Pleme Maini

Maini (ili Maine)[1] su bokeško pleme u brdima više Budve. Na zapadu se graniče sa Gornjim Grbljem (Lastva, Gorović), na severu područjem Pobora, na istoku Brajića, na jug je područje Budve, a Maini Kratnji se graniče i sa Paštrovićima (Bečići, Čučuci). Seoski atar Boreta jednim malim delom izlazi i na more, i to zapadnom polovinom bečićke plaže, kao i istočnom uzdužnom polovinom poluostrva Zavala.

Maini se dele na tri celine: Podostrog, Maine Srednje (ili Gornje) i Maine Kratnje (ili Donje). Podostrog je glavno naselje[2], dok su Maini Srednji i Maini Kratnji predeone celine sastavljene od više manjih sela. Maini Srednji se sastoje od: Lapčića, Crnčana, Laza i Vrbice (Duletića), a Maini Kratnji od Boreta, Košljuna, Ivanovića, Stanišića i Mažića.

Na području Pobora nalazi se Manastir Presvete Bogorodice – Podostrog[3], koji je poznat još i pod nazivom Podmaine[4], a ranije je postojao i Manastir Podmaine[5].

Maini su do 1422. godine[6] bili u sastavu srednjevekovnih srbskih država (Srbije, Bosne, Zete), a od tada, pa narednih gotovo pet stoleća pod tuđinskom vlašću: mletačkom, zatim pod turskom u 16. i 17. stoleću, pa ponovo pod Mletačkom Republikom od 1647. godine do njene propasti 1797. godine, zatim na kratko, početkom 19. stoleća, Napoleonove Francuske, i od 1814. godine Austrije / Austrougarske, sve do oslobođenja 1918. godine. Maini su se često odmetali od vlasti i učestvovali u zajedničkim akcijama s Crnogorcima, naročito u 16. i 17. stoleću. Učesnici su bokeljskih ustanaka, najpre protiv francuske okupacije 1813. godine, kao i 1869. godine, kada su teško postradali od austrijske kaznene vojske.

Najraniji pomen Maina je u kotorskom dokumentu iz 1334. godine, i to u obliku prezimena Mahinić (Elgigna[7] Machinich). 1431. godine, Maini se navode i kao naselje (Radonja iz Maina – Radogna de Machina). Sledeći pomen je iz 1434. godine (Radič Đurđević – Radich Jurgievich), pa 1442. Novak Dabojević (de Machine). Pomen Novaka Dabojevića je značajan zbog mogućnosti da se radi o rodonačelniku (Novaku Crncu ili nekom njegovom pretku imenjaku) paštrovskih Dabkovića, koji su rodovski povezani sa nekim poborskim bratstvima[8].

U prvom turskom defteru za oblast Crne Gore, iz 1521. godine, Maini su upisani kao selo „Mahine“ u Nahiji Pješivci, sa mahalama: Strenovići (glavna mahala), Rucovići, Peričevići, Medovići, Miladinovići[9], Vukšići, Dragašići, Kalapčići, Borete, Vukote, Vitomir, Mažići, Košljun. Zanimljivo je da su u ovom defteru Donji Brajići upisani kao zaselak Maina. Mahale su uglavnom bratstvene, sa malim brojem kuća (npr. Boreti i Peričevići svega po tri kuće). Ukupno u Mainama ima 116 kuća i baština. Osim Boreta, Rucovića i Mažića, koji i danas postoje, Vukota koji su današnji Vukotići i iseljenog bratstva Vitomira, prezimena ostalih bratstava po kojima su nazvane mahale, danas nisu poznata. Kalapčići su svakako kasnije bratstvo Lapčića.

Iz deftera možemo videti kako je nastalo mainsko bratstvo Vukotića. Prema predanju, oni su od doseljenika Vukote iz Crne Gore. Predanje doseljenje smešta u 16. stoleće, međutim, ono se, izgleda dogodilo nešto ranije (sredinom ili u drugoj polovini 15. stoleća). Ako posmatramo podatke iz deftera, i to:

„Mahalle-i Vukote: Stjepan (Istepan) Lazar, Bozidar Lazar, Ivan Danko, Bozidar Ratko (Radko), Vucin Ratko (Radko), Milasinic Radosav, Radic Danko, Radic Lazar, Djuro Lazar“,

možemo zaključiti da je Vukota rođen oko prve četvrti 15. stoleća, da je imao četiri sina (Lazara, Danka, Radka i Radosava) i devetoricu unuka, koji su popisani kao glave svojih kuća 1521. godine.

