Feljton: Ko su Šumadinci (68)

Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“

Pribijanje uz rođake

Svoje poreklo Vasojevići izvode od Nemanjića

Cvetojevac: Bojovići, 5 (Spasojevići 3, Miloševići 1, Petrovići 1). Čumić: Vuksanovići, 8, Perići, 6 (Perići 5, Jovanovići 1). Šljivovac: Miloševići, 2.

B) Buđevo

Desimirovac: Buđevci, 9 (Đokovići 3, Mišovići 2, Radosavljevići 2, Pavićevići/Janići 1, Pavlovići 1), 1804-1814. Njihov ogranak su Lepavići u istom selu – Lepavići, 7 (Radovanovići 5, Milenkovići 2); Đekići, 7, 1806-1809.

V) Vapa

Divostin: Nektarijevići, 9.

Od drugog ustanka do javorskog rata (1815-1874)

U šest, uglavnom mirnih, decenija od Drugog ustanka do izbijanja Javorskog rata, doseljavanje od Sjenice je upečatljivo smanjeno i po pravilu je pojedinačno. U ovom vremenu se doseljenici od Sjenice i iz Brnjice i Buđeva naseljavaju i u dva nova sela (Đurđevo i Raču), ali se uglavnom razmeštaju, ili, bolje reći, pribijaju uz rođake i prijatelje koji su se doselili u ranijim talasima u osam drugih lepeničkih naselja.

A) Sjenica

Brzan: Šmikići, 3, (1816).

Grošnica: Đokovići, 1, (1849).

Divostin: Bojovići, 1, (1824), Prokovići, 3, (1856).

Drača: Vasiljevići, 4, (1822).

Đurđevo: Vukojevići – staro prezime Ilići, 2, Sjenica, (1816).

Lužnice: Đorđevići, 1, (1871).

Rača: Matići, 1, (1849).

Rogojevac: Radonjići, 5 (Radonjići 4, Radosavljevići 1), (1823), Matejići, 1, (1850).

Šljivovac: Đorđevići, 1, (1862).

B) Brnjica

Đuriselo: Pantovići, 1, (1815).

V) Buđevo

Grošnica: Buđevci – drugo prezime Đokovići, 2, (1830).

OD JAVORSKOG RATA DO KRAJA XIX VEKA (1875-1900)

U poslednjoj četvrti XIX veka, kada pristiže samo pet porodica, doseljavanje od Sjenice u Lepenicu je zanemarljivo

A) Sjenica

Bare: Aleksići, 1, (1886).

Botunje: Danilovići, 1, (1894).

Drača: Vukadinovići, 1, (1887).

Mali Šenj: Ivanovići – drugo prezime Mirosavići (Mirosavljevići), 1, (1876).

Mironić: Milojevići, 1, (1880).

Završno razmatranje

Od svih šumadijskih predeonih i etnografskih celina, Lepenica je po kompoziciji stanovništva najsloženija i najslojevitija, jer su se u njoj zapravo presekle migracione struje koje su dolazile od Timoka i Braničeva, Šopluka, Epira, Kosova, Stare Raške, Crne Gore, Dalmacije, Like, Hercegovine, Birča i Osata u Bosni i Vojvodine. U njihovom sučeljavanju prevagu je ipak odnela dinarska doseljenička struja, a u njoj onaj selidbeni pravac koji je poticao od Sjenice, bilo kao matice, bilo kao etapne stanice u doseljavanju u Šumadiju. S obzirom na ukupan sastav stanovništva (1911. godine), šest sela se u Lepenici mogu označiti kao čista sjenička, jer je u njima više od tri četvrtine doseljenika od Sjenice – Mali Šenj (98 odsto), Mala Vrbica (93,2), Đuriselo (85,7), Rogojevac (84,4), Pajazitovo (84,1), Bare (76,4), a šest sela, u kojima je više od polovine doseljenika od Sjenice, kao pretežno sjenička – Donje Grbice (64,1 odsto), Ramaća (63,9), Mironić (59,5), Kutlovo (57), Stanovo (54,8) i Dragobraća (50,7).

