Laktaši i okolna sela

28 komentara

1. 24. septembar 2017. u 05:25

   vojislav ananić

   ŠEŠKOVCI

   Selo u opštini Laktaši, udaljeno 17 km sjeveroistočno od opštinskog centra, 25 km od Klašnica i 9 km od magistralnog puta Klašnice-Prnjavor. Teren je pretežnoravničarski sa blagim nagibom prema rijeci Vrbas, koja protiče cijelom zapadnom stranom sela. Prostire se na površini 13,472 km2, a smješteno je između 106 i 221 m n. v.
   Kroz selo prolazi put dužine 4 km, asfaltiran 1978. godine kao i asfaltni put za zaselak Rijeka dužine 2 km. Kuće su razbijenog tipa i pretežno su locirane po zaseocima. Graniči se sa selima Kriškovci, Gumjera (laktaška opština), Novi i Stari Martinac (srbačka).
   Zapadnom stranom protiče Vrbas. Poznati vodotoci su još Bistrica, Buban, Velika i Mala rijeka, Vilenac, Vodica, Miljanovac. Imaju Gornje i Donje otoke, Gornja ada. Poznatiji toponimi su: Bijelo brdo, Božidarevac, Kućišta, Lug, Savkovića i Sumrakovo brdo, Trnovi, Čuporak. Veći zaseoci su: Mednjak, Jelin lug, Stankovac i Rijeka.
   Stanovništvo Šeškovaca bavi se poljoprivredom, a manji dio je zaposlen u Laktašima i Aleksandrovcu. Uzgaja kukuruz, pšenicu, zob, a dobro uspijeva i voće (šljive, jabuke, kruške, trešnje…)
   Škola je otvorena 1932. i radila je do 1941. godine. Zgrada je 1944. bombardovana. Nastava je ponovo počela da se izvodi 1946. godine u hodniku porušene školske zgrade. Od 1948. nasta- va je izvođena u novoizgrađenim prostorijama sve do 1954. Potom je zgrada iz 1932. obnovljena i u njoj je izvođena nastava do 1969, do katastrofalnog zemljotresa. Godine 1971. izgrađena je nova montažna školska zgrada koja je radila do 1976. godine. Otada djeca pohađaju nastavu u OŠ u Kriškovcima.
   Crkva posvećena Sv, apostolu Luki izgrađena je 1934. go- dine, a obnovljena 2009. Preminule mještane sahranjuju u šeškovačkom groblju u blizini crkve.
   Lokalni vodovod funkcioniše od 1978. godine, kada je oko 40 domaćinstava dobilo pitku vodu. Kroz selo prolazi i glavni vodovod iz Kriškovaca na koji još niko nije priključen. Telefonski priključci su uvedeni 1993, a selo je dobilo električnu energiju 1971. godine. Na Velikoj rijeci postoje još dvije vodenice, a nekada su bili poznati i veliki mlin Tumbas na Vrbasu i Badnjaš na Velikoj rijeci. Rade dvije prodavnice mješovite robe, a društveni dom i objekti 33 „Agroplet” nisu u funkciji. Šeškovci su prije Drugog svjetskog rata važili za razvijenije selo. Po nekim izvorima ban T. Milosavljević planirao je ovo se- lo za opštinski centar.
