nikola), iz Fenja
– ČERČELOV, iz Đira
– ČOLIĆ (Sv. Jovan)
– ŠURJANAC, iz Modoša
RODOVI POZNATOG POREKLA (iz današnjeg domovnika):
– AVRAMOVI (3 kuće), iz Botoša, došli skoro, pre rata
– BABIĆI (4, Blagovesti); živeli su najpre u selu na Kamenici, u Rasovi, zatim prebegli kad su ih Turci ”razmetnuli”, pa kad se vratio ”parao ledinu” pored Jera i tu se nastanio
– BOGOJEVIĆI (1, Đurđevdan), iz Dobrice, kolar
– VASIĆI (5, Sv. Jovan; 5 Sv. Stefan), ove Vasiće sa Sv. Stefanom zovu Sečanjski, jer su i došli iz Sečnja, a i oni su se starinom zvali Vasići, ali nisu rodom sa starim modoškim Vasićima
– VELEMIROV (1, Sv. Nikola), odavno doseljeni iz Ovsenice
– VOJ(I)NOVI – OBADI (2, Sv. Nikola), otac iz Kanaka
– VUKOVI – ČERNEJSKI (4, Sv. Jovan), iz Velikog Bečkereka; deda 1808. godine pobegao od vojačine, služio ovde kod namesnika i bio pošteđen vojske; posle kupio kuću od familije Černeji; i sad ima Vukovih u Velikom Bečkereku
– DAJIĆ (1, Sv. Nikola), iz Velikog Bečkereka, čobanin, sad ima svoj čopor ovaca i zemlju
– ĐURČIN (1, Sv. arh. Mihail), iz Srpskog Itebeja, odavno doseljeni
– ERDELJAN (2, Petkovača), došli iz Velikog Bečkereka
– ERDELJAN (1), došao skoro iz Fenja, sluga
– ŽEBELJAN ili ŽEBELJANSKI (3, Sv. Nikola), iz Žebelja
– ŽIKIĆI – POPANCI (2, Sv. Nikola), došli skoro iz Kanaka
– JANKOVIĆI (1, Sv. Jovan), otac iz Velike Kikinde
– KOJIN (1, Sv. Jovan), iz Srpske Neuzine
– KORDA Lazar (1, Sv. arh. Mihail), došao iz Srbije pre rata
– KURJAČKI (1), došao iz Sent-Martona; ne slavi jere je uzeo Švabicu
– LAZAROVI – KAUČUNOVI (4, Sv. Dimitrije), deda došao iz Pardanja u kuću Diminih i primio kućnog sveca; ima ih i sada u Pardanju
– LAZAROV (1, Sv. Jovan Zlatousti), otac iz Pardanja
– LONGINOV (2, Petkovača), iz Srpskog Itebeja
– MAKOVI (2, Velika Gospojina); sami pričaju da su njihovi pradedovi vlaškog porekla, vorovatno iz Venja (Fenja), gde i sad ima Rumuna (ili porumunjenih Srba) sa prezimenom Mak; došli kao pastiri
– MARKOVIĆ (1), opančar iz Slankamena
– MIJAJEVI (7, Đurđevdan), predak došao iz Erdelja u Rumuniji; imali su staru sesiju; Radosavljević iz Slankamena bežeći od Turaka, dospeo u Valjabo i tamo dobio prezime Mijaj (a njihovi rođaci se i sad tamo zovu Srbulj); kad je došao stari Mijajev, radio je kod Bedričića, Vasića i Parkajića – tri stare, velike familije
– MOŠESKO (1, Sv. arh. Mihail), kolar, došao iz Gada
– NEŠKOVIĆI ?, deda došao u kuću Cigljarevih iz Samoša, gde i sad imaju roda, a stari im iz Srema
– NIKOLIN (1, Sv. Nikola), iz Srpskog Pardanja
– NINIĆ (1, Đurđevdan), iz Srpske Neuzine
– PANIĆ, iz Starog Martona
– PANTOVIĆ (1, Sv. arh. Mihail), iz Srbije, došao pre rata sa Raške, ima ih i u Americi
– PAUNKIĆ (1, Đurđevdan), iz Sent-Martona, došao odavno
– PEJIN (1, Sv. arh. Mihail), otac iz Botoša; i on je rođen u Botošu
– PETROVI – ERSKI (14, Đurđic), došli iz Srbije, čukundeda Petar imao sesiju zemlje; ima ih odseljenih u Botoš (takođe Petrovi)
– PETROVIĆ (1, Sv. Nikola), došao iz Boke
– PIPERSKI (1, Sv. Nikola), došao iz Sent-Đurđa
– POMORIŠCI – KRIŠANI (Đurđic); jedan se odselio u Kanak; starinom iz Pomorišja
– POPOVIĆ (1, Đurđevdan), mesari; deda došao 1836. godine iz Šurjana; i on i ovi njegovi potomci se prezivali Popović, tj. na –ić, a ostali na –ov; njihovi rođaci i sad su u Šurjanu
– POPOVI (2, Đurđevdan), jedan berberin, a jedan čizmar; jedna familija sa Popovićima
– RELIĆ (1, Sv. Nikola), otac iz Velikog Bečkereka
– ROKSIĆ (1), skoro došao iz Itebeja
– STEFANOVIĆ (1, Sv. Nikola), iz Srbije, iz Saranova
– STOJKOVI (6, Sv. Dimitrije); čukundeda pripovedao da su iz Crne Gore i da su po pretku Stoji dobili prezime; imali su sesiju
– VOLJANI, a kažu i FOLJANSKI (10, Sv. Stefan), njihovi stri došli iz Folje i imali su sesiju; jedan otišao u Ivandu, a jedan im je u Itebeju
– ČIZMAŠEV (1, Petkovača), iz Fenja
– ŠEPECANOV (1, Sv. arh. Mihail), iz Malog Bečkereka
– (S)ŠTEFANOV (1), iz Ivande
– ŠUPLJAJSKI (2, Sv. Nikola), pradedovi im došli iz Šupljaje i imali su sesiju
– ŠURJANCI (-ČEVI) (7, Sv. Jovan i Sv. Nikola); imali su sesiju; ne znaju to, ali su verovatno iz Šurjana
RODOVI ČIJE POREKLO NIJE UTVRĐENO:
– AMIDŽIJIĆI (8, Sv. Jovan, jedan slavi Sv. Petku, po kući; njih i sad zovu Đermakovi; od ovih što slave Sv. Petku jedan se odselio u Kanak; a Pismini, koji slave Đurđevdan jesu Đermakovi koji su došli u kuću Amidžijća)