Uz Prekopeču u kojoj je 44,4 odsto sjeničkih doseljenika, u četiri sela je približno po trećina naseljenih Sjeničana – Divostin (36,6 odsto), Dobrača (32), Viševac (30,7) i Adžine Livade (30). U pet sela je po četvrtina sjeničkih doseljenika – Veliki Šenj (29,4), Lužnice (26,2), Popović (24,3), Desimirovac (23,3) i Maršić (22,8 odsto). Po petinu imaju Bošnjane (22,4), Jabučje (21,2) i Pinosava (20 odsto). Po šestinu imaju Drača (16,7), Korman (16,5), Jovanovac (15,5) i Grošnica (15,1 odsto). U ostalim lepeničkim selima je postotak doseljenih Sjeničana manji – Novi Milanovac (14), Botunje (13,8), Majnić (13,6), Šljivovac (12,2), Korićani (11,7), Beloševac (11,4), Drenovac (10,2), Lapovo (10,2), Resnik (10,1), Goločelo (9,7), Donje Jarušice (9,2), Poskurice (8,7), Gornja Batočina (7,6), Rakinac (6,5), Kijevo (5,9), Cvetojevac (4,5), Mala Pčelica (2,9), Trešnjevak (2,4), Đurđevo (2,3), Batočina – selo (1,6), Čumić (0,8), Brzan (0,7), Rača (0,6).

Vreme masovnijih naseljavanja iz okoline Sjenice u Šumadiju pokazuje da razlog naseljavanju nije bio prevashodno ekonomski. Prirodno, kao stalni mlaz, utabanim stazama migracije, stanovništvo je neprekidno pristizalo od Sjenice ka Šumadiji, u kojoj su uslovi življenja znatno pogodniji. Međutim, veći pokreti stanovništva su bili podstaknuti seobama koje su ratovi na ovom području podsticali. U šest talasa naseljavanja (koji su polazili 1690, 1736, 1788, 1804, 1815. i 1875. godine) od Sjenice se u Lepenicu naselilo ukupno 183 roda sa 1528 kuća (ili 184 roda sa 1615 kuća, ako bi se računalo i Radivojevićevo neujednačeno naznačavanje porekla kod pojedinih rodova). U ovim istorijskim kretanjima stanovništvo se u četiri talasa naseljavalo u dva sela (Drača, Rogojevac), u tri talasa u sedam sela (Botunje, Grošnica, Divostin, Kutlovo, Lužnice, Rakinac, Šljivovac), a u dva talasa u trinaest sela (Adžine Livade, Bare, Bošnjane, Brzan, Divostin, Đuriselo, Lapovo, Mali Šenj, Maršić, Mironić, Popović, Prekopeča, Čumić), što svedoči da su uglavnom postojali određeni pravci i ciljevi useljavanja.

Vasojevići u Šumadiji

Srpsko pleme Vasojevića, čije je matično područje u predelu Crnogorskih Brda i Polimlja, odnosno severoistočnom delu Crne Gore, dubljim poreklom je iz Hercegovine, odakle se na Kčevo doselio njegov rodonačelnik Vaso sa tri brata – Krasom, Otom (od kojih su nastala današnja šiptarska plemena Krasnići i Hoti) i Ozrom (od koga je nastalo pleme Ozrinića). Po nekima, njihov brat je bio i Pipo (od koga je nastalo srpsko pleme Pipera). Svoje poreklo Vasojevići izvode od Nemanjića. Naime, kako kažu istoričari ovoga plemena pop Bogdan Lalević i Ivan Protić, „Vukan Nemanjić imao je sina Kostadina, Kostadin Vasoja, Vasoje Stefana, Stefan opet Kostadina, a Kostadin Vasa, koji se u Lijevoj Rijeci naselio i od koga su Vasojevići.”

Plemenska matica Vasojevića je Lijeva Rijeka, u kojoj se Vaso nastanio, došavši iz Kčeva, gde mu je ostao brat Ozro. Iz Lijeve Rijeke nastaje širenje Vasojevića, koji, premda jedno od najmlađih, narastaju u jedno od najvećih plemena u Crnoj Gori, pa i na Balkanu. Njihovo istorijsko područje danas pripada opštinama Berane, Podgorica, Kolašin, Plav i Bijelo Polje (u ukupnoj površini oko dve hiljade kvadratnih kilometara, što je oko 15 odsto ili više od sedmine površine Crne Gore).

IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 22. maj 2001. godine