Mali Iđoš i okolna sela

5 komentara

1. 14. avgust 2017. u 11:47

   vojislav ananić

   MALI IĐOŠ

   U Vojvodini u centralnom delu Bačke, u podnožju Telečke visoravni , na koridoru X i nadmorskoj visini od 100 metara nalazi se opština Mali Iđoš. Opština se sastoji od tri naselja: Feketića, Lovćenca i Malog Iđoša.
   Internacionalni put E-75, kao i glavna železnička pruga, koji povezuju Beograd- Suboticu i državnu granicu ( Horgoš i Kelebija ) sa srednjom Evropom, prolaze kroz sva tri naselja opštine.
   Udaljenost od Subotice na severu i Novog Sada na jugu zemlje je oko 50 kilometara, dok se glavni grad Beograd nalazi na oko 130 km od opštine. Kroz opštinu protiče reka Krivaja.
   Veći privredni centri, Vrbas i Bačka Topola su udaljeni na oko 12 km od opštine. Novi internacionalni put E-75 prolazi istočnim delom opštine i to preko poljoprivrednog zemljišta gde je u planu u skorije vreme formiranje industrijske zone uzdužno čitavom trasom puta kroz opštinu.

   Odgovori

2. 30. avgust 2017. u 07:28

   vojislav ananić

   KRATKA ISTORIJA NASELJA SEKIĆ

   DR ROLAND HARTMAN

   Za vreme turskih ratova Južna Mađarska, a naročito nekadašnja Bač-Bodroška varmeđa, poprimila je izgled napuštenog, opustošenog, poharanog predela.
   S druge strane, međutim, car Josif II, pre nego što je preuzeo presto svoje matere, Marije Terezije, putujući po zemlji, dobro je zapazio da je nemačka imperija prenaseljena, i da su ljudi veoma siromašni. Hteo je da pomogne svom narodu, pa je zbog toga nastojao da ih preseli u druge delove carstva. Ovde treba napomenuti da, za razliku od svoje majke, Josif II nije diskriminisao protestante u odnosu na katolike. Pređašnji su, naime, bili po svemu jednako vredni, pošteni i savesni, kao katolici.
   Desilo se, dakle, da su za vreme njegove vladavine u ove krajeve naseljeni i protestanti, među njima i mnogo porodica reformatorske veroispovesti. Ali u Sekić (nemački: Sonnhag; mađarski: Szeghegy, odnosno Szikics; srpski: Sekić, kasnije Lovćenac;) stigoše pretežno evangelisti. Od bačvanskih sela jedino su Sekić, Bačko Dobro Polje, Maglić i Bački Jarak bila čisto evangelistička sela.
   Iz Sombora prispela komisija za naseljavanje pozvala je 4. maja 1786. godine u selo starešine onih naseljeničkih porodica koje su već bile razmeštene u okolini, a bile su planirane za Sekić. Prema unapred pripremljenom planu podeljene su im gotove kuće. Te kuće, dodeljene seljacima i zanatlijama, bile su istovetne. Svaka je bila, merena klafterom, starom bečkom merom koja odgovara dužini raširenih ruku, bila dugačka jedanaest jedinica i tri široka, osam stopa visoka, zidovi su bili od naboja a krov pokriven trskom. Svaka kuća se sastojala od dve sobe, kuhinje, komore i pripadala joj je i štala. Podovi su bili daščani. Prednja soba imala je po jedan prozor na ulicu i na dvorište. I ostava je imala prozor. Na tavan su vodile stepenice iz kuhinje.
   Uz svaku kuću išla je i jedna krava ili 18 forinti, 4 konja ili 22 forinte, sa neophodnom opremom. Seljaci su dobijali 2/4 sesije (= 30 jutara, 1200 kvadratnih klaftera) zemlje, koja je već bila zasejana letnjim, odnosno zimskim usevima. Seme za setvu trebalo je, doduše, vratiti posle žetve. Svaki zanatlija, umesto zemlje, dobio je po 50 forinti na ime troškova nabavke neophodnog alata.
   Naseljavanje Sekića koštalo je verovatno 80 do 85 hiljada forinti. U najstarijim dokumentima naselje se pominje kao Sekićeva pustara (mađarski: Szekity-Puszta). Otprilike do 1810. godine selo se zvalo Sikeč (mađarski: Szikets) a pominje se i pod nazivom Sekić. Od 1810. godine često se istovremeno upotrebljava naziv Segheđ (Szeghegy) i Sekić. Segheđ je od 1818. godine i zvaničan naziv sela, mada je u narodu i dalje ostala upotreba naziva Sekić.
   U vreme naseljavanja Sekić je imao 200 kuća. Do 1850. ta brojka se popela na 336, a do 1885. do 668.
   Posle Prvog svetskog rata selo je zahvaćeno dalekosežnim promenama. Pre svega ovo područje, zajedno sa selom, bilo je pripojeno novostvorenoj Kraljevini Jugoslaviji. Novo sredstvo plaćanja postao je dinar (1 dinar = 4 krune), srpski je postao zvaničan jezik, a vojni obveznici od tog vremena služili su vojni rok u srpskoj vojsci. U sklopu agrarne reforme veleposednicima iz Sekića oduzeta je zemlja, i na njoj je osnovano slovensko naselje pod nazivom Mileševo.
   Godina 1936. bila je jubilarna za Sekić. Proslavljala se 150. godišnjica postojanja sela. Svečanosti su održane od 31. jula do 4. avgusta.
