Županije, gradovi i opštine Hrvatske

18 komentara

1. 31. maj 2018. u 11:32

   Vojislav Ananić

   MARČA. 1. Manastir na rijeci Glogovnici, u Slavoniji, blizu Ivanića. Crkva je posvećena Sv. Arhistratizima Mihailu i Gavrilu. Manastir su podigli oko sredine 15. vijeka srpski emigranti iz Makedonije i iz Bosne. 1526, poslije bitke kod Mohača, Turci su opustošili M. Oko 1564. došli su novi emigranti, a naročito jako doseljivanje iz Bosne bilo je za vlade cara Maksimilijana i cara Rudolfa, kad je tu iz manastira Hrmnja (blizu Bihaća) sa sedamdeset monaha došao i mitropolit Gavril. Ovaj mitropolit sazidao je crkvu od drveta. 1609. osnovana je episkopija Vretanjska sa sjedištem u M. 1634. do 1657. vladika Sava Stanisavljević sazidao je crkvu od kamena. Sa dolaskom igumana Pavla Zorčića nastala je za M. velika opasnost od unijata, jer je ovaj obećao, da će pomagati uniju, ako postane mitropolit. 1670. zauzeli su unijati M. Nasljednici pounijaćenoga episkopa Zorčića bili su Isaija Popović, Gavril Turčinović (1701), Đorđe Jugović, koji se pounijatio, te su ga protjerali, zatim Rafael Marković. 1735. izabran je radi umirenja naroda za neunijiranog episkopa Simeon Filipović, ali su u M. poslali unijata Silvestra Palkovića, kome su monasi otkazali poslušnost, te je 1737. Pobjegao u Zagreb; zamijenio ga ,je neki Pašić, koji je isto tako morao pobjeći. Najzad je 1753. M. oduzeta od neunijiranih i predata unijatima, a monasi i manastirske stvari preseljene su u manastir Lepavinu. V. Petković.
   2. Selo u Hrvatskoj, oblast Zagreb, srez Čazma, općina Ivanić-Kloštar, od Čazme 10 km (pravac) k zapadu-sjeverozapadu; na sjevernom podnožju Ivanićkih Gorica, koje prati kanalizirana Glogovnica (k Čazmi). Ima samo 263 stanovnika. Poznata je po manastiru Sv. Mihaila, koji je sagradio zagrebački biskup Petar Domitrović. U njemu su sjedjeli svidničko-marčanski grkokatolički (unijatski) biskupi 1612. do 1735, kad je manastir izgorio. Oni su promijenili zatim manje rezidencije Pribić, Presjeku i Tkaleć, a od 1801. stalno sjede u Križevcima, po kojima je biskupija već prije (1777) nazvana križevačkom. J. M-n.

   MARČANSKA EPARHIJA, crkveno područje, koje je u 16. vijeku obuhvatalo sve pravoslavne Srbe pod austro-ugarskom vlašću, od senjskog primorja do Đura i Komorana na Dunavu. Već od polovine 15. vijeka, a naročito poslije bitke na Mohačkom Polju (1526) i pada Like i Krbave pod Turke (1528), počelo je snažno iseljivanje Srba, turskih krajišnika i kmetova, u slobodne krajeve Hrvatske, a pomalo i u Kranjsku i Štajersku. Prve znatnije seobe bile su 1530. i 1538, iz Srbije, Bosne, Hercegovine i Crne Gore u senjsko primorje, Kranjsku i Žumberak. Glavne seobe bile su krajem 16. i tokom 17. vijeka, iz raznih srpskih krajeva na Balkanu, preko Slavonije, Bosne i Dalmacije. Ti Srbi nastanili su se oko Senja, Ogulina, Karlovca, Ivanića, Križevaca, Koprivnice i Đurđevca, kao glavnih gradova na Krajini prema Turcima. Njihovi vođe obično su već prije prijelaza na austrijsku stranu sklapali ugovore sa austrijskim vojnim zapovjednicima: da će uvijek ostati vojnici na Krajini, da će biti slobodni od spahija i da će nesmetano moći ispovijedati pravoslavnu vjeru. S tim Srbima, koje su najviše zvali Vlasima i usko- cima, a rjeđe Rašanima i Srbima, podigla je Austrija dva svoja najznatnija generalata, karlovački i varaždinski.
   Sa narodom obično su prelazili i njegovi sveštenici i kaluđeri, te su oni, čim se naselilo dovoljno naroda po hrvatskoj i slavonskoj Krajini. pristupili crkvenom uređenju. U hrvatskoj Krajini, između Senja i Ogulina, podignut je 1602. manastir Gomirje, a u slavonskoj Krajini, oko 1609, manastir Marča kod Ivanića, i manastir Lepavina, oko 1636, između Križevaca i Koprivnice. Ti su manastiri ubrzo postali glavna crkvena i prosvjetna središta svih Srba pod tadašnjom Austro-Ugarskom. Marča je pošto je imala centralan geografski položaj, izabrana za rezidenciju nove srpske eparhije, koju je 1609. osnovao pećki patrijarh Jovan za sve pravoslavne po zapadnim stranama u Hrvatskoj, Slavoniji, Kranjskoj, Štajerskoj i zapadnoj Ugarskoj, ukoliko su te zemlje potpadale pod vlast austrijskih careva. Patrijarh je toj eparhiji u zapadnim stranama dao ime Vretanijska (v. Vretanija), te je ona tako nazivana, sve do početka 18. vijeka, ali su je zvali i marčanskom i uskočkom. Prvi njen episkop bio je Simeon (1609—1630), a za tim: Maksim Predojević (1630—1642), Gavrilo Predojević (1642—1644), Vasilije Predojević (1644 do 1648), Sava Stanislavić (1648—1661) i Gavrilo Mijakić (1661—1671).
   Svi episkopi nastanjeni u Marči, na zemljištu zagrebačkih rimokatoličkih biskupa, pored pećkog patrijarha, formalno su priznavali i papu za vrhovnog crkvenog poglavicu. Ali su svi oni primili posvećenje od patrijarha i pravoslavnih episkopa, stalno održavali najtješnje veze s njima i nisu ništa mijenjali ni u vjerovanju, ni u pravoslavnim običajima. Pored naziva vretanijski, austrijski carevi davali su ovim episkopima i ime svidnički, a rimski papa Pavao V dao je prvom episkopu Simeonu i naziv platenski. Međutim svi su se oni potpisivali uvijek na srpskim aktima samo: episkop Srbljem vretanijskim. Tek kada je poslije Mijakića (koji je optužen za učesništvo u pobuni Zrinskog i Frankopana, zatvoren u tamnicu i tamo umro) postavljen za M. episkopa Pavle Zorčić (1671—1685), prekinuta je svaka veza između M. episkopa i pećkih patrijaraha. Zorčić je, naime, bio pitomac rimske propagande u Bolonji i postao je uvjereni unijat. Takovi su bili i ostali episkopi, koje nije više, kao ranije, sam narod birao nego postavljao austrijski car, a rukopolagali rusinski unijatski episkopi. Stoga je od Pavla Zorčića nastupila teška unutrašnja borba između pounijaćenih episkopa i po nekog njihovog kaluđera sa narodnim predstavnicima, parohijskim sveštenstvom i ostalim kaluđerima, koji su, gotovo bez izuzetka, ostali vjerni pravoslavlju i najzad pobijedili. U toj borbi spaljen je 1753. manastir Marča i unijatski episkopi morali su se ukloniti iz varaždinskog generalata. Za Srbe u tom generalatu postavljen je već 1732. posebni pravoslavni episkop, kome je zvanična rezidencija imala biti u manastiru Lepavini, ali ju je on smjestio usred svojih krajišnika, u selo Severin, kod Bjelovara.
   Poslije smrti prvog severinskog episkopa Simeona Filipovića (1743) ukinuta je ta pravoslavna eparhija, i narod je u njoj bio podvrgnut pravoslavnom episkopu kostajničko-zrinopoljskom, a kada je i ta episkopija ukinuta 1771. i združena sa gornjokarlovačkom, bivši centralni dio M. današnji bjelovarsko-severinski protopresviterat, pridružen je definitivno pakračkoj eparhiji. Dio M. E„ koji se nalazio u karlovačkom generalatu, već je krajem 17. vijeka, poslije oslobođenja Hrvatske od Turaka, združen sa karlovačko-senjskom, kasnijom gornjokarlovačkom eparhijom. U tom je dijelu unijatska propaganda uspjela, oko 1761, da cio Žumberak pounijati, i Žumberčani su danas glavni dio unijatske ili grčko- katoličke episkopije, koja je 1777. ustanovljena, pošto je pokušaj sa unijaćenjem cijele bivše M. E. propao (v. Unija Srba s rimskom crkvom).
   Literatura: N. Nilles, Uber die griechisch-katholische Diocese Svidnica (1884); F. Schwicker, Zur Geschichte der kirchlichen Union in der croatischen Militargrenze (Archiv fiir osterreichische Geschichte, 52); M. Grbić, Karlovačko Vladičanstvo, I; Đ. Eajković, 0 manastiru Marči (Letopis, 123); Grujić, Propast manastira Marče (1908); A. Ivić, Iz istorije crkve hrvatsko-slavonskih Srba; J. Šimrak, Povijest marčansko-svidničke eparhije i crkvene unije u jugoslavenskim zemljama (Bogoslovska Smotra, 1924. i 1925). Grujić.