– ANIČIN Krsta (1, Sv. Nikola)
– ARĐANI – KOMARČEVI (6, Đurđevdan), a jedni su Arđani, ali nadim im je svima isti
– ARSINI – RUSOVI (2, Đurđevdan), nadimak odskora
– BELOBRKIN – UDOVIČINI (1, Sv. Nikola), krojač
– BRANKOVI (2, Sv. arh. Mihail), bili čobani
– VLAJKOV (1, Sv. Jovan), mašinista na vršaćoj mašini
– VOJINOVIĆI (2, Sv. Stefan), krojači
– VUJIČIN (6, Sv. Nikola); Đurini se zovu 2 porodice od njih
– GAĐANI – LANCAROVI (6, Sv. Nikola)
– GAĐANSKI (15, Sv. Ignjatije), jedne zovu Šuškovi, a druge Lončarevi; godine 1752. Zvali ih Veliki Gađani za razliku od onih Gađana Lancarovih sa kojima nisu rod; inače ih zovu i Grci; njihovi popovi su dodali ono –ski; Gađanski su kumovi sa Gigićima, Gigići-Vasićima, a Vasići opet Gađanskima; jedan doktor ijedan sveštenik otišli u Ameriku
– GAJINI – VOŠTINAROVI (2, Sv. Ignjatije); voštili su konce; drođdinu od voska su kupili, topili na suncu i voštili time konce
– GIGIĆI – PRODANOVI, pa SVILENGAĆINI, pa GIGIĆI (11, Sv. Nikola)
– GRIGOREVIĆ (1, Sv. Nikola)
– GRČKI (1, Sv. Nikola)
– DIMIN – POPARA (1, Sv. Dimitrije)
– DIMITRIJEVIĆ (1, Sv. Dimitrije)
– DOVATOVI – CARIĆEVI i ISAKOVI (4, Sv. Jovan)
– DOKIĆI – PAVLOĆEVI (2, Sv. Nikola), od njih su Nenadovići u Temišvaru, a Nenadovići su bili ćurčije
– DRAGANOVI (1, Sv. Jovan)
– ŽIVOTINI, istog su porekla sa Gigićima, a i pišu se Gigić
– ERSKI (2, Sv. Nikola)
– ŽIKIĆ – VRABAC (Sv. arh. Mihail); ”predak im izlegao pticu ispod pazuha”
– ILIJIN – ZELENKOVI (Sv. Luka)
– JERKOVI – MUNĐERI (4, Sv. Nikola); čukundeda pripovedao da su tobož od ”Jerusalima”, nadimak po dedi, koji je tobož govorio mađarski: ”munđer, munđer…”, pa mu se tako podsmevali
– JOVANOVIĆ (1, Sv. arh. Mihail)
– KANAČKI – NINUL(OV) (1, Sv. Nikola)
– KNEŽEVI (3, Sv. Jovan)
– KNEŽEVIĆ (1, Sv. Vartolomija), odskora doveden
– MARKOV – ŠTETIN (1, ne znaju slavu)
– MIRKOV – BOTINČEVI(NCI) (1, Đurđevdan); ”Bokinčeva sesija” postoji i sad
– NEŠIN (1, Sv. Nikola), doseljenik, kabaničar; sin mu u Americi
– PARIVODIĆI (4, Đurđevdan), još ”od seobe” bila im je kuća pored Jera (a ne zna se koja seoba); iseljeni u ”miliciju” i u Beograd
– PETROV (2, Sv. Nikola), od starije familije
– PETROVI – OBADOVI (6, Sv. Nikola), zli kao obad, i otud nadimak; ”prve bojadžije su bile” (tukli se mnogo); u Elemiru imaju rođake od starine, koji su bili dedina braća, ali ne znaju odakle su; ”polutinu zemlje” su imali
– POPOV – GUSKOVI (1, Sv. arh. Mihail); ne zna se da su imali zemlju, bili su sluge
– PUNGULOVI (2, Petkovača)
– RADIVOJ(EV)I (6, Sv. Nikola); imali su staru zemlju i bili bogati
– SVILENGAĆINI – KURJAKOVI (3, Sv. Nikola), jedni u Bečkereku (v. Gigići)
– STOJŠIĆI – DUĆINI (5, Đurđica), samo jedne su zvali Galamboš; imali su sesiju
– SUVAČAREVI – PURŠELOVI (2, jedan Sv. Nikolu, a jedan Sv. Petku, stara je slava Sv. Petka)
– TRIVUNOVI – TRZALOVI (3, Đurđevdan), ima odseljenih u Điru; imali su sesiju, ali nisu znali šta da rade s njom i išli su da rade spahiji
– ĆOSIĆI (5, Đurđevdan), jednu porodicu zovu Brijani, jedna porodica odseljena u Ameriku
– V(F)ENJ(AC)ČEVI, Gibanice zovu dvoje od njih, a jedne Čakavica (3, Petkovača), jedni odseljeni u Bečkerek
– ČARNIĆ (1, Sv. Nikola); i u Čakovu ima Čarnića i možda su odande i došli; imali su sesiju; i sad su imućni
– DŽAKOVAČKI (13, Sv. Jovan), slušali su da u Srbiji postoji to prezime i da su od njih; imali su veliku zadrugu od 26 duša i po njoj i sasd postoji pored Jera Džakovački sokak; imali su sesiju, a i sad su bogati; jedni u Višnjici kod Beograda; ima dva odseljena u Ameriku; jedan u Srbiji
IZUMRLI RODOVI:
ANČULOV (Sv. Stefan); sad je u kući zet Radivoj Milivoje. – BEDRAČIĆ (Đurđevdan i Sv. Nikola); izumrli i raselili se u Srbiju i u Boku; misli se da su iz Srbije. – LONGINOVIĆ, iz Itebeja. – MAKSIMOVI – PISLINI (Đurđevdan); i sad se zna Maksimova sesija. – MARTINOVI. – PANTINI, imali su sesiju. – PARKAJIĆI – PALANKE (2, Sv. Jovan), stari Parkajići bili su čuveni trgovci koji su terali stoku u Peštu i ”pušad” je iamo, imao je i svoj ”lec” (pustaru); njihov svinjar nasledio i kuću i prezime. – STELKIĆ, iz Itebeja. – TRLAJIN – ŽUTICE, imali su sesiju. – CIGLJAREV (Sv. Jovan).
