Poreklo prezimena, selo Zabrežje (Obrenovac)

Poreklo stanovništva sela Zabrežje, opština Obrenovac. Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Antropogeografija valjevske Tamnave“, izdanje 1912. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan. 

Zabrežje je na obali Save, severno od Obrenovca, ravno selo bez i najmanje uzvišice s kućama raspoređenim po mačvanskom ili sremskom tipu. Iako je selo mačvansko, ipak se u njemu jasno raspoznaju tri kraja: Grad, zapadni deo sela, Brdo, noviji deo sela pored okružnog druma i Ružičići, istočni deo sela, a u isto doba i najstariji.

Ni projektovana železnička pruga, koja je poslednjih godine izgrađena i puštena u saobraćaj (1908. godine) neće kroz dugi niz vremena moći privući tamnavska sela svojoj polaznoj tačci Obrenovcu ili njegovom pristaništu Zabrežju, počem ide levom kolubarskom obalom i kroz celu oblast vrlo malo udaljava od reke i time središte oblasti i veći broj sela ostavlja izvan svoga domašaja.

Kad je između srpskog despota Stevana i ugarskog kralja Žigmunda zaključen znameniti ugovor o predaji Stevanu i njegovim neposrednim potomcima, ako ih bude imao, Mačve s Beogradom i gradom Golupcem, već iz toga doba pominju se neka sela ove oblasti, koja je kralj Žigmund dao u praviju čelniku Radiču, koje naslednik Stevanov Đurađ utvrđuje i odobrava. U istom hrisovilju datiranom 31. avgusta 1429. godin pominju ova sela iz današnje Tamnave: Ljutice, Zabrežje, Bošnjaci i Trstenica, pored drugih, koja su po susednim oblastima.

A kada Austrijanci i po četvrti put zaratiše sa Turcima u 1788. godini i kada svoju dobrovoljačku vojsku, sastavljenu od dobrovaljaca naše narodnosti, izbaciše na Zabrežje, selo ove oblasti, pod zapovedništvom pukovnika Mihaljevića, tada je Tamnava, i po treći put potpala pod Austro-Ugarsku. Ali, iako je Mihaljević, na Zabrežju, napravio velike opkope i uzeo ga za glavnu tačku svojih daljih operacija, ipak je sve Svištovskim Mirom od 24. jula 1792. godine propalo i ostalo po starom, kao i pre 1788. godine, što dade povoda da kroz mirnu Tamnavu prohuje besne horde Mahmud-paše Bušatlije.

Polojske su zemlje tresetne, pune vode, uvek gnjile, dobre livade i pašnjaci. Ovakve su zemlje oko bara i pri stavama pojedinih reka. A ima ih: u Crvenoj Jabuci, Broviću, Trstenici, Piromanu, Stublinama, Zabrežju, Ratarima, Krtinskoj itd. i daju najbolju travu za pašnjake, zbog čega se u selima sa ovakvom zemljom podiglo konjarstvo.

Sava je od ušća Vukodraže pa do ušća Kolubare pogranička reka oblasti. Na celom prostoru, osim veze sa susednim barama, u Savu se ne uliva ni najmanji potočić. Pri povodnjima razliva se i puni bare, samo ako joj obala nije visoka kao na Ušću, Skeli, Breskvi i Zabrežju oko pristaništa.

Močila su jaki i čisti izvori, dublja od živobara, otiču čistom vodom iste temerature kao i susedni vazduh, ne upotrebljavaju se za piće, ali se upotrebljavaju kao močila za („kiseljenje“) lan i konoplju. Ovakvih močila ima u Zabrežju, Urovcima, Piromanu, Lisom Polju, Brezovici i dr.

Pri ušću Kolubare u Savu i Tamnave u Kolubaru nalaze se: zabreške, obrenovačke i belopoljske bare: Bare, same po sebi, nisu velikog obima, ali kad Sava nadođe i uspori kolubarsku i tamnavsku vodu, onda se spajaju i zahvataju više od 2000 hektara u prostoru, jer se protežu duboko uz obe reke. I ove se bare ispražnjavaju brzo kada se Kolubara i Tamnava povuku u svoja korita. Bare i potopljena zemljišta i ovde se zovu poloj.

Kad se Sava na Zabrežju i oko Obrenovca izađe iz svoga korita i potopi okolinu, tada Kupincem puni Velikuu Baru, te se i ona razliva u severnom pravcu dva puta veći prostor, nego što ga ima.

Ispod sela Zabrežja, prema sremskom selu Boljevcu, su zabreška Ključ i Vić potolita zemljišta, koja Sava plavi i na njima ostavlja mestimične bare, koje nisu osobite vrednosti.

