Saradnik portala Poreklo iz Banjaluke Siniša Jerković kroz istraživanje porekla prezimena Mizdarić osvetljava malo poznate detalje istorije stanovništva Istre
Istra je u prvoj polovini 17. vijeka bila podijeljena na dva dijela: jugozapadni koji su držali Mlečani i sjeveroistočni koji je pripadao Habsburgovcima. Duž linije razdvajanja u cijelom tom razdoblju bijesnio je rat, koji je veoma često imao odlike gerilskog rata, a uskoci iz unutrašnjosti Dalmacije su bili glavni nosioci ovih sukoba. Epidemija kuge koja je izbila 1630. godine po primorskim istarskim gradovima, pored ovih ratnih zbivanja, desetkovala je sveukupno istarsko stanovništvo. Za kugom je slijedila glad i opšta privredna stagnacija. Mletački, ali i Habsburški izvještaji iz Istre tog vremena prepuni su priča o napuštenim selima, nedostatku ljudi…Novi naseljenici traženi su na različitim stranama, ponajviše u zaleđu Dalmacije i u Hercegovini, Boki Kotorskoj i Mletačkoj Albaniji. Istovremeno, sa sasvim druge strane, iz pravca sjeverozapada, jedna posebna grupa stanovnika naselila je Istru u pomenutom periodu. Bili su to Furlani ili u narodu poznati kao Krnjeli (Cargnel) koji su dolazili iz planinskog područja istočne Furlanije (Karnija), tačnije sa područja tromeđe današnjih država Slovenije, Istre i Austrije.
Furlani
Krnjeli su već od samog svog dolaska predstavljali poseban etnički, ali i socijalni sloj istarskog stanovništva. Za razliku od domicilnog slovenskog stanovništva bili su Mletačkoj republici odaniji romanski etnički element. Naseljavali su se uglavnom u gradove, gdje su se najviše bavili trgovinom i ugostiteljstvom, ali i zanatstvom. Veoma brzo su postali sinonim za gradsko stanovništvo Istre, kao suprotnost slovenskom stanovništvu u selima u zaleđu. Iako su se sami Krnjeli veoma brzo stapali sa okolnim stanovništvom, socijalna podjela na selo i grad, postala je okosnica njihovih međusobnih odnosa. U percepciji istarskog seljaka Krnjel veoma često predstavlja trgovca koji barata sa novcem, nerijetko i zelenaša. S druge strane Krnjeli su donijeli u Istru neke zanate i tehnike koje domicilno stanovništvo ranije nije poznavalo kao što su sušenje pršuta i tkanje na velikim tkalačkim stanovima. Krnjeli su ovo tkanje organizovali kao male manufakture, gdje se posao tkanja prenosio sa oca na sina, a školovali su se i šegrti.
Ono što se može vidjeti u nekim dokumentima i arhivama jeste da su se Krnjeli uključivali u mletačku administraciju kao notari i da su veoma često naseljavali manje gradove u južnoj i zapadnoj Istri formirajući na taj način imućan, trgovačko-zanatski, građanski sloj u koji su se vremenom pretapali i pojedini imućniji Sloveni iz okruženja. Prezimena istarskih Krnjela su bila karakteristična jer su se uglavnom završavala na nastavke –is, -as, -os, -es ili su nosila etničku oznaku, pa tako imamo: Fabris, Prencis, Gelmis, Petris, Misdaris, Rovis, Furlan, Krnjel, Krnjus, Udineze i sl. Dovoljno je pogledati današnju toponimiju tj. nazive mjesta u Furlaniji kao što su Sauris, Mikotis, Sedilis, Nemis i dr. i shvatiti da je nastavak –is najtipičniji furlanski nastavak ne samo za prezimena, već i za nazive mjesta.