ISELJENI RODOVI:
ANTONOVIĆ LJ., kasapin, iz Begejskog Sv. Đurđa; bio ”zamalo tu” pa se odselio. – BABIN (Sv. Nikola); sad nema nikog, raselili se. – BELI (1, Velika Gospojina). – BOŽIN (Sv. Stefan). – ŽIVKOVIĆI; imali su staru zemlju, odselili se u Boku. – JOSIĆ (Sv. Dimitrije). – KRASNIĆ (Sv. Jovan); sad u Itebeju, imali 2 sesije; Mika Krasnić bio je prvi čovek u opštini. – MARINKOV (Đurđevdan), iz Ečke. – NIKOLAJEVIĆ (Sv. Nikola). – PEJINI; stari se odselili u Rudnu. – RADOVANOVI; odselili se u Rudnu. – RADOSAV (Đurđevdan); otišli jedni u Bečkerek (advokat), a jedni u Jarkovac. – STANKOV (Petkovača), trgovački pomoćnik, iz Neuzine. – STARČEV – DRAGOŠI (Sv. arh. Mihail); jedni odseljeni u Ameriku, a jedni u Điru. – TURČULJ, iz Velikog Bečkereka. – TRINKA, iz Velike Kikinde. – ŠNAJDEROV (Sv. Jovan), iz Itebeja.
CIGANI:
BANOVI (2, Petkovača), odavno su ovde; pokućari i kovači; imali su pomalo zemlje. – DIKUL (1), skoro došao, uzeo Ciganku za ženu, biće da je i on Ciganin. – ŽIVANOV (Sv. Stefan), izumrli. – ŽIVANOVI (1, Sv. Nikola), odavno ovde; imali i zemlju odavno (sesiju). – MONINI (4, Petkovača), pokućari, imaju kuće, a čergari i kovači su van sela; oko popovske sesije Ciganska sesija bila je njihova zemlja, pored Jera bio je njihov sokak.
IZVOR: Jovan Erdeljanović – ”SRBI U BANATU”; priredio saradnik portala Poreklo Aleksandar Marinković
18. maj 2017. u 09:08
vojislav ananić
JAŠA TOMIĆ
Jaša Tomić (mađ. Modos) je naselje u opštini Sečanj u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2982 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3544 stanovnika). Jaša Tomić je pogranično mesto. Rumunska granica je je istočno na oko kilometar od sela. Blizu sela protiče reka Tamiš.
Selo je dobilo ime po Jaši Tomiću, političaru iz 19. veka. Pre toga naselje se zvalo Modoš. (Vikipedija) ’’Po mišljenju prote Aleksića, ime Modoš je nastalo od mađarske reči “modos“, imućan, bogat.’’
Pijačni dan
”Jaša Tomić se nalazi u srednjem delu (vojvodjanskog) Banata, u njegovom istočnom delu, uz samu jugoslovensko – rumunsku granicu, koja ga okružuje sa severa i istoka. Istočna granica je prirodna – pruža se koritom reke Tamiša, koja je od mesta udaljena oko jedan kilometar. Zapadno od Jaše Tomića je Krajišnik udaljen desetak kilometara, a južno se nalazi Sečanj, koji je sedište opštine, udaljen 12 i Šurjan udaljen 7 kilometara. Jaša Tomić je najveće mesto na teritoriji opštine Sečanj.” (Monografija mesta Jaša Tomić / NMR Info Internet portal opštine Sečanj i regiona Vojvodine)
Naišao sam na prilično obimnu i sadržajnu ”Monografiju mesta Jaša Tomić” na ”NMR Info Internet portal opštine Sečanj i regiona Vojvodine” (http://www.jasatomic.org/monografija/). Pošto se veći deo ove monografije može odnositi i na prošlost drugih banatskih, ali, istina u manjoj meri, i mnogih drugih vojvodjanskih mesta, uz predstavljanje sela Jaša Tomić stavljam više izvoda nego što je uobičajeno sa namerom da posetiocima posluže i kod onih mesta o kojima ne postoje (ili ja na njih nisam naišao) tako obimni podaci. Nadalje, tekst koji je bez navedenog izvora je iz ove monografije.
Mesto je bogato arterskim bunarima, kojih je nekada bilo oko trideset; danas se zbog izgrađenog vodovoda manje koriste, a neki su već i van upotrebe. Zdrava pitka voda se dobija već na dubini od 70 metara i odličnog je kvaliteta. Dubina bunara se kretala između 90 i 100 metara. Reka Tamiš, koja izvire u Rumuniji, proticala je do zadolmljavanja i regulisanja korita pored samog mesta, nanoseći svakog proleća velike štete – plaveći polja.
…U tradiciji je ostalo sačuvano sećanje na vodenice, kojih je na Tamišu nekada bilo više, ali ih već odavno, verovatno od izgradnje novog korita i nasipa, nema. Obala Tamiša kod Jaše Tomića je visoka i strma, a peskovita i ravna je samo na nekoliko mesta. Obrasla je vrbama, koje svojim granama natkriljuju reku, tako da se stiče utisak da se prolazi kroz zeleni koridor. Reka je ovde brza, a njena plahovitost je ostajala u sećanju meštana. 1895. godine, poplavila je 500.000 hektara, posle čega su usledili glad i raseljavanje; 1932. godine, vodostaj je bio toliko velik da je nasip podignut za još jedan metar, tako da je sada visok 6 metara.
Mesto se prvi put u istorijskim izvorima pominje 1334. godine, pod imenom MADUS… Stanovnici sela bili su tada katolički Mađari, koji su plaćali svoje obaveze. Mesto se 1338. godine javlja pod imenom MODOS, a 1344. godine u jednoj ispravi kao MODOŠ. Po mišljenju dr Jankulova, naziv Modoš je latinskog porekla i dolazi od latinskog izraza MODUS TRANSCIENDI – način prelaska reke. Ovaj prelaz preko Tamiša premešten je kasnije u Oređ, čiji je naziv mađarskog porekla – od Uj Rev, sela sa značenjem nove skele…
Kada su Turci 1552. godine osvojili Temišvar, upostavili su svoju vlast u Banatu, koja će sa kraćim prekidom trajati 164 godine. Pošto su zagospodarili Banatom, Turci upostavljaju svoj upravni sistem… Stanovništvo Banata za vreme turske vladavine bilo je uglavnom srpsko. Osim Srba u gradovima je živelo i nešto muslimanskog stanovništva, dok je Mađara veoma malo ostalo. Mađarsko stanovništvo se još prilikom nadiranja Turaka povuklo u panici na sever. U opustele krajeve Banata, Turci počinju da naseljavaju srpsko stanovništvo. Sultan Sulejman Veličanstveni, naređuje 15. januara 1566. godine, temišvarskom paši (beglebergu) i defterdaru da nasele raju u blizini Temišvara pod vođstvom kneza Pavla. Usled naseljavanja Srba u Banatu, njihov broj se toliko povećao, da se Banat na kartama XVI veka označava kao Raška (Rascia), Srbija. ..
