SANSKI MOST
Batkovci, Bjeline, Bojište, Bosanski Milanovac, Bošnjaci, Brdari, Budimlić Japra, Čaplje, Demiševci, Donja Kozica, Donja Tramošnja, Donji Dabar, Donji Kamengrad, Donji Lipnik, Duge Njive, Dževar, Đedovača, Đurići, Fajtovci, Garevica, Glavice, Gorice, Gornja Kozica, Gornja Tramošnja, Gornji Dabar, Gornji Kamengrad, Gornji Lipnik, Grdanovci, Hadrovci, Halilovci, Hazići, Hrustovo, Husimovci, Ilidža, Jelašinovci, Kijevo, Kljevci, Koprivna, Kozin, Krkojevci, Kruhari, Lukavice, Lušci Palanka, Lužani, Majkić Japra Donja, Majkić Japra Gornja, Marini, Miljevci, Modra, Mrkalji, Naprelje, Okreč, Oštra Luka, Otiš, Ovanjska, Podbriježje, Podlug, Podovi, Podvidača, Poljak, Praštali, Sanski Most, Sasina, Skucani Vakuf, Slatina, Stara Rijeka, Stari Majdan, Suhača, Šehovci, Škrljevita, Tomina, Trnova, Usorci, Vrhpolje i Zenkovići.
5. oktobar 2013. u 12:00
Slavkan
”’PRILOG ZA MONOGRAFIJU SELA LUŽANA”’ == subota 05, oktobar 2013
(Mogući doprinos obnovi biblioteke «Naselja i poreklo stanovništva»SAN – SEZ)
Ovom članku ili jednom njegovom delu je potrebno hitno sređivanje da bi se dobio kvalitetniji članak. Sređivanje podrazumeva dodavanje interviki veza, kategorizaciju, unutrašnje povezivanje, razlamanje teksta i slična uređivanja, kako bi se dobio karakter pravog Vikipedijinog članka.
Pogledajte kako se menja strana za pomoć, ili stranu za razgovor. Uklonite ovu poruku kada završite.
Prednji pasus preuzet iz wikipedije 19.10.2005 a odnosi se na tekst članka Naselj, sela Samskog Mosta.
Lužani selo malo,
teško je objasniti
kako si nastalo i
zašto si se tako zvalo.
Lužani, bilo je selo malo ,
stanovništvo malobrojno i veselo,
ali tužno je i bolno objašnjavati,
zašto je nestalo.
Selo LUŽANI, opština Sanski Most, Unsko-Sanski kanton, Bosansko hercegovačkog entiteta, federacije [Bosne | i Hercegovine].
Geografski položaj sela:
Selo se nalazi na desnoj strani vodotoka reke Sane. Od korita reke prve kuće razgraničava ravničarsko prostranstvo, po širini od oko 1000 i po dužini od oko 3 – 4000 metara. Kuće se dalje rasprostiru na blagim uzvišenjima, brežuljcima, inače ratarsko plodnom i obradivom zemljištu. Od ravničarskog dela zemljišta koje je korišćeno samo za kosidbu trave i ispašu staoke, naselje je odvojeno asfaltnim regionalnim putem. Opštinski centar, Sanski Most pa i selo preko ovog puta povezani su sa važnijim i dužim putem, poznatijim pod nazivom ”put AVNOJ-a”, na jugo-zapadu prema Ključu, Jajcu, Bosanskom petrovcu i Bihaću a prema severo-istoku selo i Sanski Most kao opštinski centar istim putem pšovezani su sa Prijedorom i Banja Lukom kao većim opštinama u regiji, poznatoj kao Bosanska Krajina. Bosanska Krajina kao regija prostire se na oba entiteta u Bosansko Hercegovačkoj federaciji.
Granična sela su: Tomina, odvojena manjom rečicom,na jugo-istoku, Kijevo na jugo-zapadu, Kruvari na jugu i Čaplje na severo-istoku na desnoj i Kljevci na istoku, na levoj strani vodotoka reke Sane.
Domaćinstva, stanovništvo i sadržaj života
Selo je 60-tih i 70-tih godina 20. veka imalo oko 30 domaćinstava i oko 150 – 200 stanovnika.
Između prvog i drugog svetskog rata pa sve do građanskog rata 1991-1995. godine stanovništvo je pretežno bilo srpsko, pravoslavne veroispovesti, sem 3-4 hrvatska domaćinstva sa katoličkom veroispovesti. Pravoslavci su najbližu Crkvu imali u susednom selu Tomina a katolici uSanskom Mostu.
Selo posle drugog svetskog rata nije imalo verske objekte ni jedne veroispoveti. Stariji stanovnici pamte da je u selu nekad bila muslimanska bogomolja (džamija). Ostatke od njene ruševine pamte i meštani rođeni pred drugi svetski rat ili neku godinu posle, što bi moglo da znači da je džamija porušena tokom drugog svetskog rata. Činjenica da je džamija u selu postojala navodi na pretpostavku da je nekad većinsko stanovništvo bilo muslimansko ili je pak bilo dosta stanovnika muslimanske veroispovesti.