   Poginuli u Drugom svjetskom ratu kao pripadnici NOV: Miloš Babić (1922-1942), Mile Jovančević (1922-1943), Miloš Kuprešanin (1920-1941), Milka Milašinović (1923-1944), Bojin (1922-1944) i Živko (1928-1945) Mihajlović, Savan (1905- 1945), Rajko (1922-1945), Vojislav (1925-1944), Vladimir (1923- 1944) i Bogoljub (1925-1944) Sandić, Nenad Savković (1925- 1944), Sredoje Subić (1905-1943) i Rajko Zvizdalo (1921-1944). U knjizi Laktaši u NOB i revoluciji 1941-1945. nema Miće Rakića, ali je njegovo ime ispisano sa ostalim borcima na spomen-ploči postavljenoj na društvenom domu. Žrtve hrvatsko-muslimanskih ustaša bili su: Dušan Mihajlović (1906-1944) i Uroš Savković (1921
   1944).
   Pripadnici JVO bili su: Radomir1944), Ostoja Đ. Kuzmanović (1920-1944), Rajko J. Krkić (1921- 1944), Branko S. Mihajlović (1924-1944), Vladimir M. Martić (1909-1944), Dragan S. Stanišljević (1924-1944) i Đurađ T. Prodan (1924-1944). Njihova imena su ispisana na spomen-ploči kod crkve u Kriškovcima.
   Šeškovci su za vrijeme Drugog svjetskog rata (proljeće 1944) bili bombardovani. Tom prilikom, zgrada osnovne škole je teško oštećena. Kada su se saveznički avioni vraćali iz Rumunije, američki avion se srušio u šumi Miljakovac. Poginulog pilota mještani su sahranili u pravoslavno groblje i podigli mu spomenik. Sredinom pedesetih godina, porodica poginulog pilota je prenijela njegove ostatke, a spomenik ostavila u vodoravnom položaju.
   U ratu 1992-1995. živote su izgubili borci VRS: Slobodan Dragomirović (1968-1994), Slaviša (1970-1992) i Nedeljko (1954-1993) Jerković, Slaviša Jungić (1973-1993), Vitomir Kavržić (1952-1993), Dragan Kotaraš (1969-1992), Perica Kuzma- nović (1959-1995), Tane Mihajlović (1950-1992), Gojko Savković (1964-1995) i Vlado Sikimić (1954-1994). Njihova imena su ispisana na spomen-ploči u Kriškovcima.
   Pouzdanih podataka o porijeklu stanovništva i nazivu sela nema. Pretpostavlja se da su njihovi preci doselili iz Srbije (Užice) i Crne Gore (Kolašin). Postoj i narodno predanje da j e u početku formiranja sela bilo šest koliba (pletara od šiblja,
   pruća, bujadi…) i da je selo po tome dobilo naziv Šeškovci (šest koliba). Drugo predanje kaže da su sela Martinac, Ilićani, Kriškovci i Šeškovci nazvana po imenima četvorice braće: Martinu (koji je od oca dobio brda do Vrbasa – današnji Martinac), Iliji (brda i dolinu do Prosječke rijeke – Ilićani), Krišku (južni dio imanja – Kriškovci) i Šišku (staro kućiš- te – Šeškovce. Postoji i treća varijanta – da su poslije ustanka 1875-1878. godine oko stotinu ratobornih muslimana krenuli od Travnika prema rijeci Savi. Na prostoru današnjih Šeškovaca naišli su na šestoricu hrišćana, pobili ih i nabili na kolac (šest kolaca – šeškolci). Ti ljudi su sahranjeni u šumi nedaleko od današnjeg groblja.
