Krsne slave Srba u Bosni

Portal Poreklo objavljuje sve krsne slave Srba u Bosni, njihovu učestalost, raspored po teritorijama i pojedinim porodicama, a prema knjizi Đorđa Janjatovića “Prezimena Srba u Bosni”. 

SV. AVRAMIJE ZATVORNIK (11. novembar) osamdesetih godina 19. veka je na celokupnoj teritoriji Dabrobosanske mitropolije (celokupna Bosna bez Zvorničko – Tuzlanske eparhije na severoistoku) sv. Avramija slavilo 38 porodica. Čak 35 od ovog broja (92%) živelo je u okolini Srebrenice (oblast Osat) i Vlasenice, u istočnoj Bosni. Nesumnjivo je baš to područje matica, iz koje se većina porodica koje slave sv. Avramija širila po Bosni (parohije Cikote, Sasa, Kravica, Karina i Dubravica, Visočka Nahija, okolina Ilijaša, Zvornički kraj, Semberija), po Srbiji (Sokolskoj Nahiji “Azbukovici”, Rađevini, Jadru, Mačvi, Šabačkoj Posavini i Šabačkoj Pocerini, kao i po Valjevskoj Kolubari i Podgorini, Sremu, Banatu, Beogradu, Šumadijskoj Kolubari) i po drugim oblastima.

SV. AGATONIK (4. septembar) je krsna slava malobrojnog roda Subotića na Palama i u Varešu i kod drugih prezimena u Bosni se ne javlja.

SV. AKSENTIJE (27. februar) je krsna slava porodice Šućur u Pofalićima. Prezime Šućur je interesantno jer u svim mestima u kojima se javlja slavi različite krsne slave (Pofalići – Sv. Aksentije, Kozlica – Sv. Arh. Mihail, Sarajevsko Pol>e – Vidovdan, Kola – Sv. Jovan, Glasinac – Sv. Nikola, Čečeva – Sv. Toma i u parohiji Dolac-Zabrđe Sv. Savu).

SV. ALIMPIJE (9. decembar). Ova krsna slava se javlja na dve udaljene teritorije. Od ukupnog broja javljanja 45% se odnosi na Vlasenički i Srebrenički, a 23% na Gradiški i Dubički protoprezviterat.

SV. ANDREJ PRVOZVANI (13. decembar) je krsna slava samo tri porodice: Litrenjaković u Sarajevu, Gojković u Gradiškoj i Tomić u Dobrunju. U svim slučajevima verovatno se radi o promeni slave i uzimanju nove u znak zahvalnosti svetitelju za ukazanu pomoć.

SV. ARHIĐ. STEFAN (9. januar) se kao slava sreće u svih 26 protoprezviterata i sa 1578 javljanja je po rangu četvrta od svih porodičnih slava.

SV. ARH. GAVRILO (26. jul) je slava koja se javlja samo u dve parohije: Sokolovo (porodice Gljivar, Jagodić i Sekulić) i Stekerovci (porodica Kaurin).

SV. ARH. MIHAIL (21. novembar) je vrlo česta slava, javlja se u svih 26 protoprezviterata i peta je po rangu od svih porodičnih slava.

SV. ATANASIJE (31. januar) se kao slava javlja u dve parohije: Sarajevo (Petrovići, Stevkovići) i Banjaluka (Stefanovići).

SV. JOAKIM I ANA (22. septembar) se kao slava javlja u istočnoj (55%) i srednjoj Bosni (45%), a u ostalim delovima nije zabeležena.

BLAGOVESTI (7. april) su slava tri roda: Dostanić u Štrbcima, Gaćanovića u Pribiniću i Kovačevića u Šarincima i Kokorima.

BOGOJAVLJENJE (19. januar) slavi 6 rodova u Gradini kod Banjaluke, jedan u Piskavici, tri u Travniku i četiri u Stroicama.

VAVEDENIJE (4. decembar) slave samo dva roda: Dimitrijevići u Banjaluci i Dimići u Varcar-Vakufu.