U selu nije bilo škole, doma kulture, kafane i prodavnice. Usluge koje ove ustanove pružaju stanovništvo sela moralo je tražiti u susednim selima.
Posle vojne operacije poznate kao “oluja”, od avgusta1995. godine selo je ostalo pusto, bez stanovnika, kuće su porušene miniranjem posle vojnih operacija, posle “oluje”.
Povratak stanovništva nije u izgledu. Za 10 godina, tj od 1995 do juna 2005. godine iz dva domaćinstva vratila su se tri stanovnika. U jednom domaćinstvu živi jedan a u drugom dva člana. Nejasne su namere vlasti Bosne i Hercegovine i međunarodne zajednice. Ako bi selo ostalo u ovom stanju bio bi to za utisak težak ali upečatljiv spomenik stradanju meštana sela drugi put u razdoblju od 64 godina. Ni motivi i povodi stradanja meštana u Drugom svetskom ratu nisu rasvetljeni, niti rane zalečene a došlo je do novog progona.
Ipak, jača je propaganda da su srbi zločinci, što se ni za jednog srbina iz ovog sela ničim ne može dokazivati. Naprotiv, muško stanovništvo sela masovno je streljano 2. avgusta 1941. godine a da ničim taj zločin nije izazvan. Preživeli su samo 2-3 odrasla muškarca koja su pre tog zločina odvedeni u zarobljeništvo i jedan je pod ne objašnjenim okolnostima preživeo streljanje i ako je bio postrojen za odstrel.
Koliko su srbi iz ovog sela “zločinci” može da govori činjenica da su spremni da se vrate na svoja ognjišta i ako su susedna sela naseljena pretežno bošnjacima-muslimanima. Srbi sela Lužana nemaju na savesti ni jedno loše delo, ni iz drugog svetskog rata, ni iz građanskog rata 1991-1995. godine.
Činjenica da i danas posle svih ratnih događanja u Srbiji ima više etničkih zajednica i njihovih pripadnika nego u bilo kojoj osamostaljenoj bivšoj Republici ili čak više nego u bilo koje dve bivše Republike SFRJ zajedno i da žive jednako i ravnopravno kao i većinski srpski narod, morala bi kod svakog razumnog i ne ostrašćenog mržnjom Srba da bude dovoljan osnov za uverenje da Srbi ničim nisu zaslužili anatemu koju su kroz čitavu istoriju svog postojanja preživljavali.
Izmenama i dopunama ovog članka treba preciznije odrediti geografski položaj sela prema geografskim kordinatama, površinu sela izraženo u hekterima ili kvadratnim metrima, broj domaćinstava i stanovnika prema popisu 1991.godine, poslednjem pred raspad SFRJ kao ravnopravne zajednice Jugoslovenskih naroda i narodnosti, koje su u njoj živele, pretežno na teritoriji Republike Srbije.
Istorijski posmatrano, bilo bi društveno korisno, izmenama i dopunama ovog članka pouzdanije razjasniti i argumentovano potvrditi ili opovrgnuti izrečenu pretpostavku o etničkom sastavu stanovništva za vreme postojanja muslimanskog verskog objekta (džamije), stanje i zbivanja u selu tokom građanskog rata 1991-1995. godine, kao i stav države Bosne i hercegovine i međunarodne zajednice o daljoj sudbini ovog malog bosansko-krajiškog sela, odnosno njegovog stanovništva raseljenog po drugim mestima, pretežno Bosanske Krajine, ali i u Srbiji.
Pre građanskog rata 1991-1995. godine stanovništvo je bilo postiglo solidan životni standard, moglo bi se reći i zavidan u izvesnom smislu, naročito u odnosu na nivo životnog standarda i uslove života pre i 20 godina posle drugog svetskog rata. Sva domaćinstva su imala nove kuće, potpuno opremljene i snabdevene savremenim pokućstvom.
U selu je izgrađena vodovodna mreža i kanalizacija, instalirana elektro i PTT mreža, mehanizovana obrada poljeprivrednog imanja, zemljišta, voćnjaka, obezbeđen prevoz i saobraćaj do opštinskog centra i šire međumesni saobraćaj, nešto kasnije skoro svako domaćinstvo imalo je automobil i to boljih marki. Ovakav nivo životnog standarda bio je karakterističan za celu regiju pa i Republiku BIH, što se nebi moglo pouzdano tvrditi niti dokazati za dosta krajeva pa i širih regija u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji.
Slavko Šobot,00,19; 20.06.2005.
22,11; 22.06.2005.
—[[Korisnik:Slavko Šobot|Slavko]] 17:48, 13 jul 2005 (CEST)
NAPOMENA: Tekst rađen i menjan na stranicama Vikipedije zaključno sa 13.07.2005. godine.