Prema defteru iz 1523. godine, Maini su u Nahiji Cetinje, a mahale su iste kao i dve godine ranije[10]. Upisana je jedna nova mahala, čiji naziv nije rastumačen. U njoj su dve kuće, i to izvesnog Radiniča i popa Miloša. S obzirom da su uz ovo selo popisani i selište (Bahac, Bahač?) i vinograd i mlin Crnojevića na Bečićkom potoku, sada u posedu Skender-bega Crnojevića, moglo bi se zaključiti da je Radinič bio nadzornik ovog imanja, a prisustvo popa Miloša nije baš lako objasniti. Ukupno je kuća u Mainama 94 i preko 30 praznih baština, što govori o masovnom iseljavanju u prethodne dve godine. Kao knez upisan je Radisav Grubačev iz Donjih Brajića. 

U rodoslovu Vukotića, vidimo neke promene u odnosu na 1521. godinu: najpre, Đuro Lazarev je sada upisan kao Đuro Radisavov, što bi mogla biti greška pisara. Vučin(a) Radkov je upisan kao Vuk, ali je jasno da se radi o istoj osobi. U međuvremenu, dvojica Vukotinih unuka su se ili upokojili ili odselili, tako da su sada upisani Aleksije Đurov (umesto svog oca Đura Lazareva) i Radonja Milašinov (umesto Milašina Radosavovog).

U svom opisu Skadarskog sandžaka 1614. godine za potrebe Mletačke Republike, kotorski plemić Marijan Bolica u Mainima nalazi 120 kuća, sa 300 vojnika pod komandom Đura Gigovića. 

1874. godine u Mainima je živelo 847 stanovnika. Prota Savo Nakićenović je, prikupljajući podatke za svoj rad „Boka“, početkom 20. stoleća u Mainima našao 172 kuće (sa ukupno 975 stanovnika), i to 52 (349) u Podostrogu, 68 (322) u Mainima Srednjim, i 52 (304) u Mainima Kratnjim. 1912. godine, u Mainima je živelo 1.078 stanovnika. Danas su Maini naselje u Opštini Budva, koje je sraslo sa gradskim područjem.

Bratstva u Mainima[11]:

Stara mainska bratstva:

Maini (Maine, Mahine, Mahinići) su bili srednjevekovno bratstvo po kojem je nazvano glavno naselje, a kasnije i knežina i pleme koje se razvilo od doseljenika iz različitih razdoblja. Od ovog bratstva potiče srednjevekovni pisac, naučnik i diplomata, rimokatolički biskup Nikola Mahinjanin (Nicolaus Machinensis, 1425 – 1480), poznat i kao Nikola Kotoranin, veliki pobornik glagoljice.

Mogući potomci bratstva Maina su rodovi za koje se u Mainama smatra da su starinci, a to su: Lučići, Radonići, Franete i Boreti u istoimenom selu. Nakićenović za Duletiće iz Vrbica navodi da su starosedeoci, međutim, samo bratstvo Duletića ima drugačije predanje.

Lučići (slava: Začeće Svetog Jovana), u Podostrogu i Mažićima su staro bratstvo od kojeg potiče i stari srbski i mletački plemićki rod Bubići[12]. Bubićisu u vreme vlasti Despotovine srbske postali plemići u Budvi[13]. Nakon što je uspostavljena mletačka vlast u Budvi, 1442. godine, Bubići su prihvatili da promene veru, kako bi zadržali svoje plemstvo i posede. Ovaj rod je izumro 1813. godine.

Radonjići (ili Radonići) i Franete[14] (Jovanjdan) u Lapčićima su ogranak starog bratstva Lapčića(ili Lavčića), po kojem je i selo dobilo naziv.

Boreti ili Borete[15] (Jovanjdan) u istoimenom selu više Bečića.

Duletići (Aranđelovdan) u Vrbici[16] su, prema Nakićenoviću, starosedeoci u Mainima. Međutim, Duletići imaju sasvim jasno predanje i rodoslov, o svom poreklu iz Ozrinića. Prema tom predanju, Duleta Radojev Dragojević – Ozrinić je sredinom 17. stoleća morao sa svojim bratom ili sinovcem Markom bežati iz plemena zbog krvi. Marko se tada nastanio u Buronjama u Lješanskoj nahiji (od njega su tamošnji Markovići), a Duleta je otišao u Ljubotinj, u selo Dubova, kod Vujovića. Od jednog Duletinog unuka su Duletići u Dubovi. Duleta sa tri sina pređe u Pobore, gde su popisani kao mletački vojnici na početku Morejskog rata 1684. godine[17]. Kasnije su se raselili iz Pobora, i to Vuko u Maine, a ostala dvojica u Grbalj u Lastvu. Od tri sina Vuka Duletića, Vučete, Koja i Pera, su tri ogranka mainskih Duletića – „Vučetići“, „Kojovići“ i „Perovići“[18].