Srpska pravoslavna crkva
Crkva Svetog Nikole u Jaši Tomiću
Spomenik kulture velikog značaja
”Crkva sv. Nikole podignuta je 1746. godine u baroknom maniru…” (Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin)
’’…Najstarije slikarstvo iz 1755. godine u crkvi – dva fresko fragmenta figura ratnika u oltaru i carske dveri sa starog ikonostasa – verovatno su rad grupe zografa iz kruga Nedeljka i Šerbana Popovića…Drvorezbarski radovi na današnjem ikonostasu klasicističke konstrukcije izvedeni su u prvoj polovini XIX veka. Oslikavanje ikonostasa sažetog programa i svoda naosa sa predstavom Savaota u slavi izveo je 1905. Stevan Aleksić ..’ (Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin)
Sveštenik pokazuje ikone sa starog ikonostasa.
Nadgrobni spomenici kazuju ko su bili žitelji u prošlosti.
Privredna izgradnja Banata, posle oslobođenja od Turaka, poverena je veoma agilnom i sposobnom grofu Klaudiju Florimundu Mersi koji počinje sa naseljavanjem kolonista, izgradnjom kanala, obnavljanjem zemljoradnje i zanatstva. U selu je tada podignut žitni magacin, solara i majur, na kojem je uzgajana stoka, radi snabdevanja bolnica u Banatu.
U mestu je tada bila stacionarana vojska, koja je bila razmeštena po kućama, od čije je obesti stanovništvo stradalo. Zbog velikih obaveza prema vojsci, stanovništvo se bilo razbežalo, tako da je 1727. godine bilo popisano samo 38 domova – domaćinstva.
… Crkva je ovde bila podignuta veoma davno, o čemu svedoči i zapis da ju je osvetio patrijarh srpski Kalinik 1 (1691—1710) prilikorn prolaska kroz Modoš. Kasnije, 1746. godine, prilozima i radom meštana podignuta je sadašnja pravoslavna crkva.
Rimokatolička crkva gledana od pravoslavne crkve.
Rimokatolička crkva Uznesenja blažene djevice Marije je spomenik kulture velikog značaja.
”Crkva je podignuta 1911. godine, i građena je kao monumentalna, jednobrodna, sa trostranom apsidom, dve petostrane sakristije i zvonikom koji izlazi iz zapadnog pročelja…Na zapadnoj fasadi je visoki toranj sa strmom kapom pokrivenom gleđosanim crepom u dve boje…” (Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin)
”Na crkvi su tri ulaza, zapadni severni i južni, naglašeni izbačenim tremovima čiji trouglasti zabati, oštrih uglova, počivaju na stubovima. Krov je bio strm, dvovodan i pokriven gleđosanim biber crepom u dve boje, ali je izgoreo te je sada crkva pokrivena rebrastim limom.
Crkva je dekorisana vitražima koji se nalaze na svim većim prozorskim otvorima. ..Crkva predstavlja vredno arhitektonsko, inženjersko i umetničko ostvarenje, a čije podizanje u tako maloj sredini kao što je Jaša Tomić svedoči o nekadašnjoj ekonomskoj moći ovog naselja.” (Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin)
POD AUSTRIJSKOM VLAŠĆU 1717—1779.
Posle proterivanja Turaka iz Banata, Austrija je ovu pokrajinu zadržala pod svojom neposrednom vlašću, iako se ovo područje od dolaska Turaka nalazilo pod vlašću Ugarske. Uprava nad Banatom poverena je Dvorskoj komori u Beču…
Posle dva prohujala rata u kratkom vremenu, stanovništvo Modoša, se kao i drugih banatskih sela veoma proredilo, tako da je posle dolaska austrijske vojske 1717. godine zabeleženo samo 50 domova dok o broju stanovnika nema podataka. .. Stanovnici su bili Srbi.
…Početkom treće decenije XVIII veka, grof Mersi počinje sa naseljavanjem Nemaca, Španaca i Italijana u Banatu. ..Pomoću naseljenika je vlast nameravala da izgradi puteve i mostove u barovitom Banatu. Kolonisti se ovde nisu mogli aklimatizovati – masovno su umirali od groznice, kuge i kolere i drugih epidemija, koje su bile česta pojava u to vreme. Španci i Italijani se ubrzo vraćaju u svoje zemlje, a Nemci ostaju i delom umiru. .. Kolonisti su bili privilegovani u odnosu na zatečeno stanovništvo – Srbe, Rumune i Mađare; bili su oslobođeni plaćanja poreza na 3, kasnije na 4 i 6 godina, dobijali su od države kuće, alat i seme za setvu. ..bili oslobođeni jedne od najtežih dažbina — ukonačavanja vojske (primanje vojnika na boravak) ; plašili su se da će vlast na njih natovariti veće namete i da će ih pokatoličiti, te mnogi Srbi beže u Srbiju, Vlašku pa čak i dublje u Tursku. Neki krajevi Banata na taj način gube više od polovine stanovnika, kao što je to bio slučaj sa Modošom i Sečnjom, u kojima je živelo čisto srpsko stanovništvo; oni će ubrzo opusteti.
Jedan od ciljeva kolonizacije Nemaca u Banatu bio je ubacivanje kolonista u kompaktne nacionalne celine Srba i Rumuna, nebili ih vremenom denacionalizirali… Mersijeva kolonizacija nije uspela, jer strateški, politički i privredni motivi kojima se on rukovodio, iziskivali su bolji kvalitet kolonista, nego što su bili dotadašnji – mahom beskućnici i pustolovi od kojih je Mersi hteo da stvori privrednike i branioce Banata od turskih upada. Rat, 1737—1739. godine, pokazao je mnoge slabosti kolonizacije: bolesti su prošto pokosili koloniste, tako da je jedva kao ostao u životu.
Ulica prema Tamišu
U drugoj polovini XVIII veka kolonizacija u Modošu je najintenzivnna. Naseljavaju se Srbi (iz Pomorišja i Sečnja), Mađari, Nemci i Bugari.