Zatim ponovo preuzet u vord formatu na hard disk kućnog računara. Sve dalje izmene i dopune kao i premeštanje pojedinih pasusa vršeno je na kućnom računaru u vord formatu od autora. Delovi u okviru preuzetog teksta sa iskošenim slovima rađeni su posle preuzimanja iz Vikipedije. Ostale izmene i dopune ako ih bude vršiće pre postavljanja na internet bilo koje društvene mreže ili namenskih portala. Razlikovaće se po većim slovima (u Vikipediji veličina 10, ostale objave 12). Tekst preuzet iz Vikipedije zajedno sa ovom napomenom imao je dve strane.
27. oktobar 2019. u 08:29
Vojislav Ananić
BOLNO SJEĆANJE PREŽIVJELIH NA USTAŠKI TEROR 9. MAJA U SANSKOM MOSTU
Nemam kome poći u Tominu!
U Crkvi Svetog Marka u Beogradu članovi Udruženja Srba za očuvanje i njegovanje tradicije Sana–Sanski Most–Grmeč zapalili su svijeće 9. maja ove godine u znak sjećanja na srpske žrtve ustaškog i njemačkog terora, poubijane Srbe opštine Sanski Most, kao i za ubijene u Građanskom ratu u BiH od 1992–1995. godine. Nikola Volaš, član Udruženja, kaže da se za ustaške zločine u ovom kraju manje zna nego za one koji su počinjeni u drugim krajevima NDH i da je ovdje riječ o „svjesnom zaboravu”.
KRVAVI ILINDAN
Volaš objašnjava da je u Tramošnji, Donjoj, Kozici, Lužanima i Kijevu nakon formiranja NDH i hapšenja Srba koja su zahvatila sela u okolini Sanskog Mosta izbila pobuna protiv ustaša „koju su činili pripadnici Jugoslavenske vojske u otadžbini, popovi i komunista Kovačević”. Bio je to prvi otpor nakon kapitulacije Kraljevine, ali kao takav zvanično nije priznat. Po riječima Volaša, Gebelsov princip osvete „sto za jednoga” prvi put je primijenjen u Sanskom Mostu. Na Ilindan u Šušnjaru je ubijeno 5.500 Srba, a ukupno do 2. avgusta oko 7.500 Srba U zaseoku Tomina, sela Kozice i Tramošnja u opštini Sanski Most, na Đurđevdan 1941. godine ustaše su izvršile pogrom srpskog življa, a od istih tih ustaških potomaka Srbi ovog kraja stradali su u ratu koji se vodio devedesetih. O tome kako je preživio ustaške zločine za Srpsko kolo govorio nam je Pero Popović (1939).
KOMŠIJE KLALE I 1995.
– Tomina je zaseok Popovića, najbrojnije familije gde su mi ustaše ubili strinu i strica. Ubijeni su ispred kuće. To je zapamćeno kao početak velike nesreće. Bježalo se gde je ko mogao, muškarci su pohvatani i poslati u Njemačku, a žene i djeca su ostali bosi i goli na zimi. Bio sam mali i pamtim samo jedan detalj, dok ostalo znam najviše po priči majke. Sestra me nije u jednom trenutku mogla više nositi i rekla je: „Majko, moram ga baciti.” Sjećam se toga snijega, bio je metar visok. Sjutradan na konjima dođoše ustaše. Kažu: „Skupite se, vodimo vas.” Muškaraca nema. Ali po pričama familije, sjutradan opet dođu i kažu: „Sjedite gdje ste, nećemo vas nigdje voditi jer ovo je područje četnika.” To je bilo područje Vilusa, Zmijanja, Kalabića. Znači, bili su takvi odnosi između njih i zahvaljujući četnicima, ostao sam živ. Popović objašnjava da je to bilo vrijeme kada su jedni išli u četnike, drugi u partizane. 1944. godine tamo je sve izgorelo, a komšije su i nasrnule na Srbe i 1995. godine. – Klanje se dogodilo i 1995. godine od strane komšija Tominjana, koji dolaze u Popoviće i ubijaju mi šest rođaka. Seljaci su to bili, govorili: „Ubijali ste nas 1941. Zar ćete i sada?” Ubili su mi Savu, Devu, Milu, Đurđa, Soku, Zoru koja je bila neudata. Strina nedoklana živjela je još tri mjeseca. Selo koje je prije rata u BiH imalo podjednak broj Srba i muslimana pripalo je Dejtonskim sporazumim Federaciji BiH. – Tomina je bila najbogatije i najveće selo u Sani, a moji stričevi najbogatiji sve do Banjaluke. Nemam više kome tamo doći, sve su popalili, šumu isjekli. Danas ima samo desetak kuća u kojima neko živi.
D. B.
Izvor: SRPSKO KOLO, broj 7, jun, 2016.
4. februar 2020. u 20:40
Kuzman
Poštovani, znate li slučajno da li je u Tomini ostao neko od Kuzmanovića posle drugog rata? Hvala