Rucovići (Sveti Jovan Bogoslov) u Podostrogu, i njihov ogranak Krapovići (Jovanjdan) u Mažićima, su prema predanju u Maine došli iz Stare Srbije posle Kosovske bitke. Krapovićima je starije prezime bilo Mažići ili Mašići, a zovu ih i Mainići, što bi moglo ukazivati da su potomci izvornih Maina (Mahinića). U tom slučaju, verovatno bi otpalo i predanje o dolasku iz Stare Srbije krajem 14. stoleća, s obzirom da se prezime Mahinići pominje u budvanskom kraju još 1334. godine. Rucovići su čuveni sveštenički rod. Od Krapovića znamenit je izdanak kapetan Luka Krapović – Luka Maina, ratnik i crkveni ktitor i dobrotvor, kao i mletački general Rade Krapović (18. stoleće). 

Vitomiri su nekada živeli u Mainama, što se vidi i iz turskih deftera sa početka 16. stoleća, kada je postojala mahala Vitomir. Vremenom su se raselili. Deo je otišao u Budvu, gde je dobio plemstvo od Mletaka, uz uslov da pređu u rimokatoličku veru[19]. Ovi budvanski Vitomiri su se odselili u Dubrovnik u 17. stoleću. 

Lazovići (Sveti Kliment) u Lazima su od pretka doseljenog iz Pipera početkom 15. stoleća. Ovo doseljenje bi se moglo povezati sa dolaskom crnačkih Lužana u Boku u 15. stoleću, i Novakom Crncem (možda pomenutim Novakom Dabojevićem)[20].

Iz Pipera su, u 16. stoleću, došli i preci Berena[21], u Podostrog (Sveta Petka).

Stari rod Mrkovića se istražio. Prema onome što se pamti, oni su bili od barskih Mrkovića (Mrkojevića), od doseljenika iz 15. stoleća. Od ovih Mrkovića bio je poznati iguman Manastira Podostrog, arhimandrit Teodosije. Takođe, izumro je i stari rod Ferona (ili Verona).

Kasniji doseljenici:

Verovatno iz Hercegovine, krajem 15. stoleća doselili su se Vukovići, od kojih je bio ikonopisac Tudor Vuković (16. stoleće), koji je naslikao čuvenu ikonu Presvete Bogorodice Sarajevske, po naručbini bosanskog vlastelina Ivana Vukovića Desisalića. Ne zna se šta je bilo kasnije sa ovim rodom.

Liješevići ili Lješevići su se u Podostrog doselili krajem 15. stoleća iz Kastel Lastve[22]. Iz Podostroga se ovaj rod kasnije spustio u polje između Maina i Budve (danas je ovo deo Budve poznat kao Babilonija).

Radulovići (Sveti Kliment) u Crnčanima su tu doseljeni iz južne Hercegovine početkom 16. stoleća.

Tanovići (Sveti Jovan Bogoslov) u Podostrogu su se doselili u 16. stoleću iz Podgorice, i navodno su bili „Turci“ (odnosno, islamizorani Zećani), pa su se u Mainima vratili u pravoslavnu veru. Tanoviće zovu i Tončevići.

Pribilovići (Jovanjdan) u Podostrogu su se doselili iz Pobora oko 1650. godine. Ovaj rod ima nadimak Učikalo.

Iz Crne Gore su u Maine doseljeni:

U 15. stoleću: Gigovići u Lazima (Sveti Kliment).

U 16. stoleću: Vukićevići u Podostrogu (Sveti Jovan Bogoslov), Markovići u Crnčanima (Sveti Kliment), Ivanovići u istoimenom selu (Mitrovdan), Stanišići (ranije: Buđen) u istoimenom selu (Jovanjdan), Vukotići[23] u Mažićima (Jovanjdan) i Kneževići u Mažićima (Sveta Petka).