Sedinom XVIII veka, posle naseljavanja Srba iz razvojačene pomoriško-potiske Vojne granice, mesto je ekonomski veoma ojačalo ..Svakako da je izgradnja crkve 1746. godine dokaz ekonomske snage sela.. Prvi Nemci se naseljavaju u Modoš već 1766. Kada je 1779. godine ukinuta dvorska administracija u Banatu i obnovljen županijski sistem, cela teritorija je bila podeljena na tri županije: Torontalsku, Tamišku i Krašovsku. Modoš je potpao pod torontalsku županiju čije je sedište bilo u Velikom Bečkereku.. Srpsko stanovništvo se uznemirilo jer je potpadanje pod županijsku upravu značilo da će do sada slobodni seljaci postali kmetovi feudalaca. Da ne bi do toga došlo modoški Srbi počinju da se iseljavaju na Vojnu granicu (Miliciju). lako je većina iseljenika bila vraćena, dobar deo je ostao da živi na teritoriji Banatske vojne granice. Politika naseljavanja Nemaca u Banatu, naročito u Modošu, dolazi do izražaja krajem XVIII veka. Pre njih, 1780. naseljeno je u Modošu nekoliko mađarskih i slovačkih porodica, a 1784. godine stiže 14 nemačkih porodica iz okolnih mesta.
Prema jednom izvoru,Mađari, Slovaci i Nemci se naseljavaju umesto iseljenih Srba… Naseljavanje Nemaca je pod upravom Kaptola sve intenzivnije i njihov se broj 1792. godine već povećao za 564… Kaptol 1795. godine gradi u centru mesta katoličku crkvu.
O snažnom privrednom životu Modoša i njegovim vezama sa zanatskim i trgovačkim centrima u Temišvaru i Velikom Bečkereku, kao i sa poljoprivrednicima i stočarima iz neposredne okoline, koja mu je u ekonomskom pogledu gravitirala, govori inicijativa da Modoš dobije pravo na održavanje dva vašara u toku godine, i to: 24. aprila i 3. oktobra. S obzirom da se Modoš nalazio na granici dve županije, zatraženo je mišljenje i od Tamiške županije, koja se saglasila da se nesmetano u ove dane mogu održavati vašari, koji su bili tradicionalni od 1788. godine. Godine 1805. dobijeno je pravo na održavanje vašara i na đan 22. juna i 24. avgusta, a 1812. godine pravo na održavanje nedeljnog vašara za čije je održavanje određen ponedeljak. U prvoj deceniji XIX veka Modoš postaje palanka.Godine 1836. izvršen je popis stanovnika u Modošu. Tad je bilo ukupno 3.560 stanovnika, od toga 2.440, pravoslavnih, 1.116 rimokatolika i 4 evangelista.
Za vreme revolucije, 1848/49. godine, u Modošu se ništa značajnije nije dogodilo… Posle ugušenja mađarske revolucije, carskim potentom od 6. novembra 1849. godine priznata je srpska Vojvodina pod nazivom »Vojvodstvo Srbije i Tamiškog Banata« ..
Sportski centar je između sela i Tamiša
Šezdesetih godina XIX veka dolazi do promene u nacionalnoj strukturi modoškog stanovništva. Posle nekoliko nerodnih godina, srpsko stanovništvo počinje da se iseljava. U prošlosti Modoša, ostao je zapisan period od 1860—1863. godine pod imenom »gladne godine«, tada je usled vremenskih neprilika malih prinosa i pojave filoksere, koja je formalno pokosila modoške vinograde, srpsko stanovništvo počelo da prodaje u bescenje svoja imanja Nemcima i da napušta mesto. Ovaj proces raseljavanja ubrzao je jedan veliki špekulant, Petar Ninković, gimnazijski profesor u penziji iz Novog Sada. On .. kupuje jeftino srpska imanja i uz dobru zaradu preprodaje ih Nemcima koji dolaze iz Bačke. Tako se zemlja koja se nalazila u vlasništvu Srba prepolovila.
Naseljavanje Nemaca iz Bačke je za njih bilo vrlo korisno, jer su tamo zemlju prodali skupo, a ovde su je od Ninkovića kupovali daleko jeftinije. Do dolaska Nemaca, bila je u Modošu jedna politička opština. Kada su Nemci 1872/73. godine, postali brojno i ekonomski jači, izvršena je podela na nemačku i srpsku opštinu.
Srpska knjižnica i čitaonica osnovana je u Modošu 1876. godine. Iz dokumenata Čitaonice koji su sačuvani, vidi se da ona prerasta 1895. godine u Gradansku čitaonicu, čiji su članovi trgovci, zanatlije i činovnici. Raspolagala je sa više stotina knjiga iz oblasti beletristike, istorije, poljoprivrede, zanatstva i trgovine. Radila je sve do 1944. godine.
Motel – lovački dom je podno nasipa.
Selo je iz godine u godinu bilo sve veće, te se ukazala potreba da se daju nazivi ulicama, koje su konačno 1888. godine dobile svoje nazive. Povezivanje Modoša sa privrednim centrima nastavilo se 1889. godine, kada je završena pruga Veliki Bečkerek — Modoš — Temišvar… Do 1893. godine ulice su bile popločane opekom, a tada se umesto opeke ulice asfaltiraju… Modoš počinje da uživa blagodeti civilizacije od 1911. . godine kada je prvo uvedeno plinsko osvetlenje, a početkom 1912. godine počinje postavljanje električne mreže i električnih sijalica. Sredinom januara 1912. godine bilo je već 200 sijalica na ulicama… Posle dvadeset godina iščekivanja, konačno je 1913. godine, Modoš dobio Građansku školu koju su u prvo vreme mogla da pohađaju samo deca muškog pola..
Tamiš je ovde granica sa Rumunijom – suprotna (leva) obala je inostranstvo.
Porazi austro-ugarske vojske krajem 1918. godine, povratak vojnika sa fronta i nekih zarobljenika koji šire ideje Oktobarske revolucije, stvaraju u Banatu povoljniju klimu za obaranje postojećeg i stvaranje novog — demokratskog poretka. Radnička klasa zahteva poboljšanje svoga materijalnog položaja, a agrarni proletarijat u selima traži ukidanje veleposeda i podelu zemlje onima koji je obrađuju. Revolucija je prvo izbila u Budimpešti, 31. oktobra 1918. Godine… Vest o izbijanju revolucije u Budimpešti, raširila se kao plamen u Modošu već 1. novembra 1918. godine. Tada se u mestu već nalazio veći broj vojnika – povratnika, koji su pobornici ostvarivanja ideja Oktoborske revolucije, takođe se javljaju i »zelenokadrovci«, koji sa oduševljenjem prihvataju nove ideje… Prva akcija vojnika -povratnika s fronta i »zelenokadrovaca«, bila je skidanje mađarskog grba sa zgrade osnovne škole, a sutradan su uništili slike vladara i slike iz mađarske istorije… Đakovački je sa svojim istomišljenicima otvorio magacin i na dan 4. novembra 1918. godine počeo da deli žito sirotinji. Svaka sirotinjska porodica dobila je po 1 metar (100) kg žita po članu porodice besplatno… nekolicina modoških trgovaca, na čelu sa Hermanom Krausom (njegova je bila zgrada u kojoj je sada Zemljoradnička zadruga), zatraže vojnu pomoć iz Temišvara… Uveče 7. novembra stiže u Modoš 50 vojnika iz Temišvara, koji posle dogovora sa Krausom, počinju sa hapšenjem članova Narodnog veća i drugih lica koja su imala učešća u akcijama Laze Đakovačkog i njegovih sledbenika… Na putu za Temišvar.. bez ikakvog povoda i sudske presude, ubiju Lazu Đakovačkog. Tako je ugušena buna u Modošu.