Još nešto o furlanskoj istoriji
Furlane nikako ne možemo izjednačiti sa Italijanima, jer oni u svojoj suštini to nisu, iako su se u Novom vijeku uglavnom italijanizirali. Kao narod sa posebnim jezikom, furlanskim, koji pripada galoromanskoj, retoromanskoj grupi romanskih jezika (jezik bliži današnjem francuskom nego italijanskom), Furlani su se formirali kao narod u 10. vijeku naše ere od raznorodnih elemenata. Osnovu populacije svakako sačinjava staro, mahom keltsko stanovništvo, u antičkim izvorima poznato kao Karni, koje je u periodu Rimskog carstva pretrpjelo izvjesnu romanizaciju. U 6. vijeku na područje Furlanije prodiru slovenska plemena koja su bila brojna i svakako su učestvovala u etnogenezi samih Furlanaca. Dosta toponima i danas u Karniji i Furlaniji ima slovenski korijen i značenje. Kao završni sloj treba posmatrati germanska plemena Gote, Lombarde, Franke, Bavarce koji su takođe ostavili određeni genetski trag.
Za formiranje i uobličavanje furlanskog etnosa posebna je značajna vjersko-svjetovana država formirana na tlu Furlanije u 10. vijeku, tzv. Akvilejska patrijaršija. Akvileja je bila vjerski centar čitavog regiona od najranijih vremena hrišćanstva i dominirala je u tom smislu i nad Venecijom i Istrom kao episkopski centar. Po predanju ovu episkopiju ustanovio je sam sv. apostol Marko. Od tada pa nadalje Akvileja u Furlaniji će postati jak hrišćanski centar u kom će djelovati sv. Ilarije Akvilejski, sv. Jeronim Stridonski i mnogi drugi sveti oci. U periodu germanskih država Ostrogota i Langobarda arhiepiskop Akvileje će dobiti titulu Patrijarha i biće jedini na zapadu sa tom titulom, koja je i dobijena kao svojevrsan otpor aspiracijama rimskih papa. U 11. vijeku Akvilejski patrijarsi dobijaju od Cara Svetog Rimskog carstva svjetovnu titulu vojvoda i formirana je država Furlanaca pod nazivom Akvilejska Patrijaršija (status Patrijarha u tom smislu je bio sličan statusu vladika knezova kod crnogorskih Srba). Simboli Akvilejske Patrijaršije (zlatni orao na plavoj podlozi) tako postaju i nacionalni simboli Furlanaca.
Furlanska država će već od svog formiranja dolaziti u sve veći sukob sa Venecijom koja će se pokušati proširiti na njenu teritoriju, što joj na kraju i uspjeva 1420. godine. Tada će biti i oduzeta svjetovna titula od akvilejskih patrijaraha, a samim Furlancima biti ostavljena neka forma provizorne autonomije u okviru Mletačke republike. U tom položaju će Furlanci dočekati i rat za ujedinjenje Italije i zajedno sa Venecijom će postati njen dio 1866. godine. Uslijediće intenzivna italijanizacija i potiskivanje autohtone kulture i jezika Furlanaca. Danas u samoj Furlaniji djeluje nekoliko autonomističkih organizacija koja se zalažu za očuvanje furlanske autonomije, jezika i identiteta.
O porodici Mizdarić
Istorija porodice Mizdarić je ujedno i istorija furlanske zajednice u Istri. Prezime Mizdarić je slovenizirana forma furlanskog prezimena Misdariis koje se u originalnoj formi Misdariis može pronaći i danas u Italiji, Sloveniji i Istri.
Kao i većina Krnjela Misdariisi su se doselili u Istru krajem 17. i početkom 18.vijeka.
U spisku umrlih (1660-1704) gradića Portola ili Oprtlja u sjeverozapadnoj Istri navodi se među ostalima i porodica Misdaris iz Karnije. In questa chiesa ebbero sepoltura anche i Manzioli, i Franceschini, i Bulfi, i Misdaris, i membri delle famiglie dei podestà e dei cancellieri, e i podestà stessi, come accadde del nobiluomo Girolamo Barozzi, morto nell’anno 1684. Ovdje se kaže da su crkvi sv. Đorđa u Oprtlju sahranjeni među ostalim porodicama gradonačelnika i notara i članovi porodice Misdaris. U istim parohijskim knjigama nalazimo i ime sveštenika Josipa Misdarisa: Debbo qui notare che anche cento anni addietro, e cioè nella seconda metà del secolo decimosettimo, il clero era tutto paesano. Infatti, oltre il pievano Pietro Millossa, noi troviamo i sacerdoti Pietro Castagna, Antonio e Giovanni Leonardis, Michele e Francesco Fachini, Giuseppe e Domenico de Piera, Battista Vesnaver, Pier Antonio Mil- lossa, Giovanni Bidriga, Giorgio Vigini, Bernardo Franceschini, Pietro eleva e Giuseppe Misdaris.