U 17. stoleću: Aleksići[24] u Podostrogu (Sveti Jovan Bogoslov), Božovići[25], Pinjatovići (ili Pinjatići) i Kneževići u Podostrogu (Sveta Petka), Racanovići u Podostrogu (Nikoljdan), Bjelice u Lapčićima (Jovanjdan).

Literatura (azbučnim redom):

Vukmanović Jovan – „Paštrovići“

Duletić Vlado – „Budvanska plemićka porodica Bubić“

Duletić Vlado – „Tragom prošlosti Duletića“

Đurđev Branislav i Hadžiosmanović Lamija – „Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića“

Kovijanić Risto – „Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (14-16. vijek)“

Miljanići Vukota i Akim – „Prezimena u Crnoj Gori“

Nakićenović Sava – „Boka“

Crnogorčević Mladen – „Crkve i manastiri u Općini budvanskoj“

„Opis Skadarskog sandžaka Marijana Bolice“

internet stranice:

Mitropolija crnogorsko-primorska

Vikipedija

Napomene:

[1] Češće se može čuti oblik Maine, ali sami plemenici za sebe kažu Maini, a takvi su i nazivi Maini Gornji i Maini Kratnji, te ću u ovom članku koristiti oblik Maini.

[2] Selo je dobile ime po položaju ispod brda Ostrog.

[3] Smatra se da je ovde postojao manastir još u vreme Nemanjića. Današnju crkvu Velike Gospođe (Uspenje Presvete Bogorodice) i konake gradili su u razdoblju od 1747. do 1756. godine vladike Sava i Vasilije Petrović. Manja crkva je postojala i ranije, kao i kapela koju je podigao vladika Danilo Petrović, koji se tu i upokojio 1735. godine. Prilikom razgraničenja Crne Gore i Austrije, 1838-41. godine, vladika Petar II Petrović je, zajedno sa Manastirom Stanjevići, ustupio Podostrog Austrijancima za novčanu naknadu. Nekoliko godina kasnije, Mainjanin Filip Tanović je otkupio od Austrijanaca Manastir za trostruko nižu cenu i predao Manastir svojim plemenicima na korišćenje. Podostrog je, nakon razorenja starog manastira Podmaine, postao novo zborno mesto Maina. 1953. godine, komunistička Jugoslavija je nacionalizovala Podostrog, a Srpskoj pravoslavnoj crkvi je predat 1995. godine.

[4] Danas se češće za ovaj manastir koristi naziv Podmaine, a zvanično i „Podostrog – Podmaine“. Manastir se izvorno zove Podostrog, dok se Manastir Podmaine nalazio nešto niže prema Budvi, što mu i sam naziv govori: „ispod Maina“. Stare Podmaine su današnja crkva Svete Petke na groblju u Lazima, u širem području Budve. Formalno gledano, pravi naziv manastira je „Uspenije – Pravoslavna eparija mainska“, kako stoji i na manastirskom pečatu još od kraja 19. stoleća.

[5] Videti prethodnu fusnotu. Manastir Podmaine bio je zborno mesto Maina. Manastir su spalili Austrijanci tokom Bokeljskog ustanka 1869. godine.

[6] Maini, Pobori i Brajići su tokom celog srednjeg veka smatrani delom Crne Gore. Nakon 1422. godine i prilaska Kotora Mletačkoj Republici, ove tri knežine su faktički bile pod kontrolom Mletaka, da bi 1442. godine ušle u sastav Budvanske opštine, a samim tim i u bokeljsko područje koje se stavilo pod zaštitu Mletačke Republike. Ključnu ulogu u ovome odigrao je Petar Bubić, Mainjanin i budvanski plemić, koji je imao veliki posed u oblasti Maina i Pobora, te je, štiteći sopstveni interes, uvukao ove knežine pod mletačku vlast.

[7] Kovijanić u radu navedenom u literturi ovo ime navodi kao „Elginja“, koje ime ne postoji u srbskom jeziku. Prema pravilima italijanskog pravopisa, a imajući u vidu i često lošu transkripciju slovenskih imena od strane mletačkih pisara, trebalo bi dati neko drugačije tumačenje ovog imena.

[8] Više o Dabkovićima i Poborima na:

http://www.poreklo.rs/2015/10/27/bratstva-plemena-pastrovica/

http://www.poreklo.rs/2017/03/28/pleme-pobori/

[9] Ili Milatovići, Milanovići.

[10] Miladinovići iz prethodnog deftera sada su upisani kao Milatovići ili Milanovići, a Dragašići kao – Dragošići.

[11] Prezimena bratstva i rodova koji su se istražili ili sasvim iselili iz Maina, data su u italiku.