15. novembra 1918. jedan odred srpske vojske stigao je u Modoš… Modoš je bio pod srpskom upravom 8 meseci i 12 dana… Na zasedanju Narodne skupštine Vojvodine, koja je zasedala u Novom Sadu, predstavnici Modoša bili su: prota Ivan Aleksić i advokat dr Đoka Pavlović. Na toj skupštini je doneta istorijska odluka da se Vojvodina ocepi od Ugarske i uđe u sastav jugoslovenske države. Po povratku su delegati dočekani pucanjem prangija i ovaj značajan momenat je dugo proslavljan na ulicama. Ali oduševljenje nije potrajalo dugo. Uskoro su počeli da se šire priče da će srpska vojska morati da napusti ovu teritoriju i preda je Rumunima.
Sprovodeći u delo odluke Ugovora o miru, srpska vojna i upravna vlast počinje 27. jula 1919. godine da evakuiše Modoš. Po napuštanju Modoša od strane srpske vojske i žandarmerije, ovde dolazi jedna desetina francuskih vojnika radi održavanja reda za vreme interregnuma, koji je nastao između srpske i rumunske vlasti u Modošu i okolini. Tada su Rumuniji pripala mesta naseljena srpskim stanovništvom: Srpski Pardanj (Međa), Ivanda, Srpski Sent Marton, Dinjaš i Runda. Od pripojenih naselja samo je Fenej bio naseljen Rumunima. Ova su sela u ekonomskom pogledu gravitirala Modošu. .. Ponašanje rumunskih vlasti bilo je u prvo vreme vrlo korektno… Kasnije su usledile represalije zbog učešća nekih Srba u radu jugoslovenske delegacije na mirovnim pregovorima u Versaju. Odnos prema Srbima je bio šovinistički. U zvaničnim statistikama nisu tretirani kao narod, već su bili »ostali«. Favorizovana narodnost, osim Rumuna, bili su Nemci, koji su za sve vreme rumunske vladavine u Modošu iz svojih redova davali poslanike u rumunski parlament.
Pregovori o utvrđivanju granice između dveju država vodeni su duže vremena i okončani su 13. marta 1923. godine, kada je postignut sporazum o zameni mesta Žombolj za Modoš, Pardanj, Veliki Žam i Jam, koji su do tada pripadali Rumuniji. Primo predaja teritorije izvršena je u Modošu 10. aprila 1924… Posle prisajedinjavanja modoški Srbi podnose zahtev za promenu naziva mesta, predlažući ime poznatog publiciste i još istaknutijeg vojvođanskog političara Jaše Tomića (1856—1922.). i 4. novembra 1924. godine promenjen je naziv rnesta Modoš u Jaša Tomić. …Nemcima se tada izašlo u susret i 5 ulica je dobilo nazive poznatih nemačkih književnika.
Za vreme rumunske vladavine dolazilo je do osnivanja prve nemačke organizacije u Modošu Kultur verband-a. Do buđenja nacionalne svesti kod banatskih Nemaca dolazi relativno kasno, tek pojavom pesnika Adama Milera Gutenbruka iz Gutenbruka (1853—1923.) a potencirano je za vreme I svetskog rata, kada je u Banatu, 1915. godine, bio stacioniran deo Fon Makenzenove Balkanske armije..Nemačko kulturno udruženje imalo je za cilj kulturno uzdizanje svojih sunarodnika da bi kasnije prepaslo u organizaciju koja će imati sve više političke ciljeve, a manje kulturne. Pogotovu se ciljevi menjaju u četvrtoj deceniji XX veka, posle osnivanja Kulturbunda, koji će biti glavni nosilac nacional-socijalitsičkih ideja među banatskim Nemcima.
Nemci u Jaša Tomiću, 6. januara 1929. godine, osnivaju podružnicu Kulturbunda. Prilikom osnivanja, skupštini je prisustvovalo 140 članova, a 1935. godine ih je bilo 180. članova. Dolaskom Hitlera na vlast, broj članova Kulturbunda se povećavao iz godine u godinu.
.. Poslednjih godina pred rat, naročito od Anšlusa Austrije i okupacije Čehoslovačke 1939. godine počinje da buja aktivnost nemačkog Kulturbunda… Prema nacističkoj koncepciji ovde je trebalo stvoriti državu podunavskih Nemaca – Donauland. Zato su iz Rajha počeli da vrše pripreme… Jaša Tomić predstavlja jedan od nacističkih bastiona u Banatu.
Preko Kulturbunda se daju zemljoradnicima krediti za kupovinu zemlje, koju su pripadnici drugih narodnosti prodavali jer su bili prezaduženi. Tako je došlo do prelivanja zemljišnih poseda iz ruku Srba i drugih narodnosti u nemačke ruke. ..Ekonomski snažni, idejno zatrovani nacističkom ideologijom domaći Nemci – Folksdojčeri postaju sve bezobzirniji u ophođenju sa ostalim narodnostima pogotovu sa Srbima. Na očigled vlasti oni organizuju manifestacije odanosti Nemačkoj i njenoj nacističkoj ideologiji, ne krijući svoje želje za uspostavljanjem takvog režima ovde. Oni su se međusobno pozdravljali rimskim pozdarvom propraćenim uzvikom »Heil«, javno su konferisali i mitingovali u duhu nacističkih načela. Pridobijeni fašističkom ideologijom, podgrevanom irendističkom kampanjom mađarskih fašista željnih revanša, nekolicina pripadnika mađarske nacionalnosti osnovali su u Jaša Tomić fašističku organizaciju DMK…koja će uz Kulturbund biti temelj na kojima će nemački okupator graditi svoj »novi« poredak, kada bude okupirao Jaša Tomić.