SV. VARVARU (17. decembar) slavi jedan rod u Banjaluci, tri u parohiji Dolac-Zabrđe kod Travnika i šest rodova u Vrbljanima u Gerzovačkom protoprezviteratu.

SV. VARTOLOMEJ (24. jun) je slava karakteristična samo za Krajinu i nema je u drugim delovima Bosne. To je osnovna slava dva vrlo brojna roda Kecmana u 16 parohija i Tubina rasprostranjenih u 15 parohija i nešto manjeg roda Prošića (7 parohija). Od ukupno 74 javljanja ova tri roda čine 51%, rodovi Selak, Dragić, Bjelajac, Jošić, Mijatović i Nikić čine 22%, a preostalih 27% su pojedinačni slučajevi kod nekih drugih prezimena.

SV. VASILIJE (14. januar) se kao slava javlja u 25 od 26 protoprezviterata, po broju javljanja rangirana je na deseto mesto. Od ukupno 340 beleženja najveći deo je u severozapadnoj Bosni i Krajini (85%), u srednjoj 14% a u istočnoj Bosni samo 1%.

VELIKA GOSPOJINA (28. avgust) je slava roda Jankovića u Banjaluci, Bihaću, Ključu, Ljubiji i parohiji Novi-varošica. U ostalim slučajevimaradi se o promeni slave kod pojedinih rodova.

VIDOVDAN (28. jun) je slava jednog roda u Krajini: Šikanja u parohijama Jošavka i Dragovići, Šikana-ić u Orašju i Šarincima, Šikonja u parohiji Nožička i tri prezimena u Sarajevu (Ješić, Đukić, Šućur).

SV. GRIGORIJE (7. februar) je slava koja se prostire jedino u srednjoj Bosni: Stroice 4, Vagan 17, Bugojno 5, Oborci 4, Volari 3, Ljuvša 4, Travnik 10 prezimena… Karakteristično je da se Sv. Grigorije proslavlja kod više prezimena u navedenim parohijama ali je samo za rod Šatara (Bugojno, Oborci, Stroice) osnovna slava. Izgleda da su ovde pojedina sela u znak zahvalnosti za pomoć u nesreći uzimala za slavu ovog sveca.

SV. DIMITRIJE (8. novembar) se kao krsna slava javlja u Krajini i srednjoj Bosni, dok su u istočnoj Bosni zabeležena samo tri slučaja.

SV. GEORGIJE (ĐURĐEVDAN) (6. maj) je najčešća, prva po rangu od svih slava u Bosni sa 5349 javljanja u svih 26 protoprezviterata.

ĐURĐIC (zimski Sv. Georgije) (16. novembar) se kao slava sreće u 18 protoprezviterata i sa 204 beleženja po rangu je devetnaesta od svih porrdičnih slava Za ovu slavu je inače karakteristično da se u najvećem broju slučajeva radi o promeni slave. Porodice koje s proleća, o Đurđevdanu, zbog siromaštva nisu mogle da ugoste rođake i prijatelje pomerale su slavljenje na zimskog Sv. Georgija (Sv. Đurđic), kada je već ubrana letina i pripremljena zimnica.

ZAČEĆE SV. JOVANA KRSTITELJA (6. oktobar) slave samo Dragići u Sarajevu.

IVANJDAN (rođenje Sv. Jovana Krstitelja) (7. jul) se proslavlja u Maglajskom protoprezviteratu (Boljanić 22, Porječina 7 slučajeva), a zabeležen je i jedan slučaj u Dobrunju (Višegradski protoprezviterat).

SV. IGNJATIJE (2. januar) je krsna slava koja se sreće u 20 protoprezviterata i sa 331 javljanjem po rangu je jedanaesta.

SV. ILIJA (2. avgust) je kao slava beležena 222 puta i po rangu je osamnaesta. Od ukupnog broja slučajeva 70% je u severozapadnoj, 30% u srednjoj Bosni, a u istočnom delu je zabeleženo samo jedno javljanje.

SV. JEVTIMIJA (2. februar) slavi rod Misaljevića u Bugojnu.

SV. JELISIJA (27. jun) slavi, verovatno iz zahvalnosti, jedan ogranak roda Damjanovića u Sarajevu.