   Osim seljaka, u Sekiću je bilo i mnogo zanatlija, što je značilo i ekonomsku samostalnost. U trenutku kad su prognani, 1944. godine, u naselju je bilo jedanaest pekara, jedanaest mesara, osam krojača i švalja, radile su četiri ciglane, jedna cementara i jedan pogon za proizvodnju teraca. Naselje je imalo još i dve krečane, dva mlina i jednu prekruparu. Struja je uvedena 1907. godine. Elektrana je 1912. godine instalisana uz Hunzingerov (Hunsinger) mlin na Glavnoj ulici, od tada pa sve do progonstva odavde su snabdevani strujom Feketić i Mali Iđoš. Sekićku privredu upotpunjavala je i po jedna kudeljara, ledara i sodara, koja je osnovana još 1900. godine. Osim toga bilo je još i dve mlekare i nekoliko pecara za rakiju.
   Zastupljene su bile sve vrste trgovina-dve gvožđare, dve prodavnice tekstilne robe, dve drvare, 19 prodavnica s mešovitom robom i jedna prodavnica s proizvodima primenjene umetnosti. U Sekiću je bilo 12 vršalica i 14 gostionica. Još 1910. otvoren je prvi bioskop.
   Kamen-temeljac evangelističke crkve položen je 24. jula 1814. godine, a 2. novembra 1817. crkva je već bila i osveštena. Istovremeno je doneta odluka da se crkveno proštenje održava svake prve nedelje novembra u godini. U Sekiću je bilo četiri groblja. Od naseljavanja pa do 1863. godine postojalo je samo jedno, Staro groblje, 1863. na rubu naselja uz cestu koja je vodila prema Malom Iđošu formirano je Novo groblje, a 1. marta 1882. godine je ustanovljeno Vajngertnerovo (Weingartner) groblje koje je i danas jedino groblje u upotrebi u selu, a nešto kasnije nastalo je Lajtergeslerovo (Leitergassler) groblje. Na Novom groblju je 1929. godine otkriven spomenik meštanima koji su pali na frontovima u Prvom svetskom ratu (ukupno 210 osoba).
   Neposredno nakon naseljavanja okolnosti u kojima su se deca školovala nisu baš bile zadovoljavajuće. Postojala je svega jedna učionica, nije bilo ni jedne knjige, niti jednog kvalifikovanog učitelja. Godine 1798. postojala je jedna škola sa 170 đaka. Prvi zakon o pučkim školama donet je u Mađarskoj 1868. godine, i od tada su i u Sekiću poboljšani uslovi školovanja, 1885. godine školu je pohađalo 611 učenika. 1944. godine pučka škola je imala osam razreda, i bila je uzorno organizovana. Pored pučke škole od 1906. godine postojala je i jedna zanatska škola (za razna zanimanja). Prvo zabavište podignuto je 1898. godine.
   Sekić je već 1787. godine imao svog lekara. Poslednji opštinski lekar, od kako je u Budimpešti položio ispit za opštinskog lekara, pa do 12. januara 1942. godine bio je dr med. Nikolaus Hartman (Nikolaus Hartmann). Prvi veterinar u Sekiću radio je od 1870. godine. Prvih sto godina u selu delovalo je devet babica. Prva apoteka otvorena je 14. januara 1874. godine za opštine Sekić, Feketić i Mali Iđoš. Posletnji apotekar bio je Bela Tot (Toth Bela).
   Upravljanje opštinom prvih stotinu godina bilo je beznadežno haotično. Početkom 20. veka, kad je Bačka Topola postala sedište sreza, upravljanje je uređeno po savremenim regulativama. U opštinskoj administraciji od naseljavanja pa do 1830. godine zvaničan jezik bio je nemački, od 1830. do 1842. latinski, od 1842. do 1849. mađarski, od 1850. do 1862. nemački, od 1862. do 1918. mađarski, od 1918. do 1941. srpski, i od 1941. do 1944. ponovo mađarski. Odgovornost upravljanja poslovima seoske opštine ležala je na opštinskom kmetu (birov) i četvorici porotnika (eškuta). Određene odgovornosti podrazumevale su nadalje položaji javnog beležnika, opštinskog lekara, opštinskog veterinara, opštinske babice, opštinskog podvornika, lugaga i policajca. Beležnika je imenovala država. Na ovom položaju najduže vreme proveo je dr Filip Taus (Philipp Taus) od 1907. do 1923. i od 1941. do 1944. godine.
   Od naseljavanja pa do 1872. godine u Sekiću nije bilo pošte, selo je pripadalo poštanskom uredu u Malom Iđošu. Prva poštanska ispostava otvorena je 15. oktobra 1872. godine i dužnost poštara obavljao je učitelj Hajnrih Joekel (Heinrich Joeckel).
   Vlasnik ciglane Jakob Gutvajn (Jacob Gutvvein) na prostoru između Sekića i Feketića izgradio je 1920. godine štrand, zapravo otvoreni plivački bazen veličine 40 sa 40 metara koji se snabdevao vodom iz nekoliko arteških izvora. Plivalište je raspolagalo i sa 30-40 kabina za presvlačenje, igralištem s peskom za decu, Ljuljaškom, trambulinom, toboganom, tuševima i gostionicom.
   Prvo dobrovoljno vatrogasno društvo osnovano je tek 1934. godine, pod rukovodstvom lokalnog birova Lukasa Gerbera (Lukas Gerber).
   Sekić je imao oko 4500 duša kad je 18. oktobra 1944. godine, ulaskom Crvene armije usledio i njegov sudnji dan. Imovinu opštine i stanovništva u tom trenutku činilo je 6.730 jutara zemlje u sekićkom ataru, te 12.000 jutara zemlje i atarima okolnih mesta, ravno 1200 kuća i skladišta sa značajnim količinama pšenice, kukuruza, ječma, kudelje, suncokreta, šećerne repe i vina.
   Preveo: Arpad VICKO