   IZVOR: prof. St. Stanojević, NARODNA ENCIKLOPEDIJA SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, II KNJIGA , I—M, IZDAVAČ: BIBLIOGRAFSKI ZAVOD D. D. ZAGREB, GUNDULIĆEVA 29 ZASTUPA DR- ERIK MOSCHE, MIHANOVIĆEVA ULICA 1, 1928.

   Odgovori

2. 31. maj 2018. u 11:41

   Vojislav Ananić

   LEPAVINA, manastir u Hrvatskoj, oblast Osijek, srez Koprivnica, općina Sokolovac; na prevali između Kalničke i Bilo-Gore iz Posavlja u Podravinu, nad potokom Koprivnicom, u lijepoj šumovitoj okolini. Ima 162 stanovnika (k tome Lepavinski Prnjavor 185 m), pravoslavnu parohiju, željezničku stanicu (186 m) na pruzi Križevci — L. — Koprivnica i telegraf. Ugljenokop L. svojina je trgovačkog Prometnog Društva za Ugalj Antun i Oton Schwartz. Vadi lignit vrlo dobre vrste od 4.400 kalorija (1923: 6.422 t). Spojen je sa državnom željeznicom vlastitim normalno-tračnim kolosjekom. J- M-n.
   Dobio je ime od šume oko njega, koja se zove Lipa i gradine u njoj, koja se zove Vina. Crkva je posvećena Bogorodičinu Vavedenju. Nije poznato, kada je osnovan. Spominje se mnogo u 17. i 18. vijeku. Najraniji spomen je iz 1640. Održavao je u 17. i 18. vijeku veze sa Rusijom, iz koje je dobivao pomoć i milostinju. 1701. bio je u tako teškom stanju, da je morao prodavati svoje knjige. Kada je car Karlo VI dao Marču unijatima, za pravoslavne Srbe varaždinskog generalata osnovao je novo vladičanstvo, u manastiru L. Za lepavinskog vladiku bio je postavljen Simeon Filipović, čija je rezidencija bila u Severinu, kod Bjelovara. 1693. boravio je ovdje neko vrijeme sa porodicom patrijarh Arsenije Čarnojević. 1753. posvećena je L. crkva od episkopa Arsenija Teofilovića, pri arhimandritu Nikiforu Popoviću. 1775. sjedinjen je sa ovim manastirom manastir Bršljanac u Slavoniji. 1753. preseljeni su ovdje kaluđeri i stvari iz manastira Marče (koji je predan unijatima).
   L i t e r a t u r a: A. Krasić, Manastir Lepavina.
   V. P-ć.

   IZVOR: prof. St. Stanojević, NARODNA ENCIKLOPEDIJA SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, II KNJIGA , I—M, IZDAVAČ: BIBLIOGRAFSKI ZAVOD D. D. ZAGREB, GUNDULIĆEVA 29 ZASTUPA DR- ERIK MOSCHE, MIHANOVIĆEVA ULICA 1, 1928.