Kad se bare ocede i ograniče na manje prostorije, oceđena mesta obrastaju travom i postaju zajednički ispusti jednog ili viiše sela, a po Zabrežju, Belom Polju i Obrenovcu su livadska zemlja.

Stariji ljudi, kako u brdskim tako i po ravnijim selima, doživeli su u današnjim svojim osamdesetim godina oba snega. Prvi je pao krajem februara 1831. godine a drugi na Bele Poklade 1864. godine, oba su bila više od 1,5 metra visine, trajala po pet dana, pa se otopila. Kad se uzme da je i 1907. godine bio visok i dugotrajan sneg, onda otprilike na svake 34 godine Tamnavu pokriju poveći snegovi i zime traju duže vremena.

Starci Kosan Lelićanin iz Trlića, Jovan Đotunović sa Ušća i Belja Ružičić sa Zabrežja, pored drugih, pričaju da su ovi snegovi bili tako visoki, da su njihovi stari bili prinuđeni krčiti i otvarati puteve, gde se po tri dana nija moglo izaći iz kuće i kuda na stranu ići

Polojska sela su pored Save i sva u pravoj i niskoj ravnici. Kuće s malim okućnicama poređane su duž glavnog seoskog puta (Zabrežje, Krtinska, Zvečka) ili strpane bez ikakvog reda (Skela i Ratari) ili koncentrički raspoređene oko izvesnog centra (Ušće) ili zrakastim linijama (Belo Polje i Rvati)

Imanja stare breštanske crkve prešlo je u ruke današnjih urovčana, a crkvene zidine, koje su bile ograđene, dokle ih Sava nije odnela bile su seoska svojina, kao i staro seosko groblje u njenoj blizini. Starci Belja Ružičić sa Zabrežja i Spasoje Bugarski iz Krtinske pričaju, da je Sava pre 55 godina odnela breštansku crkvu i da je time Sava ušla duboko u staru Bresku, 200 metara.

Polojske su zemlje tresetne, pune vode, uvek gnjile, dobre livade i pašnjaci. Ovakve su zemlje oko bara i pri stavama pojedinih reka. A ima ih: u Crvenoj Jabuci, Broviću, Trstenici, Piromanu, Stublinama, Zabrežju, Ratarima, Krtinskoj itd. i daju najbolju travu za pašnjake, zbog čega se u selima sa ovakvom zemljom podiglo konjarstvo. U polojskim selima njive su u potesima: Svaki potes ima opšte ime, a njive nemajunjive nemaju i svaki je određen za određenu vrstu useva ili je pod šumom, ili pod livadama i pašnjacima. Zabrežje ima svoje stalne ziratne potese: Stari Ćumruk, Grad, Šumarice, Ćelije, Bresku i Brdo, livadske i za pašu: Poloj i Bare i seoske zajednice za ispašu: Ključku i Vić.

Pčelarstvo je sporedno zanimanje više od jedne polovine domova u oblasti, naročito zadružnih domova: Gajenje pčela je primitivno, a ima tragova racionalnijeg pčelarstva u Bukoru, Svileuvi i Zabrežju.

Stoka se drži izvan kuća ili u njihovoj neposrednooj blizini, gde su i stočna hrana i stočne zgrade stalne i nepokretne. Ovakva sela su Zabrežje i Zvečka. Zabrežje počinje od pristaništa i prostire se pravo na istok reci Savi.

Nikola Mandić iz Kamenice i Jovan Babić iz Zabrežja sami su sa svojim sinovima, pa imaju po tri kuće. Jedna od ovih kuća je glavna i u njoj su gostinske sobe i stan starešine zadruge, u drugoj, koja je približna njoj, opšta trpezarija, jedna gostinska soba i stan najstarijeg zadrugara, treća je je opšti stan svih zadrugara, a četvrta, ako je ima, je kuća za kuvanje.

Čobani kod Krtinaca (Krtinčana) su retko iz sela, većinom sa strane, plata im je u novcu i po nešto u prirodi, pogađa ih, plaća i otpušta seoski kmet, a na stanu su u seoskoj kućici, koja je u sredini sela, gde se drže seoski sastanci ili gde se bude našlo za potrebno. Ovakvo je stočarenje i kod drugih posavskih sela, koje imaju većih seoskih zajednica, kao kod Zabrežja, Belog Polja, Urovaca i Skele.

Imena sela data po plastičnim osobinama zemljišta je, između ostalih, i Zabrežje.

Na Zabrežju, zapadni, uzdignutiji deo sela zove se Grad, a tako se zove i naseljeni deo sela u njemu. Grad je ostatak od starog Mihaljevića šanca, koji je zaostao kao izdugnitije mesto u selu.