SV. JEREMIJA (14. maj) kao slava je zabeležen u dva slučaja u Višegradskom, 6 u Sarajevskom i u jednom slučaju u Srebreničkom protoprezviteratu. Ne sreće se u severnoj Bosni i Krajini.

SV. JOVAN KRSTITELJ (20. januar) se kao slava javlja u 26 protoprezviterata i sa 4078 javljanja treća je po rangu porodična slava.

SV. JOVAN BOGOSLOV (21. maj) je slava ogranka roda Avramovića u Sanskom Mostu i roda Davidovića u Kozarcu.

SV. JOVAN ZLATOUST (26. novembar) je slava koja se javlja jedino u Krajini, a zabeležena je 31 put. To je slava roda Bosančić u parrhijama Vedovica, Gradiška i Laminačka, Grmuša, Dubovik, Ratkovo, Rebrovac, Rujnica i Stapari. U ostalim slučajevima manji ogranci većih rodova proslavljaju ovog sveca (Ilić, Katić, Ostojić, Smiljanić, Marković…) a verovatno je posredi promena slave.

SV. JOVANA LESTVIČNIKA (12. april) slavi samo deo roda Vrhovac u parohiji Gradiška i Laminačka.

SV. JOVAN MILOSGIVI (25. novembar) se kao slava javlja samo u zapadnoj Bosni u svega 6 slučajeva (prezimena Janković, Kljevac, Bosančić, Vrsajković, Vujanović i Adamović), a verovatno je kod svih došlo do promene slave.

SV. KIRIL I METODIJE (24. maj) se kao slava takođe javlja samo u zapadnoj Bosni. To je slava roda Zvonar u parohijama Banjaluka, Kola, Kukulje i Piskavica i roda Račić u parohijama Gradiška i Laminačka, Rekavice i Junuzovci. Ostali slučajevi se odnose na pojedine porodice većih rodova.

SV. KLIMENTA (8. decembar) slave pojedine porodice: U Banjaluci Vukići; u Sarajevu Kebelje, Trebe, Tošići, Đurovići i Stefanovići; u Donjem Vakufu Vukovići- u Strmnici Ere; u Novom Vasići, Tomići i Rakići; i u Kulen-Vakufu i Smoljani Majstorovići.

SV. KONSTANTINA VELIKOG (3. jun) slavi samo jedan ogranak Dušanića u Pribiniću kod Tešnja, a koji je ranije slavio Đurđevdan.

SV. KRALJ DEČANSKI (24. novembar) se od ukupnog broja javljanja slavi u Krajini 42%, u srednjoj Bosni 16% i u istočnoj Bosni 42%. Od ukupnog broja javljanja na Srebrenički protoprezviterat se odnosi 34% po čemu se on izdvaja.

KRSTOVDAN (27. septembar) se kao slava javlja u 27 slučajeva, a od toga je 25 u Maglajskom protoprezviteratu (Maglaj 11, Boljanić 7, Hrge 6 i Brusnica 1). Zašto se na tom području proslavlja ova retka slava, nisam uspeo utvrditi.

SV. KUZMAN I DAMJAN (14. novembar) se od ukupnog broja javljanja slavi u Krajini 56%, u srednjoj Bosni 40%, a u istočnoj Bosni se veoma retko sreće.

LAZAREVA SUBOTA (subota pre Velike subote i Vaskrsa) se javlja u 24 od 26 protoprezviterata ukupno 429 puta i po rangu je osma od svih porodičnih slava u Bosni. Sreće se po celoj teritoriji Bosne, a jedino se izdvaja Srebrenički protoprezviterat sa 85 beleženja (20%) u parohijama Kravica (28), Sasa (4), Srebrenica (8), ŽljebaC (5), Seona (4), Pribojević (10 javljanja)…

SV. LUKA (31. oktobar) je slava zabeležena u svih 26 protoprezviterata ukupno 546 puta i po rangu je šesta od svih porodičnih slava. Po većoj rasprostranjenosti ove slave izdvajaju se Sarajevski (90 slučajeva – 16%) i Vlasenički protoprezviterat (55 – 10%).