   Odgovori

3. 9. april 2019. u 12:34

   Vojislav Ananić

   Jakšić (Koprivnica – u starini Koprivna)

   U tursko vrijeme stanovali su ovdje “Turci” pomiješani sa katolicima seljacima. Poslije oslobođenja Slavonije stanovali su u Jakšiću i Srbi i Hrvati. Pri popisu 1702. bilo je u selu 45 kuća, čiji su domaćini bili: Đura Pristojak, Marin Pristojak, Grga Starac, Ivan Franić, Ćoso Patić, Matija Klemen, Jančić Pajim, Toma Matić, Mato Kolarić, Blagoje Vlah, Mato Kolisar, Luko Marjanović, Mato Kolesarić, Andrija Dugački, Mijat Kovčević, Vuk Vinković, Mikatin Kolavčić, Štefo Matanković, Tomo Ivančević, Andrija Lovrić, Andrija Tucak, Đuro Vego, Subota Vlah, Damnjan Matijević, Luko Jozin, Matija Horvaćanin, Stojan Ostojić, Živan Milenović, Luka Stojanović, Nikola Radanović, Milovan Lazić, Marijan Zlazanić, Vujan Gaunić, Stanivuk Jovičić, Marko Pavletić, Matija Pluco, Đuro Tuco, Božo Blagojević, Milisav Vujaković, Vuk Janković, Dmitar Janković, Filip Starčević, Čević, Tomo Popović i Radinko Radanović. Po imenima i prezimenima vidi se da je većina tih doseljenika bila srpska. Kasnije, od polovine XIX vijeka, useljavaju se u Jakšić Slovaci, Česi i Nijemci, od kojih neki tu žive i danas. Novoselci (Jakšići) su u tursko doba imali srpsko stanovništvo, a po izgonu Turaka bilo je i Hrvata. Godine 1702. bilo je u selu samo 6 kuća (4 srpske i 2 hrvatske), čiji su domaćini bili: Ostoja Milinković, Franjo Đurić. Damnjan Trehić, Živko Kostadinović, Martin Andrić i Stanko Petrović. Godine 1929. bile su u Novoselcima samo 3 srpske kuće sa 24 duše.

   Izvor: Iz knjige D.Kašića: Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji

   Odgovori

4. 9. april 2019. u 17:42

   Vojislav Ananić

   BOROVO

   BOROVO je staro mjesto. Kao “villa” spominje ce 1263, kao tvrđava pominje ce 1293, a kao grad sa kaštelom 1481. ili samo kao kaštel do početka XVII vijeka. Bio je u vlasti hrvatskih plemića Gorjanskih, a kad su oni izumrli, poklonio je kralj Matija njihove posjede Banfima (Banićima) od Gornje Lendave.
   U Borovu ce 1427. spominje crkva sv. Margarete i kamenom zidani manastir avgustinskih pustinjaka (claustrum bl. Margarethae ordinis heremitarum s. Augustini de Borch). Sedmični sajmovi spominju ce već u XV vijeku. Borovo ce održalo i pod Turcima, kad su mu svi žitelji bili pravoslavni. U opisu poslije izgona Turaka veli ce (1697) da ce ovo selo od starine ovako zvalo i da su mu za vrijeme Turaka stanovnici bili pravoslavni Srbi (professionis graece Valachi). Bilo ih je tada 50-60 kuća. Gospodar im je bio Hasanbegović iz Osijeka. Godine 1733. bilo je u Borovu 95 pravoslavnih domova.
   Srbi su vjerovatno i pod Turcima, kao jedini stanovnici ovog mjesta, imali svoju crkvu, koja ce 1756. spominje kao drvena crkva sv. Stefana, “stara i trošna”. Godine 1733. bila su u Borovu tri sveštenika i đakon. Prvi sveštenik je Petar, koji je toga proljeća ostao udovac, a i slabog je zdravlja, na bi trebalo no ondašnjem običaju da ide u manastir, ali ima troje nejake djece, o kojoj ce mora brinuti. Drugi je Radojica, a treći i najmlađi (23 godine) Gavrilo je na ispitu pokazao najbolje znanje. Bio je rodom iz starog Dalja, dok su prva dvojica i đakon Gavrilo bili i rodom iz Borova. Poslije dvadesetak godina (1756) bila su u Borovu četiri sveštenika: Gavrilo Radosavljević, Subota Pavlović, Lazar Jovanov i Vićentije Popović. Epitrop je bio Stanko Arambaša, crkveni sin Vrsajko Mihajlović, a knez Stefan Vladisavljev.
   Dok je 1732. u Borovu bilo 97 kuća, sada (1756) upisano je 100 kuća. U izvještaju predstavnika Virovitičke županije o stanju pravoslavnih sveštenika iz te godine stoji da borovski pop Danilo (gore pomenut u crkvenom popisu kao Gavrilo) u Borovu već dvadeset godina, ima kuću, vrt, 6 jutara oranice i 5 kosa livade; pop Subota, došao je prije 3 godine, ima kuću, vrt, 7 jutara oranice i 7 kosa livade; pop Lazar, došao prije 2 godine, ima kuću, vrt, 14 jutara oranice i 16 kosa livade, a živi s oženjenim bratom; pop Vikentije, došao prije 2 godine, ima kuću i vrt, 10 jutara oranice i 7 kosa livade, a živi s ocem i oženjenim bratom.
   Godine 1791. biće u Borovu 209 kuća sa 1151 žiteljem, ali samo sa dva sveštenika. Godine 1811. zabilježeno je da u Borovu ima 231 pravoslavni dom, 1754 pravoslavnih žitelja i dva sveštenika. Početkom ovog vijeka (1905) bilo je u Borovu 487 srpskih kuća sa 1820 duša, a samo 29 kuća Nijemaca i Mađara sa 80 rimokatoličkih duša.
   Staru drvenu crkvu za koju je rečeno 1756. da je “trošna i stara” zamijenila je 1762. nova zidana crkva, koju je 5. septembra 1764. osvetio mitropolit Pavle Nenadović. Umjesto magistra Kirila Popova, koji je u drugoj polovini XVIII vijeka učio pismenosti srpsku djecu u Borovu, dobiće ovo mjesto uskoro svoju srpsku vjeroispovijednu školu.

   Izvor: Iz knjige D.Kašića: Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji

   Odgovori

5. 9. april 2019. u 17:58

   Vojislav Ananić

   VUKOVAR

   VUKOVAR je u antičko doba bio znatna rimska naseobina pod imenom Kornakum (Cornacum). U srednjem vijeku bio je to gradić (castrum), koji ce u povelji kralja Kolomana iz 1231. godine pominje kao Vlkov ili Valkov.
   Ovo slovensko ime grada potiče svakako od imena rijeke Vuke.
   U XVI vijeku i Vukovar sa cijelom Slavonijom potpada pod Turke. Iz putopisa koji je 1608. napisao Maksimilijan Prandšteter kao sekretar barona Adama Herberštajna, koji je kao izaslanik kralja Rudolfa i putovao u Carigrad da ugovori mir sa sultanom Ahmetom, doznajemo da su u gradu pored Turaka stanovali Ugri i Raci-Srbi (Ungern und Ražen). Srbi su ce okupljali oko svoje crkve, za koju je 1578. godine “tapijska taksa” Turcima na crkveno zemljište iznosila 300 akči.
   Ova crkva vjerovatno je bila drvena kao i sve naše najranije crkve no Slavoniji i Sremu, koje su povremeno obnavljane, a ponekad rušene na na njihovom mjestu građene nove, opet od drveta. Za vukovarsku crkvu zapisano je u opisu iz 1733. da je “sasvim trošna, hoće da padne, prokisava, sagrađena oko 1690. (ne veli ce od čega); trapez od daske, umivaonica i krstionica od kamena.
   Hramovska slava sv. Nikola; osvetio je vladika Spiridon”. Sveštenik je tada bio Maksim Popović, rodom iz Vukovara, star 32 godine. Ovoj crkvi kupio je vukovarski pop Stevan 1702. jedno jevanđelje (Moskva 1701). Za tu kupovinu priložio je kapetan Jovan 5 forinti.
   Poslije oslobođenja od Turaka bilo je ovo područje pod upravom Dvorske komore, ali je uskoro podijeljeno na vlastelinstva. Vukovar sa svojom okolinom pripao je najprije kao vlastelinstvo baronu Kufštajnu, a od 1737. grofovima Elc.
   Kako ce ovo područje nije nalazilo u Vojnoj krajini, Vukovar je od 1745. postao sjedište Sremske županije. Županijske zgrade podignute su u “Novom Vukovaru”, koji ce ranije, na još i 1848. godine zvao “Marinci”.
   Grad ce brzo razvijao i podizanjem lijepih zgrada bivao sve ljepši. Zato su i Srbi željeli da umjesto svoje stare i trošne crkve sagrade novu zidanu crkvu koja bi odgovarala novom licu grada. Mitropolit Vićentije Jovanović dao je 20. decembra 1732. crkvenoj opštini blagoslov i preporučno pismo da njeni predstavnici mogu sakupljati priloge i no drugim mjestima i eparhijama, jer su sredstva koja je crkva vukovarska imala bila sasvim nedovoljna. Mitropolit je dao i uputstva o poslovanju u crkvenoj opštini s naročitim obzirom na ovaj veliki građevinski posao.
   Crkva ce počela graditi i 1737. bila je dovršena. Tronosao ju je na “Nikoljice” 9. maja 1752. mitropolit Pavle Nenadović. Koliko je crkveni život u Vukovaru uznapredovao vidi ce i po tome što je 1756. pri crkvi sv. Nikole bilo šest sveštenika i dva đakona: protopop Jovan Dobrašević, zatim Jovan Popov, Maksim Stefanov, Jeftije Popov, Jovan Foklić, Gavril Popović i đakoni Ignjat Mihailov i Simeon Teofilov; epitrop je bio Jovan Tenjac, a crkveni sinovi Đurađ i Marko Papula.
   Crkvena opština je svoju novu crkvu i dalje ukrašavala. Ikonostas od pozlaćenog drvoreza koji je uradio osječki “drvoreznik” Fihter, popunjen je “veštački bojadisanim ikonama”.
   Broj Srba u Vukovaru je rastao, pa je i crkvena opština bivala sve imućnija. Zato je 1763. zaključeno da ce cio crkveni svod promijeni, hor proširi i napravi toranj i škola. Čak ce pomišljalo i na gradnju još jedne crkve, ali kad to vlasti nisu dozvolile, uređena je na horu kapela sv. velikomučenika Georgija. U drugoj polovini XVIII vijeka bili su Srbi vodeći element u ekonomskom i političkom životu grada, jer “je poznato, piše kasnije (1890) Risto Mihajlović, da su Srbi u Vukovaru do najnovijeg doba i imetkom pretežniji od inoveraca bili i daleko veći broj stanovnika nego li danas sačinjavali, te ce je do pre 20- 30 godina sva trgovina i sve kuće na pijaci u ruku Srba nahodile”.
   Srbi su bili i na čelu gradske uprave. Tako su varoški knezovi bili Gavrilo Dimić (1759), Arsenije Popović (1760-1762. i 1767-1768), Stojša Milosav(ljević) (1765-1766), Đuko Kostić (1775-1778. i 1784), Stojan Čavić.
   Od 1764. na sve do 1800. godine bio je paroh vukovarski (od 1782. godine i prota) Ignjatije Mihailović “uzor pastir svoga stada”, koga je crkvena opština “za otlikovanuju jego u vreme kužno i stadu svojemu službu” nagradila 1797. za ono vrijeme znatnim iznosom od 150 forinti.
   Crkva je neprestano uljepšavana. Braća Teodorovići su 1799. dali da ce o njihovom trošku napravi skupocjena časna trpeza od crkvenog mermera za pokoj duše svojih roditelja Teodora i Ane. Ha toj časnoj trpezi stajalo je veliko jevanđelje (visoko 70 cm, široko 50, a debelo 10 cm) štampano u Moskvi 1769. i bogato ukrašeno. Upotrebljavano je samo o Uskrsu i Bogojavljenju.
   U vrijeme sprovođenja terezijanskih reformi vukovarski Srbi su davali energični otpor ne samo svemu što je ukazivalo na unijatske tendencije već i primoravanju naše djece da idu u njemačku a ne u srpsku školu, davali otpor zabrani donošenja knjiga iz Rusije, jer “silom nateruju nas unijatske bečke knjige kupovati”, borili ce protiv redukcije sveštenstva, manastira, praznika, osuđujući episkopat i mitropolita za popustljivost.
   Zbog nepoštovanja propisa parlamenta (1770) da na sve rimokatoličke praznike moraju sve radnje biti zatvorene, neki trgovci su plaćali kazne i čamili u zatvoru. Uopšte, tokom cijele svoje istorije, vukovarska ckrvena opština i parohija spadale su među najuglednije ckrvene jedinice Karlovačke mitropolije. To je uslovilo ne samo dobro materijalno stanje pravoslavnih Vukovarčana, već i njihova visoka i vatrena vjerska i nacionalna svijest koja ih je podsticala na patrioska i pobožna djela.
   U Vukovaru su 1811. godine bila 3 sveštenika, 381 pravoslavni dom sa 1826 duša.
   Podstaknuti takvim motivima pravoslavni Vukovarčani su 1808. godine podigli na “Dobroj Vodi” kapelu svete Petke, dobivši od grofa Emerika Elca četiri jutra zemljišta oko ovog lekovitog izvora za godišnju zakupninu od dva dukata, koju su davali sve do 1848. Crkvica je dovršena 1811. i postala ne samo popularna bogomolja, nego je sa cijelim okolnim prostorom postala omiljeno izletište vukovarskih građana pa i onih izdaljega.
   Crkvicu je pred rat obnovio vukovarski trgovac Pajo Uglješić. Poslije rata crkvica je bila oštećivana, obijana i skrnavljena. Obnavljao ju je parohijanin Marko Vunduk. Naposljetku je 1982. godine dobrovoljnim prilozima i zalaganjem mladog sveštenika Nikole Škorića temeljno obnovljena i uređena i sada ponovo vrši svoju misiju.