Selo Čavoš je u Rumuniji.
Ekonomske prilike stanovnika Jaša Tomića u međuratnom periodu bile su loše. Mesto kao tržišni centar ostaje bez svoje ekonomske zaleđine, bez sela koja su na osnovu Ugovora o razgraničenju pripala Rumuniji. To se odrazilo, pre svega na dalji razvoj zanatstva i trgovine.
U Jaša Tomić Nemci su ušli 12. Aprila 1941… Odmah posle toga bila je formirana opštinska uprava koja je bila sastavljena od samih Folksdojčera… Vlast je 20. aprila prešla u ruke Vojnog zapovednika Srbije sa sedištem u Beogradu, kome je bio podčinjen i Banat…
Posle uspostavljanja vlasti, jašatomićki Folksdojčeri počinju sa hapšenjem Srba. Prvenstveno su hapsili Ijude koji su bili eksponirani u političkom i kulturno životu mesta pre rata.. Bilo je pokušaja, tih aprilskih dana da devetoricu od uhapšenih streljaju u Sečnju, ali je usledila intervencija advokata dr Junga (po drugim Hofmana), koji su bili veoma uticajni među Nemcima, i spasli ih. Oni su pripadali grupi Staronemaca, koja je pred rat došla u sukob sa mladom generacijom – nacistima na čelu sa dr Jozefom Sep Jankom, oni su zahvaljujući svom društvenom ugledu mogli da spasavaju ljude…
Posle sprovedenih političkih i organizacionih priprema, u leto 1942. godine formirana je u Vršcu divizija »Princ Eugen« u čijem je sastavu bilo oko 20.000 ljudi. Sastavljena je bila od banatskih Nemaca sposobnih za vojnu službu. Ova divizija je po prelasku u Srbiju i Bosnu počinila strašne zločine. Zbog odlaska u ovu Diviziju, mnoge nernačke kuće ostaju bez radne snage, pa je Krajskomandantura u Petrovgradu donela Obznanu o obavezi svakog stanovnika Banata da stavi na raspolaganje svoju radnu snagu, da proizvodnja ne bi trpela. U prvo vreme se radnici, pripadnici drugih narodnosti mobilišu na 45-60 dana, da bi se ta obaveza pred kraj rata povećala čak na 210 dana. Mnogi mladići iz Jaša Tomića odlaze na prinudni rad u druga nemačka sela, dok se to isto događalo sa mladićima iz drugih mesta koji su dolazili na rad u Jaša Tomić…
…Uslovi za ilegalni politčki rad u Jaša Tomiću za vreme okupacije bili su veoma teški iz više razloga: stanovništvo je oko 50% bilo nemačko, u mestu je bila velika koncentracija organa vlasti, policije i vojske. (O otporu okupatoru neću više iznostiti zbog već ukupno velikog teksta.)
Prethodnica Crvene armije je na dan 30. septembra oslobodila Jaša Tomić… Viđeniji Nemci – nacisti, napustili su mesto pre nekoliko dana.
Prilikom prolaska jedinica Crvene armije kroz Jaša Tomić, neki meštani su vojnike odveli u fabriku likera »Keliko«, gde su u obilju pića zajednički počeli da proslavljaju oslobođenje. Velika burad sa raznim vrstama pića otvarali su iz automata — rafalom. Betonski podrum je pretvoren u veliku bačvu raznih pića. Vojska je zahvatala piće čime je stigla..Pošto je zapretila opasnost da se zbog ove vrste slavlja ne poremete planovi vojne komande, jedan viši oficir je zapalio sklonište… izgorela je cela fabrika sa skupocenirn uređajima za spravljanje destilata.
…Srez jašatomićki je posle oslobođenja imao u svom sastavu 17 opština sa 36.576 stanovnika. U proleće 1945. godine otvoren je Dečiji dom za decu čiji su roditelji poginuli u ratu.. Prilikom osnivanja i tokom 1945. godine bilo je 165 štićenika, svih uzrasta, od I razreda osnovne škole do IV razreda gimnazije (danas VIII razreda osnovne škole). Ovaj dom je odigrao veoma važnu ulogu u odgoju dece koja su ostala bez roditelja. Većina je završila kasnije visoke škole. U jesen 1945. godine počelo je naseljavanje kolonista iz Bosne i Hercegovine, Srbije i Hrvatske. Naseljeno je 303 porodice…
http://www.jasatomic.org/modos-jasa-tomic-monografija/
18. maj 2017. u 11:24
vojislav ananić
Posle rata sa Turcima, 1737 – 1739. godine, u Modošu su zabeležena 24 doma. Porodične starešine su bile: knez Radoslav Đuričin, Stojan Panin, Stojan Mirkov, Stojko Carin, Marko Dželat, Stojan Saračević, Jovica Ćosin, Mihailo Petrin, Teofan Parivodin, Živan Mihajlov, Stojić Cakovski (Đakovski), Stojko Tergof, Nikola Prodanov, Baba Petrić, Lazar Knežević, Živan Ostojin, Radivoj, Resh Zanin, Ostoja Jeremić, Ilija Mihajlov, Stojko Karabašev, Vasa Krstin, Marko Panin, Marinko Milovanov, Raja Neda, Vujica Stojkin, Pava Marinko, birov Mijuca Vla.
U drugoj polovini XVIII veka kolonizacija u Modošu je najintenzivnna. Naseljavaju se Srbi (iz Pomorišja i Sečnja), Mađari, Nemci i Bugari. Godine 1746. bili su stanovnici Modoša: Stojko Čerević, Stojan Babić, Teofan Parivodić, Botić Georgijević, Radivoj Stojadinov, Dima Grk, Despot Bedričić, Miško Krasnić. Simeon Aleksić, Radosav Bedrić, Živojin Oston, Laza Knežev, Jovan Vasić, Stanko Bedričić,Stojko Amidžić, Marko Popin i Jova Đakovački. Među darodavcima modoške crkve iz 1761. godine, pominju se Mija i Rana Pomorišac i Radosav Stankov; oni nisu bili spomenuti u popisu iz 1746. godine.