[12] Od mainskih Lučića navodno potiču i paštrovski Bečići. Međutim, Bečići imaju predanje o poreklu iz Zete (Skadarski kraj) odakle se najpre naseljavaju u Crmnicu, a potom u Paštroviće (početkom 15. stoleća). Za jedan manji rod u okviru plemena Bečića – Klapavice, smatra se da su starinci koji su se pribratili Bečićima. Možda bi oni mogli imati veze s Mainama, koji su neposredni susedi upravo plemenu Bečića.

[13] Poveljom despota Đurđa Brankovića izdatom u Budvi 1412. godine.

[14] Za Franete se kaže i da su starinom iz Francuske, od jednog Napoleonovog vojnika koji je ovde ostao početkom 19. stoleća, te da mu je prezime bilo – Vranet.

[15] Jednina: Boreta

[16] Vrbica je stari naziv koji se još koristio u vreme kada je Nakićenović popisivao podatke za svoj rad o Boki. Kasnije je prevladao bratstveni naziv Duletići. U zemljotresu 1979. godine, staro selo je sasvim uništeno. Kasnije su Duletići podigli nove kuće nešto severnije od starog sela, te se ono naziva Novi Duletići, a na Vrbici više ne živi niko.

[17] Duleta Radojev, Vukota Duletić, Vuko Duletić i Radoje Duletić.

[18] Nakićenović za grbaljske Duletiće navodi da su Duletići u Lastvi iz Ozrinića (slave Aranđelovdan), a kao vreme doseljenja navodi početak 16. stoleća, a za Duletiće u Prijeradima (slave Đurđevdan) da su od mainskih Duletića.

[19] Jedan od budvanskih plemića Vitomira je u 15. stoleću držao veliki posed upravo na području Maina.

[20] Još jedan detalj koji, možda, ukazuje na crnačko poreklo kako Lazovića, tako i nekih paštrovskih i poborskih rodova je naziv sela Crnčani, takođe u Mainima Srednjim.

[21] Jednina: Beren. Postoji i verzija Berek. Ranije prezime bilo im je Đurović. Ovaj rod se početkom 20. stoleća sasvim iselio za Ameriku.

[22] Petrovac na moru

[23] Sa Njeguša. O njima je pisan osvrt na podatke iz turski deftera.

[24] U vreme kada je Nakićenović sakupljao podatke u Mainama, Aleksića je još uvek bilo u Podostrogu, a kasnije se ovaj rod ugasio. Od mainskih Aleksića je austrijski feldmaršal Jovan Nikolin Aleksić (oko 1780-1861). Aleksići su poreklom iz Crmnice (Brčeli), odakle se predak doselio u Maine 1621. godine. Brčelski Aleksići su iz kruga rodova (Popovići, Boškovići, Aleksići i Tomaševići, sa slavom Tomindan) koji potiču od dva brata doseljena iz Skadra u 15. stoleću. Ovom krugu pripadalo je i barjaktarsko bratstvo Kneževića koje se istražilo. Jedan ogranak mainskih Aleksića imao je tradiciju vojne službe (kod Mletaka, Francuza, Austrijanaca, zatim i u službi Crne Gore i Srbije). Oni su, između ostalog, orođeni sa srbskom vladarskom kućom Obrenovića.

U dokumentu iz 1836. godine, potpisanom od vladike Petra Petrovića, stoji:

„Mi, Petar, Božiju Milostju Pravoslavnago Istočnago Ispovedanija Smireni Arhiepiskop i Vladika Crnogorski i Brdski: Izvesno da bude svakoj vrhovnoj i nižnoj Vlasti, i voobšće svakome Sanu, Činu i Dostojanstvu kome otome vidati nadležit, kako Visokoblagorodnij Gospodin General Joan Nikolajev sin Aleksića, proishodi od drevne visokoblagorodne Crnogorske Familie iz Nahie Crničke, i ova Familia bila je kneževska u jednu čast iste Nahie, to jest u plemenu Brčeli; No po vazdašnoj nenavisti Turecoj k narodu Crnogorskome, i imajući neprestanu rat s nimi, i nemogajući se uderžati protivu sile neprijateljske Familia Aleksić, preselila se iz svoega Otačestva u provinciju Kotorsku u mesto zovomo Maine 1621. godine i tamo prebivanie svoje osnovala…”

[25] Božovići za sebe kažu da su od Boža Martinovića sa Cetinja (Bajice).