   Izvor: Iz knjige D.Kašića: Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji

   Odgovori

6. 14. april 2019. u 05:50

   Vojislav Ananić

   Negoslavci

   1733. imali su 50 domova, a 1734. samo 30. 1756. imali su 60, a već 1766. 110 domova. 1774. imali su 161 dom. 1791. spao je broj domova na 128 za 626 duša. Od 1774. do 1791. izvestan broj porodica je izumro, a opustele domove su pokupovali i naselili katolici. 1810. imali su 128 domova, a 1808. 785 duša.

   Potesi: Vučićev dol, Petrovačka bara, Brestovo, Babina međa, Sramotin lijevi, Sramotin desni, Topola, Gornjak, Vrhovak, Pavlov budžak, Redak, Pasijak, Svračnjak, Kendriš, Gajić, Gatina, Selište, Marića bara, Dorina bara, Belčani.

   Jedan kraj sela zove se Lužanski šor.

   Izvor: Srbi u Sremu 1736/7 – Dušan J. Popović, Beograd

   Odgovori

   • 1. jul 2020. u 17:31

     Vojislav Ananić

     UNIJAĆENJE SRBA U ŽUMBERKU i srpski zaborav zločina Rimokatoličke crkve u Hrvata
     Intervju sa Nikolom Živkovićem
     Razgovarao Vladimir Dimitrijević

     – Vi ste pravoslavni Srbin rodom sa Žumberka, u današnjoj Hrvatskoj. Vaši zemljaci na Žumberku su uglavnom unijati, i izjašnjavaju se kao Hrvati. Kako je to moguće?
     -Vaše pitanje je kratko, no tačan i precizan odgovor zahtevao bi od mene da ispišem bar dvadesetak strana. Pokušaću to da sažmem u svega nekoliko rečenica. Pošto malo ko u Srbiji uopšte zna gde je Žumberak, prvo ću čitaocima objasniti gde ga mogu naći na karti: počevši nešto severnije od Jastrebarskog, prostire se do nadomak Metlike u Sloveniji, te do Stojidrage blizu Samobora. Sa tri strane okružen je Slovenijom, a na jugu Hrvatskom. To je brdovit predeo, a najviši vrh, Sveta Gera (ili Sveta Gora) uzdiže se 1175 metara iznad nivoa mora.
     Trećinu Žumberka naseljavaju rimokatolici koji najvećma govore kajkavski. Dve trećine su Srbi, početkom 18. veka pounijaćeni pa pokatoličeni od austrijske vlasti. Rimokatolička crkva takve vernike naziva „grko-katolicima“. Dakle, kao Hrvati se oduvek izjašnjavaju jedino rimokatolici-kajkavci.
     Što se preostalih dve trećina Žumberčana tiče, nije posve tačno da se „izjašnjavaju kao Hrvati“. Naime, u svom radu o Žumberku u Zborniku o Srbima u Hrvatskoj, broj 8, bavio sam se mojim zavičajem, zapadnim delom Žumberka koji zaprema četvrtinu celog tog područja – do konca Drugog svetskog rata dela Slovenije, to jest Dravske banovine. Moj kraj je značajan i po tome što se u njemu srpska nacionalna svest održala najduže, tako da su svi putopisci, istoričari i etnografi i zbog toga odlazili u Radatoviće. Jer nacionalni sastav stanovništva zapadnog Žumberka, prema popisu iz 1981, daje sledeće podatke: u Radatovićima je živelo 52 posto Hrvata, 29 posto Srba, 14 posto Jugoslovena i 4 posto Slovenaca. Prema popisu iz 1948, stanje po naseljima bilo je sledeće: Budinjak: 429 Hrvata i 18 Srba; Kašt: 481 Hrvat, 236 Srba; Radatovići: 917 Srba, 584 Hrvata i 51 Slovenac. Po tom popisu, na čitavoj teritoriji Žumberka živelo je 87 posto Hrvata, 12 posto Srba i 1 posto Slovenaca.
     Da zaključim; i u ranijoj i novijoj istoriografiji ima tvrdnji da je unijaćenjem Žumberčana bilo završeno i njihovo odnarođavanje, to jest da su u velikoj meri hrvatizovani a da se samo pojedinci nisu odrekli svog srpskog porekla. Statistika, međutim, dokazuje da se znatan broj Žumberčana sve do naših dana nije pohrvatio, već ostao nacionalno svestan, javno se izjašnjavajući da pripada srpskoj naciji. (Videti: R. Lopašić, Žumberak. Crte mjestopisne i poviesne, Zagreb 1881; Slavko Gavrilović, O unijaćenju i pokatoličavanju Srba u Hrvatskoj, Slavoniji i Ugarskoj (HIII–HIH vek), Zbornik o Srbima u Hrvatskoj, br. 3, Beograd 1995).

     – Rimokatolička crkva u Hrvatskoj prošle godine je slavila 400-godišnjicu unijaćenja ovog područja. Tom prilikom se slavilo pridruživanje Žumberčana papi, ali se Srbi nisu pominjali. Govoreno je o uskocima i „Vlasima“, ali Srba nigde. Zašto?
     -To je sasvim u tradiciji rimokatoličke crkve i hrvatske političke misli. Prosto se boje da govore o Srbima. Zato su preuzeli austrougarsko-vatikansku terminologiju, gde se isključivo govori o „šizmaticima“, „grčko-nepounijaćenim hrišćanima“ i sličnim pojmovima. Spremni su da izmisle sve, samo da ne kažu „Srbin“, i to se do danas nije promenilo. Ni ove, 2013, hrvatski mediji nikada ne govore o „srpskoj policiji“, već „srbijanskoj“. Namera im je očevidna – da srpsku naciju svedu na teritoriju obrenovićevske Srbije. Našta bi ličilo da mi, na primer, za Hrvate u Bosni tvrdimo da nisu Hrvati, a da su oni iz, recimo Varaždina, „Hrvatijanci“? Budući a istorijski narod, Hrvati su očito prisiljeni da izmišljaju, falsifikuju, da srpsku istoriju kradu i predstavljaju kao svoju. O tome je pisao i Jovan Dučić. No, nevolja po njih je što i svi merodavni istoričari sa Zapada tvrde da su Žumberčani Srbi.
     Jer, govoriti o Žumberku i njegovoj prošlosti znači baviti se austrijskom Vojnom krajinom, osnovanom u 16. veku, posle mađarskog sloma kod Mohača 1526. Austrija je tada preduzela energičnije mere u odbrani zemlje, u svoje opustele krajeve upućujući vojne koloniste. Naime, tursko nadiranje na Balkanu dovelo je na hiljade izbeglica, poglavito pravoslavnih, u severnu Hrvatsku. „Ovi ratnički i žilavi ljudi dobili su zemlju – koje je bilo u izobilju u tim popaljenim i uništenim graničnim područjima – pod uslovom da se po potrebi odazovu vojnoj službi“, pisao je poznati američki istoričar Ginter Rotenberg (Gunther E. Rothenberg), u svojoj knjizi Vojna granica u Hrvatskoj (The Military Border in Croatia, str. 8).
     Postoji i studija austrijskog istoričara Johana Hajnriha Švikera (Johann Heinrich Schwicker), koju sam preveo i napisao joj predgovor. Na srpskom su izašla dva izdanja te knjige, a u pripremi je treće. Da ponovim, Srbi Žumberka poreklom su iz Raške, a sklanjajući se od Turaka behu stigli do Srba i Glamoča, gde su ih austrijski agenti zavrbovali da pređu u Žumberak. Reč je, dakle, o naseljenicima u opustele predele, a ne dođošima koji su proterali starosedeoce. Austrijancima dobrošli, ti uskoci su obrađivali opustele predele. Doseljeni Srbi su tada govorili „Bez krčevine nema đedovine“.