   Odgovori

3. 20. decembar 2017. u 11:44

   Vojislav Ananić

   Mali Iđoš

   Naselje Mali Iđoš prostire se u srcu Bačke, duž obe obale potoka Krivaja, u zagrljaju bržuljka Telečke, na pola puta od Subotice ka Novom Sadu. Selo broji nešto više od 5800 stanovnika – Srba, Roma ali je većina mađarske nacionalnosti. Ime naselja tokom istorije prvi put se pojavljuje 1462. godine, kada je kralj Maćaš svojoj majci Eržebet Silađi poklonio više sela u okolini Subotice, među kojima je i Heđešthwrol.
   Preci većine današnjih žitelja na ove prostore stigoše u proleće 1769. godine iz Sentandreja, županija Bekeš. Crkva u čast Svete Ane osvećena je 1788. godine. U spomen doseljenja na ove prostore od 1994. godine 21. mart se slavi kao dan sela Malog Iđoša. Ime mesta se beleži i u mađarskoj istoriji, naime poslednja velika pobeda revolucije 1848-49. izvojevana je kod železničke stanice kod Lovćenca. U znak sećanja na tu bitku, 2000. godine rekonstruisan je spomenik od dobrovoljnih priloga na zapadnom groblju.
   Salaš “Katai” – nalazi se u Malom Iđošu i prilagođen je potrebama edukacije dece. Na salašu postoji zemunica opremljena pokućstvom karakterističnim za vojvođansku prošlost, domaće životinje, dečija igrališta. Organizuje se vožnja traktorom, jahanje konja i magarca, obilazak salaša sa vodičem-animatorom.
   Postoji mogućnost ishrane i smeštaja. Salaš je kreiran uglavnom za potrebe dece, mada prima i grupe odraslih. U blizini se nalazi i zavičajna kuća tipična za ovaj kraj, opremljena tradicionalnim pokućstvom, ali i muzej pekarstva u kom se vrši demonstracija zanata i mali muzej sa starim razbojima za tkanje u kojem se organizuju demonstracije ovog zanata i radionice tkanja.