SV. LUP (5. septembar) se slavi samo u prnjavorskom protoprezviteratu gde je zabeležen svega 10 puta u parohijama Nožička, Prnjavor i Smrtić, Viočani i Kaoci.

MALA GOSPOJINA (21. septembar) je retka slava (ukupno 43 slučaja), karakteristična za srednju Bosnu (34 slučaja), a posebno za Maglajski protoprezviterat (28 slučajeva) sa koncentracijom u parohijama: Brusnica (15), Hrge (4) i Porječina (7).

SV. MARKO EVANĐELIST (8. maj) je slava koja se najviše rasprostire u Krajini (83%), a veoma retko u srednjoj i istočnoj Bosni. To je porodična slava za rodove: Perduv, Šipka, Desančić, Travar, Đerman, Ljuboja, Vodogaz, Rešetar…

SV. MATEJ EVANĐELIST (29. novembar) je retka slava sa ukupno 20 javljanja. To je porodična slava rodova: Draganić (parohije Pale i Pazarić), Graovac (Boškovići i Dragovići), Mavić (Brekinja i Dubica), Bilčar-Bilčarević (Krupa i Novi-varošica), a javlja se i kod manjih ogranaka većih rodova.

SV. MINA, VIKTOR I VIKENTIJE (24. novembar) je također veoma retka slava zabeležena u Krajini, u parohijama Banjalučkog protoprezviterata: Rebrovac (prezimena Mihalović, Karapan, Kučuković), Popovac (Lujić, Pezerović, Bibić, Pucar, Komjenović, Đurašinović), Javorani i Krmine (prezime Brus) i Rekavice (Marinković). Izvan Banjalučkog protoprezviterata ova slava je zabeležena u Sarajevu (Kalfići), Šarincima (Savići) i u Oštroj Luci (Milišići).

MIHOLJDAN (12. oktobar) se proslavlja u 25 od 26 protoprezviterata, odnosno rasprostire se po celoj Bosni, s tim što se češće sreće u Krajini. Posebno se izdvajaju Ključki i Srebrenički protoprezviterat sa po 15% od ukupnih javljanja.

SV. PANTELIJA (19. decembar) je slava kod koje se čak 81% od ukupnih javljanja odnosi na Krajinu. U rkviru Krajine, na području sjeverno od linije Prijedrr-Banjaluka, zabeleženo je 57% od ukupnog broja javljanja. Sreće se i u srednjoj, dok je u istočnoj Bosni vrlo retka.

SV. PETKA (27. oktobar) se u Bosni javlja svega u 20 slučajeva, dok je u Srbiji, pogotovo u Južnom delu, vrlo česta slava. Slave je u istočnoj Bosni Spasojevići (Srebrenica, Vlasenica), u srednjoj Bosni Miloševići (Pazarić, Pofalići, Osijek-Blažuj) i u Krajini Dimići (Dubica, Prijedor).

SV. PETAR I PAVLE(Petrovdan) (12. jul) je slava koja se značajnije rasprostire po Krajini (56%) i srednoj Bosni (33%), a mnogo manje po istočnoj Bosni. U srednjoj Bosni izdvaja se Maglajski protoprezviterat sa 13% od ukupnog broja javljanja.

POKROV PRESV. BOGORODICE (14. oktobar) proslavlja samo ogranak roda Soldata u parohiji Medna Dolnja.

SV. PROKOPIJA (21. jul) slave samo Ružići u Krminama.

SABOR SV. 12 APOSTOLA (13. jul) slave samo Miljanovići u parohijama Mašići i Romanovci.

SV. SAVA SRPSKI (27. januar) je slava sa područjima rasprostiranja u istočnoj (43%) i srednjoj (43%) Bosni, a u Krajini je veoma retka. Na Sarajevski i Vlasenički protoprezviterat odnosi se 54% od ukupnog broja javljanja. To je slava karakteristična za neka područja, a ne za prezimena. Osnovna slava je samo za rodove Varagaić i Rašević, a u ostalim brojnim slučajevima se radi o pojedinim ogravdima većih rodova koji naseljavaju navedena područja.