     – Današnja situacija Srba u Hrvatskoj je, blago rečeno, tragična. Da li je Vatikan uspeo u nameri da pravoslavlje potisne ka Drini upravo zahvaljujući savezu sa Vašingtonom (pakt Regan – Vojtila), ako znamo da su SAD stajale iza „Bljeska“ i „Oluje“?
     -Kratkoročno gledajući, oni su dobrim delom uspeli, no čini mi se da su dugoročno pretrpeli poraz. Upravo je rimokatolička crkva glavni gubitnik u Bosni što, opet, potvrđuje i statistika. Do 1990. Hrvati su činili oko 18 posto stanovništva Bosne i Hercegovine. Danas, 2013, njihov udeo je spao na ispod 10 odsto. Naime, još je Tuđman počeo naseljavati Hrvate iz Bosne u gotovo čisto srpske krajeve kao što su Kninska Krajina, Lika oko Udbine, Gračaca i Korenice, ili na Kordun i Baniju. Pružio im je velike povlastice i time rimokatolike u Bosni doveo u katastrofalnu demografsku situaciju. Sada rimokatolička crkva i Zapad optužuju Republiku Srpsku zbog toga, mada veoma dobro znaju da je glavni krivac upravo Tuđmanova politika.
     – Kako vidite sadašnje stanje Srpskog naroda, a naročito njegove Crkve? Da li, uprkos svemu što nam se desilo, imamo svest o Vatikanu kao velikoj opasnosti po naš verski i nacionalni identitet?
     -SPC se nalazi u ozbiljnoj krizi. Delom je to posledica globalnih promena. Vaseljenski patrijarh iz Carigrada vodi politiku očigledno usklađenu s interesima Vatikana i Zapada. Jedini autentični predstavnik pravoslavlja kadar da se odupre ovakvo pogubnom delovanju Carigradske patrijaršije ostala je Ruska pravoslavna crkva. Naša jedina šansa je da se vežemo za Moskvu, za RPC.
     Nevolja je što je naša Crkva doživela genocid. Prvo su je osakatili Hrvati, između 1941. i 1945. pobivši najsposobnije srpske monahe i sveštenike na teritoriji NDH. Pokolju su pridoneli i Titovi komunisti, proširivši ga na celu Jugoslaviju. Taj gubitak oseća se i danas. Naime, SPC je bila prisiljena da „po kratkom postupku“ imenuje mnoge vladike, naročito mlađe. To je često vršeno mimo ustaljenog postupka i običaja. Dakle, episkopi su imenovani a da nisu dovoljno služili kao iskušenici i monasi. Najrečitiji primer takvog promašaja jeste odnos prema vladici Artemiju. Način na koji je smenjen ne služi na čast SPC. Uz to, valja se pozabaviti i primerom vladike hercegovačkog Grigorija, budući da se istakao dajući ishitrene, lakomislene, nezrele i štetne izjave za javnost. Pozvao je, tako, Karadžića da se preda Hagu, mada je morao znati kakav je to sud. Za Andrića je pak izjavio da je Hrvat. Da je čitao Duh samoporicanja od Lompara, video bi da je Andrić ne samo naš pisac, već da se i zvanično deklarisao kao Srbin.
     Titoistički režim uradio je sve da Srbima izbriše istorijsko pamćenje. Međutim, temeljna promena kulturne politike u Srbiji brzo bi poništila takva dostignuća titoizma i omogućila našem narodu da ponovo zadobije svest o sebi, svojoj istorijskoj ulozi i veličini, a time i uspešno nađe svoj put u budućnost. Primer toga je, recimo, promocija knjige Istorija unijaćenja Srba u Žumberku, koncem januara 1992. održana u Kragujevcu. Predavanje je bilo odlično posećeno, dvorana popunjena do poslednjeg mesta. Veče je otvorio episkop šumadijski Sava. Knjiga je objavljena 1874. u Beču, a tek se 1992. pojavila na srpskom. Kako objasniti da je jedno po nas tako bitno delo objavljeno na srpskom 118 godina posle nemačkog originala?
     No, vraćam se našoj temi – fenomenu unijaćenja. U tom nastojanju veliku pomoć rimokatoličkoj crkvi pružili su Turci. Osvojivši, naime, najveći deo istočne, vizantijske hrišćanske Evrope, Osmanlije su se našle pod Carigradom, koji su zauzeli tek 1453. Neposredno pre toga, međutim, vizantijski vladar nije imao izbora nego da se za pomoć obrati Zapadu. No, ta pomoć bila je uslovljena priznanjem rimskog pape kao „prvog episkopa među jednakim“. Sabor po pitanju sjedinjenja pravoslavnih sa Rimom započet je u Ferari, no zbog pojave epidemije nastavljen je u Firenci. Papa je zahtevao da se pravoslavni Grci i administrativno potčine Rimu, s time da zadrže samosvojnost bogosluženja. Grci su predlagali kompromis i po pitanjima verskih dogmi, ali je Rim tražio bezuslovno potčinjavanje.
     Zbog turske pretnje Carigradu većina grčkih teologa prihvatila je zahteve Vatikana. Vizantijski car rešio je da žrtvuje interese pravoslavlja ne bi li sačuvao državu, svestan da sam ne može da je odbrani. Tako je 5 jula 1439, grčkim pristankom na sve zahteve Rima, potpisana unija u Firenci. Nedostajao je jedino potpis mitropolita Marka iz Efesa, i carigradskog partijarha Josifa. No, znajući Mitropolita kao najuticajnijeg člana grčke delegacija, papa Eugenije Četvrti od tog formalnog pristanka nije mnogo očekivao. I zaista, kada se romejska delegacija vratila u prestonicu, narod je žestoko protestovao protiv Unije. Ubrzo su gotovo svi grčki potpisnici unije izjavili da je ne priznaju, budući pristali na nju pod pritiskom istorijskih događaja. I ostale pravoslavne crkve su je odbacile. Među prvima je to učinio Veliki knez moskovski Vasilij Vasiljevič, a 1443, na saboru u Jerusalimu, i patrijarsi Aleksandrijski, Antiohijski i Jerusalimski.
     Začudio sam se pažnji kragujevačke publike tokom mog izlaganja. Naime, najviše vremena posvetio sam Brest-Litovskoj uniji, zaključenoj 1596. Kao i Firentinska iz 1439, i ona je bila uslovljena istorijskim događajima. Rimske pape nisu se nikada pomirile sa postojanjem bilo koje druge hrišćanske crkve mimo rimske. S naročitim žarom jurišale su na rusku crkvu, najbrojniju i najjaču u pravoslavlju, smatrajući da će ako slome kičmu Rusima lako pounijatiti i ostale pravoslavne narode. Papa je čak bio spreman da prihvati pravoslavne vernike u Poljskoj i Litvi, pod uslovom da ne priznaju moskovskog patrijarha. No, lišeni zaštite Rusije, izloženi pritiscima da se pounijate, a potom pokatoliče, pravoslavci Poljske i Litve su vremenom nestali. Ključnu ulogu u tom procesu odigrali su pravoslavni mitropolit Kijevski Mihail Ragoza i pravoslavni episkop Vladimiro-Volinski, Ipatije.