Od Grabovca, pored Velike Bare, niz Kupinac, išao je u poznije doba put, silazio Savi na Breski, pa niz Savu spuštao se i Paležu (Obrenovcu) i Zabrežju. Ovaj se

put otvorio tek od ono doba, od kad se Palež podigao i od kad se pronašlo, da i Zabrežje može biti podesna tačka za prelaz u Srem.

U stara sela, koja bi po narodnom predanju postojala od pre 300 (sada 400) godina spada, izmnjđu ostalih, i Zabrežje.

Sve doseljene porodice nisu srpske nacionalnosti. Među njima ima Rumuna, Madžara, nemaca i Bugara. Od Nemaca je svega jedna u Zabrežju.

Poreklo familija-prezimena sela Zabrežje

Prezime – kada su doseljeni – odakle su doseljeni – krsna slava – napomena:

-Babići, druga polovina 18. veka, Lika, Časne verige.

-Bajići, posle 1827. godine, Vrbić u Rađevini, Đurđevdan.

-Belići, prva polovina 18. veka, Nikšićka Župa, Lučindan.

-Blažići, prva polovina 18. veka, Jarebice u Jadru, Nikoljdan.

-Bogdanovići 1 i Srejići. Videti Srejići i Bogadnovići 1.

-Bogdanovići 2, druga polovina 18. veka, Vrbić u Rađevini, Aranđelovdan.

-Bugarići*, prva polovina 18. veka, Zaplanje, Đurđevdan.

*Bugarići su poreklom iz Zaplanja i proterani u ove krajeve kao hajdučka porodica, pa su ovde oko Save hajdukovali. Raniji predstavnici ove otmene zabreške porodice bili su čuveni junaci, odvažni i neustrašivi borci, neobično poverljivi i nepomirljivi neprijatelji Turaka. Od najranijih vremena bili su intimni prijatelji kuće Nenadovića, lično Prote Matije. Na molbu Prote Matije primili su u svoju kuću njegovog drugobratunčeta Matiju Pavlovića-Lazarevića, i ovaj je bio Proti u njegovim političkim, vojnim i drugim poslovima desna ruka. Matija je po vremenu postao imućan čovek, ali je njegovo potomstvo u muškoj liniji izumrlo.

-Vignjevići, posle 1827. godine, Korenica u Liki, Jovanjdan.

-Vidakovići, posle 1827. godine, Oršava u Banatu, Nikoljdan, posrbljeni Rumuni.

-Vlaščići i Glišići. Videti Glišići i Vlaščići.

-Glišići 1 i Šišići. Videti Šišići i Glišići 1.

-Glišići 2 i Vlaščići, druga polovina 18. veka, Vlašić u Podgorini, Nikoljdan.

-Golubovići, posle 1827. godine, Ašanja u Sremu, Jovanjdan.

-Dimitrijevići, posle 1827. godine, Kičevo, Mitrovdan.

-Đurići 1, posle 1827. godine, Vrbovac kod Smedereva, Đurđevdan.

-Đurići 2, posle 1827. godine, Ada u Bačkoj, Petrovdan.

-Ešperovići, posle 1827. godine, obližnji Urovci, Nikoljdan. U Urovcima zamrli.

-Živanovići i Jakovljevići. Videti Jakovljevići i Živanovići.

-Živkovići, posle 1827. godine, B. Krajina, Đurđevdan.

-Živulovići, posle 1827. godine, Orašac u okolini, ne slave, Rumuni.

-Zarići, posle 1827. godine, Boljevci u Sremu, Sv. Ekaterina.

-Jakovljevići i Živanovići, druga polovina 18. veka, Dobanovci u Sremu, Sv. Petka.

-Jeladijevci i Markovići. Videti Markovići i Jeladijevci.

-Jovanovići, posle 1827. godine, Jakovo u Sremu, Jovanjdan.

-Jozefovići, posle 1827. godine, Zemun, ne slave, Nemci po narodnosti.

-Kaplarevići, prva polovina 18. veka, Srem, Đurđevdan.

-Katanići*, stara porodica, Nikoljdan.

*Katanićima se zovu od skora po njihovom pretku Obradu, koji je bio katana uz vojvodu Jakova Nenadovića, s kojim je prešao u Besarabiju i umro u Hotinu.

-Kosanići, posle 1827. godine, Hopovo u Sremu, Nikoljdan.

-Križani, posle 1827. godine, Erdelj, ne slave, Rumuni.

-Krsmanovići, prva polovina 18. veka, Piva, Jovanjdan.

-Lazići, druga polovina 18. veka, Pljevlje, Aranđelovdan.

-Laudanovići, posle 1827. godine, Crepaja u Banatu, Mitrovdan.