SV. SAVU OSVEŠTENOG (18. decembar) proslavlja samo jedan ogranak Simića u Travniku, a koji su ranije slavili Sv. Nikolu.

SV. SIMEON BOGOPRIMAC (16. februar). Zaovu krsnu slavu karakteristična je izuzetno velika koncentracija u srednjoj Bosni uz širenje prema Derventi. Od ukupnog broja javljanja čak 87% je locirano uz levu obalu reke Bosne od Travnika pa na sever do Dervente i uz njenu desnu pritoku Spreču. U Travničkom protoprezviteratu (Zenica, Travnik, Imjani, Korićani) zabeleženo je 19% od ukupnog javljanja; u Maglajskom (Maglaj, Vozuća), koji obuhvata i dolinu Spreče (Stupari, Sočkovac, Porječina), 17%; u Tešanjskom (Tešanj, Radnja Dolnja, Jelanska, Ugodnović) 29% i u Derventskom protoprezviteratu (Derventa, Majevac, Sočanica, Dugo Polje) 22% od ukupnog broja javljanja. Koji je razlog ovoj velikoj koncentraciji krsne slave Sv. Simeon Bogoprimac na jasno određenoj teritoriji, nisam uspeo utvrditi. Možda je tome razlog zajednički prethodni zavičaj stanovništva ovog kraja, a možda je na ovom području, iz danas nepoznatih razloga, Srpska pravoslavna crkva preko hramovnih i porodičnih slava podsticala proslavljanje ovog sveca.

SV. SIMEONA STOLPNIKA (14. septembar) slave Grubari u Stroicama (Gerzovački protopr.) a koji su se ranije prezivali Grubor i slavili Đurđevdan.

SV. SOFONIJA PROROKA (16. decembar) slave Kojići u Vrbljanima u Gerzovačkom protoprezviteratu.

SV. SPIRIDONA (25. decembar) slavi ogranak Rajkovića u Sarajevu.

SRĐEVDAN (20. oktobar) je slava koja se rasprostire u 21 protoprezviteratu, odnosno po celoj Bosni. Severno od linije Prijedor – Banjaluka – Derventa zabeleženo je 38% od ukupnog broja javljanja. Značajnije koncentracije su u Vlaseničkom, Tešanjskom, Derventskom, Dubičkom, Prijedorskom i Krupskom protoprezviteratu.

SV. TEODOR STUDIT (24. novembar) je slava roda Janoš u parohijama Agići, Dvorište i Ruiška. Slave je i mali ogranci rodova Došlić, Švraka, Kovačević i Tomić.

SV. TOMA APOSTOL (19. oktobar) se kao slava najviše rasprostire severno od linije Prijedor – Banjaluka – Prnjavor (51% od ukupnog broja javljanja). Ne rasprostire se u Derventskom protoprezviteratu, u srednjoj Bosni je značajnije prisutna u Sarajevskom protoprezviteratu, dok je u istočnoj Bosni vrlo retka.

SV. TRI JERARHA (12. februar) slave prezime Bašić u Banjaluci i Milići u Travniku.

SV. TRIFUN (14. februar) se kao slava najviše rasprostire severno od linije Prijedor – Banjaluka – Prnjavor – Derventa (48% od ukupnog broja javljanja), u srednjoj Bosni u Tešanjskom protoprezviteratu (13%), a vrlo je retka u istočnoj Bosni.

SV. TROJICU (50 dana posle Vaskrsa) slave Petrušići (Banjaluka), Jovanovići (Sarajevo), Kolovići (Vareš) i Puše (Vareš).

USEKOVANJE SV. JOVANA KRSTITELJA (11. septembar) zabeleženo je u Visočkom (6 beleženja) i Višegradskom protoprezviteratu (1). Slavi ga rod Masalje-Masalović i ogranci rodova Manojlović, Miljković i Joksimović.

SV. FILIPA (27. novembar) slave Sredanovići u parohiji Gacšca i Bijakovac i Nikači, Đojanovići i Pilipovići u Kulenvakufskoj parohiji.