     Sam Ipatije otišao je u Rim i novembra 1595. potpisao uniju, odrekavši se pravoslavlja. On i još četiri predstavnika Kijevske mitropolije potpisali su zatim uniju i na saboru u Brestu, 6. oktobra 1596. Od sedam najviših predstavnika Kijeva, samo dva episkopa nisu htela da potpišu, ostavši verni Ruskoj pravoslavnoj crkvi. Time su u litavsko-poljskoj državi pravoslavni stavljeni van zakona. Rimokatolička crkva oduzela im je hramove, škole i manastire i predala „grkokatolicima“, kako Rim i danas naziva unijate.
     Po smrti Mihaila Ragoze na čelo ruske unijatske crkve došao je Ipatije Potej, a za njim Josif Rutski. Rodom iz Moskve, iz porodice izdajnika pravoslavlja i prebega litavskom, rimokatoličkom neprijatelju, taj je bio najgori. Progonio je pravoslavne sveštenike, a u Viljnusu zasnovao ženski monaški red Bazilijanki, čiji je zadatak bio da teološki opravda latinizaciju pravoslavnih.
     Rusima je tek 1620. uspelo da Kijevu vrate pravoslavlje. Ono je naime imalo sreću da je na tlu današnje Belorusije i severozapadne Ukrajine delovao veliki duhovnik Petar Mogila. Rođen 1597. u Moldaviji, posle bogoslovije u Lavovu otišao je na studije u Pariz, potom i u Rim, što je u to doba bila retkost kod pravoslavnog sveštenstva. Vrativši se u Kijev, 1626. postavljen je za arhimandrita u čuvenoj Kijevo-Pečerskoj Lavri, da bi šest godina kasnije u Lavovu bio hirotonisan za episkopa. U Lavri je Mogila okupio izuzetno obrazovane monahe.
     Inok Kiprian, recimo, beše studirao u Veneciji i poznavao latinski, dok je protosinđel Josif pripadao Aleksandrijskoj patrijaršiji i znao grčki. Dakle, školovanje na Zapadu ne samo da im nije naškodilo, već ih je učvrstilo u veri. U Kijevo-Pečerskoj Lavri oni su pisali dela u odbranu pravoslavlja i prevodili svetootačke knjige. Uz njihovu pomoć, Mogila se trudio da podigne nivo obrazovanja među monasima ubeđen da je to neophodno za zaštitu pravoslavlja od unijaćenja.
     U Kijevskoj Lavri osnovao je i prvi dom za pravoslavne bogoslove, da bi konačno bio izabran za mitropolita Kijevskog. Jedan od njegovih prvih poteza bio je i unapređenje Bratsko-Bogojavljanske bogoslovije u Mogiljevu u akademiju. Tu akademiju Mogila je ustanovio po uzoru na jezuitske škole sa, kako je naglasio, „antijezuitskom namenom“.
     Sami unijati priznaju da predlog za ustanovljavanje i unijatske Kijevske patrijaršije i „grkokatoličkog“ Žumberka nije potekao od pravoslavnog sveštenstva, već Vatikana. Rimska crkva, naime, uporno ne pominje pravoslavnu crkvu, već samo „rimokatoličku patrijaršiju istočnog obreda“. Naime, unijatski mitropolit Josif Rutski beše još 1624. skovao je takav prilaz pokrštavanju pravoslavnih u Rimu, s papom i njegovim poverenicima.
     Bilo je mnogo pitanja iz publike. Jedno je glasilo: zbog čega sam toliko govorio o unijaćenju pravoslavnih u Ukrajini i Belorusiji?
     Odgovorio sam da nisam slučajno tako iscrpno pričao o Brest-Litovskoj uniji. Jer, ceo postupak unijaćenja se gotovo istovetno odvijao sto godina kasnije i u mom rodnom Žumberku. I tamo su najokrutniji protivnici pravoslavlja postali domaći ljudi, „prebezi“. Njihovi roditelji behu zbog raznih povlastica pristali na uniju, decu šaljući na rimokatoličke teološke studije u Grac, Padovu ili Rim – da bi se oni potom vraćali u rodni kraj kao „poturice gore od Turaka“.
     Kao što je Rus osnovao unijatski red Bazilijanki, tako je mnogo kasnije učinio i Srbin iz Žumberka.
     I, kao što je 1617. Josif Rutski u Litvi (danas je zovu „Litvanija“) na mestu starog pravoslavnog manastira Svete Trojice podigao novi, preimenujući ga u samostan Svetog Vasilija Velikog (Bazila, po zapadnjačkom izgovoru) a njegovo sestrinstvo nazvao Bazilijankama, tako su 1938. te iste „časne sestre“ u Sošicama počele gradnju novog manastira svoga reda. Krov za crkvu daravao je Đuro Predović, a građevno drvo slovenački samostan iz Pleterja. Najdelatnijim se pokazao grkokatolički župnik Stanko Višošević. Uticajan u izgradnji bio je Žumberčanin dr Janko Šimrak, za Banovine Hrvatske za srbofobičnu Hrvatsku stražu između ostalog napisavši da je taj samostan „Božji dar (…) našem uskočkom gorju“. A raspop iz Radatovića, Firis, iseljenik u Ameriku, početkom 1939. poslao je iz Klivlenda veću sumu novca prikupljenu od pounijaćenih Žumberčana iz Sjedinjenih Država.
     Samostan Bazilijanki u Sošicama završen je tako koncem avgusta 1939. 1942. partizani su zapalili samostan, jer su u njemu lečene ustaše. Samostan je 1959. obnovljen uz zalaganje sestre Vasilije Popović i pounijaćenih Žumberčana iz Amerike. Nisam slučajno ispričao sudbinu ova dva manastira: ruskog pravoslavnog u današnjoj Litvaniji, i žumberačkog u Hrvatskoj. Godine 1686. Rusija beše zaključila „večni mir“ s Poljskom. Tim dogovorom sva istočna Ukrajina (Malorusija) s Kijevom postala je deo Rusije. Poljska se obavezala da svojim pravoslavnim podanicima pruži punu versku slobodu. Uskoro je i Bazilijanski samostan vraćen Ruskoj pravoslavnoj crkvi, pod starim imenom Troickogo. No, posle „demokratskih promena“ u Istočnoj Evropi, nanovo je predat unijatima. Naime, jedan od prvih koraka bivše sovjetske republike Litvanije bio je da taj ruski manastir još jednom preimenuje u Bazilijanski. Tako je i tamo pad Berlinskog zida nekima doneo „nezavisnost i slobodu“ a drugima ropstvo.
     Jer, u osamostaljenim sovjetskim republikama Rusi su postali građani drugog reda, bez osnovnih građanskih prava. Zapad, preglasan u „zaštiti“ tih prava i „sloboda“, nikad nije osudio taj čin tek proglašene, „nezavisne“ „Litvanije“.
     Nasuprot tome, u Kraljevini Jugoslaviji u kojoj su Srbi „ugnjetavali sve jugoslovenske narode“, Hrvati su 1938. na srpskoj zemlji slobodno izgradili samostan, a da niko u ime države ili Srpske pravoslavne crkve predloži da i mi počnemo obnavljati svoje pravoslavne crkve i podizati nove. Jer, istorijska je istina da su do sredine 18. veka sve crkve u zapadnom Žumberku bile srpske pravoslavne, o čemu svedoči i Švikerova knjiga.
     Stoga, nedostatak zalaganja za povraćaj imovine Srpske pravoslavne crkve – tokom austrougarske vladavine uzurpirane od unijata i rimokatolika – smatram teškim propustom i Kraljevine Jugoslavije i Srpske pravoslavne crkve posle 1918. Danas, 2013, u „nezavisnoj“ Hrvatskoj, to će se teško ispraviti. Ujedinjenje 1918. predstavljalo je ogromnu, neiskorišćenu priliku i za Srbe Žumberka.