Oko 1780. godine javljau se sledeće porodice: Aleksić, Andrejin, Aničin, Artukov, Adžijić (Mihajlović), Bajin, Bakalov, Baćanov, Beli, Belobrkić, Bokanov, Brkić, Bolari, Voljani (Foljani, Foljanski), Vojovići, Vujičini, Gigini (Gigići), Glišini, Govedarevi. Davidovi, Dešini. Dimini, Dragonovi. Dragovići. Dovatovi. Dermekovi, Ere (Here, Erići. Erski). Živanovi, Živkovići, Živkovi, Živatini, Žikići, Ivanovi. Ivkovi, Igrači, Jakovljevi, Janoševi. Jerkovi, Jeftini, Joanovi, Josimovi, Kajganići, Karakaševi. Keverišanovi, Lazarovi, Lazini, Maletići, Maksimovi, Manojlovići, Marini, Marjanovi, Markovi, Mijajevi, Mijailičini, Mirkovi, Neckovi, Nikolini, Pavlovi, Paperkesići, Parkajići. Paunovići, Pejini, Petrovi, Petručevi, Radivojevi, Radosavljevi, Ranitovi, Savini, Svilengaćini. Selini, Slatinčevi. Stojkovi. Stojkovići, Stojšići, Strajinini. Suvačarevi, Tabakovi, Todorovi, Trefunovi (Treunovi), Trlajini, Tucići, Ćosići, Cigljarevi, Čavini, Šepećani, Šurjanci i Dželatovići. Od navedenih porodica pre pedeset godina (oko 1930. godine), postojale su ove porodice: Aleksići, Aničini, Beli, Belobrkići, Veljani (Foljani, Foljanskovi), Vojnovići, Vujičini, Gigini (Gigići), Dimini, Draganovi, Dragovići Dovatovi, Dermekovi (Amidžići), Erski (Ere, Petrovi), Živanovi, Živankići, Žikići, Jerkovi, Lazarevi, Maksimovi, Mijajevi, Mirkovi, Parkajići, Pejini, Petrovi, Radivojevi, Radisavljevi, Svilengaćini, Stojkovi, Stojkovići, Stojšići, Suvačarevi, Trefunovi (Treunovi), Ćosići i Šurjanci. Porodice koje se pominju 1930. godine (Aleksići, Mirkovi, Nikolini, Radosavljevi) doseljene su kasnije i to: Aleksići iz Arada, Mirkovi iz Boke, Nikolini iz Međe (Pardanja) i Radosavljevi iz Čakova. Iz zapisa u cirkularnom protokolu, modoške parohije iz perioda 1792 – 1805. godine, vidi se da je 1801. godine bilo u pravoslavnoj parohiji 253 doma, 457 bračnih parova i 2074 stanovnika. Osim već pomenutih porodica nalaze se u matičnim knjigama i sledeće:
Antonini, Arađani, Arsini, Babini, Banovi, Bogdanovi, Bogićevi, Birovljevim Verlužanovi, Vesini, Voštinarovi, Vukovi, Gavrilovi, Gajini, Georgijevići, Gluvakovi, Grčki, Dimitrijevići, Dragoši, Đurševi, Đurići, Đuričini, Žarkovi, Žebeljeni, Životini, Živojnovi, Zarini, Zelebekovi, Jakovići, Jeremići, Kovački, Konstatinovići, Kostini, Kračunovi, Lončarevi, Mijatovi, Milosavljevi, Monini, Sračići, Nedeljkovi, Novakovi, Pavini, Pantići, Papići, Pekarevi, Perivojevi, Pivarski, Prendini, Prokini, Pušini, Rađanovi, Radovanovi, Radanovići, Rajići, Rakini, Ružini, Sokolovi, Stajini, Stajići, Starčevi, Stojanovi, Tašini, Teodosijini, Tomići, Trailovi, Cušini, Udovičini, Fenjci, Černajski, Čikoševi, Čizmaševi, Stevančevi. Od ovih porodica pre 50 godina postojali su: Arađani, Arsini, Voštinarovi (Gajini), Vukovi, Gajini, Grčki, Dimitrijevići, Dragoši (Star-čevi), Đuričini, Žarkovi, Žebeljani, Životini (Gigići), Zarini, Zelenkovi (Ilijini), Jankovići, Lančarevi (Gađanski), Monini, Pivarski, Starčevi, Udovičini (Belobrkini), Fenjci i Čenejski (Vukovi). Među ovima: Dimitrijevići, Jankovići, Mijatovi, Pivarski i Čizmaševi, kojih ima i danas, doselili su se kasnije.
Sedinom XVIII veka, posle naseljavanja Srba iz razvojačene pomoriško-potiske Vojne granice, mesto je ekonomski veoma ojačalo o čemu nam svedoči broj sveštenih lica, bilo ih je pet, koje je selo moralo da izdržava, a i sama opština je morala biti imućna kada je svakom svešteniku mogla da obezbedi po sesiju zemlje (34 jutra). Imamo podatak o trgovini u Modošu iz 1751. godine, u kome stoji da je predsednik Grčkog trgovačkog udruženja konfiskovao robu modoškom trgovcu Dima Manojlu. Svakako da je izgradnja crkve 1746. godine dokaz ekonomske snage sela; građena je prikupljenim prilozima od pečene opeke, patosana, po-krivena crepom i obložena štukaturom, a ikonostas su izradili tada poznati slikar Nedeljko Popović — Šerban, jerođakon Vasilije, Georgije i Teodor.
Prvi Nemci se naseljavaju u Modoš već 1766. godine, kada je na čelu banatske uprave bio grof Perlaz, ali se o njima veoma malo zna.
27. januar 2018. u 17:51
Vojislav Ananić
Jaša Tomić – https://www.banaterra.eu/srpski/monografija/jasa%20tomic/MONOGRAFIJA.pdf
30. maj 2018. u 18:25
Vojislav Ananić
MODOŠ, sresko mjesto u Banatu, na Tamišu. 1910. imao je M. 4.750 stanovnika, od kojih je bilo Srba 1.374, Madžara 878, Židova 227, pravoslavnih 1.550, katolika 2.973. Prvi put se spominje 1332—1337. Spominje se i za vrijeme Turaka. 1717 pripadao je bečkerečkom okrugu i imao je 50 domova. 1783. preselio se jedan dio srpskog stanovništva iz M. u vojnu granicu i na njihovo mjesto doselili su se Nijemci. M. je pripao našoj državi u sporazumu sa Rumunjskom 10/4. 1924. M. se sada zove Jaša Tomić.
D. P.
IZVOR: prof. St. Stanojević, NARODNA ENCIKLOPEDIJA SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, II KNJIGA , I—M, IZDAVAČ: BIBLIOGRAFSKI ZAVOD D. D. ZAGREB, GUNDULIĆEVA 29 ZASTUPA DR- ERIK MOSCHE, MIHANOVIĆEVA ULICA 1, 1928.