Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Raskrsnica kultura
Razumljivo je stoga što od pradavnine, od praskozorja ljudske civilizacije, na ovom tlu postoje brojne potvrde čovekovih staništa i prebivanja. U najranije spomenike ljudske kulture spadaju pećinska prebivališta u Jerininom brdu u Gradcu kod Kragujevca i Risovači kod Aranđelovca, koja pripadaju paleolitu, tačnije mustijerskoj epohi srednjeg kamenog doba. Od tada do danas, dakle u razdoblju koje se meri desetinama hiljada godina, neprekinuta je nit čovekovog prebivanja na ovom tlu.
Od tog vremena, koje se označuje kao vreme skupljačko-lovačke privrede, do danas se na ovom području se odigralo toliko toga da se može reći da je Šumadija prekrivena mnogim slojevima ljudskih kultura, koje su se ovde ukrštale, smenjivale i prožimale.
Danas je teško ustanoviti pojedinosti i šta se sve odigravalo u dugom vremenskom rasponu od prvog uočenog prisustva pračoveka (Jerinino brdo, Risovača) do dolaska Indoevropljana u ovo područje, što se uzima kao vreme do 3.200 godine pre naše ere. Međutim, na osnovu nalazišta iz mlađeg kamenog doba (vinčanska kultura), zatim onih na prelazu u metalno doba i sa početka bronzanog doba (Saraorci, Šuplja stena, Gornje Komarice, Đurđevo i dr.), kao i onih iz razvijenog bronzanog doba (Dobrača, Ljuljaci, Bare, Grbice), može se utvrditi da su brojnost nalazišta i ostataka svedočanstvo neprekidne niti življenja u praistoriji u ovom delu Srbije i Balkana.
U tri talasa doseljavanja Indoevropljana (3200, 2700. i 1200. godine pre naše ere), potisnuto je ili pretopljeno ovo pređašnje, predindoevropsko stanovništvo. Od tada do dolaska Slovena (V-VII vek naše ere) prostorima naše zemlje je protutnjalo oko dve stotine različitih etničkih i jezičkih grupa, što je neizbežno našlo svoj odraz i u toponimiji. Ovome se, još, mogu dodati kasniji slojevi naroda i kultura: tatarsko-mongolski, turski, germanski.
Kada je reč o sadašnjem stanovništvu Šumadije, onda se, najkraće, ono može označiti kao stanovništvo koje je tu relativno mlado. Jer, Šumadija je dobila svoj sadašnji sastav naroda kao posledicu velikih ratova i seoba. Izuzetak u Šumadiji čine porodice koje su u njoj od Kosovske bitke (npr. Gružanići u Junkovcu kod Natalinaca, ili neke porodice u Rudničkoj planini koje čuvaju predanje o tome koliko je njihovih sabalja otišlo u boj na Kosovo). Gro sadašnjeg stanovništva je doseljeno posle 1690. godine, ili se smestilo, posle lutanja, prilikom većih i manjih seoba 1718, 1737, Kočine krajine 1788, seobe izazvane pogibijom na Čegru i povlačenjem od Sjenice 1809, ratovima 1875-78, a kasnije posle 1918, 1945. ili sada (1991-1995) prirodnim ili nevoljnim naseljavanjem.
Stari dobri čika-Jova Zmaj je opomenuo u pesmi da je groblje zemlja kojom se hodi. Ovaj njegov stih ima i te kako potvrdu na licu šumadijskog tla. Bezmalo da nema sela u kojem ne postoji po neko, a u nekima i više grobalja, koja na pripadaju sadašnjem stanovništvu. U njih se žitelji ne kopaju , a najčešće ne pamte kome su prethodnom stanovništvu pripadala. To su grobovi koje je tu zateklo današnje stanovništvo.
Ova zatečena groblja se različito imenuju: staro, belo, bošnjansko, bataljeno, čivutsko, džidovsko, džinovsko, latinsko, rimsko, grčko, kaluđersko, tursko, cincarsko, svatovsko, madžarsko, dušansko groblje i sl. Imenovanja su najčešće pogrešna, ali su u jednome tačna, bez obzira na naziv – ova groblja ne pripadaju sadašnjem stanovništvu, što je još jedan dokaz o stalnom pražnjenju i punjenju Šumadije narodom.
U okolini Kragujevca se ova činjenica jasno uočava. Vrlo su brojna tzv. stara groblja u mnogim selima.
Staro groblje na mestu Žaovu u Novom Selu (Novi Adžbegovac) je pripadalo starijem sloju stanovništva, koji su se uoči Prvog ustanka „rasturili kud koji po Srbiji.” Isto tako groblje postoji u Bošnjanu, u Vinjištu na Dubovima, u Vojinovcu, na mestu Vrlopape u Maloj Vrbici, u Divostinu, Dragobraći, u Drači na mestu Pirevu, u Kijevu, Korićanima, Prekopeči, Sipiću, Malom Šenju na mestu zvanom Jaruga, a u Lapovu su dva stara groblja – u Gvozdenjaku i kod Samarne. U Vlakči je Staro groblje uz staru crkvu na mestu Sigi.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 16. mart 2001. godine
Komentari (0)