   Izvor: http://www.srbijanac.rs/gradovi_opstine.php?pismo=cyr

   Odgovori

4. 20. decembar 2017. u 11:45

   Vojislav Ananić

   Lovćenac

   Lovćenac (mađ. Szeghegy; nem. Sekitsch, Winkelsberg) naselje je u Srbiji u opštini Mali Iđoš u Severnobačkom okrugu.
   Prvobitno mesto se zvalo Sekić, ali posle Drugog svetskog rata doseljenici iz Crne Gore su promenili ime mesta u Lovćenac.
   Originalno ime mesta je bilo Segheđ, ali i mađarska populacija je koristila popularniju srpsku verziju Sekić i iskvarenu verziju Sikić koju su koristili Nemci. Sekić se prvi put spominje 1476. godine i bilo je naseljeno Srbima. Nemci su se doselili 1786. godine i to sa raznih strana i to je bila grupa poznata pod imenom vojvođanske i dunavske Švabe.
   U svom vrhuncu, selo je brojalo oko 6.000 stanovnika, većinom Nemaca. Posle Drugog svetskog rata, Nemci su izbegli, a selo je naseljeno kolonistima iz Crne Gore, koji sada čine većinsko stanovništvo.
   U mađarskoj istoriji, ime ovog sela se beleži kao poslednja velika pobeda revolucije 1848-49. izvojevana kod železničke stanice kod Lovćenca.

   Izvor: http://www.srbijanac.rs/gradovi_opstine.php?pismo=cyr

   Odgovori

5. 20. decembar 2017. u 11:46

   Vojislav Ananić

   Feketić

   Feketegyhaz (Feketeeđhaz) prvi put se spominje u dokumentima 1465. godine kao posed Marotijevih, koji kasnije kralj Matija Korvin daruje Milošu Belmoševiću.
   U turskim defterima od 1652. godine nalazi se ime Feketić. Zbog stalnog nadiranja Turaka, srpske porodice primorane su da se sele na sever, u bezbednije krajeve. Pošto je ležalo na putevima kojima su prolazile vojske, selo je vremenom opustelo. Kao pustara pripalo je kulskom vlastelinstvu. Turci, posle Senćanske bitke (1697) i zaključenja Karlovačkog mira (1699), napuštaju Bačku, u kojoj je tada ostalo svega 50-60 naseljenih mesta, gde stanovništvo pretežno čine Srbi koji su tu ranije bili ili oni koji su se doselili tokom Velike seobe pod pećkim patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem 1690.
   Carica Marija Terezija uspešno organizuje naseljavanje uglavnom dvoru odanim Nemcima iz okoline Rajne. Dolaskom Josifa II na vlast, počinje intenzivno naseljavanje Bačke i Banata.
   Feketićani – potomci Kumana, naseljeni iz današnje Mađarske, potiču sa teritorija Nadkunšaga. Pripadnici su reformatorske vere. Kumani, kao poslednji nomadi, vremenom su se asimilovali, ali su sačuvali teritoriju i svest o poreklu. Novi stanovnici iz Kunheđeša i Tisabure na pustari Feketić žive od 1785, a svoje naselje nazivaju Feketeheđ.

   Izvor: http://www.srbijanac.rs/gradovi_opstine.php?pismo=cyr

   Odgovori