   Prema austrougarskom popisu iz 1879. godine „Šiškovci” su imali 33 kuće u kojima je živjelo 246 stanovnika (127 m. i 119 ž.) „grko iztočnjaka”, a 1895. selo „Šiškovci” obuhvatalo je Šiškovce i Tumbas. Imalo je 57 kuća (jedna nenaseljena) sa 254 „istočno-pravoslavna” stanovnika (138 m. i 116 ž.). Godine 1901. bilo je 30 kuća i 332 stanovnika (170 m. i 162 ž.). Prema popisu iz 1910, u selu je registrovano 67 kuća i 13 ciganskih šatora, te 433 stanovnika (233 m. i 200 ž., 416 „srpsko-pravoslavna” i 17 muslimana); 1921. – 387 stanovnika (po vjeroispovijesti: 362 pravoslavca, dva rimokatolika i 23 bez konfesije; po maternjem jeziku: Srba ili Hrvata 362, Poljaka dva i ostalih 23); godine 1948, Šeškovci su imali 123 kuće i 633 stanovnika; 1953. – 665
   četiri Hrvata, 42 Jugoslovena, jedan iz reda ostalih); 1991. – 133 domaćinstva i 412 stanovnika (403 Srbina, jedan iz reda ostalih, dva Jugoslovena i šest Hrvata).
   Krajem 2012. selo je imalo 122 domaćinstva, 178 kuća i vi- kendica, a u domaćinstvima je živjelo 375 stanovnika.
   Najbrojnije porodice su Mihajlović (20 domaćinstava, 33 kuće i 66 stanovnika), Kuzmanović (13, 17, 43), Sandić (12, 19, 29), Savković (10, 11, 29) i Jungić (9, 10, 28). Dio Mihajlovića slavi Jovanjdan, a dio Sv. Vasilija Velikog, Kuzmanovići Đurđevdan i jedna porodica Pokrov Presvete Bogorodice, Sandići i Savkovići Aranđelovdan, te Jungići Đurđevdan.
   Pored navedenih zastupljena su i prezimena: Arivuković, Babić, Mađarac, dio Martića, Pejčić, Stanišljević, Crnadak – slave Nikoljdan; Brkić – Ilindan; Bulatović – Lučindan; Vidović, Kragulj, Pavković, Predragović, Stojičić, Tomić, Crnčević
   – Jovanjdan; Gajić, Janković, Jungić, Kavržić, Stanić – Đurđevdan; Dragomirović – Mitrovdan; dio Jerkovića Đurđevdan, a dio Aranđelovdan; Zorić – Petrovdan; Krasić – Sv. Ignjatija; Marić
   – Sv. Vasilija Velikog; Milutinović, Pejić – Sv. Pantelejmona; dio Martića, dio Sikimića – Đurđevdan; dio Sikimića – Đurđic; Šumić – Miholjdan.
   U selu je rođen Tihomir Tika Stanić (1960), filmski i pozorišni glumac i producent, gdje je njegov otac Nedeljko bio učitelj. Godine 2012. neki kadrovi filma „Falsifikator” snimljeni su na području Šeškovaca i Kriškovaca.

