Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Od Sjenice preko Krivog Vira
Topalovići su prezime nastalo od turske reči „topal”-hrom
Za tri sela se može reći da su, bezmalo cela, sastavljena od doseljenih Timočana – Cerovac (96 odsto), Vučić (95) i Miraševac (88), u dva su timočke porodice u većini – Vojinovac (55 odsto) i Lužnice (54), a u šest sačinjavaju više od trećine – Rakinac (40 odsto), Maršić (39), Viševac (36), Cvetojevac (36), Popović (35) i Donjim Jarušicama (34). Doseljenici poreklom od Timoka su primetni još u Crnom Kalu i Pinosavi (svaka četvrta kuća), zatim u Botunju, Gradcu, Dobrovodici, Žirovnici, Lapovu, Malom Krčmaru, Prnjavoru i Sipiću (svaka peta kuća), Guberevcu, Desimirovcu, Novom Milanovcu, Pajazitovu i Svetliću (svaka šesta kuća), Petrovcu i Šljivovcu (svaka osma kuća), Resniku (svaka deveta) i Rači (svaka deseta), a ima ih i u Majniću, Batočini, Gornjoj Batočini, Brzanu, Grošnici, Dobrači, Čumiću, Radovanju, Poskuricama, Markovcu, Bošnjanu, Donjoj Rači, Donjim Grbicama i Beloševcu.
Po Toši Radivojeviću, koji nije najbolje omeđio timočko-braničevsku selidbenu struju, deset odsto lepeničkih rodova čine Timočani. No, on je tu uračunao samo Timok u užem smislu (Jelašnicu, Jakovac, Debelicu, Novi Han, Brestovačku Banju i Derven), Knjaževac (Staro Korito, Radičevac) i Zaječar (Grljan, Vražogrnce, Veliki Izvor i Zagrađe), a odelito je vodio Crnu Reku (Krivi Vir, Lukovo, Mali Izvor, Mirovo i Bačevicu) i Krajinu (Negotin, Salaš, Metriš i Sikole). Ovako sabrano, Timočani u Lepenici čine oko šestinu (ili oko 15 odsto stanovništva). Ovde imamo u vidu samo timočki deo timočko-braničevske struje, dok braničevski deo (Homolje, Mlava, Zvižd) za ovu priliku izostavljamo.
Da bi se valjano razumela svojstva stanovništva timočke struje, treba imati u vidu ove tri činjenice o njemu – prvo, u slivu Timoka ima znatan sloj starinačkog stanovništva, a drugo – među doseljenicima su vrlo brojni oni koji su došli sa Kosova i iz Metohije i, treće, u timočkom predelu Crnoj Reci, odakle je svaki deseti doseljenik timočke struje u Lepenici, prevagu čine doseljenici od Sjenice, što je Jovan Cvijić uočio i istakao, pišući da „u Krivom Viru, pod Rtnjem u istočnoj Srbiji, ima dosta doseljenih Sjeničana. Oni su izabrali ovo selo gde Crna reka izvire iz pećine, a iznad njenog izvora je prostrana karsna visoravan, boginjava od vrtača, i to ih jako opominje na njihovu zemlju maticu. Oni su preneli u Krivi Vir poznate sjeničke ovce, i od njih se ovde razvila, pod osobito povoljnim zemljišnim prilikama, vunom najbolja pasmina ovaca u Srbiji.”
Na taj su se način, preko Timoka, gde su se mešali i stapali sa tamošnjim starincima i doseljenicima s drugih strana, naselili i delovi ranije dinarske i kosovsko-metohijske struje u Lepenicu. Ovo stanovništvo, koje je nosilo snažnu državotvornu misiju i negovalo tradicije slobodarstva, kako u predelu Timoka, tako i po dolasku u Šumadiju, svagda je prednjačilo u bunama i ustancima. Zapravo, timočka struja je imala na tlu matice etnografsko ujednačavanje, koje će se, po dolasku u Šumadiju, ponoviti u većem obimu, obrazujući, tako, jedinstveni lik Šumadinca.
U Miraševac, selo nadomak Rače, prvi naseljenici su došli iz tri, za ono vreme vrlo udaljena, kraja u kojima Srbi žive – sa Kosova, iz Bosne i Timoka. Prvi žitelji za koje se zna, pa su im i ime poreklo upamćeni, bili su Petrovići, koji važe za osnivački rod sela, a došli su u vreme Kočine krajine iz Nerodimlja na Kosovu. Ispitujući njihovo poreklo, Toša Radivojević je našao selo Miraš u Nerodimlju, po čemu je zaključio da su oni, kao što to obično doseljenici čine kad se nastane u dotad praznom selu, ili ga osnuju, preneli ime svog sela iz Nerodimlja. No, na žalost, Petrovići su se vremenom zatrli, a drugi rod – Topalovići, čiji su preci došli iz Bosne kad i Petrovići sa Kosova, nastavio je život sela i dočekao treće doseljenike koji su, u stvari, dali pečat Miraševcu.
Topalovići – prezime koje nastaje po telesnoj odlici pretka (na turskom „topal” znači: oštećen u nogu, hrom) – početkom ovog veka su imali deset kuća, a delili su se na ogranke Đurđeviće (Mijailoviće), Adžiće (Radovanoviće), Miloševiće i Petroviće. Đurđevići i Mijailovići (Mihailovići), čije je staro prezime Novakovići, međusobno su za koleno bliži nego sa ostalim Topalovićima, jer potiču od oca i sina, pošto su njihovi rodonačelnici Đurđe Novaković (r. 1802) i njegov sin Mihailo (r.1827). Adžići (Radovanovići), čije je staro prezime takođe Novakovići, potiču od Radovana (r. 1817), sina Ivana Novakovića (r. 1787). Ova četiri roda (Đurđevići, Mihailovići, Adžići, Radovanovići), znači, vode poreklo od Novakovih sinova Đurđa i Ivana. Staro prezime drugog ogranka Topalovića (Petrovića i Miloševića) je Petrovići, a njihovi rodonačelnici su Petrov sin Marko (r. 1777) i Miloš (r. 1813), sin drugog Petrovog sina Mateje (r. 1784), što znači da su Markovi potomci zadržali prezime (Petrovići), a Matejini promenili u Miloševiće.
U Prvom ustanku u Miraševac dolaze doseljenici iz timočkog sela Jelašnice, ispunjavaju selo i nose prevagu kako po brojnosti tako i uticaju na njegov dalji razvoj. Iz Jelašnice dolazi 16 rodova – Božinovići, Golubovići, Daničići, Đorići, Živkovići, Zdravkovići, Jankulovići, Kalinići, Karcunovići, Nedeljkovići, Ognjanovići, Paunkovići, Petkovići, Pešajići, Prvulovići i Čumići, koji su 1903. godine skupa imali 112 kuća.
Božinovići vode poreklo od Božina Đorđijevića (r. 1787), a njihovi ogranci Radivojevići i Nikići od Božinovih sinova Radivoja (r. 1804) i Nike (r. 1811). Rodonačelnik Golubovića je Golub Živulović, upisan 1831. godine kao jedan od najstarijih domaćina u selu (r.1767) sa sinovima Veljkom Živanom, Milojem i Milošem.
Daničići imaju dva ogranka – Pavloviće i Toljiće (ili Todoriće), a njihovi su rodonačelnici Petkovi sinovi Pavle (r. 1787) i Todor (r. 1781). Rodonačelnik Đorića je Đoro Veljković (r. 1797).
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 21. april 2001. godine
Komentari (0)