Ovaj podatak da su sveštenici pomenute crkve u Oprtlju bili svi seoskog porijekla govori nam i o socijalnom usponu Krnjela u Istri. Iako su mahom dolazili kao neimućni seljaci iz planinskih oblasti Karnije, u početku kao sezonska muška radna snaga, Krnjeli se veoma brzo, ponajprije zahvaljujući određenim vještinama i zanatima kojima su se odlikovali od domaćeg stanovništva, a svakako i znanjem mletačke varijante italijanskog jezika, uključuju u građanski sloj sveštenika, notara i trgovaca.
Već u popisu prvih furlanskih imigranata u Istru, a koji se odnosi na mjesto Višnjan (Visignano) nalazimo izvjesnog Valentina Misdarisa: anno 1732 “Valentino Misdaris abitante in Visignano”.
Isto tako izvjesni Modesto Misdariis je 1726. godine uredio groblje u južnoistarskom mjestu Momaranu ili Mutvoranu:Risulta che nel 1582 era pievano Vito de Vito e che nel 1726 era stato accomodato il cimitero da Modesto Misdaris mentre nel 1743 vennero poste le campane nel campanile, un’opera pregevole inserita nell’angolo sinistro della facciata.
Kao pisar i notar u Rovinju pominje se izvjesni Misdaris Pietro (1743-1758).
U popisu Krizmanika za pulska mjesta iz 1825. godine porodica Misdaris se javlja u dva mjesta: Medulinu i Ližnjanu.
Gornji podaci koji pominju Misdarise kao furlansku porodicu u Istri na više lokacija govore nam da su se Misdariisi doselili u Istru u periodu oko1660. godine, da su naselili mletački dio, tj. zapadni priobalni dio Istre. Sama ta pozicija govori nam da su se morali doseliti iz onog dijela Furlanije koji je bio u posjedu Mletačke Republike. U istorijskim izvorima nalazimo podatke o porodici Misdariis u furlanskom gradu Ovaro, 50 km sjeverno od Udina, tako da je Ovaro i njegova okolina najvjerovatnije mjesto odakle su Misdariisi doselili u Istru 1660. godine, a Ovaro se kao mjesto porijekla navodi za još neke furlanske porodice naseljene u Višnjanu. Ne možemo tačno utvrditi koje mjesto u Istri su Misdariisi prvo naselili. Sudeći po podacima to bi mogao biti Oprtalj i Rovinj, ali i u okolini Pule se javljaju već 1726. tako da je sasvim moguće da se više odvojenih porodica Misdarisa raseljavalo po Istri. Vidimo takođe da su kroz tu jednu generaciju od doseljenika postali uvaženi građani lokalnih zajednica koji učestvuju u obnovama crkvi, zapošljavaju se kao notari i bivaju sahranjeni u crkvama zajedno sa venecijanskim plemstvom i građanima.
Gradić Ovaro u Julijskim Alpama, mjesto odakle su Misdariisi doselili u Istru
Iako prezime Misdariis ima furlanski nastavak –is teško je reći bilo šta drugo o značenju samog prezimena bez poznavanja furlanskog jezika. Ne znamo da li bi prezime moglo biti izvedenica od „mistro“ u značenju gospodin ili majstor što se kao oznaka pojavljuje uz imena većine doseljenika iz Karnije kao npr. mistro Lodovico Artico dalla Cargna, mistro Floriano Zulian q. Zuane, carniello, muratore itd.
AUTOR: Siniša Jerković, avgust 2012.
Komentari (0)