SV. HARALAMPIJA (23. februar) slave samo Bašići u Donjoj Pecki verovatno iz zahvalnosti za pomoć u nesreći.

CVETI (nedelja pre Vaskrsa) su zabeležene samo u Sarajevskom i Vlaseničkom protoprezviteratu. Slave ih u Sarajevu Mićići, Ostojići, Živkovići i Bakalići; u Golićima Simatovići i na Palama rod Karavdića.

ČASNE VERIGE (29. januar) se rasprostiru po srednjoj Bosni i Krajini, a u istočnoj Bosni su zabeležena samo četiri slučaja. Od ukupnog broja javljanja 42% je u četiri krajiška protoprezviterata (Banjalučkom, Prnjavorskom, Dubičkom i Gradiškom), a 35% u tri srednjebosanska (Tešašžom, Travničkom i Varcarvakufskom).

Veoma retke slave: Sv. Atatonik, Sv. Aksentije, Sv. Andrej, Sv. Arh. Gavrilo, Sv. Atanasije, Blagovesti, Bogojavljenje, Vavedenije, Sv. Varvara, Vel. Gospojina, Vidovdan, Začeće Sv. Jovana, Sv. Jevtimije, Sv. Jelisije, Sv. Jeremija, Sv. Jovan Bogoslov, Sv. Jovan Zlatoust, Sv. Jovan Lestvičnik, Sv. Jovan Milostivi, Sv. Kiril, Sv. Kliment, Sv. Konstantin, Sv. Lup, Sv. Matej, Pokrov presv. Bogorodice, Sv. Prokopije, Sabor Sv. 12 apostola, Sv. Sava Osvešteni, Sv. Simeon Stolpnik, Sv. Sofronije, Sv. Spiridon, Sv. Teodor Studit, Sv. Tri jerarha, Sv. Trojica, Usekovanje Sv. Jovana, Sv. Filip, Sv. Haralampije i Cveti su nastale tako što su pojedinac ili porodica promenili svoju prvobitnu slavu i uzeli novu iz zahvalnosti svecu za učinjenu pomoć u nesreći ili otklanjanju moguće nesreće. Nova slava je nasledstvom prenošena na potomke, a u nekim slučajevima je, preko bračnih veza po ženskoj liniji, preneta na ogranke drugih rodova.

Nešto češće krsne slave: Sv. Avramije, Sv. Joakim i Ana, Sv. Grigorije, Sv. Dimitrije, Ivanjdan, Krstovdan, Mala Gospojina, Sv. Mina, Viktor i Vikentije, Sv. Petka karakteristične su samo za neka manja područja u Bosni. Razlog za ovakav teritorijalni raspored navedenih slava nije se mogao utvrditi. Od navedenih devet slava tri su karakteristične samo za istočnu Bosnu (Sv. Avramije, Sv. Joakim i Ana i Sv. Petka), jedna za celu srednju Bosnu (Sv. Grigorije), tri za relativno mali prostor u srednjoj Bosni – Maglajski protoprezviterat (Ivanjdan, Krstovdan i Mala Gospojina), jedna za Banjalučki protoprezviterat (Sv. Mina, Viktor i Vikentije) i jedna za šire područje srednje Bosne i Krajine (Sv. Dimitrije).

Osam slava koje se češće javljaju ili su vezane za veći broj rodova (Sv. Vartolomej) ili su rasprostranjene na nekoj široj teritoriji (Sv. Alimpije, Sv. Vasilije, Sv. Simeon Bogoprimac, Sv. Marko, Sv. Pantelija, Sv. Sava i Časne verige).

Ostale česte ili veoma rasprostranjene slave (Sv. Arhiđ. Stefan, Sv. Arh. Mihail, Đurđevdan i Đurđic, Sv. Ignjatija, Sv. Ilija, Sv. Jovan, Sv. Kralj Dečanski, Sv. Kuzman i Damjan, Lazareva subota, Sv. Luka, Miholjdan, Sv. Nikola, Srđevdan, Sv. Toma i Sv. Trifun) beležene su po celoj Bosni.

IZVOR: Đorđe Janjatović, Prezimena Srba u Bosni (str. 13-17). Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić