Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Prepolovljena jabuka
Uzmicalo se u dva pravca: dolinom Ibra ili preko Golije
A naša priča zapravo počinje ovde. Sa Gornje Pešteri, kao što vode teku, slivalo se i srpsko stanovništvo u niže krajeve, ponajviše ka ravnoj Šumadiji, kako našu oblast i narodna pesma naziva. Uzmicalo se u dva pravca, dolinom Ljudske reke, Raške i Ibra, ili planinskim bilima, preko Golije, Javora i Dragačeva.
Ako pomenemo naselja ili njihove delove, kao što su Arapovići, Bare, Brnjica, Kalipolje, Kneževac, Petrovo Polje, Raškoviće, Sušica, može se desiti da jedni pomisle da je reč o Sjeničko-pešterskoj visoravni, a drugi o Gruži, jer se ova naselja nalaze i ovde i tamo, što nije slučajno, kao što nije slučajno ni to da se naselja Ursule, Sugubine ili Kaludra nalaze i u Levču i u Staroj Raškoj.
No, vratimo se u Bačicu. Iz ovog sela su u gružansko selo Bare u vreme Prvoga ustanka došla tri današnja roda – Bogićevići, Vukovići i Leketići ili Staletići, odnosno njihovi rodonačelnici – Bogić, Milija (od koga su Vukovići) i braća Laketa i Staleta. Za sve ove rodove se kaže da su u starom zavičaju bili jedna familija, što se vidi i iz njihovog krsnog imena, jer sve ove porodice slave Svetog Nikolu, a preslavljaju Letnjeg Sv. Nikolu.
Kod Duge Poljane, do sela Rasna je selo Raškoviće (danas 210 žitelja islamske veroispovesti, poznato po tome što su u njemu sačuvani ostaci zadružnog života). Iz ovog su sela, nesumnjivo, došli meštani Raškovića u Gruži, prenevši ime svog sela, kao što, po Cvijićevom slikovitom zapažanju, puž nosi svoju kućicu sa sobom. Kako je Dragić zapisao, žitelji Raškovića u Gruži „znaju samo da kažu da je doseljavanje bilo u jedno vreme i iz jednog mesta”. Međutim, ime Raškovića govori mnogo više. Naime, među malobrojne srpske srednjovekovne vlastelinske porodice, kakvi su bili Bakići i Karapandžići, čiji potomci postoje do našeg vremena, spada i rod Raškovića, dugo ugledan i moćan, koji je opstao i sve vreme turske vlasti, a od ovog roda je bio starovlaški knez Maksim Rašković, vojvoda Sjeničke nahije u Prvom ustanku, koga je 1813. godine, zbog neposlušnosti, jer je, mimo zapovesti, uletao u tursku granicu i vojevao, Karađorđe povukao u unutrašnjost zemlje, prvo u Kragujevac, a potom sa porodicom u Ripanj. Matica ovih Raškovića je zapravo selo Rašković kod Duge Poljane.
U Šumadiji su sva sela ista, ali je svako u izvesnom pogledu osobeno. Tako je i gružansko selo Brnjica kao i ostala sela, ali – na sebi svojstven način. Kako bi Vuk Karadžić rekao, isto to – samo malo drugačije. Opštoj pojavi proređivanja stanovništva i njegovog starenja, kao najvidljivijoj demografskoj činjenici posle Drugog svetskog rata, ni Brnjica nije odolela.
Prividno, Brnjica je posle Drugog svetskog rata stagnirala. Po popisu 1948. godine je imala 163 domaćinstva, a po popisu 1971. godine 162. Dakle, isto. Međutim, 1948. godine je u tim domaćinstvima bilo 730, a 1971. godine 585 stanovnika, što je za petinu manje. Selo je, kao i većina šumadijskih sela, starilo i smanjivalo se u broju kuća i žitelja. Dve decenije kasnije, prema popisu 1991. godine, u njemu su 123 kuće (domaćinstva) u kojima žive 133 porodice, a od 425 njegovih stanovnika najbrojniji su oni između 55 i 70 godina. Takvih je u ovom selu 117, tj. više od četvrtine, dok je mladih (mlađih od 15 godina) samo 55. U pogledu porodica, najviše je dvočlanih (27) i jednočlanih (25). Takvih je bezmalo trećina.
Po Sumarniku konškripcije stanovništva i imovine u Srbiji 1834. godine Brnjica je imala 28 kuća i 185 stanovnika, od kojih 37 za vojsku sposobnih. Tri decenije kasnije, po popisu 1863. godine, selo je uznapredovalo, bezmalo se udvostručilo – imalo je 50 kuća sa ukupno 304 žitelja. Dakle, u proseku – šest duša u domaćinstvu. A u popisu 1991. godine samo je 11 domaćinstava koja imaju po šest članova.
A u 1863. godini je bilo jakih zadružnih kuća. Dve su imale po 17 duša – u jednoj su braća Milovan i Uroš Đurić, a u drugoj braća Miloje, Sredoje i Jovan Stefanović. Ovi drugi su zapravo Markovići, zvani Arnautovići, jer su Miloje i Sredoje upisani u aračkom tefteru 1831. godine sa ocem Markom, zvanim Arnautinom, a tako nazvanim jer je doseljen od Novog Pazara, odnosno „od Arnautluka” kako je tada podsmešljivo nazivan taj kraj u tadašnjoj „Turskoj”, a u stvari klasičnoj srpskoj oblasti (Stara Raška). Marko je rođen oko 1790. godine, a sinovi Miloje 1815. godine i Sredoje 1829. godine, dok je Jovan rođen posle 1831. godine (po jednom zapisu Jovan je sedam godina mlađi od Sredoja).
Zadružna kuća Đurića pripada rodu Štavljana, jer se rodonačelnik Đura doselio iz Štavlja kod Sjenice. Zapis etnologa Mihaila Dragića, koji je zapisao porodično pamćenje koje glasi: „Zna se da je došao ovamo pradeda Đura sa sinovima Vulićem i Milivojem”, danas potvrđuju tefteri iz vremena kneza Miloša. Jer, u aračkom tefteru za 1831. godinu su dva domaćinstva Đurića. U jednome je domaćin Vulić, koji tada ima 44 godine, a u drugom je deset godina mlađi Milivoje. Vulić i Milivoje su upisani kao Đurđevići, što znači da je puno ime Đurino bilo Đurđe. Sa Vulićem je upisan i sin Milovan (r. 1821. godine), koji će biti domaćin zadružne kuće Đurića u popisu 1863. godine. Ako je Đura (Đurđe) došao sa sinovima, što znači da su oni rođeni u Štavlju (Vulić 1787, a Milivoje 1797. godine), onda je on došao u Brnjicu za vreme Karađorđa – najverovatnije 1809. godine, posle Voždovog pohoda na Sjenicu.
Ovi Đurići (od kojih su neki Ćosovići) su rod sa Maksimovićima. Tačnije, ista familija, što se vidi i iz iste krsne slave (Sv. Nikola). Rodonačelnik Maksim (r. 1787. godine) je u tefter upisan po ocu kao Jovanović, što znači da su Jovan (od koga su Maksimovići) i Đura (od koga su Đurići) braća.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 24. april 2001. godine
Komentari (0)