   IZVORI: Popis u BiH 1879, 1885, 1879, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine; Lična arhiva.

   LITERATURA: Laktaši i Narodnooslobodilačkoj borbi i revoluciji 1941- 1945, Laktaši 1981; M. Desančić: 50 godina osnovne škole u Kriškovcima, Laktaši 2006; Prvi šematizam mitropolije Banjalučko-Bihaćke za godinu 1901.; Spomenica poginulim borcima opštine Laktaši 1991-1995, Laktaši 2007.

   Izvor: Živko Vujić, LAKATŠKA ŽUPA (prošlost i sadašnjost), Laktaši, 2013.

   Odgovori

2. 24. septembar 2017. u 05:44

   vojislav ananić

   ŠUŠNJARI

   Selo u opštini Laktaši, udaljeno 10 km jugoistočno od opštinskog centra, 7 km od Klašnica i 14 km od Banjaluke. Prostire se na površini 8,842 km , a smješteno je na 131 – 322 m n. v.
   Južnom stranom (uz Vrbas) prolazi asfaltni put dužine 3 km, izgrađen 1978. godine. U selu ima još oko 7 km asfaltnog puta i oko 5 km neasfaltiranog. Kuće su razbacane i pretežno su locirane oko puteva po zaseocima i brežuljcima. Graniči se sa selima Veliko i Mapo Blaško, naseljem Trn (laktaška opština) i Priječani (banjalučka). Pripada MZ Trn.
   Stanovništvo Šušnjara bavi se poljoprivredom, a manji dio je zaposlen u Trnu, Banjaluci i Laktašima. Uzgajaju se pše- nica, kukuruz, ječam i zob, a dobro uspijeva i voće: šljiva, jabuka, grožđe, kruška, trešnja, orasi, jagode, kao i povrće: krompir, paprika, paradajz, kupus, mahune…
   Veći zaseoci su: Babići, Đukići, Joldžići, Jošići, Mijatovići, Milinkovići, Pandžići…
   Zapadnom stranom sela protiče Vrbas. Još su poznati vodotoci Babića rijeka, Studeni potok i Strošac.
   Teren je dijelom ravničarski (Gornje i Donje polje uz Vrbas – Donji Šušnjari), a dijelom brežuljkast – Gornji Šušnjari. Preko trećine terena je pod bjelogoričnom šumom.
   Selo je poznato po lokalitetima Gradina, Zidine i Straž?
   Srednjovjekovna tvrđava Gradina podignuta je na kamenitom brežuljku na desnoj obali Vrbasa ispod koje je prolazi rimski put. Brežuljak je visok dvadesetak metara, a pristupačan je jedino s jugoistočne strane. Sa brežuljka se može kontrolisati širok prostor do Vrbasa. Na vrhu se nalazi zaravan orijentisana u pravcu sjeveroistok-jugozapad, duga 40 i široka 35 m. Tvrđava je zaštićena bedemima izgrađenim od kamena. Tu su nađeni ostaci srednjovjekovnih keramičkih posuda. Na ovom lokalitetu nalaze se ostaci više kultura i naroda koji su se na ovom području smjenjivali tokom vijekova.
   Na lokalitetu Zidine pronađeni su temelji i ostaci crkve najvjerovatnije iz perioda od 10. do 12. vijeka. Zidine su na njivi zvanoj Lončarine (Lončaruša), koja se nalazi na desnoj strani rijeke Vrbas idući iz Banjaluke ka Laktašima, neposredno uz put Trn-Šušnjari-Malo Blaško-Veliko Blaško. Na osnovu pronađenih ostataka pretpostavlja se da je tu postojalo značajnije srednjovjekovno naselje. Najinteresantniji pronalazak je kamen na kome su skicirani crkva u periodu njenog nastanka i njena okolina. Na kamenu se jasno uočava rijeka Vrbas pored koje se nalazi put, a iznad njega utvrđenje (Gradina). Ucrtana su slova IC (Isus Hristos) i vizantijski krst. Na kamenu je prikazan i detalj lova – jelen za kojim trči pas. Smatra se da je to prvi kartografski prikaz na ovim prostorima. U crkvi je pronađeno devet grobova, a oko crkve 23 groba sa nadgrobnim pločama.
   Prva škola u Šušnjarima, sačinjena od drvene građe, nalazila se na Retku (na imanju Miloša Joldžića). Otvorena je 1949. godine, a 1956. preseljena je u novu školsku zgradu, u ravnici. Radila je do 1975. godine. U školi su radili Sultanija Cikota, Natalija Anciferova (Ruskinja), Nevenka i Vladimir Blaha (Čeh). Tada je u Šušnjarima osnovano i kulturno-umjetničko društvo „Šušnjari”, koje je organizovalo i izvodilo prigodne kulturno-umjetničke programe (priredbe) u selu, ali i bližoj i široj okolini: Veliko Blaško, Slatina, Petoševci, Kobatovci, Hrvaćani… Prostorije za priredbe su bile male za svu zainteresovanu publiku. Organizovana su i stručna predavanja o poljoprivredi i svemu onome što je koristilo boljem seoskom životu.
