Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Knjiga Petra popa zemunskog
Šumadija je krajem 18. veka bila središte pobuna
U boračkom kršu (u mestu zvanom Borač), za vlade „kralja Stefana (Dušana) i sina mu kralja Uroša” crnorizac Branko Mladenović ispisuje psaltir 1346. godine, a dva veka kasnije, 1567. godine, u istom mestu će knjigu pisati „mnogogrešni Petar pop zemunski”, itd.
Knjige, rukopisne, nastale u rudničkim manastirima, ili štampane, s mukom dobavljene za njih, vremenom su razvejavane, najčešće pri bežaniji, ili drugim nasilnim preseljenjima, a ređe kulturnom razmenom, po svoj Srbiji, dospevajući, čudnim putevima, u fruškogorske manastire Jazak i Veliku Remetu, manastir Sv. Trojice kod Pljevalja, Sarajevo, Višegrad, ili manastir Bistricu u Rumuniji.
Uprkos rušenjima, paljevinama i pustošenjima, rudnički manastiri su se ispomagali, nastavljajući zajedničku tradiciju i misiju.
Primer za to je stari manastir Vavedenje, koji je, po narodnom pamćenju, bio u Gornjoj Šatornji, pod Glavicom, na mestu zvanom Drenjak. Manastir je izgoreo, kaže predanje, „i u njemu jedan kaluđer sa četrdeset đaka”. Pošto su preostale stvari prenete u obližnji manastir Blagoveštenje, u selu je ostala izreka: „Da nije bilo našeg Vavedenja, ne bi bilo ni Blagoveštenja pod Rudnikom.”
Današnje stanovništvo Šumadije, koja se praznila i punila prilikom svakog velikog rata, praćenog seobama, pretežno je novijeg postanja i ono je veran odraz istorijske sudbine srpskog naroda u poslednja tri veka. Starinačko stanovništvo, posebno dragoceno radi očuvanja kontinuiteta u naseljenosti, mnogih zemljišnih naziva i duhovnog jedinstva, gledano iz predela u predeo, jedva da čini dvanaesti deo u ukupnom zbiru žitelja. Mnogi, pogubni i dugi ratovi u XVII i početkom XVIII veka, za kojima su išli glad i bolesti, desetkovali su Šumadiju. U ovoj opustošenoj oblasti je tada došlo do smene u stanovništvu, u kojem su se starinci stapali sa došljacima. Preseljavanje, koje je bilo pretežno nevoljno, ponekad i nasilno, uticalo je na deobu porodica, predvajanih i nastanjivanih usput, kako su se povoljne prilike ukazivale. No, čuvana je svest o zajedničkom poreklu, održavana ista slava i pamćen stari zavičaj. Malo je naselja u kojima se jasnije razaznaje starinački sloj stanovništva, a kudikamo je više sela u kojima se zna, i pamti, ko su prvi doseljenici, od kojih potiču današnji rodovi. Popis Beogradske mitropolije, obavljen u 1735. godini, pokazuje upravo kako je teklo naseljavanje tada malo nastanjene Šumadije, u kojoj su mnogi tražili spas od turskog nasilja. U to vreme počinje u prilično zapustelu Šumadiju da pristiže stanovništvo koje nosi jaku slobodarsku i državotvornu ideju. Zahvaljujući tome, Šumadija će krajem XVIII veka izrasti u središte ustaničkih poduhvata.
Većina šumadijskih sela ima svoja selišta, kao svedočanstvo napuštenih staništa. Neka su sela nastala na trlima, a mnoga su obrazovana od zbegova. Sve je to slika ovog nemirnog tla, što je za posledicu imalo stalnu smenu, odlivanje i dopunu u stanovništvu. Kao i sve srpske oblasti, i Šumadija je pražnjena i punjena novim stanovništvom.
U opštim crtama se može reći da je njeno stanovništvi relativno mlado, tj. novijeg sastava. To se najbolje vidi po malom udelu koje među Šumadincima ima tzv. starinačko stanovništvo, pod kojim se podrazumeva ono koje je tu duže od dvesta godina.
U devedeset naselja u oblasti Lepenice, prema ispitivanju Todora Radivojevića, obavljenom između 1898. i 1903. godine, bilo je 2304 porodice (roda ili familije). Od njih je samo 11 rodova koji tu žive pre Velike seobe 1690. godine. Ove porodice, koje označuje kao starinačke, Radivojević je našao u Lapovu.
To su Veselinovići (u okviru kojih su još Jankovići, Marjanovići i Đorđevići), Vrcići (drugo prezime Jovanovići), Vučkovići, Gligorijevići, Grozdići (u okviru kojih su i Vasiljevići), Kojanići (u okviru kojih su i Novakovići), Kojići (u okviru kojih su Janići), Miloradovići, Ristići (u okviru kojih su Bogosavljevići i Bojičići), Simeunovići i Stevančevići (u okviru kojih su Maksimovići, Milojevići i Pavlovići ili Stanojevići).
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 25. mart 2001. godine
Komentari (0)