-Lauševići, posle 1827. godine, Ravnje u Mačvi, Miholjdan.

-Lesendrići (od Aleksandrići), posle 1827. godine, obližnji Urovci, Đurđevdan.

-Markovići i Jeladijevci*, prva polovina 18. veka, Gvozdenović, Đurđic.

*Jeladijevci, nazvati po svom zaslužnom pretku Jeladiju, koji je živeo pre 100 godine i učestvovao u borbama za naše oslobođenje, poreklom je od gvozdenovačkih Đelmaša. Otuda je Jeladije i bio u službi kući Nenadovića, počem je njegova sestra od strica rodila protu Nenadovića.

-Miškovići, druga polovina 18. veka, Srem, Nikoljdan.

-Mocelji, posle 1827. godine, Erdelj, ne slave, Rumuni.

-Nikolići 1, posle 1827. godine, Valjevo, Jovanjdan, trgovačka porodica

-Nikolići 2, posle 1827. godine, Petrovčić u Sremu, Nikoljdan.

-Obadići, posle 1827. godine, T. Kanjiža, Jovanjdan.

-Pakaški, posle 1827. godine, Čortanovci u Sremu, Jovanjdan.

-Petrovići, posle 1827. godine, Jakovo u Sremu, Đurđic.

-Popovići, posle 1827. godine, Osat, Lazarevdan.

-Raduli, posle 1827. godine, Erdelj, ne slave, Rumuni po narodnosti.

-Rakići, posle 1827. godine, Osat, Lučindan.

-Ratkovići, posle 1827. godine, Pljevlje, Đurđevdan, srodnici sa Ratkovićima u Radljevu.

-Raškovići, posle 1827. godine, Crepaja u Banatu, Lazarevdan

-Ružičići*, stara porodica, Jovanjdan.

*Ružičići su do Save i njihov kraj se zove po njima. U selu se zovu još: Panići, Veljići i Vićentijevići. Iz njihove je sredine Pantelija Ružičić, pre 100 godina najbogatiji zabrežanin, lični prijatelj Pprote Mateje i pomagač mu u svim njegovim političkim poslovima.

-Sasi, posle 1827. godine, Erdelj, ne slave, Rumuni po narodnosti.

-Srbinovići i Karavlasi*, prva polovina 18. veka, Oršava, Nikoljdan.

*Karavlasi su doseljeni kao građevinski radnici na vodi. U njihovoj porodici pre 100 godina znatno se istakao neki Petar, čuven sa svoga junaštva i lične hrabrosti, zbog čega je poznat kao Petar Delija ili Petar Srbin, te mu se potomci zovu i Srbinovići.

-Srejići i Bogdanovići, prva polovina 18. veka, Branegovići u Kolubari, Sv. Vrače.

-Tomići, posle 1827. godine, Barič u okolini, Blagovesti.

-Filipovići 1, druga polovina 18. veka, Robaje u Kolubari, Ilindan.

-Filipovići 2, posle 1827. godine, Jakovo u Sremu, Đurđevdan.

-Cvijanovići, druga polovina 18. veka, Golubinci u Sremu, Đurđevdan.

-Šimići i Glišići, prva polovina 18. veka, Prizren, Sv. Stefan Dečanski.

Od Karaule pa do Save, duž starog puta, u skoro svakom selu, sa jedne i sa druge strane puta, naseljeni su Župljani, kojima beše u zadatku da čuvaju put i da svojim uglednijim bratstvenicima budu na ruci pri kakvoj većoj opasnosti. Savska sela; Ušće, Zabrežje, Zvečka i stara Breskva behu naseljena njihovim porodicama, kojima beše u zadatku, da obezbede prelaz i prenos ratnih i vojničkih potreba. Pa ne da su se ove ugledne porodice pazile, da imaju obezbeđenu vezu za svoje političke ciljeve s austrijskim vlastima, pazile su, da, ako bi ih potreba nagnala da se sele u prekosavske oblasti, i u tamošnjim prekosavskim selima imaju svojih bratstvenika. Otuda i danas postoje veze sela, sa obe strane reke Save, sa one strane u Progarima, Boljevcimlja, Ašanji, Kupinovu i Jakovu behu opet namešteni Župljani. Održavanje veza, naseljavanje bratstvenika, osiguravanje puta, obezbeđivanje prevoza i osigranje skloništa u prekosavskim selima za račun kuća Grbovića i Hadžića vršili su njihovi najbliži srodnici Vukomanovići, potonji Danilovići, naseljeni u Murgašu, s južne strane Uba.

IZVOR: Ljubomir Ljuba Pavlović „Antropogeografija valjevske Tamnave“, izdanje 1912. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.