   Planira se izgradnja nove crkve. U selu postoje četiri pravoslavna groblja: Babića, Joldžića, Jošića i Mijatovića groblje. U selu postoje prodavnica i kafić, a društveni dom nije u funkciji. Vodovod za dio sela je uveden 1985, a za ostali dio 1995. godine. Telefoni su uvedeni 1982. za 35 domaćinstava. Selo je dobilo električnu energiju 1962. godine.
   U Šušnjarima je prije Drugog svjetskog rata formirano društvo „Jedinstvo sela” koje nije dalo neke značajne rezultate.
   Republička komisija za procjenu šteta od razornog zemljotresa 1969. godine pronašla je 147 kuća sa velikim oštećenjima. Milan (Tešo) Ćukić (1893-1937), Teodor Mijatović, Dako i Trišo Račić su bili solunski dobrovoljci. Teodor je kasnije bio seoski knez. U Drugom svjetskom ratu poginuli su Gojko (borac NOV) i Đurađ Babić (aktivista NOR), a u ratu 1992-1995. kao borci VRS: Miroslav Babić (1960-1994), Marinko Galić (1968-1993), Nenad Račić (1967-1993) i Aleksa Tepić (1947- 1995). Petar Pandžić (1943) poginuo je kao pripadnik JVO.
   Pouzdanih podataka o porijeklu stanovništva i nazivu se- la nema, mada postoji narodno predanje da je ime sela nastalo po tome što su tu nekada bile šume (šušnje, šušnjar). Veliki turski zemljoposjednik davao je šumu da se krči a potom obrađuje, te su se tako na tom području počele nastanjivati porodice. Prema popisu iz 1879. godine Šušnjari su imali 19 kuća u kojima je živjelo 186 stanovnika (95 m. i 91 ž.), od toga jedan „muhamedanac” i 185 „grko iztočnjaka”. Šušnjari su 1895. godine imali 22 kuće (jedna nenaseljena) u kojima je živjelo 228 stanovnika (116 m. i 112 ž.). Prema austrougarskom popisu iz 1910, u selu su registrovane 34 kuće (3 nenaseljene) i 299 srpsko-pravo- 
   Porodice Blagojević, Božić, Dakić, Jekić, Jerinić, Kesić, Miladinović, Pandžić, Radinković slave Đurđevdan; Blažić, Brković, Grabovac, Dedić, Dušanić, Roljić, Telić, Tešanović – Jovanjdan; Galić, Zarić, Kovačević, Mušić, Srdić, Unčanin, Cvijić – Nikoljdan; Đokić – Usekovanje Sv. J. Krstitelja; Žabić, Popović – Đurđic; Aleksić i Stojanović – Sv. Simeuna i Anu; Bošnjak, Suvajac – Trifundan; Višić – Ilindan; Vujanić, Seksen, Ševo – Lučindan; Vukosavljević – Markovdan; Dominović, Malešević – Mitrovdan; Janjić – Savindan; Malić – Sv. Vasilija Velikog; Mišić – Časne verige; Tepić – Aranđelovdan; Travar – Sv. Ignjatija.
   U selo se tokom i poslije rata 1992-1995. doselilo nekoliko porodica protjeranih iz gradova i mjesta koja pripadaju Federaciji Bosne i Hercegovine.

   IZVORI: Popis u BiH 1879, 1885, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine; Lična arhiva.

   LITERATURA: V. Popovnć: Slatinski kraj u prošlosti, Laktaši 2002/ Laktaši i Narodnooslobodilačkoj borbi i revoluciji 1941—1945, Laktaši 1981; Prvi šematizam mitropolije Banjalučko-Bihaćke za godinu 1901, Spomenica
   poginulim borcima opštine Laktaši 1991.

   Izvor: Živko Vujić, LAKATŠKA ŽUPA (prošlost i sadašnjost), Laktaši, 2013.

   Odgovori

   • 3. maj 2022. u 12:05

     Daliborka

     Postovani,procitah ovaj tekst i imam jednu malu zamjerku na isti. Zasto niste spomenuli porodicu Racic koja je u ratu(1991) izgubila dva sina?
     I Racica ima dosta u Gornjim Susnjarima koji slave Sv.Cirila i Metdija jer kroz tekst ne vidjeh da se igdje spminje prezime Racic,osim Trise koji je bio solunski dobrovoljac,a koji je moj pradeda.

     Pozdrav

     Odgovori