     – Decenije ste proveli u Nemačkoj koja je, s Vatikanom, prva priznala Hrvatsku i Sloveniju u avnojskim granicama, time uništivši Jugoslaviju. Kakav je odnos Nemaca prema Srbima, posle svega što se desilo?
     -Blagodarim Vam na ovom pitanju. Naime, u srpskoj javnosti se poslednjih godina pojavljuju tri ili četiri osobe koje se predstavljaju kao „eksperti za Nemačku“, a njihovo „znanje“ o tom velikom evropskom narodu veoma je skromno, površno. Oni zapravo štete srpskim interesima jer šire sliku o nekoj nepostojećoj Nemačkoj. Ja jesam za to da sarađujemo sa Nemačkom na svim poljima, naročito u nauci i tehnici. Ima divnih Nemaca, pojedinaca, koji veoma trezveno, pa i sa simpatijom gledaju na Srbiju. No, nemačka politička elita je već sto i pedeset godina neprijatelj Srpskog naroda. U svim ključnim istorijskim trenucima ona je bila protiv Srba.
     I 1878, na Berlinskom kongresu, Beč i Berlin bili su jedinstveni protiv srpskih zahteva, kao i 1908, povodom Aneksione krize. Nemačka je bila protiv nas 1912./13, 1914, 1941, 1991, 1999, a to je i danas. U tim ključnim vremenima neprijatelji nam jesu bili i Englezi i Francuzi – te je, recimo, Spomenik zahvalnosti Francuskoj zapravo spomenik srpske gluposti, infantilnosti i sramote – ali su nam Nemci i dalje najopasniji, budući ekonomski najjači u Evropi. Oni tu privrednu moć vešto koriste da prošire i svoj politički uticaj – stipendirajući, na primer, srpske studente na koje računaju da postanu neka vrsta modernih janičara.
     Umorio sam se objašnjavajući mnogima da je njihovo pitanje da li se slika Srba u Nemačkoj menja detinjasto i smešno. Velike države ne menjaju svoje predstave o nečemu preko noći. Njihovi interesi su vekovima konstantni. Priča eurofila da su Nemci i Francuzi u prošlosti ratovali, a da su sada prijatelji nije tačna. Nisu oni nikakvi prijatelji, već ih je Vašington naterao da politički sarađuju, i među njima nema prijateljstva. I prota Mateja Nenadović i Ivo Andrić, ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu, upozoravali su nas da su Nemci naši neprijatelji, i da će takvima i ostati.
     – Predstoji nam život u jednom nestabilnom i tragičnom svetu. Hoćemo li kao narod opstati, i sačuvati svoj identitet?
     -Možda ćete se začuditi, ali nisam pesimista. Naš narod, to je svakome jasno, proživljava dramatične trenutke. Da li smo u prošlosti imali i strašnijih nezahvalno je upoređivati. Da li nam je bilo teže 1389, 1690, 1804, 1914, 1941, 1999. ili danas, kazaće budući istoričari. Istorija nas uči da narodi koji poseduju svest o svojoj misiji, koji su dakle istorijski narodi daleko teže mogu da nestanu, nego oni, koji su nastali u katakombama Vatikana – kao što su Ukrajinci, Rusini, ili Hrvati – ili u austrougarskom ministarstvu propagande, poput Crnogoraca.

     Napomena: Objavljeno na sajtu Borba za veru, 9. aprila 2013. Priredilo Uredništvo Srpskog Lista.

     Izvor: Savez Srba u regionu – SRPSKO KOLO, 30.juna 2020.
     Odabrao: Vojislav Ananić

     Odgovori