17. april 1941. –
Oficiri bojnog broda Kraljevske ratne mornarice Jugoslavije Milan Spasić i Sergej Mašera potopili su u Tivatskom zalivu razarač “Zagreb” i potonuli zajedno s njim, odbivši da izvrše naređenje o predaji broda italijanskoj mornarici posle kapitulacije Jugoslavije.
Milan Spasić (1909-1941.), mornarički poručnik Kraljevske jugoslavenske vojske, osnovno školovanje i gimnaziju završio je u rodnom Beogradu. Posle toga upisao se na Pomorsku vojnu akademiju, koja je tada bila u Dubrovniku i trajala tri godine. Na Akademiji je ostao i na specijalizaciji za torpeda i mine.
U trenutku izbijanja kratkotrajnog Aprilskog rata 1941. godine Spasić je bio poručnik bojnog broda 2. klase na tada jednom od najmodernijijih brodova jugoslovenske mornarice Razaraču Zagreb, stacioniranom u luci Dobrota (uz razarače: Beograd i Ljubljana to je bio vrh mornarice). Na brodu je bio oficir zadužen za torpeda i mine. Razarač Zagreb, bio je cilj vazdušnog napada pet italijanskih bombardera već 6. aprila, ali kako je napad izvršen s velike visine – “Zagreb” nije pretrpeo nikakva oštećenja. “Zagreb” je ostao neoštećen i za sledećeg vazdušnog napada 13. aprila. Već 15. aprila demoralizovana i razbijena Kraljevska jugoslavenska vojska zatražila je primirje. Posadama brodova stacioniranim u Boki kotorskoj naređeno je da ne otvaraju vatru na osovinske snage, te da brodove i svoju opremu mirno predaju osovinskim snagama, strogo im je naređeno da ih ne uništavaju. Veći deo mornara iskrcan je na kopno. Već 17. aprila u Boku kotorsku počele su ulaziti italijanske snage. Tad je i preostalim članovima posade Razarača Zagreb naređeno da napuste brod. No Spasić je zajedno sa svojim školskim kolegom poručnikom Sergejom Mašerom odlučio (izgleda bez nekog predhodnog razrađenog plana) odbiti naredbu svog prepostavljenog i ostao je na brodu, – koji su nešto kasnije minirali običnim štapinima i potopili, ali uz najveću moguću žrtvu – sopstveni život.
Posle dve eksplozije – Razarač Zagreb teško oštećen potonuo je na plitko dno. Sledećeg dana, ribari su u moru pronašli leš Milana Spasića. On je sahranjen 19. aprila 1941. na mornaričkom groblju u Savini pokraj Herceg Novog. Mašerovo telo nije pronađeno. Na njihov poslednji ispraćaj došli su brojni stanovnici, ali i odred italijanske vojske, koji su bili impresionirani herojstvom Milana Spasića i Sergeja Mašere te su ih ispratili uz uobičajene vojne počasti.
Taj romantičarski čin, nalik na antičke junake poput Leonide, mladih jugoslovenskih oficira, izazvao je i veliku pažnju britanske štampe – koja je puno pisala o tom činu. Britanci su već 1942. u krugu svojih kasarni na Malti podigli spomen ploču posvećenu Mašeri i Spasiću. Britanski publicist David Divine, je u svojoj knjizi “Navies in Exile“ (London,1944.) posebno istakao podvig Spasića i Mašere. Oni i njihov čin su posle Drugog svetskog rata veličani ali gotovo isključivo po Zapadnoj Evropi. U FNR Jugoslaviji se o tom činu prvih poratnih godina – uopšte nije ništa govorilo, pisalo a ni znalo. O njima se počelo pisati tek 1960-ih godina. Francuzi su snimili 1968. igrani film “Plamen nad Jadranom”, posvećen tom događaju po scenariju Meše Selimovića.
Na tom talasu Spasić i Mašera su proglašeni narodnim herojima SFR Jugoslavije ukazom predsednika Tita 10. septembra 1973. godine, povodom 30 godišnjice osnivanja JRM.
Komentari (0)